WŁAŚCIWOŚCI I ZASTOSOWANIE CZYSTYCH METALI
Nazwa |
Rok odkrycia |
Symbol |
Właściwości |
Główne zastosowanie |
Aktyn |
1899 |
Ac |
radioaktywny |
wysokotopliwy |
Antymon |
starożytność |
Sb |
ciężki |
panewki łożysk tocznych, fotokomórki, składki stopów drukarskich |
Arsen |
XIII w. |
As |
ciężki |
trutki na gryzonie, śrut myśliwski, konserwacja skór i preparatów zwierzęcych |
Bar |
1774 |
Ba |
alkaliczny lekki |
kontrast do zdjęć rtg., składnik pigmentów do materiałów fotograficznych |
Beryl |
1798 |
Be |
lekki |
skł. stopów na narzędzia chirurgiczne, skł. cementu dentystycznego, lampy rtg. |
Bizmut |
XV w. |
Bi |
niskotopliwy ciężki |
włókno w bezpiecznikach elektr., leki przeciwzapalne, katalizator w procesie polimeryzacji |
Bor |
1808 |
B |
półprzewodnik lekki, wysokotopliwy |
szkło laboratoryjne, materiały ceramiczne, środki dezynfekujące |
Cer |
1803 |
Ce |
lantanowiec ciężki |
pigmenty do porcelany, dodatek do stopów Al, kamienie do zapalniczek |
Cez |
1860 |
Cs |
alkaliczny, lekki, niskotopliwy |
fotokomórki izotopowe, leczenie nowotworów, defektoskopia |
Chrom |
1797 |
Cr |
wysokotopliwy ciężki |
powłoki antykorozyjne, zielone szkło, garbniki do skór |
Cyna |
starożytność |
Sn |
niskotopliwy ciężki |
składniki stopów lutowniczych i brązów, powłoki antykorozyjne |
Cynk |
VIII w. |
Zn |
niskotopliwy ciężki |
farby (biel cynkowa), powłoki antykorozyjne, środki medyczne (zasypki, maści) |
Cyrkon |
1789 |
Zr |
wysokotopliwy ciężki |
sztuczne diamenty, naczynia ogniotrwałe, elementy do łączenia kości |
Dysproz |
1886 |
Dy |
lantanowiec ciężki |
pręty sterujące w reaktorach jądrowych, osłony przed neutronami, odbarwianie szkła |
Erb |
1843 |
Er |
lantanowiec ciężki |
dodatek do stopów wanadu, różowy barwnik szkła, porcelany, emalii |
Europ |
1896 |
Eu |
tantanowiec ciężki |
pokrywanie ekranów telewizorów, pręty sterujące w reaktorach jądrowych, osłony przed neutronami |
Gadolin |
1880 |
Gd |
lantanowiec ciężki |
stosowany przy osiąganiu najniższych temperatur, pręty sterujące w reaktorach jądrowych |
Gal |
1875 |
Ga |
niskotopliwy ciężki |
pokrywanie powierzchni luster odpornych termicznie, półprzewodniki, stopy dentystyczne |
German |
1886 |
Ge |
półprzewodnik ciężki |
półprzewodniki (diody), szkła do podczerwieni, stopy dentystyczne |
Glin (aluminium) |
1825 |
Al |
lekki |
do budowy korpusów samolotów (stop z Mg i Cu), folia aluminiowa na opakowania art. spożywczych, przewody elektr., do budowy specj. aparatury chem. |
Hafn |
1922 |
Hf |
wysokotopliwy ciężki |
stopy na narzędzia do obróbki metali i skal, włókna żarówek, w prod. szkieł optycznych |
Holm |
1879 |
Ho |
lantanowiec |
dodatek do stopów magnetycznych w elektronice, w technice jądrowej |
Ind |
1863 |
In |
niskotopliwy ciężki |
tranzystory, stopy niskotopliwe, powłoki antykorozyjne |
Iryd |
1803 |
Ir |
szlachetny niskotopliwy, ciężki |
żyletki, igły do strzykawek, składnik stopu na tygle żaroodporne |
Iterb |
1878 |
Yb |
lantanowiec ciężki |
dodatek do stopów Al, ferryty, radiotechnika |
Itr |
1794 |
Y |
lantanowiec ciężki |
dodatek do stopów w elektronice, izotopowe leczenie nowotworów, lasery |
Kadm |
1817 |
Cd |
niskotopliwy ciężki |
baterie elektryczne, składniki farb świecących, pigmentów, składnik powłok antykorozyjnych |
Kobalt |
1735 |
Co |
ciężki |
szkło o barwie niebieskiej, radioterapia (bomba kobaltowa), defektoskopia |
Krzem |
1823 |
Si |
półprzewodnik lekki |
soczewki, szkło laboratoryjne, części w elektronice |
Lantan |
1839 |
La |
lantanowiec ciężki |
soczewki o dużej rozdzielczości, dodatek do stopów żelaza |
Lit |
1817 |
Li |
alkaliczny, lekki niskotopliwy |
ognie sztuczne, katalizator do produkcji kauczuku, pręty sterujące w reaktorach jądrowych |
Lutet |
1907 |
Lu |
lantanowiec ciężki |
nadprzewodniki, ferryty |
Magnez |
1808 |
Mg |
lekki |
kosmetyki i leki, wytrzymałe stopy, materiały ceramiczne |
Mangan |
1774 |
Mn |
ciężki |
leki i środki antyseptyczne, szkło o barwie fioletowej, ogniwa |
Miedź |
starożytność |
Cu |
ciężki |
przewody elektr., instalacje wodne + c.o., stop (mosiądz, brąz), środki ochrony roślin |
Molibden |
1778 |
Mo |
wysokotopliwy ciężki |
ostrza narzędzi skrawających, składniki smarów wysokotemperaturowych |
Neodym |
1885 |
Nd |
lantanowiec ciężki |
szkło do okularów ochronnych, części laserów |
Nikiel |
1751 |
Ni |
ciężki |
powłoki antykorozyjne, narzędzia chirurgiczne |
Niob |
1801 |
Nb |
wysokotopliwy ciężki |
lasery, kotły wysokociśnieniowe, elementy do łączenia kości |
Ołów |
starożytność |
Pb |
niskotopliwy ciężki |
elektrody w akumulatorach, stopy drukarskie, ekrany zabezpieczające przed promieniowaniem X |
Osm |
1803 |
Os |
szlachetny, niskotopliwy, ciężki |
utrwalacz preparatów mikroskopowych, włókna w lampach elektronowych |
Pallad |
1803 |
Pd |
szlachetny ciężki |
stopy w jubilerstwie, filtry do czyszczenia wodoru |
Platyna |
XVI w. |
Pt |
szlachetny, wysokotopliwy, ciężki |
wyroby jubilerskie, w analizie chemicznej (drucik platynowy), tygle, elektrody, termoogniwa |
Polon |
1898 |
Po |
radioaktywny niskotopliwy |
źródło promieniowania a, bateria izotopowe, źródło neutronów w mieszaninie z berylem |
Potas |
1807 |
K |
alkaliczny, lekki niskotopliwy |
szare mydło, szkło kryształowe, składniki chłodziwa w reaktorach jądrowych |
Prazeodym |
1885 |
Pr |
lantanowiec ciężki |
żółty barwnik szkła i porcelany, rdzenie elektromagnesów |
Promet |
1946 |
Pm |
lantanowiec |
źródło promieniowania ß w izotopowych grubościomierzach, izotopowe ogniwa elektryczne |
Rad |
1898 |
Ra |
radioaktywny lekki |
źródło neutronów, radioterapia |
Ren |
1925 |
Re |
wysokotopliwy ciężki |
elementy konstrukcyjne w samolotach ponaddźwiękowych, katalizator w procesach uwodorniania i reformingu |
Rod |
1803 |
Rh |
szlachetny ciężki |
narzędzia chirurgiczne, tygle laboratoryjne, warstwa odbijająca w reflektorach |
Rtęć |
starożytność |
Hg |
niskotopliwy ciężki |
termometry lekarskie, amalgamaty w stomatologii, elektrody |
Rubid |
1861 |
Rb |
alkaliczny, lekki niskotopliwy |
lampy spektralne, fotokomórki |
Ruten |
1844 |
Ru |
szlachetny, ciężki wysokotopliwy |
emalia do porcelany, styki elektryczne, katalizator syntez organicznych |
Samor |
1879 |
Sm |
lantanowiec ciężki |
szkła optyczne pochłaniające promieniowanie podczerwone, barwnik szkła i porcelany |
Selen |
1817 |
Se |
półprzewodnik lekki, niskotopliwy |
szkło o barwie czerwonej, prostowniki prądu, światłomierze, fotokomórki |
Skand |
1879 |
Sc |
lantanowiec lekki |
pamięci komputerowe, tygle laboratoryjne, lekkie i wytrzymałe stopy |
Sód |
1807 |
Na |
alkaliczny, lekki niskotopliwy |
mydło toaletowe, szkło sodowe (butelki), składnik chłodziwa w reaktorach jądrowych |
Srebro |
starożytność |
Sc |
lantanowiec lekki |
pokrywanie powierzchni luster, materiały światłoczułe, w jubilerstwie |
Stront |
1808 |
Sr |
alkaliczny lekki |
ognie sztuczne, baterie izotopowe, rakiety sygnalizacyjne |
Tal |
1861 |
Tl |
niskotopliwy ciężki |
składnik stopów łożyskowych, trutki na gryzonie, izotopowa diagnostyka medyczna |
Tantal |
1802 |
Ta |
wysokotopliwy ciężki |
narzędzia chirurgiczne, elementy uzupełniające ubytki kości, stopy do produkcji tygli żaroodpornych |
Technet |
1937 |
Tc |
wysokotopliwy |
powłoki antykorozyjne w reaktorach jądrowych, izotopowa diagnostyka medyczna |
Tellur |
1782 |
Te |
półprzewodnik niskotopliwy, ciężki |
uszlachetniania gumy, preparaty owadobójcze |
Terb |
1843 |
Tb |
lantanowiec niskotopliwy, ciężki |
osłony przed promieniowaniem rtg. |
Tor |
1828 |
Th |
radioaktywny |
lampy elektronowe, służy do otrzymywania 233U, pochłaniacze gazów |
Tul |
1879 |
Tm |
lantanowiec ciężki |
źródło promieniowania y, w diagnostyce rtg |
Tytan |
1791 |
Ti |
lekki wysokotopliwy |
materiał konstrukcyjny do budowy rakiet, okrętów, turbin parowych, farby (biel tytanowa), elementy do łączenia kości |
Uran |
1789 |
U |
radioaktywny |
w reaktorach jądrowych, barwienie szkła i ceramiki, fotografika |
Wanad |
1830 |
V |
wysokotopliwy ciężki |
katalizator w procesach chemicznych, dodatek stopowy do stali, szkło pochłaniające promieniowanie UV |
Wapń |
1808 |
Ca |
alkaliczny lekki |
kreda szkolna, cement, lekarstwa wzmacniające kości |
Wolfram |
1781 |
W |
wysokotopliwy ciężki |
włókna żarówek, stopy do produkcji narzędzi, dodatek do wysokogatunkowej stali |
Złoto |
starożytność |
Au |
szlachetny ciężki |
wyroby jubilerskie, styki elektryczne, czerwony barwnik szkła i porcelany |