Formy, tereny opieki i pomocy wzajemnej

-Model rodziny wielopokoleniowej- opieką i pomocą zajmowali się członkowie rodzin, dalsi krewni tzw. Funkcjonowało niepisane prawo mówiące o obowiązku wsparcia członka rodziny, który znalazł się w trudnej sytuacji.

-Społeczności sąsiedzkie - pomoc sąsiadowi w potrzebie, wysoko rozwinięte poczucie wspólnoty (np. OSP na wsiach)

-Lokalna wspólnota religijna - opieka i pomoc mają tu wymiar wsparcia duchowego, psychicznego oraz materialnego ale tylko w wyjątkowych przypadkach.

-Cechy rzemieślnicze - archetyp systemu świadczeń socjalnych, współpraca wspólnot zawodowych oraz zbieranie składek w razie potrzeby pomocy komuś w trudnej sytuacji. Cechy organizowały szkółki niedzielne, które pełniły funkcję instytucji wspierającej rozwój oraz funkcję edukacyjną.

Paternalizm - działanie opiekuńczo-pomocowe osoby bogatej na rzecz pracowników znajdujących się w trudnej sytuacji. Odnosił się do średniowiecznego pojęcia „familii” gdzie wszyscy pracownicy byli tak jakby członkami rodziny bogatego pracodawcy.

Filantropijno - dobroczynne formy działań opiekuńczo - pomocowych

Filantropia - działania opiekuńczo-pomocowe osób zamożnych, inteligentnych, wysoko postawionych na rzecz osób biednych, potrzebujących. Jest to idea świecka czerpiąca inspiracje z idei humanitaryzmu.

Dobroczynność - działanie dobrowolne i fakultatywne, termin ukształtowany w obrębie doktryny chrześcijańskiej, udzielanie pomocy potrzebującym jest obowiązkiem moralnym.

Instytucjonalne formy działań o-p od XVIIw

Siostry Szarytki (1652r.) żeńskie katolickie zgromadzenie zakonne. Na wniosek królowej Polski Gonzagi prowadziły Oratorium św. Kazimierza. Sprowadziły one ks. Baudouina (1717r.), który utworzył:
1733r. - Warszawa, Szpital dla podrzutków im. Dzieciątka Jezus (założenia wychowawcze 1. ważna rola mamej,2. dzieci do 3.r.ż kierowane do domów mamek, 3. po 3.r.ż. kierowane na garnuszek do rodzin wiejskich)

1761r. - Szpital generalny dla ubogich w Warszawie- pomoc dla kalekich, starszych, bezdomnych itd.

Stowarzyszenia dobroczynne w Polsce

1814- Warszawskie Towarzystwo dobroczynności
1820- Warszawskie towarzystwo lekarskie
1884- Towarzystwo dla ubogich matek i ich dzieci
1888- Warszawskie towarzystwo higieniczne

Ochronki - lata 40 XIXw.
1. Dzisiejszy dom dziecka -takie w których dzieci przebywały cała dobę, sieroty i dzieci ubogie tam były np. Zakłady zamknięte dla sierot-
2. Archetyp dzisiejszej świetlicy -dzieci maja rodziców, ale w czasie kiedy rodzice są w pracy dzieci przebywają w ochronkach, np. w wa-wie, krk
3. Pierwowzór przedszkola -dla dzieci majętnych ludzi, były odpłatne np. 1860r. Placówka opiekuńczo-wychowawcza dla Małego dziecka (froebel'ówki lub ogródki dziecięce),.

Wiejskie ochronki - Poznań- E. Bojanowski i A. Cieszkowski, zwane wiejskimi dziedzińcami.
Dom dla niemowląt- dzisiejsze żłobki-lata 50-te XIX

Szembek - z własnych funduszy odbudował sierociniec - Szpital bractwa św. Benona. Zatrudnił tam rzemieślników, którzy uczyli wychowanków rzemiosła.

Skarbek - walczył o regulację praw dziecka, sierot, upośledzonych a także biednych dorosłych, która dotyczyła kwestii związanych z pracą. Chciał aby rozpoczęto szkolenia zawodowe, zaprzestano wyzyskiwaniu dzieci w pracy.

Z jego inicjatywy powstaje w 1830r. Instytut Dzieci Moralnie Zaniedbanych:

- na początku dziewczynki i chłopcy, później tylko chłopcy

- dzieci złapane przez policję, sieroty

- uczono rzemiosła, czytania, pisania, matematyki

- program wychowawczy „ Moralne prowadzenie się jest obowiązkiem każdego człowieka”

- po nauce termin u rzemieślnika
Po upadku, reaktywacja w 1834r. oraz stworzenie przy nim Domu Przytułku (dla bezdomnych itd.)

Miklaszewski - poł. XIX w. prawnik, który zajął się kwestią niedostosowania społecznego u dzieci. Chciał oddzielić dzieci od więźniów, stworzył pierwszy zakład poprawczy przeznaczony dla chłopców.

1871r. - Towarzystwo Osad rolnych i Przytułków Rzemieślniczych - polepszenie losu żebraków, sierot, włóczęgów.

1876r. - Instytucja Poprawcza dla wykolejonych chłopców

Ks. B. Markiewicz - podejmował działania w kwestii pracy resocjalizacyjnej, stworzył ośrodek wychowawczy dla chłopców, w którym przyuczał ich do zawodu, dawał możliwość zarobku, stworzył program prewencyjny hamujący niedostosowanie społeczne.
Kolonie

1882r. powstaje Towarzystwo Kolonii Letnich dla Ubogiej i Chorowitej Dziatwy Miasta Warszawa -S. Markiewicz- . Towarzystwo organizowało wyjazdy, których celem było dożywienie dzieci, zorganizowanie im rekreacji, dużą uwagę skupiano na doborze wychowawców (najlepiej studenci medycyny, Korczak się załapał np;))
Dozorca- tak nazywał się wtedy wychowawca, Markiewicz również organizował dla nich kursy.

H. Jordan - zainicjował powstanie i zagospodarowanie terenu o charakterze zdrowotno-wypoczynkowo- rekreacyjnym. Był to teren zamknięty z boiskami i salami, gdzie można było uczestniczyć w różnego rodzaju zajęciach. Powstały tzw. ogródki jordanowskie.
1904r. - utworzył Towarzystwo Koloni Letnich

1913r. -Towarzystwo Przyjaciół Dzieci założyciele: Falski, Bobrowska, Radlińska. Organizacja półkolonii oraz ognisk zabaw i gier dla dzieci biednych.

Motywacja działań dobroczynnych:

- motyw spokoju społecznego (zapobieganie skutkom rozpaczy osób najbardziej upośledzonych)

- motyw patriotyczny (walka o wyzwolenie)

- motyw humanitaryzmu ( współodczuwanie z cierpiącymi)

Po 1945r. brak działań dobroczynnych w Polsce. Po 1989r. odrodzenie idei dobroczynności

Etatyzm- ingerencja państwa w jak największą ilość dziedzin, głównie w sferze ekonomiczne ale także w społecznej. W Europie proces etatyzacji rozwinął się podczas 20lecia międzywojennego.
Subsydiarność- przeciwność etatyzmu, pomoc państwa wobec poszczególnych osób lub instytucji. Zasada subsydiarności- założenie, że szczebel lub forma organizacyjna wyższa ma obowiązek chronić, promować i udzielać pomocy podmiotom niższym szczeblem. Te działania mają dawać wyraz niezależności człowieka. Szczebel wyższy może chronić, wspierać dopiero wtedy te działania na niższych szczeblach, które okazują się niewystarczające dla prawidłowego realizowania danych zadań.

Subwencja- mechanizm polegający na udzielaniu ulg podatkowych, zasiłków, kredytów, stypendiów, dotacji.

Zasada pomocniczości, dwie strategie:
1. ujęcie negatywne- państwo/władza nie powinno ingerować w działania, inicjatywy ludzi
2. ujęcie pozytywne- rolą państw/władzy jest podtrzymywanie atrybutów jednostek i grup.

Etatyzacja- proces przejmowania przez resorty państwowe zadań opiekuńczych, zdrowotnych itd. Związana z interwencjonizmem państwowym.

Koniec XIX w. - koniec I wś- problemy bezrobocia, brku przemysłu, analfabetyzm. Jednoczesne dążenie do scalenia narodu

Konstytucja z 17.03.1921r (postanowienia):

- opieka nad dziećmi wykolejonymi, zagrożonymi

- regulacja pracy zarobkowej dzieci

- opieka nad osobami starszymi, niepełnosprawnymi poszkodowanymi na wojnie

- walka z żebractwem, prostytucją

- opieka nad niemowlętami

Ustawa o opiece społecznej -1923r. - opieka staje się społeczna nie jest już jedynie przejawem dobroci. Opieka społeczna - zaspokajanie ze środków publicznych potrzeb osób, które nie mogą tego zrobić własnymi środkami materialnymi bądź własną pracą.
Ustawa o opiece społecznej - 2004r. , nowa ustawa, podstawowe zasady:
1. Opieka jest obowiązkiem państwa, w stosunku do wszystkich, którzy jej potrzebują,
2. Obowiązek opieki ciąży na instytucjach publicznych,
3. Prawo do opieki ma każdy kto czasowo lub trwale nie może zaspokoić swoich potrzeb (jest powszechna).

1919r. - Policyjna Izba Dziecka
1920r.- Pogotowie Opiekuńcze

Resorty państwowe zaczęły od subwencji - dotacje, stałe finansowanie zadań społecznych. Instytucje prowadziły szpitale, domy starców, biblioteki itd. Subwencji towarzyszyła kontrola pieniędzy. Tym samym te instytucje były prowadzone przez stowarzyszenia, zakony etc. Ale państwo ingerowało w ich prowadzenie. Ingerencja państwa stała się czynnikiem decydującym, czasem nawet te instytucje przechodziła pod władze państwa.

opieka i pomoc stały się opieką społeczną i pomocą społeczną.

Opieka społeczna była świadczona wobec osób niesamodzielnych - cel: doprowadzenie do samodzielności życiowej.

Pomoc społeczna - praca społeczna- H. Radlińska- przekształcanie warunków życia i rozwoju za pomocą sił ludzkich, które są rozpoznanie i wzmacniane. „Dopomaganie w rozwoju”. Zakłada świadome uczestnictwo, aktywność, współprace z podopiecznym (w przeciwieństwie do opieki).

Pojęcia związane z Zachowaniami prospołecznymi

Altruizm -zachowanie którego zadaniem jest działania na korzyść innych, bezinteresowna troska o dobro innych osób; dobrowolne ponoszenie kosztów na rzecz innej osoby/osób; t przeciwstawiana egoizmowi. 1 rozumienie altruizmu: postawa altruistyczna, 2: wartość autoteliczna
Altruizm to:

Łobocki - dwa znaczenia, opracowana przez Kotarbińskiego

1. Chrześcijańska miłość bliźniego - zrozumienie dla drugiego człowieka, akceptacja, szacunek, bezinteresowność - obowiązek miłości bliźniego, troska o dobro drugiego człowieka.

2. Laicka koncepcji opiekuna spolegliwego - działania polegające na tym, że postawa nie koncentruje się na innych, konkretnym drugim ale też wyznacza nasz stosunek do innych, szerszych grup.

Grzegorczyk- altruizm jako wartość autoteliczna; zaliczany do dodatnich wartości duchowych stosunków międzyludzkich; Związany z postawami: szacunek do innych, sprawiedliwość, dobroć, miłość. Bezinteresowne-odnoszą się do każdego nie tylko bliskich. Działania wobec innego wywołują radość, bo został on poratowany, przez naszą pomoc. Kieruje nami wczuwanie się w drugiego człowieka, a nie egoistyczne pobudki. Postawa altruistyczna- bezpośrednie odczucie wartości cudzych i własnych. Wartości są kwalifikatorami naszych czynów, stanowi różnych sytuacji dzięki którym każdy człowieka tworzy abstrakcyjne idee wartości zgodnie z którymi postępuje.

Bogdan Wojcieszke -rodzaj zachowania pomocnego. Albo nie przynosi żadnych korzyści albo nawet przynosi straty dla pomagającego.

Robert Cialdini - postępowanie, które służy poprawie sytuacji drugiego człowieka wobec którego doświadczamy empatycznego współczucia. Nie jest to działanie podejmowane aby osiągnąć jakieś wewnętrzne korzyści.

Aronson- działania ukierunkowane na przyczynienie się zdobycie korzyści przez drugą osobę bez własnych korzyści. Altruista musi się liczyć z tym, że poniesie jakieś koszty.

Macaulay, Berkowitz - zachowanie przynoszące drugiemu korzyść. Nie jest zachowanie oczekiwań zapłaty czy innych gratyfikacji. Altruiści to osoby które oddają dobrowolnie swoje zasoby i jednocześnie czerpią satysfakcję z czynienia dobra na rzecz drugiej osoby.

Bierhoff- troska o dobro innej osoby; spojrzenie allocentryczne, koncertujące się na konkretnej osobie albo małej grupie osób, polegającej wyświadczeniu komuś jakiejś przysług; działania świadome, bezinteresowne i dobrowolne. Altruizm utożsamiany jest z uświadomieniem okazywania swojej troski. Są to zachowania dobrowolne.

Teorie wyjaśniające zachowania altruistyczne

Teoria ewolucyjna - altruizm twardy. Korzenie altruizmu upatruje się w ewolucji, zajmuję się tym etologia i psychologia ewolucyjna, np. Badania nad zwierzętami - W. Hamilton, koncepcja - Altruizm krewniaczym, przedstawił Regułę Hamiltona, wprowadzając pojęcie selekcji rodowej. Posiadanie dużej ilości identycznych genów, nadrzędną stosunku do innych zachowań. Ewolucja genów- zachowania altruistyczne są częstsze do jednostek spokrewnionymi genotypowo.

Altruizm odwzajemniony - altruizm miękki, Travis. Zachowania altruistyczne poza rodowe. (inne gatunki) Zachowania takie mogą przynieść jednostce korzyści pod warunkiem, że taki altruizm zostanie później odwzajemniony. Ryzyko: możemy zostać oszukani. Altruiści rzadziej pomagają osobie, o której wiedzą, że jest egoistyczna.
Odniesienie socjocentryczne - relacja do grupy, zbiorowości ludzkiej, do społeczeństwa. Populacja gdzie wpisuje się moralne zobowiązanie do wzajemnego altruizmu, będzie populacją osobników o ogólnie podniesionej genetyczne wartości przystosowawczej.

Od altruizmu twardego blisko jest do pojęcia nepotyzmu - konflikt między nepotyzmem o altruizmem. W altruizmie pojawia się również pojęcie konformizmu - przystosowanie się do reguł rządzących społeczeństwem - kolejny dylemat.

Czysty altruizm jest zawsze szkodliwy, bo człowiek z natury jest egoistyczny ,a w przypadku altruizmu czystego naraża się własne dobro.

Behawioryści- stanowisko, że altruizmu można się nauczyć, że nie ma czystego altruizmu (w przyszłości odnosi się korzyści materialne lub niematerialne). Zachowania altruistyczne są kalkulowane i uważają, że im większy zysk z tych zachowań tym częstsza pomoc.

Humaniści (psychologia humanistyczna) uważają, że człowiek jest z natury dobry.

Altruizm na gruncie filozoficznym, stoicy.

August Comte - pierwszy użył terminu „altruizm”, czyli, bezinteresowne dążenie woli dla dobra innych. Postępowanie nacechowane troską dla dobra ludzi, równoznaczne dla gotowości poświęcenie swoich interesów dla dobra społecznego zrzeczenie się pewnych praw osobistych dla dobra ludzi. Sugerował też poświęcenie się dla słabszych.

Artur Schopenhauer -altruizm jako współczucie dla innych. Widok innych w trudnej sytuacji budzi w nas współczucie i naturalną reakcję na cudze cierpienie. Współczucie- czynnikiem wyzwalającym i motywującym do działań na rzecz ludzi. Zachowania altruistyczne wyzwala nas jednocześnie od własnego cierpienia - rola terapeutyczna.

Tomasz Hops- każdy człowiek z natury jest egoistą. Zajmuję się tylko swoimi sprawami, postępuje tak bez względu na to czy swoim postępowaniem wyrządzi tym szkodę innym. Nikt nie potrafi być prawdziwym altruistą skoro naczelną zasadą jest dążenie do podporządkowania cudzego dobra własnemu interesowi.

Fryderyk Nietsche - nie wykluczał postępowania altruistycznego ale te zachowania tłumaczył egoizmem. Bo altruizm jest przejawem egoizmu ludzi słabych z natury, którzy w takim postępowaniu widzą szansę na własne przetrwanie. Tego rodzaju altruizm jest cechą tzw. Moralności niewolników w odróżnieniu od tych silniejszych którzy mają swoją moralność „panów”. Taki właśnie altruizm jest objawem chronicznego niedomagania.

Wysoką rangę altruizmowi przypisywały również różne ideologie.

Rodzaje altruizmu:

1. Pozytywna nierówność- jedna ze stron musi wnosić i dawać więcej na rzecz jednej ze stron.

2. Negatywna nierówność -występuje gdy mamy do czynienia z egoizmem.

Charakter allocentryczny - odnosi się do konkretnego człowieka.

Charakter socjocentryczny - podporządkowany interesom grup społecznym, jest przypisywany altruizmowi w mniejszym stopniu.

Cechy zachowań altruistycznych:

1. świadome; wyraźna intencją udzielenia pomocy; poczucie odpowiedzialności za osobę wspieraną.

2. bezinteresowne; ale dopuszczają dbałość o dobro własne ale przy okazji.

3. dobrowolne; brak przymusu

4 elementy, które na te działania się składają:

Pobudka altruizmu - nieświadoma, okoliczności w jakich człowiek się znajduje

Intencja - świadome, przemyślane. Próby zastanowienia się nad celem działań na korzyść innych ludzi.

Czyn - działanie kogoś na rzecz kogoś, używanie środków które znajdują się w dyspozycji, styl traktowania drugiego.

Skutek - powinien być korzystny wobec drugiego.

Odmiany altruizmu:

Altruizm motywacyjny - osoba pomagająca koncentruje się głównie na pobudkach i intencjach. Dobre chęci pomagającego, wyrażanie gotowości do pomagania.

Altruizm działania- czyn. Abstrahuje się od motywacji, osoba działająca koncertuje się na samym działaniu.

Altruizm konsekwencyjny -Oczekuje się tylko skutku działań. Może tu mieć miejsce element egoizmu.

Kryteria wyróżniania odmian altruizmu: (rodzaj motywacji)

Egocentryczna -oczekiwanie osobistej satysfakcji albo wyświadcza przysługę z obawy przed karą; bilansowanie zysków i strat; niski stopnień bezinteresowności.

Empatyczna- wczuwanie się w potrzeby drugiego człowieka, doznajemy współczucia i pragniemy mu przynieść ulgę w cierpieniu; Bardzo wysoki stopień bezinteresowności.

Normatywna - wynika z przekonania o słuszności uznawania pewnych norm, które postulują przychodzenie innym z pomocą. Kieruje się poczuciem do powinności moralnej; najbardziej pożądany zarówno moralnie jak i społecznie.

Kryterium: zmiana ewolucji. 4 rodzaje:

Altruizm krewniaczy- między osobnikami spokrewnionymi; automatyczny i nieuświadomiony. Wąski zakres.

Altruizm odwzajemniony- kalkulowany, oczekuje się rewanżu. Odpowiednio dobrane są środki i sposoby aby osiągnąć konkretny cel; odwzajemnienie może być natychmiastowe albo odroczone.

Identyfikacyjny- dość często uświadamiany, identyfikowanie się z jakimiś ideami, czymś ponadczasowym. Bywa wzmacniany poprzez konstytuowanie się wyznawców danej idei. Bywa jednak osłabiany konformizmem. Identyfikacyjny partykularny - nie wychodzi poza preferowaną grupę społeczną; Uniwersalistyczny- poza zakres grupy i sięga ku szerszej społeczności/zbiorowości. Np. poświęcanie się dla dobra ojczyzny; Pośredni - lokuje się między partykularnym a uniwersalistycznym; względnie stała identyfikacja ale ze znacznym elementem identyfikacji fiksacyjnej. Np. grupy pomagające wyjść z uzależnienia; Prosty- odwołuje się do jednej poszczególnej idei, Złożony- człowiek identyfikuje się z bogatszym światopoglądem; Dogmatyczny- sztywny; Niedogmatyczny- elastyczny

Bezinteresowny -abstrahuje od korzyści własnych, często spontaniczny; odpowiedź człowieka na to, że ktoś inny jest w potrzebie. Zawsze jest odbierany pozytywnie nawet gdy skutek jest marny; nie wymaga odwdzięczania się. Uważa się, że można się go nauczyć bazując a empatii, możliwościach kognitywnych, umysłowych.

Pespektywa humanistyczna

Hipoteza empatii i altruizmu wg Batsona - ludzie często pomagają z dobroci serca, czysty i bezinteresowny altruizm pojawia się gdy pomagający czuje empatię wobec osoby potrzebującej. Dopóki doświadczamy empatię będziemy tej osobie pomagać, nie patrząc na swoje korzyści. Im silniej współodczuwamy tym bardziej jesteśmy w stanie pomóc. Im mniej tym bardziej uruchamia się mechanizm nagrody za pomoc.

Teoria wymiany społecznej - zaczyna funkcjonować gdy człowiek nie doświadcza empatii widząc cierpienie drugiego. Zakłada, ze o podjęciu decyzji decyduje kalkulacja zysków i strat. Jeżeli pomoc niesie małe ryzyko strat angażuje się w pomoc bardziej i odwrotnie duże ryzyko - mała pomoc. Kalkuluje się również niepodjęcie działań - dezaprobata ze strony otoczenia, wyrzuty sumienia, obniżenie własnej wartości. Prawdziwy altruizm nie istnieje.

Co sprzyja altruizmowi:

wg Rushtona, Futza i Cialdniniego działanie altruistyczne pojawia się tylko w pewnych sytuacjach; prawie wszyscy są podobni w podobnych sytuacjach oraz te same osoby pomagają drugiemu w tych samych sytuacjach i nie pomagają w innych sytuacjach. Na tej podstawie się można wnioskować, że zachowanie altruistyczne w innej sytuacji.

Wg tego wyróżniamy 3 typy altruizmu:

Altruizm uczestniczący - wzajemna współpraca wszystkich członków grupy; altruizm pełnie rolę motywatora do ciągłej intensywnej współpracy, np. pszczoły i mrówki oraz w sytuacji katastrof; są to sytuacje w których ludzie nie byliby zdolni w innych sytuacjach.

Altruizm powierniczy; oczekujący- pytanie kto komu pomaga, cel: podtrzymanie stosunków międzyludzkich, zmniejszenie dystansu między osobami; ludzie skłonni do pomocy osobom z którymi są w jakiś sposób związane i nie chcą tego związku zachwiać;

Altruizm normatywny- związany z normami społecznymi, kulturowymi; normy ustalają reguły naszych zachowań, nie mu tu znaczenia zbiorowość ani drugi człowiek, tylko ma znaczenie norma.

Prawidłowości płci

Badania Eagla i Crowley'a - w wielu sytuacjach mężczyźni są bardziej skłonni do pomocy a w zupełnie innych sytuacjach są bardziej skłonne kobiety. Mężczyźni są bardziej skłonni do pomagania w spektakularny sposób, a kobiety są skłonne do długotrwałej relacji pomocowej, szersze objęcie pomocą.

Prawidłowość związana ze środowiskiem

różnica między gotowością do udzielania pomocy. Miasto: altruizm najmniejszy. Altruizm najwyższy: wsie i małe miasta. Wychowanie w małej miejscowości: miłe nastawienie do innych, większa ufność, bliskość z ludźmi. Mieszkańcy dużych miast: mniej altruistyczni, nie znają ludzi, inne warunki, brak odpowiednich wartości.
Hipoteza Milgrama - przeładowanie urbanistyczne - ludzie żyjący w dużych miastach doświadczają nadmiaru stymulacji (ciągłe bodźce), ludzie izolują się i chcą ograniczyć liczbę docierających bodźców, skoncentrowani są na sobie i nie zwracają uwagi na innych.
Inne badania: ludzie z miast umieszczenie na wsiach i małych miasteczkach wprowadza zmianę w ich zachowaniu, są bardziej chętni do nawiązywania bliskich relacji i pomagania innym.

Inne czynniki: pomagamy gdy jesteśmy zdani tylko na siebie; nasze samopoczucie, gdy mamy pogodny nastrój chętniej udzielamy pomocy ale gdy mamy bardzo zły nastrój również pomagamy, bo tak możemy poprawić to samopoczucie; podobieństwo cech, bardziej skłonni jesteśmy pomagać osobom podobnym do nas; wyzwanie wartości religijnych, osoby wierzące częściej udzielają pomocy

Współodczuwanie
A. Smith człowiek wyposażony w skłonność do doświadczania pokrewieństwa uczuć, gdy obserwujemy kogoś kto jest pod wpływem silnych emocji. Formy odczuwania: litość, cierpienie z innymi, radość ze względu na czyjś sukces. Te reakcje określił mianem współodczuwania. Współodczuwanie możliwe dzięki sile wyobraźni- przez same zmysły nie jesteśmy w stanie wiedzieć o fizycznych i psychicznych stanach innych ludzi.

H. Spencer - podstawa funkcjonowania gatunków- skłonność od organizowania się; łączenie się z osobnikami tego samego gatunku spełnia funkcje adaptacyjne, Wzrost poczucie bezpieczeństwa w dużej grupie. Zorganizowane grupy: rozwija się uczucie przyjemności związane z afiliacją lub uczucie przykrości w przypadku braku kontaktów społecznych. Założenie: współodczuwanie jest w dużym stopniu środkiem porozumiewania się, ponieważ te relacje komunikacyjne są źródłem ważnych informacji, dzięki którym możemy czuć się pewnie. Pobudza to wszystkich uczestników do odczuwania tego samego stanu emocjonalnego.

McDougall- mechanizm: obserwowany i obserwujący dochodzą do odczuwania tych samych reakcji emocjonalnych. Teoria instynktów: dwa sposoby wywoływania emocji: 1. przez adekwatną biologicznie przyczynę, np. hałas, potwór; 2. percepcja emocji odczuwana przez innych ludzi; nazywane jest jako pierwotne bierne współodczuwanie

Obserwowanie emocji skłania obserwujących do wytwarzania emocji tego samego typu, ponieważ o podstaw każdego typu emocji istnieje specyficzny mechanizm odbiorczy, określany jako dopływ percepcyjny, jego zadaniem jest odbieranie określonych sygnałów i przetwarzanie ich we właściwą emocjonalną odpowiedź. Reakcja pomagania jest automatycznym efektem wbudowanego mechanizmu reakcji spostrzegania, opartego na skomplikowanym systemie połączeń.

Wspólny mianownik tych 3 teorii: koncentrują się na dwóch osobach.

Zachowania prospołeczne
Barklel - zawiera cel sam w sobie; traktowane jako akt restytucji (gdy jednostka pragnie się odwdzięczyć).

Janusz Reykowski -3 formy aktywności na rzecz chronienia i rozwijania interesów grup i instytucji. Dotyczą one:

- sytuacji w której własny interes jest podporządkowany cudzemu interesowi

- własny i interes i cudzy są realizowane równolegle

- człowiek skupia się na interesie własnym ale liczy się z cudzym interesem

Rodzaje czynności:

Altruistyczne -ktoś inny osiągnął korzyść, podmiot poświęca własne dobro

Pomocne - ktoś inny odnosi korzyść, podmiot ponosi jedynie naturalne koszty czynności

Kooperacyjne - zarówno podmiot jak i inni odnoszą korzyść natomiast nie ponoszą strat

Zachowanie prospołeczne zawierają wszystkie powyższe.

Czynności adaptacyjne - podmiot odnosi korzyść, ale są one realizowane gdy nie ma powiązań między aktywnością podmiotu a interesami innych; zachowania neutralne

Czynności egocentryczne - podmiot odnosi korzyść, natomiast ewentualne korzyści lub straty innych są co najwyżej skutkiem ubocznym. zachowania aspołeczne.

Czynności eksploratorskie - podmiot odnosi korzyść kosztem innych; zachowania antyspołeczne.

Czynności antyspołeczne- ktoś inny ponosi szkody lub straty niezależnie od kosztów jaki w związku z tym może ponieść podmiot.

Odniesienia w związku z Zachowaniami prospołecznymi:

Działalność prospołeczna - realizowanie programów życiowych, mając na celu dobro społeczne

Dyspozycje behawioralne - skłonność od podejmowanie działań mających na celu dobro pozaosobiste

Poglądy i przekonania prospołeczne - sposób myślenia o świecie, uznawanie cudzego dobra za wartość, która da się zrealizować

Uczucia prospołeczne - trwały stosunek emocjonalny do innych

Aspekty:
- poznawczy

- behawioralny

- motywacyjno-emocjonalny

Sfery zachowań prospołecznych:

- Sfera orientacyjno-informacyjna

- Sfera praktyczna

- Sfera emocjonalna

Dwie właściwości czynności prospołecznych:

Czas trwania: zdarzenia krótkotrwałe (jednorazowe) lub długotrwałe

Ponoszony koszt: np. wysiłek fizyczny, umysłowy, koszty finansowe, stres, gniew

Opieka

Z. Dąbrowski- pojęcie potrzeb podmiotowych - człowiek nie jest w stanie ich samodzielnie regulować, te potrzeby są ponad podmiotowe. Opieka -działania które wyznaczają potrzeby podopiecznego.

Cechy opieki:

Zaspokojenia ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego; jest on niezdolny do samodzielnego zaspokojenia tych potrzeb, dlatego jest podopiecznym

Odpowiedzialność opiekuna - w określonym stopniu i zakresie; odpowiedzialność zarówno za podopiecznego i jak i za to co robi opiekun.

R. Ingarden, trzy warunki występowania odpowiedzialności: Prawo, Poczytalność (np. osoby chore umysłowe nie są poczytalne),Wolność (osoba która ma ponosić odpowiedzialność za swój czyn musi być wolna).

R. Ingarden,4 sytuacje w których występuje odpowiedzialność:
1. Ktoś ponosi odpowiedzialność za coś lub za kogoś,
2. Ktoś bierze odpowiedzialność za kogoś lub za coś odpowiedzialność (np. szef bierze odpowiedzialność za dobra materialne na jego terenie),
3. Ktoś się za coś pociągany do odpowiedzialności,
4. Ktoś działa odpowiedzialnie.
Z. Dąbrowski istota odpowiedzialności opiekuna- opiekun dobrowolnie:
1.podejmuje się podjęcia odpowiedzialności za egzystencje i aktywność podopiecznego 2.podejmuje się decydowania w ważnych sprawach za lub razem z podopiecznym, pomagania w realizowaniu różnych celów
3. podejmuje się reprezentowaniu interesu życiowego podopiecznego.
Jest to odpowiedzialność kompensacyjna, a dokładnie podmiotowo- kompensacyjna. Konsekwencja: zadaniem i celem aktywności opiekuńczej jest doprowadzenie podopiecznego do samodzielności.
Odpowiedzialność funkcjonalna, czyli przedmiotowa- stanowi składnik każdej roli społecznej czy zawodowej (nauczyciel, kucharz, fryzjer etc.), nie jest specyficzna dla zachowań opiekuńczych.

Ciągłość i trwałość- wynika z przedmiotu opieki (potrzeby i zaspokajanie potrzeb); potrzeby są permanentne więc działania opiekuńcze muszą być ciągłe

Sprawowanie opieki tworzy zróżnicowany i złożony układ czynnościowy- układ działań i zachowań, charakteryzujących się szczególnym nasyceniem emocjonalnym; w tego typu działaniach wyodrębniamy: czynności mimiczne, gesty, czynności werbalne. Opieka jest pracą serca i nerwów.

Występowanie relacji międzyludzkiej, tzw. Stosunek opiekuńczy- muszą istnieć dwa podmioty, jest to kontakt bezpośredni, jednak ta relacja jest niesymetryczna.

Bezinteresowność - przejawia się zarówno w podjęciu roli opiekuna jak i jej pełnieniu; opiekun realizuje swoje obowiązki z reguły dobrowolnie, bo ma poczucie pewnego zobowiązania. Jeżeli wymaga się zapłaty są to tzw. Usługi opiekuńcze, np. opiekunka do dziecka.

Def: Opieka międzyludzka jest opartym na odpowiedzialności kompensacyjnej, ciągłym i bezinteresownym zaspokajaniem przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego wynikającym z przejęcia przez niego odpowiedzialności i nawiązania stosunku opiekuńczego.

Koncepcja psychologiczna Halla

Opieka jest jako spotkanie interpersonalne; obejmuje 4 podstawowe elementy, jest model opieki:

Zestaw przekonań i założeń psychologicznych nadających opiece kierunek - Najistotniejsze są założenia: wolność osobista, możliwość dokonywania wyboru, zorientowanie na podopiecznego, indywidualizacja, konieczność aktywizowania i doprowadzania do niezależności podopiecznego

Zestaw celów i intencji, które wyrastają z analizy potrzeb - Cele powinny odzwierciedlać potrzeby samego podopiecznego.

Zestaw działań i czynności, wyznaczających to co dzieje się w relacji opiekuńczej - Najważniejsze cechy: stała obecność opiekuna, koncentracja na potrzebach podopiecznego, konieczność udzielania wsparcia, należy ukierunkować wszelkie działania na samodzielność podopiecznego. Psychologowie podkreślają rolę diagnozy potrzeb. Eliminuje to niebezpieczeństwo, ze działania nie są niepotrzebne ani niebezpieczne.

Emocje i uczucia, które towarzyszą opiece

Opieka jest relacją, procesem dwustronnym.

---