Koncepcje opieki i pomocy
dr Ewa Cyrańska
02.10.2012
Zagadnienia:
geneza działań opiekuńczo wychowawczych
altruizm
współodczuwanie i empatia
zachowania prospołeczne
opieka
wsparcie społeczne
1. Opieka i pomoc wzajemna występuje w 4 postaciach:
realizowana w wielkich rodzinach
w społecznościach sąsiedzkich (np. OSP)
lokalna wspólnota religijna
cechy rzemieślnicze i gildie kupieckie
Charakterystyczną cechą tych 4 odmian opieki i pomocy wzajemnej jest to, że wszyscy są sobie równi.
2. Paternalizm - świadczenia osoby bogatej na rzecz jego klienteli, pracowników. Odwołuje się do patryjalchalnego modelu rodziny Arystotelesa. Model ten opiera się na lokalności, podległości i zwierzchnictwie. Scedowanie podmiotowości na rzecz patrona w zamian za poczucie bezpieczeństwa. Opiera się na pojęciu rodziny obejmującej osoby służące bogatej osobie.
09.10.2012
3. Filantropia /dobroczynność - (z jęz. grec. filantropos - kochający ludzkość) wywodzi się z kultury antycznej. Usposobienie pomocne ludziom, kochające ludzkość, współczucie wobec bliźniego. Działalność mająca na celu bezinteresowne udzielanie pomocy potrzebującym. Filantropia jest bliska paternalizmowi - organizowanie działań przez osoby zamożne na rzecz osób słabych, biednych, niewykształconych.
Filantropia - świadczenia pomocowe realizowane są przez obcych ludzi na rzecz obcych ludzi, nic ich nie łączy. Idea działań świeckich, czerpie z idei humanistycznych. Odnosi się do pojęcia dobroczynności.
Dobroczynność - ukształtowała się w tradycji chrześcijańskiej. Wiąże się z pojęciami: bliźni, caritas, jałmużna, miłosierdzie.
Założenie filantropi i dobroczynności nie ma różnic, inna jest tylko motywacja. Są to fakty obiektywne, które wiążą się z życiem społecznym. Udział w pracach dobroczynnych był moralnym obowiązkiem, współczucie dla innych jest cnotą moralną.
Cecha charakterystyczna i idea dobroczynności i fakultatywności:
„Res sacra miser” - Biedny to rzecz święta (Seneka)
W średniowieczu filantropia przekształciła się w świecki sposób poprzez działania chrześcijańskie. Początkowo opierało się to na pracy oświatowej. Ubodzy też byli w centrum zainteresowania. Kościół przeznaczał 3 lub 4 części sowich dochodów. Myślano o otworzeniu instytucji dobroczynnych, żeby pomoc była pewna i stała. Zaczęły powstawać szpitale, zakładane dzięki fundacjom, prowadzili je zakonnicy. Były to instytucje dobroczynne tj. przytułki dla ubogich z hospicjum.
1108 r. - pierwszy szpital we Wrocławiu.
1152 r. - arcybiskup gnieźnieński ufundował opactwo cysterskie ze szpitalem w Jędrzejowie.
1224 r. - szpital w Krakowie prowadzony przez zakon Świętego Ducha.
XV w. - klasyfikacja szpitali średniowiecznych wg. Antoniego z Florencji:
syndochium - opieka i pomoc pielgrzymom i ubogim
gerotocomium - opieka i pomoc osobom starszym
orphanotrophium - opieka i pomoc sierotom
procotrophium - przytułki/gospody dla ubogich
brephotrophium - opieka i pomoc dzieciom ze zwróceniem uwagi na wyżywienie
Koło - instytucja (VIII lub X/XIw) w Mediolanie, koło obozu średniowiecznego zamontowane w murze, między szprychami miało szufladkę do której można było wkładać dziecko.
Powodowało to dużo podrzutków, więc żeby porzucić dziecko musiano zrobić to jawnie i posiadać zaświadczenie od proboszcza. Nie sprawdzało się to, więc wprowadzono rejonizację - tylko matka z miasta, w którym jest koło można porzucić dziecko.
XX/XXI w. - wrócono do idei koła tworząc w murach szpitala „okno życia”.
„Res pudibunda miser” - biedny to rzecz wstydliwa.
Nowe hasło - obywatele powinni się wstydzić, że mają biednych obywateli, bo państwo o nich nie dba.
XVI w - ks. P. Skarga w Krakowie otworzył:
Bractwo Miłosierdzia - wsparcie osób ubogich.
Skrzynkę św. Mikołaja - fundacja posagowa wspomagająca ubogie panny na wydaniu.
Bank Pobożny - udzielał pożyczek osobom biednym, bezprocentowo pod zastaw.