Prawo konfliktów zbrojnych - wojna morska.
Karolina Rybicka 041 DM
Wojna tradycyjnie określana była jako stan walki między państwami i przeciwstawienie stanu pokoju. W przeszłości obowiązywał podział prawa międzynarodowego na prawo wojny i prawo pokoju. Obecnie jednak - ze względu na to, że pewnych działań nie można określić jako wojenne - coraz częstrze zastosowanie znajduje określenie „konflikt zbrojny” lub „użycie siły”, które swym zasięgiem obejmują wiekszy zakres działań.
Użycie sił zbrojnych na przełomie wieków ewoluowało razem z prawem, które to użycie regulowało. Począwszy od średnioweicza, gdzie dominowało przeświadczenie, że państwa maja prawo wszczynać wojny, kiedy u ich podstaw leży sprawiedliwa przyczyna. Była więc usprawiedliwiona i miała charakter środka za pomocą którego można było egzekwować prawa. W okresie późniejszym, kiedy zawiązał się Pakt Ligi Narodów, znacznie ograniczono prawo państw do wszczynania wojny. Zostało określone, że państwa nie mogły wejść na drogę wojny przed wyczerpaniem procedury pokojowego załatwienia sporu. Jednak, co ciekawe, Pakt dopuszczał i znał przypadki „wojny legalnej”, które były określne w jednym z jej artykułów. Późniejszy protokół genewski, przewidywał wprowadzenie poprawek wykluczających przypadki dopuszczające wojnę legalną, jednak w końcowym rozrachunku nie wszedł w życie. Powodzeniem natomiat zakończyło się wdrożenie tych założeń w Pakcie Paryskim (in. Pakt Brianda-Kelloga). W obecnie obowiązującym prawie międzynarodowym, wg jednej z siedmiu podstawowych zasad ONZ, mówi sie, że: „Wszyscy członkowie powstrzymują się w swych stosunkach międzynarodowych od groźby użycia siły lub użycia jej przeciwko inegralności terytorialnej lub niezawisłości politycznej któregokolwiek państwa bądź w jakikolwiek inny sposób niezgodny z celami Organizacji Narodów Zjednoczonych” (art.2 ust.4).
Jednym z znanych podziałów konfliktów zbrojnych jest rozróżnienie konfliktu międzynadorowego i konfliktu nie mającego charakteru międzynarodowego. Jednak linia podziału między nimi nie jest wyraźna, z tego względu, że czasem początkowo wewnętrzne konflikty, mogą nabrać charakteru międzynarodowego. Dlatego w wielu podręcznikach prawa międzynarodowego przyjmuje się podział na konflikty lądowe i morskie.
Zasadniczo rozróżnia się dwie koncepcje wojny morskiej: kontynentalną, która przede wszystkim działa przeciwko siłom zbrojnym nieprzyjaciela, z pewnym poszanowaniem własności prywatnej, oraz anglosaską, która zmierza do gospodarczego osłabienia przeciwnika.
Prawo wojny morskiej do dziś pozostaje głównie prawem zwyczajowym. Wiekszość konwencji porusza tylko niektóre kwestie tego zagadnienia, a jedyna deklaracja, która miała poruszać szerszy zakres spraw nie została ratyfikowana.
Metod i środków walki na morzu jest wiele. Do głównych z nich należą:
miny i torpedy: są ważnym i szeroko stosowanym środkiem, ich stosowanie jest również obostrzone ograniczeniami prawa haskiego.
korsarstwo: polegało na zlecaniu statkom prywatnym zajęcia statków nieprzyjaciela. W 1856 r. Państwa wyrzekły się korsarstwa.
blokada wojenna: jest to operacja wojenna okrętów jednego z państw, polegająca na przerwaniu wszelkiej komunikacji z konkretnym portem czy odcinkiem wybrzeża państwa z którym wojuje.
okręty podwodne: ich użycie jest zależne od spełnienia określonych warunków. Nie wolno zatopić statku ani go uszkodzić zanim umieści się pasażerów, załogę i dokumenty w bezpiecznym miejscu - chyba, że statek handlowy odmawia zatrzymania się lub stawia opór przy rewizji.
W czasie walki na morzu często stosowane jest prawo wizyty i rewizji w odniesieniu do statków handlowych na morzu otwartym. Prawo to mają wyłącznie okręty wojenne państw wojujących. Mogą również użyć tego prawa w odniesieniu do okrętów państw neutralnych, dla stwierdzenia czy nie udzielają pomocy państwu nieprzyjacielskiemu. Akty tego rodzaju są dopuszczalne w czasie pokoju w ściśle określonych przypadkach - np. handel niewolnikami.
Z wojną na morzu nierozerwalne są jeszcze dwa pojęcia. To prawo łupu i kontrabanda wojenna, które są ściśle ze sobą powiązane.
Za kontrabandę wojenną uważa się towary, które przeznaczone są do celów wojennych i dostarczane wbrew zakazom. Wyróżniamy kontrabandę bezwzględną (przedmioty używane wyłącznie na wojnie - amunicja, broń) i warunkową (mogą służyć zarówno do użytku podczas wojny jak i pokoju - odzież, żywność itp.). Zawsze jest również tzw. lista wolna, która określa towary, które nie stanowią kontrabandy.
Właśność nieprzyjaciela - z wyjątkiem sytuacji, gdy znajduje się na statku neutralnym i nie stanowi kontrabandy - podlega prawu łupu. Obowiązuje obecnie zasada, że tylko sąd może zatwierdzić zabór statku lub towaru z tytułu prawa łupu.
Wojna morska jest o tyle ciekawym zjawiskiem, że jest to w gruncie rzeczy wojna o charakterze scricto gospodarczym, zmierzająca do zniszczenia handlu przeciwnika. Dlatego jest szalenie ważna w każdych działaniach wojennych, ale o dziwo wszelkie konwencje regulują tylko niektóre jej zagadnienia, pozostawiając duże pole do naginania prawa, co miało miejsce chociażby w czasie obu wojen światowych, kiedy państwa nie stosowały się do prawa zwyczajowego - na którym głownie przecież opierają się prawa wojny morskiej.