Zajęcia nr 10 Styl naukowy

WYKŁADNIKI STYLOWE (czyli konkretne zjawiska językowe, które są realizacją cech stylowych i charakteryzowane są jako typowe dla tekstów naukowych):

1. Terminy, czyli jednostki leksykalne. Spełniają funkcję znaku pojęcia fachowego, naukowego, technicznego. Ma je cechować ścisłość, systemowość, gdyż terminy tworzą systemy. Znajduje to odbicie w znaczeniu i formie terminu, np. afiks - sufiks - prefiks - interfiks.

2. Leksyka ogólnonaukowa i „książkowa” (trywialny, konstatacja, sine qua non), abstrakcyjna i intelektualna.

3. Unikanie leksyki emocjonalnej.

4. Wykładniki gramatyczne. Tryb oznajmujący, aspekt niedokonany, 3 os. l.p., zdania złożone, nominalizacja zamiast werbalizacji.

5. Duża reprezentacja środków więzi tekstowej, organizacji wypowiedzi (formułami metatekstowymi).

6. Charakterystyczna struktura tekstu. Rozczłonkowanie poziome (akapity, rozdziały), pionowe (tekst właściwy i przypisy). Tekst główny obudowany tekstami pomocniczymi (bibliografie, aneksy, streszczenia w językach obcych).

Jak pisać prace naukowe (roczne, licencjackie, magisterskie)?

Najważniejszą sprawą jest dobór tematu. Temat powinien odzwierciedlać zainteresowania osoby, która będzie się nim zajmowała. Jest to niezwykle istotne, gdyż wpływa na późniejszą motywację do pracy nad tekstem i chęć zagłębiania się w literaturę odnoszącą się do danego zagadnienia.

Każda praca pisemna jest rodzajem tekstu, a więc odpowiedzią na konkretne pytanie postawione w tytule. Z tego względu należy sobie ową myśl przewodnią uświadomić i zgodnie z nią poszukiwać argumentów (literatury, przykładów) po to, by następnie logicznie je uporządkować.

Cytowanie źródeł

Dobra praca naukowa składa się z trzech elementów, które określić można jako: literatura + metoda + dyskurs. Oznacza to, że tekst scjentystyczny pokazywać musi znajomość literatury na dany temat, względnie oryginalny sposób opracowania materiału oraz osadzenie badań w określonym momencie rozwoju nauki.

Jakkolwiek każda praca, którą podpisujemy własnym nazwiskiem, winna zawierać przede wszystkim nasze przemyślenia, ich sformułowanie zależy w dużej mierze od znajomości cudzych poglądów i badań. Nacisk powinien być położony na referowanie pomysłów innych badaczy oraz korespondowanie z nimi w odniesieniu do własnych badań.

Jeżeli w pracy nie zaznaczysz autorstwa jakiejś myśli, zostanie ona uznana za Twoją. Tak więc każde skorzystanie z cudzego pomysłu winno być czytelnie oznaczone w tekście. W przeciwnym razie mamy do czynienia z plagiatem, czyli kradzieżą intelektualną.

Dlaczego przy pisaniu własnej pracy należy zapoznać się z istniejącymi osiągnięciami?

a. pokazujemy znajomość dziedziny wiedzy, w obrębie której powstaje nasza praca, udowadniamy potrzebę napisania pracy, zapełnienia istniejących luk myślowych;

b. wspieramy nasze wnioski poprzez odniesienia do innych prac, które są z naszą zgodne - to wzmacnia siłę argumentów (możemy również polemizować z pomysłami innych, o ile umiemy racjonalnie i za pomocą dowodów naukowych wskazać błędy w ich myśleniu);

c. jako studenci pokazujemy, że rozumiemy fachowe teksty z jakiejś dziedziny, że opieramy się na czymś więcej niż tylko podręczniki i notatki z zajęć.

Szukanie literatury. Syndrom stawu pełnego ryb

Najtrudniejszym momentem w poszukiwaniach bibliografii adekwatnej do tematu pracy jest sam początek. Pierwszy kontakt z zasobami biblioteki daje wrażenie stawu pełnego kolorowych ryb, z których każda jest inna, zaś prawie wszystkie wydają się potrzebne. Dlatego na wstępie poszukiwań radą powinien służyć opiekun pracy. Już jedna pozycja bibliograficzna umożliwia nam owocne poszukiwania kolejnych, dzięki tak zwanej metodzie na rybkę. Polega ona na przeglądaniu bibliografii pracy adekwatnej do tematu i „wyławianiu” z niej innych pozycji książkowych bądź artykułów. Warto również samodzielnie udać się do księgarni w poszukiwaniu nowszej literatury z danej dziedziny.

Dobrym pomysłem przy zapoznawaniu się z konkretną pozycją bibliograficzną, zwłaszcza dostępną wyłącznie w czytelni (artykuły naukowe etc.), jest umieszczanie w notatkach numerów stron. Takie rozwiązanie umożliwia proste przejście z tekstu notatki na tekst pracy, bez konieczności wracania do biblioteki.

Czytanie i sporządzanie przypisów

Umiejętność sporządzenia poprawnego przypisu zależy od uświadomienia sobie typu źródła, z jakim mamy do czynienia. Wyróżniamy następujące rodzaje źródeł:

• Książki konkretnego autora na jakiś temat (autorem pracy książkowej jest jedna osoba);

• Zbiorowe wydawnictwa książkowe (praca jest zbiorem artykułów różnego autorstwa, nad jej całokształtem czuwał redaktor/ czuwali redaktorzy);

• Artykuły w czasopismach (tekst ma jednego lub kilku autorów, został opublikowany w piśmie naukowym lub popularnonaukowym);

• Encyklopedie, słowniki (publikacje książkowe, w których znajdziemy artykuły hasłowe, podpisane inicjałami lub niepodpisane; nad całością wydawnictwa czuwał redaktor/ czuwali redaktorzy);

• Wybory źródeł (np. antologie wierszy, antologie tekstów gwarowych etc.).

W polskiej literaturze naukowej funkcjonują dwa rodzaje przypisów: przypisy tradycyjne (dolne) oraz harvardzkie (najczęściej współcześnie spotykane).

Należy pamiętać, że przypis, podobnie jak zdanie, należy zakończyć kropką.

Przypisy harvardzkie (zwane również w literaturze angielskiej APA System - od American Psychological Association - Amerykańskiego Stowarzyszenia Psychologicznego, które je wprowadziło)

W tekście odwołujemy się do źródła poprzez zamieszczenie danych na jego temat w nawiasie okrągłym. W jego obrębie winny znaleźć się: skrótowa nazwa źródła, rok wydania oraz numer strony, z której cytujemy, np. (Mickiewicz 1989: 23 - 35), (Problemy 2009: 56), (Kowalski, Małek 2004: 302).

W bibliografii rozwijamy ów skrótowy zapis z tekstu głównego pracy:

a. książka konkretnego autora:

Mickiewicz A., 1989, Ballady i romanse, Wydawnictwo Literackie, Kraków.

b. zbiorowe wydawnictwa ciągłe (książki):

- cała publikacja:

Problemy literatury romantyzmu, 2009, red. J. Marek, H. Kowalska, wyd. tertium, Poznań.

- artykuł pochodzący z publikacji zbiorowej:

Sroka J., 2009, Feminizm w twórczości Adama Mickiewicza, [w:] Problemy literatury romantyzmu, red. J. Marek, H. Kowalska, wyd. tertium, Poznań, s. 45 - 89.

c. artykuł opublikowany w czasopiśmie:

Wróbel D., 1980, Wpływ wymowy samogłosek nosowych na awans społeczny inteligenta pochodzenia chłopskiego, „Wieś i jej problemy”, nr 78, s. 87 - 122.

d. encyklopedie, słowniki:

- gdy podane jest autorstwo hasła:

Griner P., 2007, Samogłoski nosowe, [w:] Fonetyka polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. D. Stanisz, Wydawnictwo Naukowe, Kielce, s. 43 - 45.

- gdy brak jest podanego autorstwa hasła:

Samogłoski pochylone, 2007, [w:] Fonetyka polska. Przewodnik encyklopedyczny, red. D. Stanisz, Wydawnictwo Naukowe, Kielce, s. 56.

e. wybory źródeł:

Liryka oświeceniowa, 2000, red. T. Witczak, Wydawnictwo Piękna, Warszawa.

Żaden wiatr nie jest dobry dla statku, który nie wie,

do jakiego portu chce zawinąć. [Seneka]

Cztery pytania o istotę stylu naukowego

1. Jak opisać można istotę działalności naukowej? Wytwarzanie i komunikowanie wiedzy.

2. Jakie grupy odbiorców tekstów naukowych można wskazać? Specjaliści, adepci, laicy. Stąd cztery pododmiany styl naukowego: teoretycznonaukowa, praktycznonaukowa (specjalista), dydaktyczna (adept), popularnonaukowa (laik).

3. Jaka jest najważniejsza wartość, do której dążą naukowcy? Prawda.

4. Jakie są cechy stylu naukowego: ścisłość, racjonalność, abstrakcyjność, zwartość informacyjna, obiektywność, prawdziwość, instrumentalność (wiedza ma służyć czemuś).

---