AUGUST COMTE (1798-1857)uważany za twórcę socjologii, chciał on wykorzystać nową
naukę do naprawy schorzeń społecznych. Koncertował się on na dwóch konkretnych aspektach życia społecznego: porządku i stabilizacji, które nazywał statyką społeczną, oraz na zmianach społecznych określonym mianem dynamiki społecznej. Wg Comte'a czynniki te zespalają społeczeństwo i stają się motorem zmian. Uważał, te głównym czynnikiem sprzyjającym stabilizacji jest wspólnota przekonań wszystkich członków społeczeństwa. Zmianę społeczną widział jako proces ewolucyjny, dzięki , któremu społeczeństwo osiąga coraz wyższe stadia rozwoju. Te specyficzne poglądy Comta nie odgrywają już znacznej roli w socjologii, to wyeksponowanie przez niego problemu zmian społecznych oraz położenie nacisku na przestrzeganie ściśle naukowej metodologii, wpłynęło w dużym stopniu na innych myślicieli społecznych.
HERBERT SPENCER (1820-1903)- rozwinął on dzieło Comte'a . Usiłował on wyjaśnić porządek i zmiany społeczne przez porównanie społeczeństwa do żywego organizmu. Opisywał on społeczeństwo jako „system” współzależnych części. Wg niego socjologia odkrywa podstawowe struktury społeczne i bada , jak ich funkcjonowanie wpływa na stabilizację społeczeństwa. Był on prekursorem szkoły „strukturalistyczno- funkcjonalistycznej”. Interesował się ewolucjonistycznym pojęciem „przetrwania najlepiej przystosowanych”. Teoria ma miano „darwinizmu społecznego” i głosi , że w społ. uwolnionym od interwencji rządu „nieprzystosowani” muszą zniknąć; tylko najlepsi mieliby prawo do przetrwania i reprodukcji. Koncepcje tę wykorzystano jako usprawiedliwienie kapitalizmu.
KAROL MARKS (1818-83) niemiecki filozof i rewolucjonista. Podobnie jak Comte interesował się badaniami struktur i procesów społ. Po to by ulepszyć społ. Wg niego społ. dzieli się na 2 klasy : -tych, którzy są właścicielami śr. produkcji i -tych, co tych środków nie mają. Podział ten wg. Marksa prowadzi do „ konfliktu klasowego „ Ujmował on historię świata w kategoriach historii walki klas : ziemian przeciwko chłopu, właściciel niewolników → proretariat. Wg Marksa sprzeczności immanentnie tkwiące w kapitalizmie wywołują ekonomiczne, które dają nowy początek strukturą społ. Pogląd ten to „ materializm dialektyczny” zakładał, że powstałe struktury będą doskonalsze od starszych.
EMIL DURKHEIM (1858-1917) pod wpływem spencera i Comte `a interesował się tym, co scala społ., czyli problemem porządku społ. Badał znaczenie f-cji różnych elementów życia społ. dla zachowania spójności społ. Podkreślał wagę wspólnoty przekonań i wartości („świadomość zbiorowa „) oraz zbiorowych rytuałów. W społ. pierwotnych -mniej złożonych i mniej wyspecjalizowanych od społ. współczesnych -ludzie łączyli się ze względu na podobieństwa. Łączenie te to wg. Durkheima „Solidarność mechaniczna”. Wraz z rozwojem społ. ludzie zaczęli wykonywać wyspecjalizowane zadania stając sobie niezbędne. Ten związek oparty na wsparciu i współzależności to” solidarność ograniczona „. Uważał, że socjologia musi badać ”fakty” społeczne czyli siły istniejące poza jednostką i ograniczająca jej zachowanie.
MAX WEBER (1864-1920)badał głównie działania społeczne: - wartości ,przekonania zamiary, postawy, które kierują naszym zachowanie. Weber postulował socjologię wolną od wartościowania, domaga się wyeliminowania z procesu badawczego założeń wstępnych i uprzedzeń. Stworzył ”typ idealny „ - to konstrukcja pojęcia dowolnego zjawiska , która uchwyci jego najistotniejsze elementy. Prowadził polemikę z Marksem. Traktował elementy ekonomiczne jako istotny czynnik wpływający na życie społ. Weber badał organizację, szczególnie biurokrację. Połączył on powstanie kapitalizmu z wartościami i postawami zawartymi w teologii rozwijającego się protestantyzmu. Jego badania nad różnymi religiami przyczyniły się do zrozumienia roli kultury i struktury społecznej teologii.
GEORG SIMMEL (1858-1918) odrzucił Spencerowską analogię do organizmu. Uważał społeczeństwo za „ skomplikowaną pajęczynę wielokrotnych wzajemnych relacji pomiędzy jednostkami, które pozostają z sobą w ciągłej iterakcji „.Ujęcie to, nazywano” socjologią formalną”. Prace Simmela doprowadziły do badań nad „typami społecznymi”. Jego szczególna analiza zjawiska „obcego” uchwyciła niemal wszystkie subtelności i niuanse tej roli społecznej. Wg Simmela obcy jest ten. Kto tylko śladowo angażuje się w życie grupy społ, formalnie jest jej członkiem, ale nie w pełni akceptowanym, nie potrafi zintegrować się z grupą (np. biedota).
1 Nauka jest ściśle uporządkowanym i zorganizowanym dążeniem do zrozumienia świata w kategoriach pojęć teoretycznych, wspartych starannie prowadzonymi badaniami. Teoria stanowi narzędzie rozumienia świata . Charakteryzują ją 2 podstawowe cechy: 1.abstrakcyjnośc i uniwersalność 2.sprawdzalność. W socjologii teoria nie jest dobrze rozwinięta jak w naukach przyrodniczych. Wyróżnia się 4 podejścia: FUNKCJONALNE , które polega na zrozumieniu, w jaki sposób zjawiska społ zaspokajają potrzeby większych struktur społ, w których funkcjonują TEORIA KONFLIKTU ,kładzie nacisk na konfliktorodne skutki nierówności INTERAKCJI, zwraca uwagę na posługiwanie się gestami w bezpośredniej komunikacji oraz w dostosowaniu się ludzi nawzajem do siebie UTYLITARNE w których podkreśla się r-ek kosztów i zysków w dążeniu do osiągnięci celów
Kiedy ludzie badają innych ludzi, pojawia się subiektywizm, który może być z pożytkiem wykorzystany przez naukę o społeczeństwie, dając jej przewagę nad innymi dziedzinami nauki, ponieważ tylko my posiadamy taką intuicyjną znajomość badanego przedmiotu.
KULTURA jest systemem symboli, które dana populacja tworzy i wykorzystuje do organizowania się, do ułatwienia interakcji oraz do kierowania zachowaniami.
W każdej populacji istnieje wiele systemów symboli, najważniejsze z nich to: -systemy językowe których ludzie używają do porozumiewania się -syst technologii które zawierają wiedzę w jaki sposób manipulować środowiskiem -syst wartości które formułują zasady dobra i zła, co słuszne, a co nie, jak być powinno i jak jest w określonych sytuacjach i dziedzinach -syst norm dostarczają ogólnych i szczegółowych oczekiwań wobec zachowań ludzi w różnych sytuacjach -zasoby wiedzy, które zawierają inf wykorzystywane przez ludzi często odruchowo, bez udziału świadomości.
Istnieją zróżnicowanie kulturowe zarówno wewnątrz społeczeństw jak i pomiędzy nimi a to często doprowadza do konfliktu tych, którzy wyznają odmienne wartości , przekonania i normy.
W społeczeństwach złożonych powstają i umacniają się subkultury z których każda wyróżnia się własnymi syst symboli. Czasem dochodzi między nimi do konfliktu, zwłaszcza kiedy jedne chcą narzucić innym swoje symbole.
ETNOCENTRYZM jest nieuniknionym skutkiem ubocznym zróżnicowań kulturowych, które powodują że ludzie uznają odmienne od swoich symbole kulturowe za gorsze. Tego rodzaju etnocentryzm rodzi uprzedzenia, które przeradzają się w konflikt.
STRUKTURY SPOŁ Każdy aspekt naszego istnienia-myśl, słowa, uczucia, zachowania- kształtowany jest przez uczestnictwo w strukturach społecznych.
Struktury społ zbudowane są z pozycji społecznych, ról i sieci pozycji. Każdy człowiek dysponuje układem pozycji, a w każdej zajmowanej przez siebie pozycji-układem ról. Częstym zjawiskiem jest ciśnienie i konflikt ról, co jest skutkiem zbyt wielu obowiązków związanych z wykonywanymi rolami w ramach jednej pozycji lub konfliktu obowiązków wynikających z różnych ról. SIECI POZYCJI które tworzą struktury społeczne różnią się pod względem liczby pozycji, liczby osób zajmujących poszczególne pozycje, rodzju powiązań pomiędzy pozycjami. Połączenia te mogą być luźne lub ścisłe, opierać się na władzy lub hierarchii, przekazywać rozmaite dobra.
Podstawowymi strukturami społ które organizują ludzkie populacje są: 1.GRUPY złożone ze stosunkowo niewielkiej sieci osób mających ze soba bezpośredni kontakt 2.ORGANIZACJE skupiające większą liczbę ludzi lub grupy wg hierarchii władzy 3.SPOŁECZNOŚCI LOKALNE które gromadza wedle określonego porządku jednostki, grupy i organizacje w przestrzeni geograf 4.INSTYTUCJE złożone z kompleksów grup i organizacji, których celem jest rozw podstawowych problemów ludzkiej egzystencji i społecznej organizacji 5.KATEGORIE w których wyróżniające się cechy ludzi staja się podstawa różnic w traktowaniu tychże ludzi 6.STRUKTURY STRATYFIKACYJNE w których poszczególne kategorie ludzi otrzymują nierówne udziały w wartościowych zasobach dóbr 7.SYST SPOŁECZNE obejmujące jakąś przestrzeń i terytorium oraz wykraczające poza jedno terytorium 8.STRUKTURY MIĘDZYSPOŁECZNE ŁĄCZĄCE ZE SOBĄ RÓZNE SPOŁECZEŃSTWA
SOCJALIZACJA- JEST SZCZEGÓLNY RODZJEM INTERAKCJI- kształtuje osobowość człowieka, nasze zachowanie, interakcje, uczestnictwo w społ. Bez niej nie byłoby ani człowieka ani społeczeństwa.
Podstawowe składniki bądź cech osobowości ludzkiej, które pozwalają zrozumieć zachowanie się człowieka w społ, określamy w najogólniejszych terminach jako: -motywy -umiejętności styl wykonywania ról -dyrektywy kulturowe -wyobrażenie o sobie (koncepcja własnego `'ja'') -emocje
INTERAKCJE jako ogólny zbiór wskazówek i wytycznych- te najwcześniejsze i długotrwałe, zachodzące w grupach pierwotnych, z osobami znaczącymi, maja największy wpływ na powstawanie i rozwój składników osobowości. Składniki te były ujmowane w postaci różnych pojęć teoretycznych przez wielu myślicieli, którzy traktują socjalizację jako proces przechodzący przez określone fazy rozwoju oddzielone od siebie istotnymi punktami zwrotnymi. Każdy z teoretyków trochę inaczej je określa w zależności od tego czym sam najbardziej się interesuje * wg GEORGE'A HERBERTA MEADA fazy te są związane z rozwojem umiejętności wchodzenia w role. Ponieważ umożliwia ona formowanie się zarówno umysłu jak i własnego „ja” *wg JEANA PIAGETA kształtowanie się owych podstawowych składników osobowości uzależnione jest od rozwoju poznawczego, który polega na rozpoznawaniu przedmiotów, symbolizacji konkretnej i symbolizacji abstrakcyjnej *wg ZYGMUNTA FREUDA owe składniki osobowości odzwierciedlają nieustanne wysiłki ego zmierzające do pogodzenia procesów id i superego *wg ERIKA ERIKSONA składniki te kształtują się pod wpływem wielu wymogów, którym człowiek podlega w ciągu całego swego życia
Osobowość skłania się ku byciu trwałą i stabilną. Zapewnia to każdemu człowiekowi spokój i poczucie równowagi i sprzyja zachowaniu porządku społ.
GRUPY I ORGANIZACJE Większość zachowań i interakcji występuje w ramach struktury społ, czyli zorganizowanej sieci pozycji, norm i ról. Podstawowym typem struktury społ są grupy które w zależności od rozmiaru dzielą się na pierwotne i wtórne. Grupy pierwotne cechuje większa bliskość i spójność oraz znacznie ściślejsze przestrzeganie norm niż w grupach wtórnych. Grupy mają władzę nad ludźmi , narzucają im ograniczenia w kształtowaniu wyobrażeń o sobie, uznawanych wartości, przekonań, emocji, stylu wykonywania ról. Grupy są bardzo dynamicznymi strukturami w których zachodzą procesy jak: -kierowanie, wyłanianie zadań oraz socjoemocjonalnych przywódców -podejmowanie decyzji, dochodzenie do jednomyślności oraz rozwój grupowego myślenia -spójność i solidarność wypływające z dużej liczby interakcji, podobnej sytuacji społ ich członków i zewnętrznych źródeł zagrożenia -stany oczekiwania, czyli wykorzystanie wniesionych z zewnątrz cech członków grupy lub ich wcześniejszych zachowań do przewidywania co będą robić w grupie -odwołanie się, czyli wykorzystywanie innych grup jako ram odniesienia do kierowania swoimi sądami i reakcjami w danych sytuacjach.
NIEERÓWNOŚCI: KLASOWE, ETNICZNE I PŁCI Nierówności w społ związane są ze zróżnicowaną dystrybucją wartościowych zasobów pomiędzy różne kategorie ludzi- klasy, narodowości, i płeć. Stratyfikacja klasowa jest wtedy gdy dochody, władza, prestiż oraz inne wartościowe dobra przydzielane są poszczególnym członkom społ nierówno i kiedy na bazie tej nierówności różne subpopulacje zaczynają różnić się między sobą pod względem kulturowym, organizacyjnym.
Stopień stratyfikacji zależy od poziomu nierówności, stopnia odmienności klas uformowanych przez te nierówności, natężenia mobilności pomiędzy klasami i trwałości owych klas.
Istnieją różne sposoby interpretowania zjawiska stratyfikacji *podejście marksistowskie kładzie nacisk na posiadanie środków produkcji jako przyczynę stratyfikacji klas oraz wywoływania konfliktów a tym samym zmian w samej strukturze stratyfikacji *podejście weberowskie podkreśla wielowymiarowy charakter stratyfikacji (obejmującej nie tylko klasy, ale też partie i grupy statusu społ) *podej funkcjonalne dowodzi, że nierówności odzwierciedlają system nagromadzania który ma zachęcić poszczególnych ludzi do ról ważnych funkcjonalnie, a zarazem trudnych do odegrania *wg teorii ewolucjonizmu pogłębiające się nieustannie po zakończenie epoki zbieractwa i łowiectwa nierówności we współczesnych społ zostały trochę zniewolone.
NARODOWOŚĆ to wyodrębnieni jakiejś subpopulacji pod względem zewnet cech biologicznych, posiadanych dóbr, zachowania, kultury, organizacji. Stratyfikacja etniczna istnieje wówczas gdy w jakimś społ jedne subpopulacje narodowościowe mają zdecydowanie więcej cennych dóbr niż inne. Straty etniczne tworzy i podtrzymuje dyskryminacja, którą uzasadniają stronnicze przekonania. Dyskrym i uprzedzenia podsycane są przez zagrożenie (ekonom, poli, społ) które w odczuciu pewnych osób lub grup stwarza dana subpopul etniczna;
PŁEĆ w znaczeniu kulturowym odróżnia od siebie kobiety i mężczyzn w kategoriach cech kulturowych i zajmowanych pozycji w społ. Stratyfikacja płci jest wtedy gdy kobiety i mężczyźni w danym społ stale mają nierówny udział w dobrach jak pieniądze, władz…