ROZDZIAŁ 5:
ZASADY GOSPODAROWANIA FINANSAMI PUBLICZNYMI
ZASADY GOSPODAROWANIA FINANSAMI PUBLICZNYMI
ZASADA JEDNOROCZNOŚCI
Oznaczą ujecie dochodów i wydatków w budżecie państwa i budżetach samorządowych na okres jednego roku. Rok budżetowy nie musi się pokrywać z rokiem kalendarzowym- może np. trwać od 1 kwietnia danego roku, do 31 marca następnego roku.
ZASADA JEDNOŚCI FORMALNEJ
Oznacza postulat budowania zbiorczego planu finansowego całego sektora finansów publicznych. Jej realizacja wyraża faktyczną ingerencję redystrybucyjną państwa oraz daje możliwość całościowej oceny gospodarowania środkami publicznymi. Znaczenie tej zasady jest tym większe, im większy jest stopień decentralizacji funduszy publicznych, i im większa jest liczba podmiotów nimi dysponujących.
ZASADA JEDNOŚCI MATERIALNEJ
Głosi zakaz wiązania określonych dochodów publicznych z konkretnymi zadaniami. Ma ona zastosowanie w odniesieniu do budżetu centralnego oraz budżetów samorządowych. Fundusze celowe gromadzą środki publiczne i wydatkują je na określone zadania. Nieprzestrzeganie tej zasady stwarza zawsze większe niebezpieczeństwo nieefektywnego wykorzystywania środków publicznych. Może także prowadzić do niedofinansowania jednych zadań przy jednoczesnym nadmiarze środków kierowanych na inne cele.
Zawarta w ustawie zasada jedności materialnej zakłada, że środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczone na finansowanie imiennie wymienionych wydatków, chyba że odrębna ustawa stanowi inaczej. Z działania tej zasady wyłączone są wydatki finansowane z kredytów udzielanych przez międzynarodowe instytucje finansowe oraz środki ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi. Ograniczenie wynikające z omawianej zasady nie obejmuje również jednostek finansów publicznych, które prowadzą działalność gospodarczą.
ZASADA ZUPEŁNOŚCI
Wymaga ujęcia w budżetach i planach finansowych wszystkich dochodów i wydatków publicznych.
ZASADA REALNOŚCI
Powiązania z zasadą zupełności i nakazuje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków. Praktyczna jej realizacja rodzi jednak liczne trudności.
ZASADA OPERATYWNOŚCI
Wymaga opracowania budżetów w układzie podmiotowym. Zgodnie z nią należy wskazać konkretne podmioty odpowiedzialne za gromadzenie dochodów i realizację wydatków. Realizacja tej zasady następuje w praktyce poprzez prezentację budżetu państwa w podziale na części, na przykład : Ministerstwo Skarbu Państwa, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Zasadę operatywności realizuje się w budżecie państwa poprzez jego podział na części, budżet więc składa się z części odpowiadających organom władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa,sądów,trybunałów oraz administracji rządowej.
ZASADA SZCZEGÓLOWOŚCI
Oznacza, że:
- należy dokładnie określić źródła dochodów i przeznaczenie wydatków publicznych;
- środki publiczne powinny być wydatkowane w określonym czasie;
- wydatki powinny być ponoszone do wysokości ustalonej w budżecie.
Realizacja zasady szczegółowości następuje w praktyce poprzez klasyfikację dochodów i wydatków według:
-działów i rozdziałów, określających rodzaj działalności, na przykład : dział administracja państwowa, szkolnictwo wyższe, opieka społeczna itd.
- paragrafów, określających rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku.
Ustawodawca realizuje zasadę szczegółowości poprzez zobowiązanie do klasyfikowania wszystkich dochodów i wydatków publicznych oraz przychodów jednostek organizacyjnych i osób prawnych sektora finansów publicznych pochodzących z działalności i innych źródeł, według działów, rozdziałów i paragrafów.
ZASADA JAWNOŚCI
Nakazuje konieczność prezentowania dochodów i wydatków publicznych społeczeństwa, a w szczególności jego organom przedstawicielskim i ciałom społecznym. Jej realizacją zabezpiecza się głównie poprzez określony ustawowo tryb opracowywania budżetów i innych planów finansowych oraz przedkładania sprawozdań z ich realizacji.
ZASADA PRZEJRZYSTOŚCI
ZASADA REALNOŚCI
ZASADA UPRZEDNIOŚCI
ZASADA GOSPODARNOŚCI
ZASADA OPERATYWNOŚCI
ZASADA POLITYCZNOŚCI
W POWOŁYWANEJ USTAWIE ZAKŁADA SIĘ, ŻE REALIZACJA ZASAD JAWNOŚCI I PRZEJRZYSTOŚCI NASTĘPUJE PRZEZ:
Jawność sejmowej debaty budżetowej i debat budżetowych jednostek samorządu terytorialnego.
Jawność sejmowej debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa i debat nad wykonaniem sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego.
Podanie do publicznej wiadomości:
- kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
- zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych, w szczególności obejmujących dochody i wydatki, przychody i rozchody, zobowiązania i należności, gwarancje i poręczenia
- kwoty deficytu lub nadwyżki budżetu państwa;
- kwoty długu Skarbu Państwa;
- wykazu udzielonych przez Skarb Państwa poręczeń i gwarancji łącznie z wyszczególnieniem podmiotów, które je otrzymują;
-wykazu osób prawnych i fizycznych, którym umorzono znaczące kwoty zaległości podatkowych, wraz ze wskazaniem wysokości umorzonych kwot i przyczyn tego umorzenia;
-corocznych sprawozdań, dotyczących finansów i działalności jednostek finansów publicznych;
-zakresu zadań i usług, wykonywanych lub świadczonych przez jednostki sektora finansów publ oraz wysokość środków publicznych przekazywanych na ich realizację;
-zasad i warunków świadczenia usług dla podmiotów uprawnionych;
-zasad odpłatności za świadczone usługi.
4. Zapewnienie radnym dostępu do: dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych i informacji o wynikach kontroli finansowej.
5. Udostępnienie przez Narodowy Fundusz Zdrowia informacji o przychodach i kosztach oraz świadczeniodawcach z którymi Fundusz zawarł umowę, o zakresie przedmiotowym tych umów oraz sposobie ustalenia ceny za zamówione świadczenia.
6. Ogłaszanie przez Ministra Finansów w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „monitor polski” następujących informacji: kwoty państwowego długu publicznego i jego relacji do produktu krajowego brutto, wysokości długu Skarbu Państwa i jego relacji do produktu krajowego brutto, relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększonej o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa do produktu krajowego brutto, kwoty niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych, kwoty niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa.
Z zasady jawności wyłącza się środki publiczne, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało ustawowo uznane za tajemnicę państwową lub wynika to z umów międzynarodowych.
POZOSTAŁE ZASADY WG USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH
Prawo do korzystania ze środków publicznych przysługuje wszystkim podmiotom pod warunkiem, że nie ograniczają tej możliwości inne ustawy.
Zawarte w budżetach jednostek sektora finansów publicznych:
-dochody- stanowią prognozy ich wielkości,
-wydatki i rozchody stanowią natomiast nieprzekraczalny limit.
3. W planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych:
-przychody-są wielkościami prognozowymi,
-wydatki- mogą ulec zmianie pod następującymi warunkami: uzyskania wyższych przychodów, niezwiększenia dotacji z budżetu, niezmniejszenia wielkości planowanych wpłat do budżetu albo zysków, utrzymania planowanego stanu środków na dzień 31 grudnia.
4. Zamieszczenie w budżecie państwa oraz w budżetach jednostek samorządu terytorialnego dochodów z określonych źródeł i wydatków na wskazane cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań państwa, z wyłączeniem subwencji dla samorządu.
5. Wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planach finansowych jednostek sektora finansów publicznych.
6. Wydatki te powinny być wykonywane: w sposób celowy i oszczędny tak, aby uzyskać najlepszy efekt z dokonanych nakładów, w sposób zabezpieczający terminową realizację zadań, n zasadach określonych w ustawie o zamówieniach publicznych,w przypadku jeśli dotyczą zakupów i usług.
7. Ministerstwo Finansów w porozumieniu z dysponentami części budżetowych oraz jednostek samorządu terytorialnego opracowują harmonogramy realizacji dochodów i wydatków.
8. jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania do wysokości wynikającej z planów wydatków pomniejszonego o środki na wynagrodzenia i uposażenia oraz obligatoryjne wpłaty płatnika.
ROZDZIAŁ 9:
FORMY ORGANIZACYJNOPRAWNE JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH.
PODMIOTY SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH:
Jednostki budżetowe
Zakłady budżetowe
Gospodarstwa pomocnicze
Środki specjalne
Publiczne fundusze celowe.
JEDNOSTKA BUDŻETOWA:
Najbardziej typowa forma organizacyjna dla państwowych i samorządowych instytucji sektora publicznego. Jednostki tworzy się w takich dziedzinach, w których wydatki są niewspółmierne do realizowanych dochodów, a zadania swe wykonują w zdecydowanej większości na zasadach niekomercyjnych. Jednostki organizacyjne działające na tych zasadach pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Taką metodę rozliczania z budżetem określa się jako budżetowanie brutto.
Państwowe jednostki budżetowe są tworzone, łączone i likwidowane przez dysponentów części budżetowych, a więc ministrów, kierowników urzędów centralnych i wojewodów. Samorządowe natomiast powoływane mogą być wyłącznie przez organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki budżetowe nie posiadają osobowości prawnej. Formę jednostek budżetowych przyjmują przede wszystkim:
Urzędy naczelnych organów państwowych, takich jak Kancelaria Prezydenta RP, Sejm, Senat;
Wszystkie urzędy administracji rządowej i samorządowej.
Urzędy kontroli przestrzegania prawa (Najwyższa Izba Kontroli);
Sądy, prokuratury i trybunały;
Areszty i więzienia;
Szkoły podst, gimnazja, szkoły średnie i policealne;
Placówki opiekuńczo-wychowawcze, poradnie pedagogiczne;
Domy pomocy społecznej;
Parki narodowe;
Jednostki szkoleniowe i doradcze.
W gminach w formie jednostek budżetowych działają głównie:
Urzędy gmin (miast)
Zespoły ekonomiczno-administracyjne szkół;
Gminne ośrodki pomocy społecznej;
Części przedszkoli.
Jednostki budżetowe powiatów to:
Starostwa,
Szkoły zawodowe, zespoły szkół i licea;
Domy pomocy społecznej;
Zarządy dróg.
Plany jednostek budżetowych obejmuje:
Wydatki na inwestycje własne;
Dotacje oraz świadczenia wypłacane innym podmiotom.
GOSPODARKA POZABUDŻETOWA
Pozostałe, poza jednostkami budżetowymi i publicznymi funduszami celowymi, formy organizacyjno prawne sektora finansów publicznych. Należą do niej:
Zakładu budżetowe- samodzielne jednostki organizacyjne;
Gospodarstwa pomocnicze- wyodrębnione organizacyjnie części jednostki budżetowej;
Środki specjalne- wyodrębnione rachunki środków pieniężnych w celu prowadzenia określonego rodzaju działalności jednostki budżetowej.
Celem wprowadzenia gospodarki pozabudżetowej była poprawa efektywności gospodarowania finansami publicznymi
ISTOTA GOSPODARKI POZABUDŻETOWEJ
Jednostki gospodarki pozabudżetowej rządzą się podobnymi zasadami jak podstawowy budżet, ale dysponują własnymi dochodami, które służą finansowaniu przypisanych zadań. Istotą gospodarki pozabudżetowej jest samowystarczalność . Pokrywają one swoje wydatki z własnych dochodów, a rozliczenie z budżetem następuje poprzez wpłatę części uzyskanej nadwyżki środków obrotowych lub zysku. Ich wystarczalność finansowa nie oznacza jednak, że nie mogą one otrzymać, w ściśle określonych przypadkach, dotacji z budżetu. Celem
ZAKŁADY BUDŻETOWE
Są to jednostki, które nie posiadają osobowości prawnej, ale korzystają z samodzielności organizacyjnej oraz ograniczonej samodzielności finansowej. Państwowe zakłady budżetowe są tworzone, łączone i likwidowane na mocy decyzji ministrów i kierowników urzędów centralnych lub wojewodów. Samorządowe zakłady budżetowe natomiast są powoływane wyłącznie przez organy stanowiące samorządu terytorialnego. Państwowe zakłady budżetowe tworzy się w takich dziedzinach, jak na przykład:
Ośrodki szkolenia i dokształcania kadr urzędów administracji państwowej;
Ośrodki wczasowe i wczasowo-szkoleniowe;
Zakłady działające przy Ministerstwie Obrony Narodowej;
Ośrodki sportu i rekreacji;
Domy pracy twórczej.
Gminne zakłady budżetowe:
Przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej, takie jak na przykład zakłady oczyszczania miasta, zakłady wodociągowe miasta.
Ośrodki sportowo-wypoczynkowe;
Przedszkola.
GOSPODARSTWA POMOCNICZE
Tworzone i likwidowane Są na takich samych zasadach, jak zakłady budżetowe. Różnią się od nich jednak tym, że zakład budżetowy jest jednostką samodzielną, natomiast gospodarstwo pomocnicze funkcjonuje jako wyodrębniona część jednostki budżetowej. Gospodarstwo pomocnicze, podobnie jak zakład budżetowy, może natomiast finansować swe wydatki z własnych dochodów oraz korzystać z dotacji budżetowych.
FORMY GOSPODARSTW POMOCNICZYCH
Zakładu obsługi ministerstw i centralnych urzędów administracji państwowej;
Hotele pomocnicze;
Ośrodki wypoczynkowe i wypoczynkowo-szkoleniowe;
Zakłady usługowo-szkoleniowe przy urzędach skarbowych;
Warsztaty szkolne;
Gospodarstwa pomocnicze przy parkach narodowych.
PLAN FINANSOWY GOSPODARKI FINANSOWEJ ZAWIERA
Przychody własne;
Wydatki na wynagrodzenia i składniki naliczane od wynagrodzeń;
Wydatki inwestycyjne;
Rozliczenia z budżetem, tzn. wpłata do budżetu;
Dotacje z budżetu.
ŚRODKI SPECJALNE
Mają wyłącznie postać wyodrębnionego rachunku środków pieniężnych,w celu prowadzenia określonego przez jednostkę budżetową rodzaju jej działalności.
DOCHODY ŚRODKÓW SPECJALNYCH
Opłata za czynności egzekucyjne komorników sądowych urzędów sądowych,urzędów skarbowych;
Wpływy należności budżetowych w wyniku działalności izb, urzędów skarbowych i urzędów celnych;
Wpływy określone na podstawie Odrębnych ustaw oraz uchwał organów stanowiących jednostki samorządu terytorialnego,
Pieniężne spadki, zapisy, darowizny na rzecz jednostki budżetowej;
Odszkodowania i wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie oddane w zarząd lub użytkowanie jednostce budżetowej;
Wpłaty z tytułu sprzedaży zapasów mobilizacyjnych.
PLAN FINANSOWY ŚRODKÓW SPECJALNYCH ZAWIERA
Wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń;
Wydatki inwestycyjne.
PUBLICZNE FUNDUSZE CELOWE
Stanowią „małe” budżety z własnymi dochodami i wydatkami, których zadaniem jest finansowanie tylko określonych zadań. Stąd też nazywa się je często para budżetowymi.
Fundusze celowe różnią się tym od zakładów budżetowych, że ich dochody w głównej mierze pochodzą ze świadczeń o charakterze publicznoprawnym, a nie ze sprzedaży produkcji i usług. Mogą one realizować zadania wyodrębnione z budżetu: państwa (wtedy są państwowymi funduszami celowymi), jednostek samorządu (wtedy stanowią gminne, powiatowe lub wojewódzkie fundusze celowe).
Podstawą gospodarki funduszy celowych są roczne plany finansowe. W ich ramach wydatki mogą być dokonywane do wysokości posiadanych przychodów bieżących oraz dotacji z budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego.
RODZAJE PAŃSTWOWYCH FUNDUSZY CELOWYCH W POLSCE
2004 rok
Fundusz ubezpieczeń społecznych;
Fundusz emerytalno-rentowy
Fundusz prewencji i rehabilitacji
Fundusz administracyjny
Fundusz pracy
Fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych;
Państwowy fundusz kombatantów
Fundusz alimentacyjne (zlikwidowany od 1 maja 2004)
Państwowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych
Narodowy fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej
Centralny fundusz ochrony gruntów rolnych
Państwowy fundusz gospodarki zasobem geodezyjnym i kartograficznym
Fundusz promocji twórczości
Fundusz Nauki
2005 rok
Fundusz nauki i technologii polskiej
Fundusz zajęć sportowo-rekreacyjnych dla uczniów
Fundusz rozwoju kultury fizycznej
Fundusz reprywatyzacji
F. restrukturyzacji przedsiębiorców
F. skarbu państwa
F. wsparcia policji
F. modernizacji bezpieczeństwa publicznego
F. -centralna ewidencja pojazdów i kierowców
F. pomocy postpenitencjarnej
F. rozwoju przywięziennych zakładów pracy
F. modernizacji sił zbrojnych.
FUNDUSZ UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (FUS)
Jest państwowym funduszem celowym, powołanym do realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dysponentem jego jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Celem każdego systemu emerytalnego jest zabezpieczenie materialne osób kończących aktywność zawodową. Systemy emerytalne mogą być skonstruowane w bardzo różny sposób. Mogą być finansowane w różny sposób:
system repartycyjny- oparty na zasadzie wypłacanie bieżących emerytur ze składek wpłacanych przez pracujących. (do roku 1998 w Polsce)
System kapitałowy- w którym składka wpłacana przez pracujących jest inwestowana tak, by zapewnić powiększenie kapitału emerytalnego.
ZREFORMOWANY OD 1999 SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
Nowy system zawiera w sobie elementy systemu repartycyjnego i kapitałowego. Oraz opiera się na trzech filarach:
Filar pierwszy- zreformowany Zakład Ubezpieczeń Społ
Filar drugi- kapitałowe fundusze emerytalne
Filar trzeci- prywatne fundusze emerytalne gromadzące dodatkowe oszczędności.
FILAR PIERWSZY
Zachowuje charakter repartycyjny, a wiec składki są na bieżąco wypłacane obecnym emerytom. Do ZUS wpływa składka równa 45% „uskładkowionej” płacy, ale odprowadzana jest tylko do wysokości 30 przeciętnych wynagrodzeń. Jest ona rejestrowana na indywidualnym koncie każdego ubezpieczonego. Dysponentem FUS-u jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
PRZYCHODY FUS
Wpływy własne ze składek na ubezpieczenia społeczne
Dotacja budżetu państwa na sfinansowanie wypłat świadczeń zleconych Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
Dotacja wynikająca z ustawowo zapisanych gwarancji państwa dotyczących wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego.
PODZIAŁ SKŁADKI NA UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE
W wyniku reformy składka została podzielona na dwie części: płaconą przez pracownika i pracodawcę oraz między cztery rodzaje funduszy celowych:
Fundusz emerytalny, służący wypłacie emerytur;
Fundusz rentowy, z którego wypłacane są renty inwalidzkie i rodzinne;
Fundusz chorobowy, obsługujący wypłatę świadczeń chorobowych i rehabilitacyjnych;
Fundusz wypadkowy, z którego wypłacane są świadczenia w razie wypadków i chorób zawodowych.
FILAR GRUGI
Jeśli pracownik przystępuje do drugiego filaru, to ZUS przekazuje 9% składki (36% pozostaje w ZUS) do wskazanego przez niego funduszu emerytalnego. Składki, po przeliczeniu na jednostki uczestnictwa funduszu są gromadzone na indywidualnych rachunkach i inwestowane przez poszczególne fundusze.
Działalność funduszy emerytalnych podlega szczególnej kontroli państwa, prowadzonej przez Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi.
FILAR TRZECI
Ubezpieczenie to charakteryzuje całkowita dowolność tak w zakresie wysokości, jak i charakteru. Stopień ingerencji państwa jest tutaj ograniczony do ustawowych regulacji dotyczących zasad działania instytucji i instrumentów umożliwiających gromadzenie oszczędności oraz nadzoru nad nimi. Mogą to być programy emerytalne organizowane przez pracodawców, jak i indywidualne osoby.
FUNDUSZ EMERYTALNO-RENTOWY
Podstawowy fundusz ubezpieczeniowy rolników,z którego wypłaca się takie świadczenia pieniężne, jak :emerytury, renty, zasiłki pogrzebowe, dodatki do emerytur i rent.
PRZYCHODY FUNDUSZU EMERYTALNO-RENTOWEGO
Składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe
Dotacje celowe z budżetu państwa, które przeznaczone są na wypłatę świadczeń zleconych kasie rolniczego ubezpieczenia społecznego;
Dotacja uzupełniająca z budżetu państwa, wynikająca z ustawowo zapisanej gwarancji państwa wypłaty świadczeń finansowych z Funduszu Emerytalno-Rentowego
Fundusz emerytalno-rentowy jest prawie w całości finansowany z budżetu państwa
FUNDUSZ PREWERSJI I REHABILITACJI
Został powołany przytoczoną wcześniej ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jest ona przeznaczony na finansowanie bezpośrednich kosztów osobowych i rzeczowych realizacji zadań Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w zakresie zapobiegania wypadkom przy pracy i rolniczym chorobom zawodowym. Służy on także do finansowania pomocy ubezpieczonym, wykazującym długotrwałą niezdolność do pracy, w zakresie korzystania przez nich z różnych form rehabilitacji oraz przekwalifikowania.
PRZYCHODY FUNDUSZU PREWERSJI I REHABILITACJI
Fundusz składkowy płacony przez ubezpieczonych w wysokości 1% planowanych wydatków;
Dotacje budżetowe.
FUNDUSZ ADMINISTRACYJNY
Przeznaczony jest na finansowanie kosztów obsługi ubezpieczenia społecznego rolników.
PRZYCHODY FUNDUSZU ADMINISTRACYJNEGO:
Odpisów od funduszu Emerytalno-Rentowego;
Odpisu od funduszu składkowego.
Środki funduszu mogą być przeznaczone na bieżące wydatki i inwestycyjne.
FUNDUSZ PRACY
Celem funduszu pracy jest aktywizacja zawodowa osób poszukujących pracy oraz łagodzenie skutków bezrobocia.
PRZYCHODY FUNDUSZU PRACY
Wpływy ze składek płaconych przez pracodawców;
Środki z dotacji budżetowej.
PRZEZNACZENIE FUNDUSZU PRACY
Zasiłki dla bezrobotnych
Zasiłki i świadczenia przedemerytalne
Wydatki na szkolenia osób bezrobotnych.
Prace interwencyjne
Roboty publiczne
Wynagrodzenia młodocianych pracowników i opiekunów praktyk uczniowskich;
Aktywizacja zawodowa absolwentów
Programy specjalne
Pożyczki udzielone bezrobotnym i pracodawcom.
FUNDUSZ GWARANTOWANYCH ŚWIADCZEŃ PRACOWNICZYCH
Utworzony w celu wypłaty roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. Jego obsługą zajmują się podobnie jak obsługą Funduszu Pracy, urzędy pracy. Dochodami tego funduszu są przede wszystkim składki płacone przez pracodawców. Celem funduszu jest zaspokajanie podstawowych roszczeń pracowniczych w sytuacji, gdy wszczęte zostaje w stosunku do niewypłacalnego pracodawcy postępowanie upadłościowe, likwidacyjne lub pracodawca faktycznie zaprzestanie działalności gospodarczej i nie posiada środków na wypłatę należnych świadczeń; przeznaczany na wsparcie finansowe określonej grupy pracowników w celu realizacji ich zobowiązań finansowych wobec emerytów i rencistów, wynikających z prawomocnych orzeczeń sądowych.
PAŃSTWOWY FUNDUSZ KOMBATANTÓW
Zajmuje się udzieleniem pomocy socjalnej kombatantom.
PRZEZNACZENIE FUNDUSZU KOMBATANTÓW
Świadczenia społeczne takie, jak na przykład zapomogi, pomoc pielęgnacyjna.
Usługi materialne z tytułu refundacji należnych kombatantom ulg i zwolnień w opłatach radiowo-telewizyjnych i telefonicznych.
FUNDUSZ ALIMENTACYJNY
Przeznaczony na wypłatę świadczeń pieniężnych dla dzieci i innych osób, w przypadku niemożności wyegzekwowania świadczeń alimentacyjnych od osób zobowiązanych do ich świadczenia.
PRZYCHODY FUNDUSZU ALIMENTACYJNEGO:
Przychody własne stanowiące głownie należności ściągnięte od osób zobowiązanych do alimentacji;
Dotacje z budżetu państwa.
PAŃSTWOWY FUNDUSZ REHABILITACJI I OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Powołano do finansowania rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.
PRZYCHODY PFRON
Wpłaty zakładów pracy z tytułu zatrudnienia mniej niż 6% osób niepełnosprawnych;
Wpłaty zakładów pracy chronionej.
PRZEZNACZENIE PFRON
Finansowanie części składki z tytułu ubezpieczenia społecznego osób niepełnosprawnych zatrudnionych w zakładach pracy chronionej
Refundacja kosztów wynagrodzeń osób niepełnosprawnych skierowanych do pracy przez powiatowy urząd pracy,
Organizowanie nowych stanowisk pracy dla niepełnosprawnych, lub przystosowanie istniejących do wymagań wynikających z niepełnosprawności;
Dofinansowanie lub refundacje wynagrodzeń osób zatrudnionych w zakładach pracy chronionej, u których stwierdzono upośledzenie umysłowe.
Dofinansowanie kredytów bankowych zaciągniętych przez zakłady pracy chronionej.
NARODOWY FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ
Utworzono go w celu wspierania polityki ekologicznej państwa.
PRZEZNACZENIE FUNDUSZU:
Udzielanie niskooprocentowanych pożyczek, które mogą być częściowo lub całkowicie umarzane pod warunkiem terminowego wykonania zadania.
Udzielanie dotacji do relacji dużych projektów inwestycyjnych
Dopłaty do preferencyjnych kredytów i pożyczek.
PRZYCHODY FUNDUSZU:
Opłaty za korzystanie z wód i urządzeń wodnych;
Opłaty eksploatacyjne i koncesyjne oraz kary za wydobywanie kopalin bez koncesji lub z jej naruszeniem
Dochody z działalności pożyczkowej i kapitałowej.
FUNDUSZ OCHRONY GRUNTÓW ROLNYCH (FOGR)
Jego celem jest rekultywacja i zagospodarowanie gruntów rolnych. Tworzy się go głównie z opłat należnych z tytułu wyłączenia z produkcji gruntów rolnych i leśnych. Dzieli się on na fundusz centralny i fundusze terenowe.
PRZEZNACZENIE ŚRODKÓW FUNDUSZU
Rekultywacja na cele rolnicze gruntów zdegradowanych i zdewastowanych;
Rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych;
Użyźnienie gleb o niskiej wartości produkcyjnej i przeciwdziałanie erozji;
Budowa i renowacja zbiorników wodnych służących małej retencji.
FUNDUSZ GOSPODARKI ZASOBEM GEODEZYJNYM I KARTOGRAFICZNYM
Tworzony jest on jako fundusz centralny oraz fundusze wojewódzkie i powiatowe.
PRZYCHODY FUNDUSZU:
Wpływy ze sprzedaży map oraz innych materiałów i informacji z zasobu centralnego;
Wpływy przekazywane z funduszy terenowych.
PRZEZNACZENIE ŚRODKÓW:
Finansowanie zadań związanych z aktualizacją państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego;
Zakup urządzeń niezbędnych do prowadzenia tego zasobu.
FUNDUSZ PROMOCJI TWÓRCZOŚCI
PRZYCHODY FUNDUSZU:
Wpływy pochodzące od producentów egzemplarzy nie chronionych prawem autorskim utworów literackich, plastycznych i fotograficznych;
Kwoty pieniężne zasądzone w procesach o naruszenie praw autorskich.
PRZEZNACZENIE ŚRODKÓW FUNDUSZU:
Stypendia twórcze i pomoc socjalna dla twórców utworów i ich opracowań;
Pokrycie w części lub w całości kosztów wydania utworów o szczególnym znaczeniu dla kultury i nauki oraz wydań dla niewidomych.
NARODOWY FUNDUSZ ZDROWIA
Jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną. Fundusz prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie.
ŹRÓDŁA PRZYCHODÓW FUNDUSZU ZDROWIA:
Składki na ubezpieczenie zdrowotne
Odsetki od niepłaconych w terminie składek
Darowizny i zapasy
Środki z zadań zlecanych w zakresie określonym w ustawie
Kredyty i pożyczki
Dochody z lokat
Inne źródła.
AGENCJE
Powołano w celu wykonywania w imieniu Skarbu Państwa określonych zadań lub w celu zarządzania wyodrębnionymi składnikami majątku Skarbu Państwa, lub dla finansowania wspierania określonych rodzajów działalności gospodarczej środkami publicznymi. Agencje są państwowymi osobami prawnymi działającymi pod nadzorem odpowiednich ministrów. Gospodarkę finansową prowadzą na podstawie planów finansowych.
PODSTAWOWE AGENCJE:
Agencja Rynku Rolnego
Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa;
Wojskowa Agencja Mieszkaniowa;
Agencja Rezerw Materiałowych
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa;
Agencja Techniki i Technologii
Agencja Mienia Wojskowego.
GŁÓWNE ŹRÓDŁA DOCHODÓW AGENCJI:
Dochody budżetowe
Dochody z administrowania mienia państwowego;
Opłaty i prowizje od usług administracji rządowej i innych podmiotów.
PAŃSTWOWE SZKOŁY WYŻSZE
Zaliczane do sektora finansów publicznych. Są jednostkami posiadającymi osobowość prawną. Prowadzą one samodzielną gospodarkę finansową na podstawie planów uchwalanych przez senaty uczelni.
ŹRÓDŁA DOCHODU SZKÓŁ WYŻSZYCH:
Dotacje z budżetu państwa lub z budżetów jednostek samorządu terytorialnego;
Przychody uzyskane z tytułu działalności prowadzonej odpłatnie
Darowizny, spadki, zapisy, pomoc zagraniczna.
INSTYTUCJE KULTURY
Samodzielne jednostki posiadające osobowość prawną, nad którymi mecenat sprawuje państwo.
Należą do nich: teatry, opery, operetki, kina, galerie, muzea, biblioteki.
PRZYCHODY ŚRODKÓW INSTYTUCJI:
Dotacje z budżetu
Środki z prowadzonej działalności
Przychody z najmu i dzierżawy składników majątkowych
ROZDZIAŁ 10:
BUDŻET PAŃSTWA.
ROZWÓJ BUDŻETU PAŃSTWA: (wg Owsiaka)
1273, król Anglii Edward I wprowadził zapis Wielkiej Karty Wolności mówiący, że nie będzie nakładał podatków bez zgody baronów i innych wolnych ludzi;
1504, podczas obrad Sejmu w Piotrkowi następuje rozdział skarbu królewskiego i publicznego;
1590, za czasów Zygmunta III opracowano budżet obejmujący całość dochodów i wydatków państwowych;
1768, polski sejm uchwalił ustawę, wedle której nałożenie nowych podatków lub podwyższanie istniejących wymagało opracowania całego budżetu z uwzględnieniem źródeł dochodów i rodzajów wydatków oraz ich jednomyślnego przyjęcia przez Sejm;
1830, po raz pierwszy użyto w konstytucji terminu Budżet, wprowadzając do konstytucji belgijskiej całość zasad prawa budżetowego;
Po II wojnie światowej w krajach socjalistycznych rozszerzono znacznie zakres budżetu, który przejął finansowanie wielu zadań gospodarczych i socjalnych;
Pierwszy Polski Budżet został uchwalony przez Sejm w 1768 roku. Budżet ten obejmował dochody i wydatki Skarbca Koronnego oraz Skarbca Litewskiego.
ZNACZENIE BUDŻETU PUBLICZNEGO:
Jest on głównym instrumentem sprawowania władzy
Gromadzi i dzieli znaczącą część środków publicznych
Jest ważnym źródłem zasilania innych segmentów sektora finansów publicznych
Jest uchwalany przez parlament mocą ustawy
W niektórych krajach konstytucja daje głowie państwa prawo rozwiązania parlamentu w przypadku nieuchwalenia ustawy budżetowej
Wywiera duży wpływ na życie społeczno-gospodarcze
Jako płaszczyzna, na której ścierają się interesy różnych grup społecznych jest przedmiotem ostrej walki politycznej.
DEFINICJA BUDŻETU PAŃSTWA
Jest to plan dochodów i wydatków na dany rok budżetowy, przygotowany przez władzę wykonawczą i przedstawianym parlamentowi. Budżet jest w Polsce uchwalany przez Parlament w formie ustawy budżetowej.
BUDŻET PAŃSTWA W USTAWIE O FINANSACH PUBLICZNYCH
Jest to roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów:
Organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa
Sądów i trybunałów
Administracji rządowej.
USTAWA BUDŻETOWA USTALA:
Dochody i wydatki budżetu państwa oraz deficyt budżetowy i środki jego pokrycia
Przychody i rozchody budżetu państwa
Zestawienia przychodów i wydatków państwowych jednostek budżetowych, państwowych zakładów budżetowych
Plany przychodów i wydatków państwowych funduszy celowych
Zestawienie dotacji dla państwowych agencji i fundacji z udziałem Skarbu Państwa
Wykaz inwestycji wieloletnich oraz programów wieloletnich
Dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego
Itd.
RODZAJE DCHODÓW BUDŻETOWYCH:
Podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów innych podmiotów sektora finansów publicznych
Cła
Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa
Dywidendy
Wpłaty z zysku NBP
Wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych
Dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe
Dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa
Opłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa
Odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych jednostek budżetowych.
Itd.
PRZEZNACZENIE DOCHODÓW BUDŻETOWYCH
Realizacja zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały
Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego
Dotacje celowe na zadania zlecane jednostkom samorządu terytorialnego
Dofinansowanie jednostek własnych samorządu terytorialnego
Dotacje na zadania określone ustawami
Współfinansowanie programów realizowanych ze środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi.
REZERWY BUDŻETU PAŃSTWA
Ogólne- na wydatki nie przewidziane w trakcie tworzenia budżetu, rezerwa nie może być niższa niż 0,2% ogólnych wydatków budżetu;
Celowe- przeznaczone na te rodzaje wydatków, których szczegółowy podział nie jest możliwy w trakcie opracowywania budżetu oraz wydatki wynikające z ustaw, które wcześniej nie zostały uwzględnione w budżecie,a ich wysokość nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu. W rezerwach tych umieszcza się też wydatki, których źródłem finansowania są środki pochodzące z zagranicy.
KLASYFIKACJA DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETOWYCH:
Wg części-odpowiadających organom władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów oraz administracji rządowej.
Wg działów i rozdziałów (tylko w odniesieniu do wydatków), określających rodzaj działalności.
Częściami budżetu państwa dysponują kierownicy organów władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów, właściwi ministrowie, przewodniczący komitetów wchodzących skład Rady Ministrów, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz kierownicy państwowych jednostek organizacyjnych niebędących organami władzy lub administracji rządowej.
KLASYFIKACJA WYDATKÓW W BUDŻECIE WG USTAWY:
Wydatki bieżące
Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa
Wydatki kapitałowe (majątkowe).
WYDATKI BIEŻĄCE (83%)
Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego
Dotacje, w tym w szczególności:
- na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych jednostkom sam.ter. oraz ich zadań własnych;
- na realizację ustawowych zadań państwa wykonywanych przez Inn podmioty niż jedn.sam.ter.
- podmiotowe do działalności ustawowo wskazanego podmiotu
- przedmiotowe do określonych rodzajów wyrobów lub usług
- do oprocentowania kredytów określonych odrębnymi ustawami
Do realizacji inwestycji
Wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczone
Inne świadczenia na rzecz osób fizycznych, w skład których wchodzą ustawowo określone wydatki kierowane bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, które nie są wynagrodzeniami za pracę.
Zakupy towarów i usług
Inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych lub realizacją ich statutowych zadań.
WYDATKI NA OBSŁUGĘ SKARBU PAŃSTWA (13%)
Oprocentowania i dyskonta skarbowych papierów wartościowych
Oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek
Wypłaty związane z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.
WYDATKI MAJĄTKOWE (4,5%):
Wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego
Wydatki inwestycyjne państwowych jedn.budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie i dofinansowanie kosztów inwestycji.
WYDATKI WG MINISTERSTWA ( UKŁAD ZADANIOWY)
Wypłata świadczeń z ubezpieczenia społecznego
Zapewnienie opieki społecznej
Obsługa długu publicznego
Podstawowe funkcje państwa
Nauka i rozwój
Ochrona zdrowia
Finansowanie infrastruktury i ochrony środowiska
Zadania z zakresu rolnictwa
Gospodarka
Gospodarka mieszkaniowa
Zadania z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego kultury fizycznej i sportu
PROCEDURA BUDŻETOWA W MINISTERSTWIE FINANSÓW
Prace rozpoczynają się w połowie roku poprzedzającego rok budżetowy i obejmują następujące etapy:
Opracowanie założeń budżetu państwa
Przygotowanie wstępnego projektu budżetu przez MF
Zatwierdzenie wstępnego budżetu przez Radę Ministrów
Opracowanie projektów części budżetowych
Konsultacje międzyresortowe
Przygotowanie ostatecznej wersji projektu ustawy budżetowej
Zatwierdzenie projektu przez Radę Ministrów
Ostateczne zatwierdzenie projektu następuje w drodze uchwały Rady Ministrów, która przekazuje go wraz z uzasadnieniem Sejmowi w terminie 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy.
PROCEDURA BUDŻETOWA W PARLAMENCIE
Prace nad budżetem w parlamencie nie mogą trwać dłużej niż 4 miesiące. Etapy prac:
Pierwsze czytanie projektu budżetu
Prace w komisjach sejmowych
Drugie czytanie projektu budżetu
Rozpatrywanie przez Komisję Finansów Publicznych poprawek zgłaszanych w trakcie drugiego czytania
Trzecie czytanie projektu budżetu
Uchwalenie ustawy budżetowej przez Sejm i przekazanie jej Senatowi
Rozpatrzenie przez Komisję Finansów Publicznych poprawek do ustawy budżetowej proponowanych przez Senat
Przedłożenie Sejmowi przez KFP sprawozdania z rozpatrywania poprawek Senatu i ostateczne głosowanie nad ich przyjęciem lub odrzuceniem.
Zakończenie prac budżetowych w Parlamencie łączy się bezpośrednio w przekazaniem go Prezydentowi przez Marszałka Sejmu. Prezydent może w ciągu 7 dni podpisać ustawę lub zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie jej zgodności z Konstytucją.
Wykonanie budżetu państwa podlega nadzorowi sprawowanemu przez Radę Ministrów (szczególna rola Ministra Finansów, który sprawuje ogólną kontrolę realizacji dochodów i wydatków budżetu oraz poziomu deficytu)
1