►Fazy rozwoju ruchu turystycznego
1. Wczesnohistoryczna (okres do 1850)
handel, odkrycia, kształcenia się, religia - podróże związane z takimi kategoriami przykłady: podróże handlowe Fenicjan i starożytnych rzymian do antycznych źródeł, Egipcjanie (podróże dla przyjemności), Grecy (cele obserwacji igrzysk olimpijskich, oraz do wyroczni delfickiej)
rozkwit turystyki w starożytności zawdzięczać można Cesarstwu Rzymskiemu: podboje, rozbudowa sieci dróg (90 tyś km - główne, 200 tyś km - drugorzędne), znajdujemy tutaj opisy przewodników, biur podróży, wozów podróżniczych, przydrożnych gościńców
po upadku Cesarstwa podróże ponownie rozpoczynają się w Europie od XI wieku
późne średniowiecze - podróże w celach uzupełnienia wykształcenia jak i w celach religijnych, wyprawy krzyżowe, za pracą oraz wyprawy odkrywcze.
okres renesansu i oświecenia - zmiana podróżnych; zmiana celów i motywów podróży; kosztowność podróży; prawne przywileje aby opuścić dany obszar
od XVII wieku - Grand Tour of Europe - podróże artystów po Europie w celu zdobycia wykształcenia, kontraktów (trwały kilka lat); nie co później zaczęli także podróżować przedstawiciele bogatego mieszczaństwa; arystokracja zaczyna wtedy podróżować do luksusowych krajowych kurortów Baden-Baden, Spa, Aix-Les-Bains, Martyńskie Łaźnie, morze śródziemne, oraz Alpy (Anglicy - sporty zimowe, sezon zimowy w turystyce)
początek podróży do miejsc pięknego krajobrazu i powrót do natury; Jean-Jacques Rousseau, powieść „Nowa Heloiza” (1761), zwrot „retor a'la nature”
młodzież szlachecka i arystokratyczna - możemy ich nazywać turystami a ich podróże urystyką
generalnie cechą charakterystyczną tej fazy była znaczna uciążliwości, długotrwałość podróżowania, a więc podróżowali ludzie zamożni
2. Początkowa turystyki nowożytnej (1850-1914)
za sprawą kolei i statków parowych nastąpił rewolucyjny zwrot w turystyce - podróże stały się szybkie, tanie, wygodniejsze i bardzo dostępne; styl życia - odpoczynek po pracy
cechy tej fazy to: rozbudowa infrastruktury informatycznej (sieć pocztowa), rozbudowa infrastruktury transportowej, większy dobrobyt dzięki industrializacji oraz zdobycze w zakresie czasu wolnego (urlop)
pierwszy zorganizowany wyjazd miał miejsce w 1841 roku; zbiorowy wyjazd turystyczny - Thomas Cook - przewodniczący stowarzyszenia abstynentów zorganizował kolejową podróż pomiędzy 2 miejscowościami (570 osób)
20 lat później zaczęła się rozwijać w Anglii branża turystyczna (tempo rozwoju + wyniki finansowe); własna promocja - w 1862 roku pojawia się pierwszy katalog imprez wyjazdowych
1865 - pierwsze biuro podróży w czasach nowożytnych - Thomas Cook; organizacja pierwszego wyjazdu dla zamożnych turystów na wypoczynek do Szwajcarii (Davos, St. Mortiz); pierwsze hotele w stylu „belle epoque”
powstaje kolej alpejska (1882 rok)
tylko w 1910 roku Szwajcaria w 12 tyś hotelach przyjęła 22 mln gości. Rekord ten udało się poprawić dopiero w 1957 roku
3. Wzrostu (1914-1945)
cechuje się: wyraźnym wzrostem liczby wyjazdów turystycznych, zasadniczymi zmianami struktury ruchu turystycznego
zmiany struktury: wyższy udział turystów z warstwy średniej i wyżej postawionych urzędników, spadek zaś udziału grup najzamożniejszych urzędników niższego rzędu, robotnicy (regulacje prawne dotyczące powszechnego urlopu) - początki turystyki socjalnej, zapotrzebowanie społeczne na wyjazdy turystyczne, rekreacyjne i zdrowotne, całkiem nowa forma wyjazdów (lata 30), ruchy polityczne organizują wyjazdy prawie darmowe dla celów integracyjnych, szkoleniowych, propagandowych i wzbudzających patriotyzm (Niemcy, Włochy).
4. Turystyki masowej (po 1945)
cechy charakterystyczne to masowość wyjazdów oraz postępujące ich zróżnicowanie
faza ta do początku lat 90 przebiegała dwutorowo: 1) turystyka w warunkach gospodarki rynkowej przekształciła się w dobrze rozwijającą się i dochodową dziedzinę gospodarki budując sektor usług (lub rodzi sektor usług - Hiszpania, Chorwacja); 2) turystyka w warunkach gospodarki nakazowo-rozdzielczej ograniczała się do działalności socjalnej finansowanej przez państwo, masowa lecz z licznymi ograniczeniami, charakteryzowała się niską jakością obsługi, ubogimi programami pobytu oraz brakiem rozwiązań systemowych, modernizowaniu i rozwoju majątku trwałego turystyki
cechy turystyki masowej: postępująca normalizacja produktu turystycznego, seryjne wytwarzanie dla szerokich rzeczy klientów, tworzenie atrakcji turystycznych, postępująca racjonalizacja wielkości przedsiębiorstw turystycznych, łączenie się przedsiębiorstw turystycznych w związki, celem pozyskania większych kapitałów, obrony interesów i wzajemnej pomocy, zadowalanie się niską stopą zysku, oszczędne kalkulowanie kosztów transportu i noclegów - pozwalają na stanowienie cen produktów turystycznych dostępnych szerokim rzeszom społeczeństw dysponujących po wojnie niewielkimi funduszami swobodnej decyzji, dynamicznie rozwija się biznes turystyczny (tzw. turystyczny plan Marshalla), uruchamia się specjalne pociągi do przewozu turystów pomimo skromnych warunków podróżowania
bardzo ważnym czynnikiem rozwoju turystyki w latach 50 stała się kolej (niskie koszty transportu), w 1952 roku niemieckie towarzystwo TOUROPA uruchamia pierwszy pociąg turystyczny - ekspres wakacyjny (Lucerna-Florencja-Rzym-Wenecja-Insbrug)
transport kolejowy szybko uzyskuje wsparcie i konkurencje zarazem w postaci oferty podróży autobusem czy samolotem (Vickers Viking z 36 miejscami, trasa: Lion, Barcelona, Luksemburg, Adagar
wkrótce odkryto możliwości podróży kombinowanych zwłaszcza w rejon śródziemnomorski
lata 60 przynoszą ofertę dalekich podróży: Afryka, Ameryka Południowa, Ameryka Północna, Azja Południowo-Wschodnia
starania o klienta powodują istotne zróżnicowanie ofert turystycznych, powstają nowe cele wyjazdów, nowe formy podróży, nowe formy zakwaterowania, nowe rozrywki i atrakcje (lata 60 i 70)
walka konkurencyjna odbywa się na wszelkich szczeblach wytwarzania produktu turystycznego: organizacji, realizacji podróży i polityka turystyczna, promocji i dystrybucji, transportu, noclegów i wyżywienia
następuje stopniowe przejście od okresu wolnego rynku do okresu koncentracji i centralizacji kapitału w przemyśle turystycznym: w pierwszym okresie poprzez fuzje (zwłaszcza pionowe) oraz przyłączanie pokrewnych firm (transportowe)
monopolizacja rynku (przedsiębiorstwa konkurujące ze sobą); przykład niemieckie firmy Touropa, Scharnow, Hummel, Dr Tigges-Reisen - obchodzą przepisy antymonopolowe zawiązując ze sobą współprace pod względem elektronicznej rezerwacji miejsc, a tym samym powstaje największy touroperator istniejący do dziś TUI - Touristik International Gmbh KG
następuje przełom w funkcjonowaniu obcych branżowo koncernów (dywersyfikacja powiązana lub fuzje koncentryczne) - czyli przyłączanie przedsiębiorstw z różnych branż (np. wielkie sieci handlowe zaczynają sprzedawać ofertę turystyczną poprzez sieć domów wysyłkowych: Qulle, Neckermann)
dla małych i średnich firm turystycznych wyrasta jeszcze jedna konkurencja, związki zawodowe, organizacje młodzieżowe, kluby hobbystów, towarzystwa miłośników regionalnych (przykład: niemiecki GUT)
małe i średnie firmy chcąc utrzymać się na rynku, opierają działalność na bardzo wąskiej specjalizacji (obsługa nisz rynkowych)
Współczesny biznes turystyczny cechuje się:
1) masowość produktu turystycznego
2) normalizacja i seryjne wytwarzanie oferty turystycznej
3) specjalizacja i dywersyfikacja oferty turystycznej
4) nowoczesne metody sprzedaży
5) zakres interwencjonalizmu państwowego (państwo miesza się w turystykę w pewnych granicach)
►Turystyka
To zjawisko bardzo złożone, interdyscyplinarne wywołujące wielokierunkowe skutki gospodarcze i społeczne.
Zganienia związane z turystyką należą do trzech wielkich obszarów badawczych: geograficzno-przestrzenego, społecznego, ekonomicznego.
Istnieje wiele definicji turystyki:
1) Jedną z najstarszych jest definicja W.Hunzikera i K. Krapta (1959) - turystyka to zespół stosunków i zjawisk, które wynikają z podróży i pobytu osób przyjeżdżających o ile nie występuje związek z osiedleniem i podjęciem działalności zarobkowej
2) Podobną do niej jest definicja A. Sessa - całokształt stosunków i zjawisk związanych z podróżą i pobytem odwiedzających w jakieś miejscowości z tym, że pobyt nie przekształca się w stałe zamieszkanie
3) Definicja J.Sierpińskiego (1973) - turystyka to dziedzina życia społeczno-gospodarczego, znajdująca się w fazie formowania odrębnej gałęzi gospodarki narodowej. W sferze turystyki ma miejsce eksploatacja określonych dóbr natury i obiektów krajoznawczych oraz kierowanie ruchem turystycznym i stwarzanie warunków jego rozwoju. Turystyka ma istotne znaczenie zdrowotne, poznawcze i kulturowe.
4) Definicja O. Rogalewski (1977) - turystyka jest to zjawisko przestrzenne polegające na przejazdach poza miejsce zamieszkania, w zasadzie podczas urlopu lub dni świątecznych w celach wypoczynkowych, poznawczych, uprawiania zamiłowań oraz użytkowania środowiska geograficznego odpowiednio do potrzeb turystów.
5) Definicja K. Przecławski (1973) - turystyka to całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej związanych z dobrowolną, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia oraz wejściem w styczność osobista ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturalnym bądź społecznym)
6) Definicja Brytyjskiego Towarzystwa Turystycznego (1996) - turystyka obejmuje wszelkie czynności związane z czasowym krótkotrwałym przemieszczaniem się osób do miejsc docelowych poza miejscami gdzie normalnie mieszkają i pracują oraz pobytem w tych miejscach
7) Definicja C.Kaspara (1995) - Turystyka obejmuje całość powiązań i zjawisk, które się pojawiają w skutek zmiany miejsca i w związku z wynikającym z tego pobytu osób, przy czym dla osób tych nowe miejsce pobytu nie jest ani stałym miejscem zamieszkania ani miejscem pracy
8) Definicja WTO (1995) - turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem
Z podanych definicji można wybrać kilka płaszczyzn, które je do siebie zbliżają (wspólny mianownik):
1) nie ogranicza się ruchu turystycznego wyłącznie do pobytów z noclegiem, pojęcie tym obejmuje się również odwiedziny jednodniowe
2) nie ogranicza się ruchu turystycznego wyłącznie do podróży wypoczynkowych, obejmuje on również podróże w celach służbowych, naukowych, religijnych, towarzyskich, sportowych i innych; z zastrzeżeniem, iż dowolne miejsce podróży musi znajdować się poza miejscem zamieszkania lub pracy
3) uznaje się, że turystyka jest rodzajem podróży, nie oznacza to jednak, że każda podróż jest turystyką ( nie będą nią np. podróże w celu dojazdu do pracy, do szkoły czy na zakupy)
4) Turystyka zajmuje znaczną część wolnego czasu i zajęć rekreacyjnych - nie jest jednak synonimem tych pojęć
Z definicji wynikają trzy aspekty: społeczny, kulturowy, ekonomiczny.
Ekonomiczny wymiar turystyki przejawia się w:
1) działalności gospodarczej mającej na celu przygotowanie regionu recepcji turystycznej (wraz z działającymi tam podmiotami gospodarczymi) do przyjęcia turystów
2) tworzenie źródeł dochodów sfery obsługi turystów
3) wtórna redystrybucja dochodu narodowego w płaszczyźnie podmiotowej i przedmiotowej
4) rozwijaniu sfery usług oraz produkcji dóbr materialnych
5) kształtowaniu wielkości i struktury popytu oraz społecznych wzorów konsumpcji
6) zmiana rozmiarów i struktury wydatków ludności
7) transfery w skali krajowej i międzynarodowej osób i środków płaszczyzn (eksport usług turystycznych)
►Ruch turystyczny
Składa się on z dwóch faz: 1) fazy przemieszczania się w przestrzeni, określonej również fazą ruchu (podróż turystyczna); 2) fazy pobytu w miejscu recepcji turystycznej (nazywaną także fazą stacjonarną)
Relacje między obydwoma fazami są różne. Zależy to głównie od celu wyjazdu.
Definicje ruchu turystycznego:
1) Definicja francuska - ruch turystyczny obejmuje podróże w celach rekreacyjnych, poznawczych, kulturowych i wychowawczych
2) Definicja Międzynarodowej Akademii Turystyki w Monte Carlo - podróże podejmowane dla przyjemności, wypoczynku lub leczenia pieszo lub jakimkolwiek środkiem komunikacji
3) Definicja Z.Filipowicza - istotą ruchu turystycznego jest zmiana miejsca pobytu w calach krajoznawczych, kulturalnych, wypoczynkowych i rozrywkowych
4) Definicja M. Milewskiej (1963) - czasowa zmiana miejsca stałego pobytu związana ze ściśle określonym celem wypoczynku
5) Definicja S. Ostrowskiego (1972) - jest zjawiskiem społecznym polegającym na fizycznym, czasowym przemieszczaniem się rzeszy ludzkich z miejsca stałego pobytu na inne miejsce (podstawa to potrzeba spędzenia czasu wolnego od pracy)
6) Definicja W. Gaworeckiego - społeczno-ekonomiczne zjawisko ruchu turystycznego współcześnie jest tworzone przez zbiór podróżnych motywowanych różnymi celami natury społecznej, kulturowej i zawodowej, które zamierzają oni osiągnąć po czasowym i dobrowolnym opuszczeniu miejsca stałego zamieszkania w kraju i za granicą. Definicja ta uwzględnia dwa aspekty: społeczny i ekonomiczny.
Przytoczone definicje traktują ruch turystyczny jako zjawisko społeczne i kulturowe o wypoczynkowym, poznawczym, zdrowotnym charakterze. Jego cechami są ponadto: dobrowolność decyzji podróżowania, czasowe opuszczanie miejsca stałego zamieszkania.
►Turysta
Pierwszą oficjalną definicją z 1937 roku jest definicja Rady Ligi Narodów - pojęcie to powinno być rozumiana jako osobę podróżująca podczas trwania wakacji lub urlopu do kraju niebędącym krajem jej stałego zamieszkania (turysta zagraniczny).
Opierając się na tej definicji za turystę uważano osobę:
1) podróżujące dla przyjemności w celach rodzinnych, zdrowotnych i innych
2) udających się na zebranie lub jako reprezentanci w sprawach naukowych, administracyjnych, dyplomatycznych czy sportowych
3) uczestników rejsów morskich, nawet wtedy, kiedy ich czas pobytu nie przekraczałby 24 h
Nie uznawano za turystów osób:
1) przebywających w celach bezpośrednio zarobkowych
2) mających na celu zamieszkanie na stałe w innym kraju
3) przebywających w strefie przygranicznej i tam zatrudnianych
4) jadących tranzytem bez zatrzymania się
5) studentów i młodzież, która przebywa w pensjonatach i szkołach
Definicja Rady Ligi Narodów po drugiej wojnie światowej przyjął Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizatorów Turystycznych (MZOOT) wprowadzając do niej jednak dwie poprawki:
1) z 1950 - rozszerza pojęcie turystów o młodzież studiującą poza granicami swojego kraju oraz tych, którzy przebywają w pensjonatach i szkołach
2) z 1957 - uznająca za turystów podróżnych tranzytem nawet wówczas, gdy zatrzymywali się w kraju przejazdu krócej niż 24 h, ale w celach turystycznych
Definicja ta posiadała również pewne mankamenty (motywy podróżowania).
Każdy turysta jest podróżnym, ale nie każdy podróżny jest turystą. Problem ten omawiano w Rzymie na konferencji ONZ w 1963 roku; ustalono wtedy, że pojęcie turysta powinno być zamienione na pojęcia: „gość” i „odwiedzający” oraz obejmować także wycieczkowiczów.
► Odwiedzający
To każda osoba, która przebywa w odwiedzanym kraju niezależnie od powodów odwiedzin z wyjątkiem motywu zatrudnienia w tym kraju
Odwiedzających podzielono na dwie kategorie:
Turysta: Są to goście, którzy w kraju czasowego pobytu spędzili przynajmniej jedną noc w jego bazie hotelowej w celach krajoznawczych, wypoczynkowych, leczniczych, religijnych, sportowych, służbowych, rodzinnych, politycznych itp.
Wycieczkowicz: Są to odwiedzający dany kraj w identycznych motywach jak turyści, którzy jednak przebywali w danym kraju mniej niż 24 h i nie korzystali z jego bazy hotelowej. Zaliczamy także do nich osoby, które nocują na statku lub w pociągu i przebywają nawet kilka dni.
Zalecenia ONZ przejęła WTO, która sformułowała pojęcia: „odwiedzający” oraz „inni podróżni”
Odwiedzający to każda osoba podróżująca do miejscowości znajdujących się poza jej normalnym otoczeniem na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli podstawowym motywem podróży nie jest podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejscowości.
Zgodnie z tą definicją odwiedzający od innych podróżnych odróżniają trzy kryteria:
1) podróż powinna odbywać się do miejscowości znajdującej się poza codziennym otoczeniem tej osoby; wyłącza się, zatem osoby odbywające mniej lub bardziej regularnie podróże miedzy miejscem nauki lub pracy a domem rodzinnym
2) długość pobytu w odwiedzanej miejscowości nie powinna przekraczać 12 kolejnych miesięcy
3) głównym celem wizyty nie może być działalność zarobkowa
WTO zaleca także podział odwiedzających na dwie grupy:
- odwiedzających międzynarodowych: turystów, odwiedzających jednodniowych
- odwiedzających krajowych: turystów, odwiedzający jednodniowi
Duże znaczenie poznawcze i praktyczne ma znajomość celów podróży turystycznych (według WTO):
1) wypoczynek, rekreacja, wakacje: zakupy, imprezy sportowe, rekreacja, hazard, podróże poślubne, wędrówki itp.
2) odwiedziny u krewnych i znajomych: odwiedziny znajomych i rodziny, pogrzeby, urlop w domu, opieka itp.
3) sprawy zawodowe, interesy: wizytacje, podróże handlowe, kongresy, targi, misje rządowe, występy na koncertach, kursy językowe
4) cele zdrowotne: uzdrowiska, sanatoria, wczasy odchudzające, terapia, kuracje
5) cele religijne, pielgrzymki
6) inne cele: podróże załóg statków i samolotów pasażerskich, tranzyt.
► Turystyka - kryteria podziału
1) Kryterium grup motywacji:
Motywacje |
Odpowiadające im formy turystyki |
Motywacje odnowy sił fizycznych: - Wypoczynek (fizyczna regeneracja sił) - Leczenie (powrót do zdrowia) - Sport (aktywność fizyczna |
- Turystyka wypoczynkowa - Turystyka zdrowotna - Sport - Rekreacja - Turystyka kwalifikowana |
Motywacje odnowy sił psychicznych, duchowych: - Wyłamywanie się z izolacji dnia powszedniego - Rozrywka, relaks - Poszukiwanie przygody, wrażeń duchowych |
- Turystyka poznawcza, edukacyjna - Turystyka klubowa, w kręgu osób o wspólnych zainteresowaniach |
Motywacje interpersonalne: - Odwiedzanie przyjaciół, znajomych - Poszukiwanie towarzystwa i kontaktów międzyludzkich |
- Odwiedziny - Turystyka klubowa - Turystyka w celach poznawczych, kształcenia - Turystyka kongresowa, biznesowa |
Motywacje „ucieczka od cywilizacji i powrót do natury” |
- Turystyka wędrowna, campingowa - Turystyka wiejska |
Motywacje kulturowe: - Chęć poznania nowych miejsc, krajów, zwyczajów, folkloru i języka - Zainteresowanie sztuką - Motywy religijne |
- Turystyka krajoznawcza - Turystyka wiejska - Turystyka wychowawcza, edukacyjna - Turystyka pątnicza, pielgrzymkowa |
Motywacje związane z prestiżem i statusem społecznym: - Własny rozwój, podnoszenie klasyfikacji zawodowych - Chęć zdobycia uznania, wzrostu poważania |
- Turystyka kongresowa - Wyjazdy w interesach - Turystyka przygodowa - Wyjazdy do renomowanych ośrodków turystycznych lub kurortów |
2) Kryterium motywów uczestników ruchu turystycznego:
Grupy rodzajowe turystyki |
Odpowiadające rodzaje turystyki |
Turystyka wypoczynkowa |
- Wypoczynek w pobliżu miejsca zamieszkania, wypoczynek w czasie urlopu w celu regeneracji sił fizycznych i psychicznych - Wypoczynek w uzdrowiskach z wykorzystaniem czynników naturalnych (woda, klimat, itp.) |
Turystyka kulturalna |
- Turystyka poznawcza - Turystyka alternatywna - Turystyka pielgrzymkowa (religijna) |
Turystyka towarzyska |
- Turystyka rodzinna - Turystyka klubowa |
Turystyka sportowa |
- Turystyka związana z aktywnym lub pasywnym sportem |
Turystyka związana z gospodarką |
Podróże w interesach - Uczestnictwo w kongresach - Uczestnictwo w targach i wystawach - Turystyka motywacyjna (wyjazd jako premia otrzymana od przedsiębiorstwa) |
Turystyka związana z polityką |
- Turystyka dyplomatów i uczestników konferencji - Turystyka związana z uroczystościami politycznymi |
3) Kryterium cechy zasadniczej dla podmiotu turystyki:
Cecha zasadnicza |
Forma turystyki |
Liczba uczestników |
- Turystyka indywidualna - Turystyka zbiorowa (grupowa, klubowa, masowa, rodzinna) |
Wiek uczestników |
- Turystyka młodzieżowa - Turystyka seniorów |
Czas pobytu |
- Turystyka krótkoterminowa (np.: krótkie podróże w celu załatwienia interesów, jednodniowe wycieczki, turystyka weekendowa) - Turystyka długoterminowa (urlopowa, uzdrowiskowa) |
Pora roku |
- Turystyka letnia - Turystyka zimowa - Turystyka w szczycie sezonu - Turystyka międzysezonowa |
Rodzaj zakwaterowania |
- Turystyka hotelowa - Turystyka parahotelowa (wykorzystująca np.: drugie mieszkania, kempingi, przyczepy samochodowo-mieszkalne, apartamenty) |
Środek transportu |
- Turystyka koleją, autokarem, samochodem, statkiem, jachtem, samolotem - Turystyka piesza |
Oddziaływanie na bilans płatniczy |
- Turystyka zagraniczna przyjazdowa (aktywna) - Turystyka zagraniczna wyjazdowa (pasywna) |
Rodzaj finansowania |
- Turystyka socjalna - Turystyka kredytowana lub finansowana przedpłatami |
Zakres oddziaływania urzędowego |
- Turystyka swobodna - Turystyka reglamentowana |
Aspekt socjologiczny |
- Turystyka luksusowa - Turystyka ekskluzywna - Turystyka tradycyjna - Turystyka młodzieżowa - Turystyka seniorów - Turystyka socjalna |
Sposób zorganizowania podróży |
- Turystyka indywidualna (zorganizowana lub nie przez biuro podróży) - Turystyka ryczałtowa (organizator oferuje pakiet usług związanych z podróżą i pobytem za zryczałtowaną cenę) |
Zachowanie się w podróży |
- Turystyka „rozumna” - Turystyka „oświecona” |
4) Kryterium pochodzenia turysty:
Rodzaje turystyki |
Specyficzne cechy |
Turystyka krajowa lub regionalna |
- Podróże mieszkańców po własnym kraju lub regionie - Podróże po grupie krajów |
Turystyka przyjazdowa |
- Przyjazdy do danego kraju osób mieszkających stale gdzie indziej |
Turystyka wyjazdowa |
- Wyjazdy mieszkańców danego kraju za granicę |
Poprzez łączenie wymienionych form można otrzymać następujące ich kategorie:
1) Turystyka wewnątrzkrajowa- turystyka krajowa i zagraniczna przyjazdowa
2) Turystyka narodowa - turystyka krajowa i zagraniczna wyjazdowa
3) Turystyka międzynarodowa- turystyka zagraniczna przyjazdowa i wyjazdowa
► Usługi turystyczne
Specyficzne cechy:
1) usługi turystyczne mogą być oferowane w formie pojedynczych usług (np. rezerwacja miejsca w hotelu lub wynajem samochodu) bądź w postaci pakietu usług (związanych np. z transportem, zakwaterowaniem, wyżywieniem, programem)
2) mogą być względem siebie komplementarne (wzajemnie zależne i uzupełniające się) i substytucyjne (wynika to m.in. z różnic w sytuacji materialnej turystów oraz stopnia zróżnicowania podaży usług zaspokajających te same potrzeby). Jednocześnie występowanie obu typów usług może powodować ich wewnętrzną dysproporcję.
3) popyt na usługi turystyczne jest zróżnicowany pod względem czasowym, przestrzennym i rodzajowym. Zjawisko sezonowości ma duże konsekwencje gospodarcze, ogranicza, bowiem sprzedaż i zwiększa ryzyko funkcjonowania firm turystycznych.
4) w procesie wytwarzania usług turystycznych w mniejszym stopniu aniżeli w produkcji przemysłowej wykorzystuje się postęp techniczny. Duże znaczenie ma natomiast dobór personelu, zarządzanie nim oraz tzw. human relation.
5) obecność konsumenta w procesie ich realizacji. Usługi turystycznej nie można przesłać. Jest ona nierozdzielna, tzn. w momencie wytwarzania jest ona równocześnie konsumowana.
6) nieuchwytność - oznacza to, że nie można ich sprawdzić, czy wypróbować w miejscu sprzedaży. Duże znaczenie ma, zatem kompleksowa informacja o usłudze, przekazana bezpośrednio przez personel firmy turystycznej bądź zamieszczona w wydawnictwach promocyjnych. Można, więc powiedzieć, że usługi turystyczne najpierw się sprzedaje a potem realizuje i konsumuje.
7) Usługi turystyczne spełniają ważne funkcje społeczne. Zapewniają poprzez wypoczynek aktywność fizyczną, zmianę środowiska, odnowę sił biologicznych i psychicznych a często również rozwój osobowości
8) Usługi turystyczne przynoszą zarówno bezpośrednie korzyści ekonomiczne, jak też stanowią podstawę rozwoju różnych form działalności gospodarczej. Są one, zatem bardzo ważnym, niekiedy jedynym czynnikiem rozwoju miejscowości lub regionów będących obszarami recepcji turystycznej.
9) Zdecydowana większość usług turystycznych ma charakter rynkowy. Istnieje pewien margines usług świadczonych nieodpłatnie ( usługi celne lub informacyjne, turystyka socjalna)
Usługi turystyczne wraz z dobrami turystycznymi tworzą: PODAŻ TURYSTYCZNĄ
► Dobra turystyczne
1) dobra turystyczne w stanie wolnym (klimat, powietrze, krajobraz) stanowiące tzw. kapitał turystyczny
2) dobra turystyczne stworzone przez człowieka (zabytki, zbiory dzieł sztuki, przyrodnicze)
3) Komplementarne dobra turystyczne - stworzone pracą ludzką dobra celem umożliwienia świadczenia usług turystycznych potencjalnym klientom(infrastruktura regionu recepcyjnego + biura turystyczne)
Dwie pierwsze grupy to WALORY TURYSTYCZNE.
► Podział walorów turystycznych
Walory przyrodnicze:
1) Osobliwości fauny i flory
2) Wodospady, źródła
3) Skałki i grupy skalne
4) Jaskinie i groty
5) Wąwozy, doliny, przełomy rzeczne
6) Głazy narzutowe
7) Inne obiekty geologiczne
8) Parki zabytkowe
9) Muzea i zbiory przyrodnicze
10) Ogrody botaniczne, zoologiczne
11) Punkty widokowe
12) Parki narodowe, krajobrazowe
Obszary chronionego krajobrazu
Walory wypoczynkowe:
1) Walory widokowe, krajobrazy( krajobraz naturalny, harmonijny, rolniczy)
2) Przydatność wód do sportów wodnych, kąpieli
3) Warunki bioklimatyczne
4) Źródła lecznicze, mineralne
5) Cisza
6) Czyste powietrze
7) Niski stopień urbanizacji
8) Przydatność terenów do wędrówek pieszych, konnych, rowerowych
Walory antropologiczne:
1) Muzea i rezerwaty archeologiczne
2) Muzea etnograficzne, skanseny
3) Ośrodki twórczości ludowej
4) Zabytki architektury i budownictwa
5) Muzea sztuki i zbiory artystyczne
6) Muzea biograficzne
7) Muzea specjalistyczne i obiekty unikatowe
8) Obiekty historyczno-wojskowe
9) Miejsca i muzea martyrologii
10) Zabytki działalności gospodarczej i techniki
11) Miejsca pielgrzymkowe
12) Współczesne imprezy kulturalne
Walory specjalistyczne:
1) Kajakowe i żeglarskie
2) Wędkarskie
3) Myśliwskie
4) Jeździeckie
5) Taternickie
6) Speleologiczne
7) Trasy rowerowe
8) Trasy do jazdy konnej
9) Trasy konne
Ostatnia-3 grupa dóbr turystycznych tworzy ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE
►Zagospodarowanie turystyczne ( infrastruktura turystyczna)
Zespół obiektów i urządzeń stanowiących wyposażenie danego obszaru, szlaku lub miejscowości umożliwiających zaspokojenie potrzeb ruchu turystycznego
Infrastruktura turystyczna Infrastruktura paraturystyczna
- drogi - środki komunikacji na ort
- szlaki turystyczne - sieć handlu detalicznego
- sieci turystycznych obiektów noclegowych - sieć gastronomiczna
- zaplecze kulturalne, sportowe, rekreacyjne - placówki pocztowe, bankowe
- przedsiębiorstwa turystyczne - stacje benzynowe
- punkty informacji - placówki opieki zdrowotnej
- placówki przewodnictwa turystycznego - placówki kulturalne, oświatowe
- techniczne uzbrojenie ort
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
► Przemysł turystyczny (podstawowe sektory)
1. Sektor bazy noclegowej - obejmuje funkcjonowanie wszystkich rodzajów bazy noclegowej, łącznie z gastronomią. Główne podmioty to hotele, motele, pensjonaty, domy gościnne, kwatery wiejskie, apartamenty, kondominia, wioski wakacyjne, ośrodki wypoczynkowe, centra kongresowe i rekreacyjno-wypoczynkowe, campingi, pola namiotowe, ośrodki żeglarskie.
2. Sektor atrakcji - tworzą go wszystkie dobra i usługi turystyczne stanowiące o walorach turystycznych miejscowości i regionów, w tym zwłaszcza: parki tematyczne, muzea i galerie, parki narodowe, rezerwaty przyrody, miejsca historyczne, miejsca aktywnego spędzania czasu wolnego i uprawiania zajęć sportowych.
3. Sektor transportowy - obejmuje on: linie lotnicze, morskie linie pasażerskie (promowe), statki wycieczkowe, koleje, przewoźników autokarowych, firmy wynajmu samochodów.
4. Sektor organizatorów i pośredników turystycznych - obejmuje on działalność: tuoroperatorów i innych hurtowników turystycznych, detalicznych agencji turystycznych, organizatorów konferencji, biura rezerwacyjne (np. zakwaterowania), organizatorów turystyki motywacyjnej.
5. Sektor organizacji w miejscach recepcji turystycznej - zaliczamy tu: narodowe organizacje turystyczne, regionalne i lokalne organizacje turystyczne, stowarzyszenia turystyczne.
► Funkcje turystyki
1. Funkcja wypoczynkowa
Korzyści - turystyka zaspakaja potrzeby związane z odnową sił fizycznych i psychicznych poza miejscem zamieszkania, wzmocnienia poczucia wewnętrznej kontroli i wpływu na własne życie, jest stymulatorem rozwoju zarówno na szczeblu przedsiębiorstw i instytucji, ale również całej gospodarki.
Zagrożenia - turystyka może ograniczać możliwości poznawcze turystów (przy ograniczeniach programowych), uniwersalne programy mogą nie odpowiadać wielu osobą.
2. Funkcja zdrowotna
Korzyści - turystyka ma wszechstronne możliwości oddziaływania na zdrowie człowieka a tym samym całego społeczeństwa, umożliwia profilaktykę zdrowotną oraz rehabilitację, warunkiem są jednak odpowiednie walory środowiska przyrodniczego terenów recepcyjnych.
Zagrożenia - występowanie tzw. „choroby pourlopowej” (występuje przy źle zorganizowanych wyjazdach wypoczynkowych np. zatłoczona miejscowość, zły środek transportu, niski standard usług noclegowych) nadmierne fizyczne zmęczenie może powodować negatywne skutki dla organizmu, możliwość utraty zdrowia lub nawet życia
3. Funkcja wychowawcza
Korzyści - turystyka umożliwia korzystne oddziaływanie na osobowość człowieka, sprzyja aktywności, wspólnocie przeżyć, więzom koleżeńskim, odpowiedzialności, odwadze, zaradności itp., cechy te kształtują osobowość i postawy społeczne na każdym etapie życia. W realizacji tej funkcji największą wartością jest kontakt z ludźmi, największy wpływ wywiera ona na młodzież, kształtuje emocje i uczucia, dostarcza niezapomnianych przeżyć, uwrażliwia na piękno, uczy tolerancji i szacunku do innych, sprzyja procesom resocjalizacji, ważną role w procesie wychowania spełniają wyjazdy rodzinne; funkcje wychowawcze mogą spełniać przedstawiciele organizatorów turystyki, funkcja ta to nie tylko korzystne kształtowanie osobowości turystów, ale również poglądów, sposobów zachowań i zainteresowań lokalnej ludności.
Zagrożenia - w wyniku nadużywania wolności w trakcie wyjazdów turystycznych może dojść do lekceważenia norm współżycia społecznego oraz zachowań patologicznych (dotyczy to zwłaszcza młodzieży), mogą wystąpić postawy niechęci i lekceważenia wobec ludności rejonów recepcyjnych; może ona powodować „szok kulturowy” zarówno dla turystów jak i lokalnej ludności (odczuwanie lęku z powodu utraty swego statusu społecznego, bezradności, zagubienia, trudności w porozumiewaniu się, odmiennych systemów wartości, obyczajów, stylu życia); napływ turystów powoduje zmiany w moralności i obyczajowości ludności miejscowej, którzy nie zdają sobie sprawy, że często zachowania turystów maja jedynie „wakacyjny” charakter, zanikać może zjawisko tradycyjnej gościnności.
4. Funkcja kształcenia
Korzyści - turystka pozwala zaspokoić jedną z ważnych potrzeb człowieka, jaką jest ciekawość świata; turystyka uczy, przysparza wiele praktycznych umiejętności, stymuluje aktywność intelektualną, jest częścią procesu kształcenia i samokształcenia, przebywanie w miejscach znanych wcześniej jedynie z literatury; kształtuje także lokalną ludność oraz rodzi motywacje do podnoszenia kwalifikacji (znajomość języka obcego).
Zagrożenia - powierzchowne poznanie rzeczywistości w miejscu pobytu, zobaczenie zabytków typowych a nie dorobku współczesnej kultury, turyści nie zwiedzają tego, co by chcieli, ale to, co „wypada”, ograniczony jest kontakt z ludnością
5. Funkcja miastotwórcza
Korzyści - procesy urbanistyczne, charakter sprzężenia zwrotnego.
Zagrożenia - nadmierna koncentracja powoduje degradacje środowiska, ograniczenia w codziennym życiu, większa liczba śmieci, kolejki, wypadki, burzy tradycyjny układ urbanistyczny, zabija indywidualizm, powoduje wzrost cen.
6. Funkcja edukacji kulturalnej
Korzyści - turystyka stwarza szerokie możliwości promowania wartości kulturowych, popularyzacji dziedzictwa kulturowego, chroni i wzbogaca kulturę podbudowa ekonomiczna dla zachowania dziedzictwa kulturalnego.
Zagrożenia - często regionalna kultura jest kulturą na sprzedaż (sztuczna, skomercjalizowana bez autentycznych wartości) niszczenie zabytków, wandalizm turystów, fałszywy wizerunek krajów czy regionów generujących popyt.
7. Funkcja ekonomiczna
Korzyści - turyści tworzą popyt na różne dobra i usługi zaspakajające zarówno potrzeby bytowe jak i turystyczne, turystka rodzi nowe potrzeby. Efekty ekonomiczne można wyodrębnić wg. czterech etapów konsumpcji turystycznej: Przygotowanie, Podróż, Pobyt, Podróż:
Przygotowanie: zmiana w strukturze konsumpcji, zapotrzebowanie na sprzęt turystyczny i artykuły niezbędne w podróży, pobudzenie inwestycji związanych z produkcją artykułów, wzrost zatrudnienia, odpływ środków pieniężnych z regionów stałego zamieszkania do regionów recepcyjnych, wzbogacenie rynku lokalnego towarami z zewnątrz, powstawanie nowych podmiotów gospodarczych ułatwiających uprawiania turystyki
Podróż (etap 2 i 4): rozwój inwestycji z zakresu infrastruktury transportowej, wzrost zatrudnienia przy ich budowie, wzrost zatrudnienia przy obsłudze podróżnych, wpływy z tytułów usług transportowych, świadczonych przez własnych przewoźników, pobudzenia aktywności gospodarczej w innych gałęziach gospodarki
Pobyt (etap3): aktywizacja zawodowa lokalnej ludności, wzrost produkcji na potrzeby turystów, wzrost wpływów z tytułu świadczenia usług przez organizatorów podróży (podatki), wzrost wpływów z tytułu wydatków turystów, wzrost inwestycji i zatrudnienia, transfer środków pieniężnych z regionów lub państw stałego zamieszkania turystów.
Zagrożenia - rozwój turystyki wiąże się z kosztami, co w skali miejscowości czy regionu recepcyjnego może powodować brak środków na inwestycje ważne dla mieszkańców, rodzi inflacje, polaryzacja dochodów mieszkańców, duże uzależnienie regionów recepcyjnych od turystki rodzi zagrożenie w przypadku załamania popytu.
8. Funkcja etniczna
Korzyści - nowe postawy historyczne i kulturowe, nowe związki, jakie zachodzą między obszarami emisji i recepcji turystki (powrót do własnych „korzeni”)
Zagrożenia - nieufność wobec turystów zagranicznych
9. Funkcja kształtowania świadomości ekonomicznej
Korzyści - przyczynia się do rozwoju ruchu ochrony środowiska zarówno wśród turystów jak i lokalnej ludności
Zagrożenia - jest „pożeraczem” krajobrazu (np. pola golfowe, trasy rowerowe) powoduje degradacje środowiska
10. Funkcja polityczna
Korzyści - jest ważnym środkiem realizacji celów politycznych, takich jak kształtowanie wizerunku danego kraju, procesy integracyjne, stosunki z innym krajami, kształtowanie postaw świadomości narodowej, patriotyzmu.
► Organizacje i instytucje międzynarodowe w turystyce
Przesłanki powstania:
W wyniku rozpoczętych w połowie XIX wieku procesów gospodarczych i społecznych turystka przestaje być zjawiskiem elitarnym. Postęp cywilizacyjny spowodował - poprzez wzrost czasu wolnego poprawę poziomu życia i zwiększenia mobilności społeczeństw.
Dla lepszego rozwiązywania wielu aspektów rozwoju turystyki, ochrony interesów różnych grup turystów, a także organizatorów i usługodawców turystycznych. I dlatego w XIX w. zaczęły powstawać pierwsze międzynarodowe organizacje turystyczne.
Organizacje pozarządowe:
Międzynarodowa Liga Towarzystw Turystycznych powstała w 1898 r. w Luksemburgu, w 1919 r. nazwa została zmieniona na Międzynarodowy Związek (Zrzeszenie) Turystki - działa ona do dziś. Organizacja ta od samego początku działania zrzeszała takie stowarzyszenia i związki turystyczne propagujące różne formy turystyki, zwłaszcza kwalifikowanej. Po reorganizacji w 1919 r. skierowała swe działania w kierunku turystyki samochodowej (wypuszcza pierwsze międzynarodowe prawo jazdy, dowód rejestracyjny).
Pewne formy instytucjonalizacji współpracy międzynarodowej w dziedzinie turystyki notowano także wcześniej przed 1989 r.:
Jako pierwsze zaczęły powstawać stowarzyszenia turystów górskich - 1857 r. Brytyjski Klub Alpejski
Austryjacki Klub Alpinistyczny - 1862 r.
Szwajcarski Klub Alpinistyczny - 1863 r.
Niemiecki Klub Alpinistyczny - 1869 r.
Zrzeszenia te miały na celu głównie propagowanie turystyki górskiej. Kontakty między tymi organizacjami powodowały ich łączenie się np. w 1877 r. połączyły się Niemiecki i Austryjacki Klub Alpinistyczny (podczas II wojny światowej ich drogi się rozchodzą).
Za międzynarodową organizację turystyczna uznaję się również Towarzystwo Turystyczne Przyjaciół Przyrody. Początkowo działało tylko na terenie Austrii i organizowało czas wolny dla robotników. W 1908 r. powstała Międzynarodowa Centrala Towarzystw Przyjaciół Przyrody w Wiedniu, co oznacza rozpoczęcie działalności na arenie międzynarodowej.
Niektórzy autorzy uznają jako pierwszą międzynarodową organizację Międzynarodowe Stowarzyszenie Hotelarzy. Podaje się jednak dwie różne daty powstania 1860 r. bądź 1869 r. Przed jej zasadniczą reorganizacją w 1921 r. nie ma żadnych dokumentów aktywności tej organizacji.
W okresie międzywojennym procesy rozwoju międzynarodowych organizacji turystycznych bardzo się nasiliły:
1) w 1904 r. powstaje w Paryżu Międzynarodowa Federacja Motocyklowa
2) w 1909 r. powstaje Międzynarodowa Federacja Aeronautyczna w Paryżu, na początku rejestrowała ona tylko rekordy lotnicze, później jednak odegrała ważną role w tworzeniu innych organizacji lotniczych
3) w 1919 r. powstaje (dzięki wcześniejszej organizacji) Międzynarodowe Stowarzyszenie Ruchu Lotniczego a po przekształceniu w 1945 r. nazwa została zmieniona na Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego - IATA
4) 1910 r. powstaje także w Paryżu Międzynarodowa Federacja Samochodowa
5) 1919 r. powstaje Międzynarodowa Federacja Agencji Turystycznych
6) 1932 r. powstaje w Lucernie Międzynarodowa Organizacja Kampingu i Karawaningu - IFCC
7) 1949 r. powstaje w Zurychu Międzynarodowy Związek Organizacji Hotelarzy, Restauratorów i Właścicieli Kawiarń - Horeca
8) 1967 r. powstały dwie konkurujące ze sobą organizacje zajmujące się budową i eksploatacja kolejek linowych: Międzynarodowa Federacja Pasażerskich Kolejek Linowych (FIANET) oraz Międzynarodowa Federacja Transportu Kolejami Liniowymi (OITAF).
Ważną role w procesie rozwoju międzynarodowych organizacji turystycznych odegrały stowarzyszenia regionalne. Do nich należy zaliczyć:
- Europejską Komisje Turystyki - 1948 r. Paryż
- Stowarzyszenie Turystyki Regionu Oceanu Spokojnego - PATA - 1951 r. Honolulu
- Konfederacja Organizacji Turystycznych Ameryki Łacińskiej - 1957 r. Meksyk
- Organizacja Rozwoju Turystyki Afrykańskiej - 1961 r. Paryż
Pewne z nich zaprzestały działalności, inne zmieniły nazwy lub połączyły się w większe organizacje.
Organizacje Młodzieżowe oraz te zajmujące się osobami o niskich dochodach:
- Międzynarodowa Federacja Schronisk Młodzieżowych - 1932 r. Amsterdam
- Międzynarodowa Konfederacja Turystyki Studenckiej - 1949 r. Kopenhaga
- Międzynarodowe Biuro Turystyki Socjalnej - 1953 r. Bruksela
Wraz z rozwojem szkolnictwa turystycznego zaczeły powstawać również międzynarodowe organizacje zrzeszające instytucje zajmujące się kształceniem i badaniami naukowymi w turystyce. Można tu wymienić:
- Międzynarodowe Stowarzyszenie Naukowych Ekspertów turystyki - 1949 r. Lugano
- Międzynarodowa Akademia Turystyki w Monte Carlo - 1951 r.
Organizacje międzyrządowe:
Po I Wojnie Światowej w konsekwencji rozwoju turystyki zaczęły powstawać organizacje zajmujące się określaniem zasad regulujących podróże międzynarodowe.
W 1925 r. w Paryżu powstała Centralna Rada Turystyki Międzynarodowej - skupiała ona przedstawicieli oficjalnych organizacji rządowych, jak też stowarzyszenia turystyczne z różnych krajów.
W tym samym roku z inicjatywy władz holenderskich zwołano w Hadze Konferencji Przedstawicieli (międzynarodową) Krajowych Urzędów Turystyki. Jej uczestnicy postanowili, że będzie się odbywała corocznie pod nazwą Międzynarodowego Kongresu Oficjalnych Stowarzyszeń Propagandy (Promocji turystyki). W ramach kongresu podjęto wiele pożytecznych inicjatyw na rzecz rozwoju turystyki i międzynarodowej współpracy w tym zakresie, zakresie zwłaszcza w promocji turystyki. W trakcie 5 Kongresu, który odbył się w 1929r. w Polsce, na wniosek przedstawiciela naszego kraju, przekształcono coroczne kongresy w międzynarodową organizację. Przyjęła ona nazwę Międzynarodowego Związku Oficjalnych Organizacji Propagandy Turystycznej, jej siedziba mieściła się w Hadze.
Po wojnie w 1946r. z inicjatywy Brytyjskiego Stowarzyszenia Wczasów i Turystyki zwołano w Londynie międzynarodową konferencje Krajowych Organizacji turystycznych.. Uznano jednak, że zamiast powoływać nową organizacje należy aktywować MZOOPT jednak pod nową nazwą. W 1947r. na plenarnym posiedzeniu zmieniono status i nazwę organizacji. Tak powstał Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych. Jego celami podstawowymi było wówczas:
1) ułatwianie wolnego ruchu turystycznego między krajami należącymi do związku, dla ożywienia stosunków gospodarczych i kulturalnych
2) ułatwianie rozwiązywania problemów z zakresu międzynarodowej wymiany turystów, wzajemne narady, współpraca w kwestii turystyki międzynarodowej
3) współpraca z ONZ i innymi organizacjami międzynarodowymi dla osiągnięcia społecznych i ekonomicznych celów organizacji
4) rozwijanie akcji narodowej i międzynarodowej, mającej na celu zwalczanie przeszkód w rozwoju turystyki, ułatwianie przewozu osób, ujednolicanie i upraszczanie zasad, metod informacji, rejestracji i kontroli ruchu podróżnych i ich bagażu, waluty, środków transportu, ograniczanie lub znoszenie opłat oraz wszystkich dodatkowych kosztów związanych z turystyką
5) usuwanie wszelkiego uprzywilejowania w turystyce międzynarodowej, dla nawiązywania wymiany, pobudzenia handlu, ułatwień w transporcie, rozwoju i wzajemnego doceniania dorobku kulturalnego różnych krajów
6) udostępnianie i wymiana informacji i dokumentacji między organizacjami i związkami zrzeszonymi dla dobra turystyki międzynarodowej i podnoszenia poziomu propagandy turystyki i podróży
7) powołanie międzynarodowego aparatu zapewniającego współprace wszystkich członków związku dla osiągnięcia jego celów
W działalności MZOOT na szczególne podkreślenie zasługuje kształcenie kadr turystycznych i wkład w rozwój nauki z dziedziny turystyki. Związek stworzył pierwszy na świecie Ośrodek Dokumentacji Turystycznej, organizował sympozja i seminaria, uruchomił korespondencyjny system kształcenia kadr turystycznych. Z jego inicjatywy powołano Międzynarodowy Ośrodek Wyższych Studiów w Turynie. Wydawał on wiele opracowań i periodyków (?World Ravel - Tourisme Mondial”)
Od lat 60-tych rozpoczęto dyskusje nad przekształceniem Związku (o pozarządowym statusie) w organizacje międzynarodowa. Jej nowa nazwa to Światowa Organizacja Turystyki (WTO) i w 1974 r. przyjęto nowy status i nazwę, jej siedziba to Madryt a w 1975 r. zaczyna swoją działalność.
►Współpraca Międzynarodowa Polski w dziedzinie turystyki
1) Polska należała do najważniejszych organizacji turystycznych w okresie międzywojennym, MZOOT (przystąpiła jeszcze przed jej formalnym powstaniem)
2) 5 kongres i polska inicjatywa zmiany kongresu w organizacje
3) kilkadziesiąt lat później Polska należała do wąskiego grona inicjatorów przekształcenia MZOOT z organizacji pozarządowej w organizacje o znacznie większych uprawnieniach
4) w okresie międzywojennym Polska przystąpiła do kilku ważnych konwencji międzynarodowych,m.in. była w gronie 17 państw, które jako pierwsze podpisały Konwencje Genewską o uproszczeniu formalności celnych z 1928 r.
5) z inicjatyw Polski powstała w 1928 r. Asocjacja Słowiańskich Stowarzyszeń Turystycznych
6) w 1929 r. - Międzynarodowa Unia Alpinistyczna, która zjednoczyła kluby Alpejskie i towarzystwa turystyki górskiej z kilku krajów Europy
7) po II Wojnie Światowej aktywność w międzynarodowej współpracy wyraźnie spadła, za sprawą zmiennych uwarunkowań politycznych
8) współpraca między krajami socjalistycznymi w dziedzinie turystyki odbywała się poprzez Konferencje Urzędów Turystycznych Krajów Socjalistycznych. Jej działalność zapoczątkowano w 1966 r. w Budapeszcie.
9) przez długi czas jedyną ważną formą współpracy międzynarodowej był udział polskich biur podróży w Konferencji Biur Podróży Krajów Socjalistycznych, początki tej organizacji sięgają 1957 r.
10) Polska zawiera w tym okresie również dwustronne umowy o współpracy turystycznej: z NRD w 1971 r., w latach 70 i 80: z Węgrami, Bułgarią, Jugosławią i Włochami
11) obecnie w nowych warunkach Polska jest reprezentowana w licznych organizacjach międzynarodowych związanych z turystyką, zawarła także 28 umów o współpracy w tym 24 umowy międzynarodowe oraz 4 międzyresortowe. Wśród umów międzynarodowych dominują umowy z krajami europejskim. Polska zawarła także umowy z 4 krajami Bliskiego Wschodu (Izrael, Maroko, Tunezja, Irak) i z 3 krajami azjatyckim (Armenią, Azerbejdżan, Kirgizja) oraz Kubą. W 2002 r. podpisano umowę z Federacja Rosyjską (zastąpiła ona starą umowę zawartą z ZSRR). W przygotowaniu są umowy z Portugalią i Meksykiem. Polska zawarła także parę umów międzyresortowych z: Grecją, Hiszpanią, Kubą, Ukrainą.
12) Polska współpracuje w ramach niektórych organizacji ugrupowań i organizacji europejskich, do których należy, np. inicjatywa środkowoeuropejska (zrzesza 17 państw)
13) Polska współpracuje również w dziedzinie turystyki w ramach Rady Morza Bałtyckiego (powołano w 1992 r.)
► Euroregiony na obszarze Polski
Współcześnie wzrasta rola współpracy transgranicznej podejmowanej w ramach tzw. euroregionów. Na terenie Polski działają:
1) Euroregion „Bałtyk” (1998, Polska, Rosja, Łotwa, Litwa, Szwecja, Dania) - obejmuje rejon Kłajpedy (Łotwa) trzy prowincje Szwecji, Bornholm (Dania), obwód kaliningradzki oraz nadmorskie rejony Polski
2) Euroregion „Pomerania” (1995, Polska, Niemcy, Szwecja) - dąży do rozwoju i wzajemnej współpracy obszarów przygranicznych
3) Euroregion „Pro Europa Viadrina” (1993, Polska, Niemcy) - jego działalność to np. wspólny uniwersytet, rozwój turystyki, utworzenie lokalnych przejść granicznych
4) Euroregion „ Sprewa-Nysa-Bóbr” (1991, Polska, Niemcy) - obejmuje współprace i działania na rzecz rozwoju gospodarczego i ekologii
5) Euroregion „Nysa” (1991, Czechy, Polska, Niemcy) - jego główny cel to zapobieganie degradacji środowiska; dąży także do poprawy poziomu życia mieszkańców i rozoju gospodarki
6) Euroregion „Pradziad” (1997, Polska, Czechy) - główny cel to poprawa środowiska naturalnego, rozwój gospodarki i życia na obszarach przygranicznych, współpraca przy likwidacji pożarów i katastrof, wymiana kulturalna, pomoc społeczna i humanitarna
7) Euroregion „Glacencis” (1996, Czechy, Polska) - obejmuje dolinę Kłodzką, główny cel to rozwój gospodarki turystycznej i ochrona środowiska
8) Euroregion „Silesia” (1997, Polska, Czechy) - działania na rzecz równomiernego i zrównoważonego rozwoju oraz wzajemnego zbliżenia społeczeństw lokalnych
9) Euroregion „Śląsk Cieszyński” (1998, Polska, Czechy) - rozwój współpracy przygranicznej na terenach o mieszanej strukturze etnicznej z dużym udziałem mieszkańców narodowości polskiej. Rozwój dotyczy handlu, transportu, ekologii, turystyki, rozbudowy przejść granicznych, współpracy służb ratowniczych i górskich.
10) Euroregion „Tatry” (1994, Polska, Słowacja) - celem jest współpraca w zakresie rozwoju turystyki i sportu w razie awarii, pożarów i klęsk żywiołowych
11) Euroregion „Karpaty” (1993, Polska, Słowacja, Ukraina, Węgry, Rumunia) - główne obszary współpracy to ochrona w przypadku katastrof, rozwój turystyki, tworzenie nowych przejść granicznych
12) Euroregion „Bug” (1995, Polska, Ukraina) - wspólne działanie w zakresie zagospodarowania przestrzennego, komunikacja, ochrona środowiska oraz kontakty ludności na obszarach pogranicza
13) Euroregion „Niemen” (1997, {Polska, Litwa, Białoruś) - ma na celu rozwój współpracy przygranicznej w zakresie oświaty, kultury, sportu, turystyki, ochrony środowiska, likwidacji zagrożeń i klęsk żywiołowych)
► Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO)
1) WTO formalnie powstała 1 listopada 1974 r. W 1975 r. odbyło się pierwsze zgromadzenie generalne WTO. Rok później WTO zostało agendą wykonawczą Programu Rozwoju Narodów Zjednoczonych. Siedzibą jest Madryt.
2) od 2003 r. jest organem wykonawczym ONZ.
3) członkami WTO jest 150 państw
4) wyodrębniono 2 grupy celów WTO: cele realizowane poprzez turystykę, oraz realizowane poprzez swoja działalność.
Cele realizowane poprzez turystykę to:
- stymulowanie rozwoju gospodarczego
- ochrona środowiska naturalnego i dziedzictwa kulturalnego
- proponowanie pokoju i zrozumienia pomiędzy narodami na całym świecie
Cele realizowane poprzez własną działalność:
- stanowi forum spotkania i wymiany doświadczeń pomiędzy członkami
- pomoc dla krajów słabo rozwiniętych
- prowadzi badania kontrolujące rozwój turystyki
- prowadzi działalność wydawniczą
5) Aktualne zadania stojące przed UNWTO:
- zwiększanie zrozumienia dla znaczenia gospodarczego turystyki poprzez wykorzystanie rachunku satelitarnego
- zapobieganie przeciążenia terenów recepcyjnych poprzez racjonalne kierowanie popytem
- liberalizacja handlu usługami turystycznymi, realizowana zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju
- kontrolowanie kulturowego i społecznego oddziaływania turystyki
- określenie roli turystyki w działaniach na rzecz zrozumienia między ludźmi i pokoju na świecie
- wprowadzanie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych
- udział turystyki w zwalczaniu biedy i tworzeniu nowych miejsc pracy
- zbilansowany rozwój współpracy pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym
- decentralizacja odpowiedzialności i zarządzania turystyka w terenie
6) Członkostwo w UNWTO: wszyscy członkowie podzielni są na trzy grupy:
- członkowie zwyczajni: kategoria otwarta dla wszystkich suwerennych państw (150)
- członkowie stowarzyszeni: do tej kategorii mogą należeć wszystkie terytoria zależne, które nie ponoszą odpowiedzialności za swoje stosunki międzynarodowe. Uzyskanie statusu członka stowarzyszonego jest możliwe dopiero po zgodzie rządu, który tą odpowiedzialność ponosi
- członkowie afiliowani: mogą być nimi różne organizacje i przedsiębiorstwa związane bezpośrednio lub pośrednio z przemysłem turystycznym (linie lotnicze, hotele, restauracje, touroperatorzy, izby turystyczne) - 300 członków.
- specjalny status stałego obserwatora posiada Watykan
7) Władze i struktura organizacyjna WTO
- zgromadzenie generalne - najwyższa władza, zbiera się, co dwa lata
- rada wykonawcza - odpowiedzialna za działalność WTO, zbiera się dwa razy w roku
- komisje regionalna - istnieje sześć komisji odpowiadających wyodrębnionym regionom turystycznym, spotykają się, co najmniej raz w roku
- komitety specjalistyczne - doradzają w różnych programach działania oraz kierowaniu UNWTO
- sekretariat - wprowadza w życie przyjęte programy i kieruję bieżącą działalnością WTO, na jego czele stoi sekretarz generalny wybierany na 4-letnią kadencje przez zgromadzenie generalne większością 2/3 głosów (Francuz Frenczesko Francezllo)
8) Działalność WTO jest pogrupowana według 6 kategorii, którym odpowiadają sekcje:
- sekcja współpracy dla rozwoju
- sekcja statystyki i badań rynku
- sekcja środowiska naturalnego i planowania
- sekcja jakości usług (dyrektorem jest Polak)
- sekcja kształcenia i doskonalenia kadr
- sekcja komunikacji i dokumentacji
9) Najważniejsze wydawnictwa UNWTO UNITO stanie turystyki na świecie:
- Yearbook of Tourism Statistics
- Kompendium of Tourism Statistics
- Travel and Tourism Barometer
- Budgets and Markeitng Plans of National Tourism Administrations
► Światowa Rada Podróży i Turystyki (WTTC) - ok. 90 członków
1) powstała w 1990 r. z inicjatywy grup prezesów dużych firm turystycznych na czele z szefem American Express. Miała się ona zajęć szeroko pojętą promocją sektora podróży i turystyki i jego znaczenia dla różnych aspektów rozwoju gospodarczego
2) misja WTTC jest „promowanie rozwoju i ekspansji turystyki na świecie”. W pierwszych 5 latach strategia działania miała dwa priorytety:
- lobbing na rzecz świadomości ekonomicznego znaczenia turystyki
- pomoc państwom w rozpoznaniu przeszkód na drodze maksymalnego wykorzystania korzyści, które niesie turystyka
3) na następne 5 lat opracowano strategię „Milenium Vision”. Dotyczyła ona głównie promowania turystyki jako największego przemysłu świata, budowaniu nowej infrastruktury, liberyzacja polityki turystyki oraz stosowanie zasad rozwoju zrównoważonego
4) na bazie tej ostatniej strategii opracowano zestaw najważniejszych celów organizacji na kolejne 10 lat:
- kształtowanie wizji przyszłości sektora podróży i turystyki, realizowane poprzez organizowanie spotkań ekspertów z różnych dziedzin, opracowanie kierunków rozwoju przemysłu turystycznego, stworzenie centrum informacyjno-badawczego
- obliczanie wpływu ekonomicznego turystyki na gospodarkę (rachunek satelitarny)
- promowanie wizerunku przemysłu turystycznego jako czynnika walki z bezrobociem
- wspieranie mechanizmów wolnorynkowych i usuwanie barier rozwoju
- rozbudowanie infrastruktury w ścisłej korelacji na zapotrzebowanie na nią
- lepszy dostęp do zasobów kapitałowych i inwestycje w postęp technologiczny
- promowanie odpowiedzialności za środowisko(zarówno naturalne jak i kulturowe)
5) członkostwo w WTTC jest elitarne, zrzesza wpływowe osobistości biznesu turystycznego. W pierwszym roku działalności było ich 32 osoby a w 2002 należało juzdo niej 84 osoby.
6) Władze i struktura organizacyjna
- na czele stoi zarząd (prezes i pięciu wiceprezesów)
- organ wykonawczy to tzw. komitet wykonawczy liczący 16 osób
- oprócz tego istnieje funkcja prezydenta WTTC (honorowa funkcja reprezentacyjna)
7) organy powstałe z inicjatywy WTTC na świecie:
- World Travel and Tourism Environmental Research Centre w Oxfordzie - badania wpływu rozwoju turystki na środowisko naturalne
- World Travel and Tourism Human Resources Centra w Vancouver - sprawy kreowania zatrudnienia w turystyce i zarządzania zasobami ludzkimi
- World Travel and tourism Taxation Policy Centre przy uniwesrsytecie Michigan - aspekty polityki podatkowej w przemyśle turystycznym
9) działalność (wybrane zagadnienia):
- zainicjowanie i udział w realizacji programu rozwoju turystyki w Chinach
- wprowadzenie specjalnego programu FAST, ułatwiającego i przyspieszającego procedury przy przekraczaniu granic państw
- działalność badawcza, studialna i wydawnicza (regularne publikowanie raportów związanych z różnymi aspektami funkcjonowania rynku turystycznego)