Elżbieta Dumania Pedagog
Program wspomagania rozwoju psychomotorycznego dzieci w starszym wieku poniemowlęcym. Profilaktyka dysleksji rozwojowej. Dziecka 2-3 letnie wymaga szczególnej troski należy dbać o jego rozwój i w ten sposób budować należyty fundament do późniejszej nauki szkolnej. To szalenie ważny okres rozwojowy . To czas konstruowania własnego Ja i kontaktów z innymi ludźmi, czas budzenia się uczuć do innych. W tym czasie krystalizuje się także dziecięca ciekawość poznawania świata i samodzielności działania. Od sposobu wychowania zależy w dużej mierze to, czy dziecko będzie rozumne i odważnie, czy też zalęknione i bezradne. Dzieci w tym wieku stosunkowo łatwy sposób poddają się działaniom wspomagającym ich rozwój. Program wspomagania rozwoju uwzględnia profilaktykę dysleksji rozwojowej, która według statystyk jest zjawiskiem stale przybierającym na sile. Jeśli nawet dziecko jakie objęte zostanie programem profilaktycznym w przyszłości nie okaże się dzieckiem z grupy ryzyka to na pewno ćwiczenia wspomagające jego rozwój nie zaszkodzą mu. Dostrzegane przez dorosłych tendencje wolniejszego lub nieharmonijnego rozwoju psychoruchowego dziecka skłania pracowników placówek opiekuńczych do korygowania zauważonych deficytów. Często zarysowujące się u dzieci zaburzenia w rozwoju jeśli nie są one głębokie interpretowane są jako ciężka choroba a wystarczy tylko precyzyjnie stymulować dalszy rozwój dziecka, wprowadzając zajęcia /w postaci zabaw/, których celem będzie korekta lub kompensacja dostrzeżonych nieprawidłowości rozwojowych. Dziecko posiada tę zdolność, że poprzez odpowiednie kierowanie jego rozwojem jest w stanie nadrobić opóźnienia jeśli nie wynikają z ciężkich schorzeń np. CUN. Dysleksja rozwojowa jest zespołem różnych trudności w nauce czytania i pisania, która charakteryzuje się problemami w dekodowaniu pojedynczych słów. Jest to odzwierciedlenie niewystarczających zdolności przetwarzania fonologicznego. Ponieważ niepowodzenia szkolne są przyczyną min zaburzeń zachowania należy wprowadzać zajęcia profilaktyczne aby zapobiec dysleksji już od najmłodszych lat dziecka. Bardzo dobrą metodą jest metoda ,,dobrego startu'', którą z Francji z powodzeniem przeniosła na grunt polskiej edukacji prof. Maria Bogdanowiczowa angażując zespół pedagogów wśród których znalazła się Edyta Gruszczyk- Kolczyńska i Ewa Zielińska. W metodzie tej wykorzystuje się również doświadczenia innych pedagogów Rudolfa Labana i Renee Zaazo. Przystosowano ją do prowadzenia zajęć, ćwiczeń i zabaw podczas przygotowania dziecka do nauki pisania i czytania. Oprócz tego znalazła szerokie zastosowanie w działaniach profilaktycznych w odniesieniu do dzieci o prawidłowym rozwoju psychosomatycznym, aktywizując ich rozwój, jak również w stosunku do dzieci z zaburzonym rozwojem usprawniając zaburzone funkcje. Metoda „dobrego startu” szczególnie aktywizuje i usprawnia czynności analizatorów: wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno - ruchowego. Kształci prawidłową lateralizację, orientację w przestrzeni i w schemacie ciała. Koordynuje więc czynności wzrokowo - słuchowo - ruchowe oraz usprawnia i harmonizuje wszystkie funkcje psychomotoryczne. Kształci ona zdolność rozumienia i operowania symbolami, ułatwia nawiązanie kontaktów społecznych szczególnie dzieciom z różnymi dysfunkcjami. Metoda ta ma wielostronne oddziaływanie i dlatego nosi nazwę metody psychomotorycznej. Znaczny wpływ na przygotowanie małego dziecka do późniejszej nauki czytania i pisania ma sposób i towarzysząca temu atmosfera. W wieku poniemowlęcym zajęcia profilaktyczna muszą być przeprowadzane najlepiej indywidualnie i w krótkich blokach 15- 30 min w zależności od zainteresowania dziecka. Nie można dziecka przemęczać, pracować wbrew jego woli. Najlepiej aby było to pomieszczenia pozbawione bodźców wzrokowych. Badania Haliny Spionek wykazały, że większość dzieci jakie w wieku późniejszym mają niepowodzenia szkolne charakteryzuje się nieharmonijnym rozwojem, a nie globalnie opóźnionym. Dlatego aby zapobiegać temu zjawisku należy wspomagać i stymulować rozwój dziecka już od najmłodszych lat. Stwierdzono, że wśród dzieci mających w późniejszym czasie znaczne trudności w nauce większość stanowią te, których iloraz inteligencji wskazuje na prawidłowy rozwój umysłowy. Mają one jednak różnorodne wybiórcze opóźnienia rozwoju psychicznego i ruchowego. Odchylenia te Halina Spionek nazywa „zaburzeniami rytmu rozwoju”. Wśród dzieci z przeciętnym ilorazem inteligencji, wybiórczo opóźnionych, wyodrębnia szereg różnych typów. Są to dzieci o opóźnionym rozwoju ruchowym lub emocjonalnym, a także dzieci o nie wyrównanym poziomie procesów poznawczych. Zakresy i stopnie tych opóźnień mogą być różne. Dzieci takie mogą wykazywać np. małą precyzję ruchów, zaburzenia w zakresie analizy i syntezy wzrokowej bądź zaburzenia w zakresie analizy i syntezy słuchowej i słuchu fonematycznego. Opóźnienia te dotyczą wąskiego zakresu oraz funkcji elementarnych, określane są „fragmentarycznymi deficytami rozwoju. Większość psychologów stwierdza duży związek między lateralizacją a postępami w późniejszym uczeniu się. Wskazują, że zaburzona lateralizacja powoduje różnego rodzaju trudności w nauce. Lateralizacja osłabiona wiąże się na ogół z opóźnieniem rozwoju ruchowego oraz z zaburzeniami orientacji przestrzennej. Obniżenie sprawności manualnej, jest istotnym czynnikiem wpływającym niekorzystnie na możliwości realizowania późniejszego obowiązku szkolnego.. Może ono występować na tle ogólnego opóźnienia ruchowego lub mieć charakter izolowany. Dziecko z zaburzoną sprawnością manualną z powodu zbyt małej precyzji ruchów dłoni i palców wykonuje powoli poszczególne czynności. Obniżenie tej sprawności jest skutkiem zaburzeń analizatora kinestetyczno - ruchowego oraz zaburzeń koordynacji wzrokowo - ruchowej. Najczęściej dzieci te w latach późniejszych mają problem z techniką pisania. Trudności te noszą miano dysgrafii. Dzieci z zaburzeniami rozwoju ruchowego prowadzone bez stymulacji tego rozwoju nie potrafią dobrze rysować, majsterkować, wycinać. Istnieje ścisły związek między rozwojem ruchowym a procesami poznawczymi dziecka oraz jego rozwojem emocjonalno - uczuciowym. Newell C. Kephart pisze, że „nie wolno nam myśleć o czynnościach percepcyjnych i czynnościach motorycznych jako o dwóch różnych zagadnieniach; musimy natomiast traktować je jako jedność percepcyjno - motoryczną. Zaburzenia ruchowe stanowią dużą przeszkodę w uzyskiwaniu dobrych postępów w naturalnym procesie edukacji i wychowania i należy zająć się ich stymulowaniem prawidłowości rozwoju dziecka już od najmłodszych lat. Uwzględniając omówione wcześniej przyczyny późniejszych niepowodzeń szkolnych, tkwiące w samym dziecku jak i dydaktyce trzeba stwierdzić, iż jest zasadne a nawet wysoce wskazane systematyczne stosowanie w pracy dydaktycznej metody „dobrego startu”. W edukacji na poziomie wieku poniemowlęcego jest utrudniona z powodu charakterystycznych dla tego wieku zachowań. Te zachowania to upór i mała elastyczność a także brak współpracy z rówieśnikami. Dzieci te nie potrafią się przystosować i wychowywanie ich musi przebiegać sekwencyjnie i zawsze tym samym rytmem bez zmian kolejności poszczególnych czynności. Dzieci w wieku poniemowlęcym lubią dominować, nie potrafią jeszcze dokonywać wyboru, ich zachowania są niekonsekwentne. W tym wieku trudno wprowadzać zajęcia grupowe w dużych grupach, najlepsze efekty daje praca indywidualna z dzieckiem lub w 2-3 osobowych grupach. W późniejszym wieku poniemowlęcym tzn. w wieku 2.5 -3 lat można wprowadzać elementy pracy w większych zespołach. Dziecko w tym wieku jest bardziej uległe, potrafi nie tylko brać ale i dawać, potrafi się dzielić jest otwarte i nastawione na współpracę. Jest rządne przygody. We wszystkich tych etapach należy zwracać baczną uwagę na stan psychofizyczny dziecka i dostosować rodzaj, rytm pracy oraz wymagania wobec dziecka. Jeśli jest taka potrzeba należy przerwać zajęcia. Intensywne wspomaganie rozwoju jest potrzebne wszystkim dzieciom jest to wspomaganie wrodzonych możliwości umysłowych malucha i nie należy ich zaniedbywać.
Propozycje tematów zabaw dla dzieci powyżej 24 m-ca życia.
2. Zabawy w oparciu o schemat ciała a celem ich jest kształtowanie dziecięcej wiedzy na temat siebie. Celem jest również wdrażanie dziecka do analizy i syntezy na poziomie rozróżniania poszczególnych części a potem łączenie ich w całość. 3. Zabawy polegające na rozróżnianiu cech przedmiotów, np.: kształtu, koloru, wielkości. Celem dydaktycznym tych zabaw będzie:
Trudno w tym wieku wprowadzać pojęcia i stosunki liczbowe, ale tematyka ww zabaw jest przygotowaniem do wprowadzenia ich na poziomie wieku przedszkolnego.
Zabawy wspomagające rozwój sprawności fizycznej dziecka i rozwijającej współpracę ręka - oko. Opanowanie powtarzalności sposobów reprezentacji enektywnej- ruch, ikonicznej - obraz, symbolicznej - słowo w umyśle dziecka. Do zabaw tych zaliczymy:
Wszystkie ,,zajęcia pisarskie” wprowadzamy jak najwcześniej aby dziecko dostrzegło związek trzymaniem kredki a ruchem i co jest tego efektem na papierze. Najlepiej aby dzieci zaczynały od dużego formatu wtedy jest bardziej widoczna dla dziecka jego siła sprawcza, zapobiega to skrzywieniom kręgosłupa a także ośmiela dzieci wycofane. Rysunek dziecięcy nawet początkowa bazgrota jest wypowiedzią dziecka jest bardzo ważna i potrzebna. Należy chwalić dziecko za jego wysiłek i za jego efekty to jeszcze bardziej wzmacnia u dziecka poczucie wartości i zachęca do doskonalenia tych umiejętności. Zajęcia te raczej przeprowadzamy indywidualnie ponieważ w trzecim roku życia dziecko pracuje jeszcze dopóki opiekunka obdarza go uwagą . Dopiero pod koniec trzeciego roku zaczyna krótko pracować samodzielnie i wtedy możemy wprowadzać zajęcia plastyczne w małych grupach i specjalnie wydzielonym kąciku. Tak jak zabawy poprzednie najlepiej jeśli są one przeprowadzane na początku indywidualnie potem można je pomału wprowadzać na grupę. Zabawy zaproponowane w tym fragmencie są trudniejsze i nie wszystkie dzieci poradzą sobie z nimi , należy próbować ale nie zmuszać. 8. Zabawy, które wprowadzą dziecko w świat liczb, a które zapoczątkowały rytmy. Liczenie polega na stałej kolejności i stałej regularności. Małe dzieci 2-3 letnie znają już słowo liczyć i wiedzą co ono oznacza. Liczenie służy między innymi do poznawania i porządkowania otoczenia. Dziecięce liczenie zaczynamy od trzech elementów w miarę opanowania tej ilości elementów przybywa. Dla dziecka 2-3 letniego liczebniki to jakby zastępcze nazwy przedmiotów. Podczas zajęć dziecięcej matematyki należy wprowadzać wiele elementów ułożonych w szereg. Aby odpowiedzieć ile jest np. szyszek dziecko musi objąć wzrokiem wszystkie przedmioty i oszacować ich ilość mało lub dużo. Odpowiadając na pytanie wymienia na ogół znane sobie liczebniki .Nie wolno dziecka poprawiać podczas jego liczenia należy okazywać swoje zadowolenie. Liczenie dziecięce ma swój sens i ważne aby dziecko chciało je wykonywać to na razie ćwiczenie. Gdy dziecko policzy opiekunka pokazuje dziecku jak ona liczy a potem liczą wspólnie. Dziecko poprzez naśladownictwo doskonali swoje umiejętności. Należy ćwiczyć te umiejętności przy każdej okazji. Wprowadzenie działań dodawania i odejmowania jest możliwe dopiero po opanowaniu umiejętności liczenia szeregowego i następuje to około 3 roku życia, jest to w programie nauczania przedszkolnego. Małe dzieci kojarzą kolor z kształtem przedmiotu. Kolor kojarzony jest przez dzieci także z pojęciami i uczuciami smutek szary a radość pastelowa. Jest to bardzo trudne, jest to złożony proces intelektualny np. dźwięk kojarzony poprzez emocje z kolorem. Na poziomie wieku żłobkowego możliwe jest wprowadzenie prostych zabaw i ćwiczeń, które ukształtują umiejętność rozróżniania i nazywania podstawowych kolorów. Oto propozycje zabawy: Zdarza się często że dzieci mają problem z nazwaniem kolorów chociaż odróżniają odmienność przedmiotów o innej barwie. Na pewno poprzez spokojne powtórzenia opanuje tę umiejętność należy jedynie nie zniechęcać malucha do tego poprzez swoje zniecierpliwienie. Do poznanie świata nie wystarczy dziecku tylko percepcja czyli widzę, słyszę, dotykam. Żeby te spostrzeżenia nabrało znaczenia , dziecko musi połączyć je z działaniami, odczuwaniem co wokół niego się znajduje. Poprzez działanie dziecko poznaje dwa rodzaje zmian 1/. zmiany trwałe i nieodwracalne np. przecięcie sznurka którego się już nie da połączyć, nasypanie piasku do wiadra z wodą już nie jest możliwe jego wyjęcia z wody. 2/. zmiany odwracalne wyjmuje klocki z pudełka i może je z powrotem włożyć. Na podstawie tych dwóch rodzajów zmian dziecko rozumie otoczenie ale żeby do tego dojść zawzięcie bada np. stabilność podłoża poprzez podskakiwanie, kołysanie, wchodzi wielokrotnie na wzniesienia i zbiega z niego. W ten sposób poznaje opór podłoża w stosunku do swojego ciała poznaje swoje możliwości panowania nad otoczeniem. Zawzięcia otwiera i zamyka pudełka, drzwi, sprawdza czy otwarte można zamknąć a zamknięte otworzyć i czy one może o tym decydować. Ustawia przedmioty w szeregu i przestawia kolejność na różne warianty spostrzega efekt tego działania i zauważa że może o tym decydować. Upuszcza i rzuca przedmiotami obserwując gdzie spadną i co z nimi się dzieje daje to mu poczucie panowania nad przedmiotami. Ustawia przedmioty jedne na drugich aż się rozsypią poprzez to poznaje ciężar przedmiotów i sprawdza swoje możliwości konstrukcyjne. Wsypuje i wysypuje obserwując wypełnianie się naczynia i sprawdza czy po wysypaniu znowu naczynie jest puste i to ono o tym decyduje. Przenosi przedmioty w inne miejsce sprawdzając czy ono może decydować gdzie one się znajdą. Tego typu proste zabawy pozwalają dziecku określić siebie , swoje możliwości panowania nad otoczeniem, a także przewidywać co się stanie w podobnej sytuacji Aby dojść do przewidywania skutków działań trzeba je osadzić w czasie. Jest to baza wyjściowa do rozumienia przyczynowo- skutkowego. Dobrą pierwszą lekcją takiego działania jest ćwiczenie z rysowaniem. Dziecko podczas rysowania skupia się na samej czynności i nie widzi skutku swojego działania. Zadaniem opiekunki jest zwrócenie uwagi dziecka na efekt pracy na papierze co w efekcie pomoże dziecku pochwycić sens : kredka, papier, własne działanie a efekt to kolorowe ślady. Każda nowość jest przyjęta z gotowością poznania jej przez dziecko, zaspokojenia ciekawości, poznania i opanowania. Zawsze w zabawach powtarza czynności w których uczestniczyło ćwicząc ważne czynności w sytuacjach zbliżonych do rzeczywistych. W trzecim roku życia dziecko jest najbardziej chłonne ucząc się nazywania przedmiotów, wykonywania czynności i własnych doznań również słownego określenia skutków. . Skupia się na działaniu i uświadamia sobie sens tego co czyni. Zabawy które pomogą dziecku w pokonaniu tej trudnej drogi rozwojowej opieraj a się na organizowaniu specjalnych sytuacji zadaniowych pomagających lepiej zrozumieć sens tego co robi i styka się w codziennym życiu. Najlepiej jeśli w czasie tych zabaw uwzględnione są następujące prawidłowości, Propozycje tematu zabaw są następujące: Ważne jest aby stymulowanie rozwoju przyczynowo- skutkowego odbywała się już w jak najmłodszym wieku a proponowane tematy zabaw są możliwe do zrealizowania nawet z dwulatkami. Tego typu ćwiczenia powinny być organizowane często w plenerze i na sali zawsze kiedy dzieci są nimi zainteresowane , jeśli dziecko ma ,,zły„ dzień lepiej nie zmuszać go do uczestnictwa. Podstawowym warunkiem organizacji programu stymulacji rozwoju małych dzieci jest dopasowanie procesu wspomagania do możliwości dziecka. Jednak wszystkie dzieci potrzebują intensywnej pracy pedagogicznej osób bezpośrednio zaangażowanych do ich opieki w placówkach opiekuńczych, aby nie zmarnować drzemiących w dzieciach talentach i umiejętnie je rozwijać. Im wcześniej tym lepiej.
.
|
|