Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 2, 84 87
S T A N Y N A G L 
C E
Udar mózgu  pierwsze objawy
Roman Mazur1, Małgorzata Świerkocka-Miastkowska2
1
Katedra i Klinika Neurologii, UMK w Toruniu, Collegium Medicum w Bydgoszczy
2
Katedra i Klinika Neurologii Dorosłych Akademii Medycznej w Gdańsku
dar mózgu jest nagłym stanem zagrażającym " zaburzenia mowy o typie afazji  niemożność wypo-
życiu, który objawia się ogniskowymi lub wiadania słów oraz rozumienia prostych poleceń;
uogólnionymi zaburzeniami czynności mózgu, " zaburzenia widzenia  zaniewidzenie jednooczne
U
utrzymującymi się dłużej niż 24 godziny i wymagający- (łac. amaurosis fugax);
mi bezwzględnej hospitalizacji (definicja WHO). " zaburzenia w polu widzenia;
Objawy ogniskowe to zaburzenia funkcji neurologicz- " zawroty i bóle głowy z uczuciem wirowania otoczenia,
nych związanych lokalizacyjnie z określonymi obszarami z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami;
mózgu (tab. 1). W przypadku uogólnionych zaburzeń " zaburzenia równowagi;
czynności mózgu występują zaburzenia przytomności. " podwójne widzenie.
Istotą udaru mózgu jest ostra niewydolność krążenia móz-
gowego o różnej etiologii, powodująca zmniejszoną perfuzję Typy udaru mózgu (tab. 2)
mózgowia w przebiegu niedokrwienia lub krwotoku. " Udar niedokrwienny (ok. 85% przypadków)  jest
wywołany zamknięciem lub zwężeniem światła na-
Kliniczne objawy udaru mózgu: czyń wewnątrzmózgowych albo doprowadzających
" niedowład lub porażenie połowicze; krew do mózgu, albo występuje wskutek zaburzeń he-
" połowicze zaburzenia czucia; modynamicznych powodujących spowolnienie prze-
Tabela 1. Charakterystyka najczęściej spotykanych objawów ogniskowych
Typ objawów Zaburzenia czynności
ogniskowych
Objawy ruchowe Osłabienie lub niesprawność pojedynczej kończyny (łac. monoparesis), obu kończyn po tej samej
stronie ciała (hemiparesis), trzech kończyn (triparesis), wszystkich kończyn (quadriparesis)
Objawy czuciowe Zaburzenia/utrata czucia w obrębie jednej lub większej liczby kończyn (analogicznie do zaburzeń
ruchowych)
Zaburzenia widzenia/zaniewidzenie jednooczne (Å‚ac. amaurosis fugax)
Zaburzenia pola widzenia (zaburzenia obuoczne)
Dwojenie/podwójne widzenie
Zaburzenia Trudności w rozumieniu mowy  afazja czuciowa
mowy/językowe Trudności w doborze słów  afazja ruchowa
Trudności w artykulacji słów  dyzartria
Trudności w czytaniu/pisaniu/liczeniu
Zaburzenia Trudności w wykonywaniu codziennych czynności  ubieraniu się, myciu, spożywaniu posiłków
zachowania/ Dezorientacja czasowo-przestrzenna
/poznawcze Zaburzenia pamięci, zwłaszcza świeżej
Zaburzenia Trudności w przyjęciu i utrzymaniu postawy pionowej
równowagi
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. med. Roman Mazur
Katedra i Klinika Neurologii, UMK w Toruniu
Collegium Medicum w Bydgoszczy
e-mail: [e-mail]
Copyright © 2005 Via Medica, ISSN 1733 2346
84
www.chsin.viamedica.pl
Roman Mazur, Małgorzata Świerkocka-Miastkowska, Udar mózgu  pierwsze objawy
Tabela 2. Diagnostyka różnicowa w chorobach naczyniowych mózgu
Nagłe Ostre bóle Deficyt Czas trwania
zachorowanie głowy, wymioty neurologiczny > 24 h
Udar mózgu:
" niedokrwienny
(zawał mózgu) + Rzadko + +
" krwotoczny
(krwiak mózgu) + + + +
TIA + + 
Krwotok
podpajęczynówkowy + + Rzadko +
TIA (transient ischemic attack)  przemijajÄ…cy napad niedokrwienny
pływu mózgowego. Niewydolność krążenia mózgo- Stany nagłe, przebiegające z ostrą niewydolnością
wego może prowadzić do pojedynczego lub mnogich krążenia mózgowego, których WHO nie zalicza
zawałów mózgu. do udarów mózgu
Obraz kliniczny: chory najczęściej przytomny, w stanie " Przemijający napad niedokrwienny (TIA, transient
ogólnym dobrym lub średnio ciężkim; obserwowane pogłębia- ischemic attack)  przemijające, ogniskowe zaburze-
nie się deficytu neurologicznego  narastanie niedowładu nie funkcji neurologicznych spowodowane przemija-
połowiczego, zaburzeń mowy, równowagi, zaburzeń posta- jącym, ostrym niedokrwieniem mózgu, którego obraz
wy ciała (pacjent nie potrafi samodzielnie usiąść, stanąć, cho- kliniczny jest podobny do udaru mózgu. Objawy kli-
dzić), wynikające z zakłóceń sterowania osią ciała. niczne ustępują w czasie krótszym niż 24 godziny.
" Udar krwotoczny (ok. 15% przypadków)  powstaje " Krwotok podpajęczynówkowy  wynaczynienie
wskutek rozerwania naczynia mózgowego, powodu- krwi do przestrzeni podpajęczynówkowej najczęściej
jąc wynaczynienie krwi w obrębie mózgowia. Najczę- związane z pęknięciem tętniaka. Zachorowaniu towa-
ściej stanowi powikłanie choroby nadciśnieniowej, rzyszą nagły, ostry ból głowy z nudnościami
zwykle przebiega gwałtownie. i wymiotami, rzadziej  napad drgawkowy lub utra-
Obraz kliniczny: chory w stanie ogólnym ciężkim; zacho- ta przytomności. Za pomocą badania klinicznego moż-
rowanie często poprzedzone silnym bólem głowy, wymiota- na stwierdzić cechy ogniskowego uszkodzenia mózgu
mi; deficyt neurologiczny o znacznym stopniu nasilenia od i zespół objawów oponowych.
momentu zachorowania  niedowład połowiczy na granicy
porażenia; często obserwowane zaburzenia przytomności. Mylne rozpoznanie udaru mózgu zdarza się
w przypadkach:
W rzadkich przypadkach udar niedokrwienny spo- " migreny z aurÄ…;
wodowany nagłym zamknięciem światła dużego na- Obraz kliniczny: ból głowy zwykle jednostronny o charak-
czynia mózgowego (np. zatorem tętnicy środkowej terze pulsującym, nudności, wymioty, ogniskowe objawy
mózgu) może klinicznie przypominać udar krwotocz- neurologiczne; objawy kliniczne rozwijają się stopniowo
ny. Rozległe niedokrwienie mózgu z towarzyszącym, w ciągu 20 60 minut, są poprzedzone doznaniami słuchowy-
gwałtownie narastającym obrzękiem mózgu prowadzi mi lub wzrokowymi (dzwonienie w uszach, błyski); chory
do ciasnoty śródczaszkowej (zespół wzmożenia ciśnie- młody lub w średnim wieku; w wywiadzie  brak czynni-
nia śródczaszkowego) z następową utratą przytomno- ków ryzyka chorób naczyniowych, podobne epizody przeby-
ści; obraz kliniczny tak zwanego zawału złośliwego te w przeszłości, często obciążający wywiad rodzinny;
mózgu. " napadu padaczkowego;
Nieduże ognisko krwotoczne mózgu może przebie- Obraz kliniczny: napad drgawkowy ogniskowy (ograniczo-
gać jak udar niedokrwienny  brak gwałtownych ob- ny do pojedynczej kończyny/strony ciała) lub uogólniony
jawów sprawia, że obraz kliniczny jest mylący. (z zaburzeniami przytomności), trwający kilka minut, po któ-
rym mogą występować objawy ogniskowe ustępujące po paru
85
www.chsin.viamedica.pl
Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 2
godzinach; zwykle pacjent z rozpoznanÄ… padaczkÄ…, niekon-
tynuujący prawidłowo leczenia;
" maski udarowej guza mózgu;
Obraz kliniczny: ogniskowe objawy neurologiczne stwier-
dzane u pacjenta z rozpoznanÄ… uprzednio chorobÄ… nowotwo-
rową  obraz przerzutów do ośrodkowego układu nerwowe-
go (OUN); objaw pierwotnego nowotworu OUN (często gle-
jaki wielopostaciowe); w wywiadzie często przewlekłe bóle gło-
wy, zaburzenia koncentracji, pamięci świeżej. O rozpoznaniu
rozstrzyga badanie metodÄ… tomografii komputerowej lub rezo-
nansu magnetycznego z podaniem środka kontrastowego.
Ocena lokalizacji udaru niedokrwiennego mózgu
Zaburzenia krążenia mózgowego mogą dotyczyć re-
gionu unaczynienia:
Rycina 1. Niedokrwienie struktur mózgu przy lokalizacji
" przedniego (zakres unaczynienia tętnic szyjnych we-
niewydolności krążenia mózgowego: A. Przedniej; B. Tylnej
wnętrznych);
" tylnego (zakres unaczynienia tętnic kręgowo-pod-
stawnych); W zaburzeniach krążenia dotyczących całego mózgu
" całego mózgowia  zakres krążenia przedniego i tylnego. łącznie występują objawy kliniczne charakterystyczne dla
Objawy kliniczne zaburzeń krążenia mózgowego zaburzeń w krążeniu tylnym i przednim (ryc. 1). Wskutek
przedniego: niedokrwienia powodującego niedomogę pnia mózgu
" niedowład lub porażenie połowicze; bardzo często dochodzi do zaburzeń przytomności.
" zaburzenia mowy o typie afazji;
" agnozja, zaburzenia zachowania; Ocena lokalizacji
" niedoczulica połowicza; udaru krwotocznego mózgu
" zaburzenia połykania rzekomoopuszkowe; Krwiaki śródmózgowe lokalizuje się:
" niedowidzenie połowicze; " nadnamiotowo (półkulowo),
" jednooczne zaburzenia widzenia. " podnamiotowo (tylnojamowo) (ryc. 2).
Objawy kliniczne zaburzeń krążenia mózgowego Objawy kliniczne udarów krwotocznych nadnamio-
tylnego: towych:
" zawroty głowy z uczuciem wirowania otaczających " niedowład połowiczy przechodzący w porażenie;
przedmiotów lub samego chorego; " zaburzenia mowy o typie afazji;
" nudności, wymioty nasilające się przy zmianie pozy- " gwałtowny przebieg pod postacią szybko narastają-
cji ciała; cych objawów deficytu neurologicznego i wtórnego
" osłabienie ostrości słuchu, szumy uszne; zespołu wzmożenia ciśnienia śródczaszkowego,
" zaburzenia chodu wywołane zakłóceniem równowa-
gi, najczęściej ze zbaczaniem w stronę, po której słuch
jest upośledzony;
" napady padania (ang. drop attacks)  nagłe, powtarza-
jące się zwiotczenia kończyn dolnych z padaniem na
kolana;
" podwójne widzenie;
" opuszkowe zaburzenia połykania;
" mroczki i  gwiazdki przed oczami;
" sekundowe uczucie ciemności lub wrażenie falowania
Rycina 2. Lokalizacja krwiaków śródmózgowych:
oglądanych przedmiotów.
A. Nadnamiotowa; B. Podnamiotowa
86
www.chsin.viamedica.pl
Roman Mazur, Małgorzata Świerkocka-Miastkowska, Udar mózgu  pierwsze objawy
spowodowanego obrzękiem półkul mózgu  bóle gło-
wy, nudności, wymioty, cechy wtórnej niedomogi pnia
mózgu.
Objawy kliniczne udarów krwotocznych podnamio-
towych:
" zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej;
" podwójne widzenie;
" bardzo gwałtowny przebieg  szybkie narastanie ze-
społu ciasnoty śródczaszkowej  bóle i zawroty gło-
wy z nudnościami i wymiotami;
" narastające zaburzenia przytomności w przebiegu nie-
Rycina 3. Schemat wgłobienia migdałków móżdżku
domogi pnia mózgu z silnie wyrażoną  burzą wegeta-
w przebiegu udaru mózgu
tywną (wahania tętna, ciśnienia tętniczego, zaburze-
nia oddechu, rzadziej temperatury).
Obserwowane nagłe zatrzymanie oddechu przy za- Już samo pojawienie się senności patologicznej
chowanych akcji serca i ciśnieniu tętniczym jest obja- ( chory podsypiający ) wskazuje na niedomogę pnia
wem wgłobienia migdałków móżdżku do otworu po- mózgu. Bilikiewicz obrazowo przyrównuje stan nara-
tylicznego wielkiego (ryc. 3). stania zaburzeń przytomności do wrażenia gasnącego
światła, po którym następuje ciemność (śpiączka).
Niedomoga pnia mózgu
" Bardzo często występuje w udarze krwotocznym mó-
Piśmiennictwo
zgu, rzadziej  w udarze niedokrwiennym.
" Objawem osiowym są zaburzenia przytomności, któ- 1. Mazur R., Książkiewicz B.: Symptomatologia kliniczna ostrych udarów naczynio-
wych mózgu. Udary naczyniowe mózgu. PZWL, Warszawa 1998.
rym towarzyszą zakłócenia:
2. Poeck K.: Neurologia. Springer Verlag, Berlin 1994.
 wegetatywne (tętna, ciśnienia tętniczego, oddycha-
3. Prusiński A., Domżał T.M., Kozubski W., Szczudlik A.: Niedokrwienne udary
mózgu. a-medica press, Bielsko Biała 1999.
nia, temperatury);
 motoryki ogólnej ciała;
 motoryki gałek ocznych;
y
ródło: Mazur R., Książkiewicz B., Nyka W.M. Udar mózgu w praktyce lekarskiej.
Via Medica, Gdańsk 2004; 27 36.
 motoryki z
renic.
87
www.chsin.viamedica.pl