SUBSTANCJE ROŚLINNE STOSOWANE W KOSMETYCE

Surowce roślinne:

• kwiat (flos)

• liść (folium)

• ziele (herba)

• pąk (gemma)

• nasienie (semen)

• kora (cortex)

• łodyga (stipes)

• drewno (lignum)

• zarodniki (sporae)

• owoc (fructus)

• korzeń (radix)

• kłącze (rhizoma)

• cebula (bulbus)

• bulwa (tuber)

Formy ekstraktów z surowca:

• Napar - zalewanie ziół gorącą wodą

• Odwar - zalewanie ziół wodą o temperaturze pokojowej, ogrzanie do temp. 90°C i utrzymywanie tej temp. przez ok. 30 minut.

• Maceracja - moczenie surowca w wodzie lub alkoholu o temperaturze pokojowej przez określony czas.

Wyciąg wodny na zimno

Nalewka

• Kataplazma - okład sporządzany z ziół zawierających gumy i śluzy, długo utrzymujący ciepło i wilgoć. Najczęściej stosuje się siemię lniane, żywokost, kozieradkę, korzeń prawoślazu, kwiatostan lipy.

Przygotowanie: rozdrobnione zioła zalewa się wodą do konsystencji papki, następnie doprowadza do wrzenia. Ciepłe zioła nakłada się na skórę przykrytą gazą.

• Ocet ziołowy - zalewanie ziół octem winnym o temp. ok. 90ႰC, a następnie odstawienie do maceracji przez określony czas

• Olej ziołowy - moczenie świeżego surowca w oleju o temperaturze pokojowej przez określony czas (ok.. 3-4 tygodnie, następnie zalanie świeżych ziół)

Składniki aktywne stosowane w ziołach:

Węglowodany są związkami organicznymi powstającymi w procesie fotosyntezy przy udziale CO₂, H₂0 i energii świetlnej.

Są to niezbędne substancje dla organizmu ludzkiego, które są syntetyzowane przez rośliny i powinny być dostarczane organizmowi ludzkiemu wraz z pożywieniem.

W kosmetykach najczęściej pełnią funkcję nawilżającą oraz odżywczą.

Monosacharydy - węglowodany proste

Dihydroksyaceton (DHA) - w zetknięciu z keratyną naskórka tworzy silnie zabarwione kompleksy: dochodzi do reakcji grupy karbonylowej z grupami aminowymi białek warstwy rogowej. Szeroko stosowany w samoopalaczach i balsamach przyciemniających skórę, ma również działanie nawilżające.

Erytruloza - substancja samoopalająca dająca trwalszy i bardziej naturalny kolor niż DHA.

Glukoza - składnik NMF, wiąże się z keratyną naskórka i uplastycznia ją.

Inne: dezoksyryboza, ksyloza, arabinoza

Pochodne monosacharydów:

• aminocukry, np. glukozamina

• kwasy uronowe,

• wieloalkohole, np. mannitol, sorbitol

• kwas askorbinowy (wit. C)

Polisacharydy - cukry złożone

Skrobia - w pudrach stosowana jest mączka ryżowa, która nadaje matowy wygląd oraz zapewnia dobre przyleganie.

Dekstryny - krótsze łańcuchy skrobi - pudry twarde, szminki.

Celuloza (np. w bawełnie) - zapewnia dużą lepkość preparatom, stosowana więc w preparatach do mycia.

Chityna - związek budujący ściany komórkowe grzybów i pancerzyki stawonogów, działanie okluzyjne.

Chitozan - właściwości filmogenne, nawilżające, łagodzące, regeneruje naskórek, uelastycznia go - duże zastosowanie w kosmetykach anti-aging.

Fukoidyna, laminaryna - pozyskiwane z glonów (morszczyn pęcherzykowaty, listownica), szczególnie bogate w Siarkę, remineralizują naskórek oraz poprawiają komórkową przemianę materii.

Beta - glukan - poprawia koloryt i elastyczność skóry poprzez stymulację metabolizmu komórek skóry.

Śluzy (mucyny)

• działanie zmiękczające, uelastyczniające, odświeżające,

• działanie łagodzące, przeciwświądowe, osłonowe

• leczniczo przy wypryskach alergicznych

Okłady śluzowe utrzymują wilgoć w naskórku - zmiękczenie naskórka i rozszerzenie porów przed zabiegami.

Agar - agar, Karagen - pozyskiwane z glonów.

Kwas alginowy i alginiany - pozyskiwane z zielenic, pobudzają mechanizmy odpornościowe i regeneracyjne skóry.

Źródła:

• Prawoślaz lekarski

• Czarna malwa

• Ogórecznik lekarski

• Siemię lniane

• Kaktusy (Agawa, Aloes)

Garbniki

• działanie ściągające, przeciwkrwotoczne, bakteriobójcze, przeciwzapalne

• unieczynniają histaminę - zmniejszają swędzenie, podrażnienie

• tworzą nierozpuszczalne kompleksy z toksycznymi alkaloidami i solami metali ciężkich - detoksykacja

• uszczelniają ścianki naczyń włosowatych w skórze - działanie przeciwobrzękowe

• z solami żelaza - tworzą barwniki

Źródła:

• Szczaw lancetowaty

• Kora wierzby, dębu, kasztanowca

• Oczar wirginijski

• Orzech włoski

Mukopolisacharydy (śluzowielocukry)

Są to tzw. glukozoaminoglikany (GAGI) - połączenia podjednostek sacharydowych z aminocukrem.

1. Kwas hialuronowy - bardzo silnie wiąże wodę tworząc naturalny film na skórze. Wzmacnia funkcje obronne naskórka i wygładza go.

2. Hialuronian sodowy

3. Siarczan chondroityny

4. Heparyna - hamuje krzepnięcie krwi, działa przeciwobrzękowo, usprawnia mikrokrążenie skórne.

Gumy roślinne

Są to wydzieliny niektórych roślin powstające w wyniku mechanicznego lub biologicznego uszkodzenia tkanek.

Pęcznieją w wodzie, tworzą żele i lepkie wydzieliny - działają zmiękczająco.

• Guma arabska

• Tragankant

• Guma Guar

• Guma Galbanum

• Guma Shorea

Glikoproteidy - połączenia białek z cukrami

Większość roślinnych barwników, substancji zapachowych, gorczycznych oraz saponin to glikozydy.

Zaliczamy do nich:

• flawonoidy

• saponiny

Flawonoidy (związki flawonowe)

Pozyskiwane głównie z roślin kwiatowych oraz owoców.

• Silne działanie antyoksydacyjne

• usuwają wolne rodniki

• wiążą jony metali ciężkich

• hamują aktywność enzymów utleniających

• Działanie ściągające, bakteriobójcze, grzybobójcze, wirusobójcze

• Uszczelnianie naczyń krwionośnych - działanie przeciwobrzękowe

• Właściwości przeciwzapalne, antyalergiczne

• Pochłanianie promieniowania UV

• Hamowanie działania enzymu elastazy i hialuronidazy

• Barwnik - kolory złociste: żółte, czerwone, niebieskie

• Regulacja procesów metabolicznych

• Hamowanie namnażania się komórek rakowych.

Najczęstsze grupy flawonoidów:

• Flawonony: hesperydyna

• Flawonole:kwercetyna, kemferol, rutyna

• Antocyjany

• Katechiny

• Kumaryny

Saponiny

• związki zmydlające - powodują zmniejszenia napięcia powierzchniowego, bardzo dobre detergenty, właściwości pianotwórcze,

• działanie nawilżające, zmiękczające

• działanie przeciwgrzybicze (stosowane np. w szamponach do włosów z łupieżem)

• dobre emulgatory

• uszczelnianie naczyń krwionośnych

• zwiększanie wchłaniania innych składników aktywnych - nośniki.

Najczęstsze saponiny:

• Escyna

• Glicyryzyna

• Ginsenozydy

Inne składniki aktywne

Antybiotyki - działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne.

Azuleny - występują w roślinach jako proazuleny, działanie łagodzące,

Związki krzemu - działanie uszczelniające na naczynia włosowate, uelastyczniające na tkankę łączną skóry

Hormony roślinne (fitohormony) - działanie zbliżone do hormonów ludzkich, działanie uspokajające i uelastyczniające skórę.

Przykłady najczęstszych ziół stosowanych w kosmetykach

Arnika górska (Arnica motana) - surowiec: koszyczek

• przyspiesza gojenie ran, stosowana w okładach na stłuczenia i krwiaki,

• działa przeciwzapalnie.

Bez czarny (Sambucus nigra) - surowiec: kwiat, owoc

• zmniejsza przepuszczalność i łamliwość naczyń krwionośnych,

• działa przeciwzapalnie,

• napar stosowany do płukania jamy ustnej w przewlekłych zapaleniach błon śluzowych

• maski ziołowe przy stanach zapalnych, trądziku, łojotoku,

• stosowanie wewnętrzne naparów i odwarów w łuszczycy, przewlekłym wyprysku.

Chmiel zwyczajny (Humulus lupulus) - surowiec: kwiat, szyszki

• wyciągi stosowane w kremach regenerujących, maskach i szamponach.

Lawenda lekarska (Lavandula officinalis) - surowiec: kwiat

• działanie odkażające,

• kosmetyki do kąpieli,

• przemysł perfumeryjny.

Lipa drobnolistna (Tilia cordata) - surowiec: kwiat

• działanie zewnętrznie osłaniające - dodatek do kremów dla cer wrażliwych.

Nagietek lekarski (Calendula officinalis) - surowiec: kwiat

• działanie regenerujące, gojące - okłady, maści na oparzenia i rany (medycyna ludowa)

• płyny tonizujące, maseczki, dodatek do kąpieli.

Rumianek pospolity (Matricaria chamomila) - surowiec: kwiat

• działanie łagodzące, przeciwzapalne, bakteriostatyczne,

• okłady na stany zapalne skóry,

• kosmetyki rozjaśniające włosy.

Aloes zwyczajny (Aloe vera) - surowiec: liść

• działanie antyseptyczne - nalewki stosowane w owrzodzeniach,

• zwiększa przekrwienie skóry - maski ziołowe,

• działanie immunostymulujące.

Brzoza brodawkowata (Betula alba) - surowiec: liść

• działanie odkażające, ściągające, przeciwzapalne,

• kosmetyki do pielęgnacji skóry głowy i włosów.

Orzech włoski (Juglans regia) - surowiec: liść

• działanie ściągające i antyseptyczne,

• zewnętrznie w leczeniu stanów zapalnych skóry i błon śluzowych,

• barwienie włosów na kolor kasztanowy.

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) - surowiec: liść

• szampony, płyny do włosów o działaniu przeciwłojotokowym,

• pozyskiwanie chlorofilu stosowanego w kosmetyce.

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) - surowiec: liść

• silne właściwości aromatyczne,

• działanie ściągające - stosowany do pojędrniania skóry,

• kosmetyki do kąpieli.

Szałwia lekarska (Salvia officinalis) - surowiec: liść

• działanie ściągające, przeciwzapalne, odkażające - maseczki ziołowe,

• wewnętrznie przy nadmiernej potliwości,

• zewnętrznie do kąpieli, okładów, płyny do włosów - działanie przeciwłupieżowe.

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) - surowiec: ziele

• właściwości ściągające, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne - leczenie trudno gojących się ran,

• hiperycyna - właściwości fotodynamiczne,

• kremy odżywcze, kojące.

Fiołek trójbarwny (Viola tricolor) - surowiec: ziele

• działanie na przemianę materii,

• napar stosowany wewnętrznie oraz maseczki i okłady w terapii trądziku.

Nostrzyk lekarski (Melilotus officinalis) - surowiec: ziele

• środek zmiękczający,

• stosowany w maskach do skór tłustych,

• zewnętrznie w postaci maści na trudno gojące się rany.

Macierzanka piaskowa (Thymus serpylum) - surowiec: ziele

• napar o działaniu ściągającym, przeciwzapalnym i bakteriobójczym - okłady i kąpiele.

Skrzyp polny (Equisetum arvense) - surowiec: ziele

• kwas krzemowy - odwary do mycia włosów osłabionych, wypadających i z łupieżem,

• działanie wysuszające.

Łopian większy (Arctium lappa) - surowiec: korzeń

• działanie ściągające i dezynfekujące - zewnętrznie w postaci odwarów w łojotokowym zapaleniu skóry, trądziku młodzieńczym, czyraczności,

• płyny i szampony do włosów - działanie oczyszczające.

Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis) - surowiec: korzeń

• saponiny - działanie rozmiękczające i oczyszczające - składnik masek ziołowych o działaniu oczyszczającym,

• silne właściwości pieniące - pasty do zębów, płyny do płukania ust, mydła, szampony, płyny do kąpieli.

Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) - surowiec: korzeń

• działanie zmiękczające, łagodzące - okłady, maseczki ziołowe, kataplazmy.

Tatarak zwyczajny (Acorus calamus) - surowiec: kłącze

• dodatek do kąpieli - działanie lekko drażniące na skórę powoduje przekrwienie i lepsze usunięcie toksyn - działanie odświeżające,

• kosmetyki przeciwłupieżowe, w wypadaniu włosów.

Kora dębowa (Cortex quercus)

• działanie przeciwzapalne i ściągające,

• kąpiele przy nadmiernym poceniu nóg, odmrożeniach.

Kora kasztanowca (Cortex hippocastani)

• działanie przeciwzapalne - maseczki ziołowe,

• zwiększenie odporności naczyń włosowatych - leczenie żylaków odbytu.

Owoc dzikiej róży (Fructus rosae caninae)

• bogaty w witaminy,

• działanie ściągające i wybielające,

• przemysł perfumeryjny.

Nasiona soi (semens sojae hispidae)

• w kosmetyce zastosowanie ma lecytyna sojowa,

• mączka sojowa - oczyszczanie skór wrażliwych, źle znoszących mydło.

Siemię lniane (Semen lini)

• środek osłaniający,

• działanie rozgrzewające i rozmiękczające - kataplazmy.
  

---