OCENA AKTYWNOŚCI ENZYMÓW JAKO WSKAŹNIK USZKODZENIA NARZĄDÓW

Enzymy są katalizatorami białkowymi reakcji chemicznych (katalizator przyspiesza reakcje chemiczną) w układach biologicznych. W żywych komórkach większości reakcji chemicznych zachodziłoby bardzo powoli, gdyby nie były katalizowane przez enzymy.

W przeciwieństwie do katalizatorów nie białkowych (H+, OH- lub jony metali) każdy enzym katalizuje niewielką liczbę reakcji, często tylko jedną. Enzymy są, więc swoistymi katalizatorami danych reakcji. Ponieważ w zasadzie wszystkie reakcje chemiczne w żywych komórkach są katalizowane przez enzymy, musi istnieć bardzo wiele różnych enzymów. Istotnie, w przyrodzie dla każdego prawie związku organicznego, a także dla wielu związków nieorganicznych, istnieje w jakimś żyjącym organizmie enzym zdolny do reagowania z nimi i katalizowania określonej reakcji chemicznej.

Chociaż uważano dawniej, że aktywność katalityczna enzymów może przejawiać się jedynie w komórce nienaruszonej (stąd termin enzym, tzn. w drożdżach), to jednak można wyodrębniać z komórek większość enzymów, nie powodując utraty ich biologicznej (katalitycznej) aktywności. Tym sposobem można je badać poza żywa, komórką. Ponieważ zawartość enzymów w surowicy ludzkiej może się zmieniać w dużym stopniu w pewnych stanach chorobowych, oznaczanie stężenia enzymu w surowicy dostarcza lekarzowi ważnego środka diagnostycznego.

Swoistość enzymów.

Zdolność katalizowania tylko jednej w zasadzie swoistej reakcji jest przypuszczalnie najważniejszą właściwością enzymów. Szybkość bardzo wielu procesów metabolicznych może być, zatem regulowana precyzyjnie przez odpowiednie zmiany w katalitycznej sprawności poszczególnych enzymów. Kontrola taka, przeprowadzana przez enzym, jest istotna dla normalnego funkcjonowania komórki, tkanki i całego organizmu.

Swoistość optyczna.

Z wyjątkiem epimeraz, (racemaz), które przekształcają izomery optyczne, ogólnie enzymy wykazują absolutną swoistość optyczną, dla co najmniej części cząsteczki substratu.

Na przykład maltaza katalizuje ά -, lecz nie β - glikozydy, natomiast enzymy bezpośredniej przemiany tlenowej glukozy katalizują przekształcenia, fosforocukrów szeregu D, a nie L.

Z kilkoma wyjątkami, jak np: oksydaza D-aminokwasów z nerki u ssaków, przytłaczająca większość enzymów działa na L-izomery aminokwasów. Inne formy życia mogą mieć enzymy o równej swoistości w stosunku do D aminokwasów.

Swoistość grupowa.

Dany enzym działa tylko na określone ugrupowania chemiczne np: glikozydazy na glikozydy, dehydrogenazy alkoholowe na alkohole, pepsyna i trypsyna na wiązania peptydowe, a esterazy na wiązania estrowe. Pomimo tych ograniczeń może być jednakże atakowana przez enzymy duża liczba substratów i w ten sposób, np.: może zmniejszać się ilość enzymów trawiennych, które byłyby potrzebne w innym przypadku.

Niektóre enzymy wykazują swoistość grupową wyższego rzędu. Chymotrypsyna hydrolizuje przede wszystkim wiązania peptydowe, w których grupa karboksylowa pochodzi od aminokwasów aromatycznych: fenyloalaniny, tyrozyny lub tryptofanu. Karboksypeptydazy odszczepiają po jednym aminokwasie od końca karboksylowego, a aminopeptydazy od końca aminowego łańcucha polipeptydowego.

Chociaż niektóre oksydoreduktazy działają równie dobrze z NAD, jak i z NADP jako akceptorami (biorcami) elektronów, większość z nich używa przede wszystkim jednego lub drugiego. Mówiąc ogólnie, w układach ssaków oksydoreduktazy biorące udział w procesach biosyntezy (np. synteza kwasów tłuszczowych) wykorzystują jako środek redukujący raczej zredukowany NADP, podczas gdy oksydoreduktazy działające w procesach degradacji wykorzystują głównie NAD jako środek utleniający.

Klasyfikacja i mianownictwo enzymów.

Celem klasyfikacji jest podkreślenie wzajemnych powiązań i podobieństw w sposób precyzyjny i zwięzły. Enzymy nazwano od nazwy, na który działają dodając końcówkę -aza. Tak, więc enzym rozkładający skrobię (amylum) nazwano amylazami, rozkładająca tłuszcze (lipos) - lipazami a działające na białka (proteos) - protezami. Grupy enzymów określano jako oksydazy, glikozydazy, dehydrogenazy, dekarboksylazy itd.

Ostatnie badania mechanizmów reakcji organicznych i katalizowanych przez enzymy doprowadziły do utworzenia klasyfikacji bardziej racjonalnej, opierającej się na typach reakcji i ich mechanizmach. System podany przez Międzynarodową Unię Biochemiczną (IUB*) jest złożony, ale jest dokładny, opisowy i informacyjny. Główne zasady systemu klasyfikacji dokonanego przez Międzynarodową Unię Biochemiczną (IUB) są następujące:

A. Reakcja (i katalizujące je enzymy) podzielono na 6 głównych klas, a każdą z nich na 4 - 13 podklas. Sześć głównych klas wymieniono poniżej, wraz z przykładami kilku ważniejszych podklas. W nawiasach kwadratowych podano lepiej znane nazwy potoczne.

B. Nazwy enzymu składają się z 2 części. Pierwsza - zakończona na - aza, wskazuje na typ katalizowanej reakcji/druga jest nazwą substratu lub substratów. Końcówka - aza nie daje się obecnie do nazwy substratu.

C. Każdy enzym ma systematyczny numer kodu (E.C). Numer ten charakteryzuje typ reakcji, czyli klasę (pierwszy człon), podklasę (drugi człon) i pod - podklasę (trzeci człon). Czwarty człon jest kolejnym numerem 6 głównych klas enzymów z przykładami.

1. Oksydoreduktazy. Enzymy katalizujące oksydoredukcji między 2 substratami, S i S¹

S zredukowany +S utleniony S utleniony + S¹ zredukowany

Do tej obszernej i ważnej klasy należą enzymy, które dawniej nazywano dehydrogenazami lub oksydazami. Są to enzymy katalizujące oksydoredukcje grup CH - OH, CH - CH. C = O CH - NH2 i CH = NH. Główne podklasy obejmują.

1.1. Enzymy działające na grupę CH - OH jako dawcy (donora) elektronów.

Na przykład

1.1.1.1. Oksydoreduktaza alkohol: NAD [alkoholowa] Alkohol + NAD+ = aldehyd lub keton + NADH + H+

1.4. Enzymy działające na grupę CH - NH2 jako dawcę elektronów.

Na przykład:

1.4.1.3. Oksydoreduktaza (dezaminująca) L - glutaminian; NAD(P) [ dehydrogenaza glutaminianowa wątroby zwierzęcej], NAD(P) oznacza, że biorcą elektronów może być zarówno NAD, jak i NADP. L - glutaminian + H2O + NAD(P)+ = ά - Ketoglutaran + NH4 + NAD(P)H + H+

1.9. Enzymy działające na grupy hemowe dawców elektronów.

Na przykład:

1.9.3.1. Oksydoreduktaza O2: Cytochrom c [oksydazy cytochromowa].

4 zredukowane cytochromy c + O2 + 4H+ = 4 utlenione cytochromy c + 2H2O

1.11. Enzymy działające na H2O2 jako biorcy elektronów.

Na przykład:

1.11.1.6. Oksydoreduktaza H2O2: H2O2 [kataliza]

H2O2 + H2O2 = O2+ 2H2O

2. Transferazy „ Enzymy katalizujące reakcję przenoszenia grup G (innych niż wodorów) między parą substratów S i S¹

S - G +S¹ = S¹ - G + S

W klasie tej są enzymy katalizujące reakcje przenoszenia grup jednowęglowych, reszt aldehydowych lub ketonowych oraz grup acylowych, alkilowych, glikozylowych, grup zawierających fosfor lub siarkę. Do niektórych ważniejszych podklas należą:

2.3. Acylotransferazy.

Na przykład:

2.3.1.6. O - acetylotransferaza cholina: acetylo - CoA [cholinowa]. Acetylo - CoA + choliną CoA + O - acetylocholina

2.7. Enzymy katalizujące przenoszenie grup zawierających fosfor.

Na przykład:

2.7.1.1. 6 - Fosfotransferaza D - heksoza: ATP [heksokinaza]

ATP + D - heksoza = ADP + D - heksozo - 6 - fosforan

3. Hydrolizy. Enzymy katalizujące hydrolizę wiązań estrowyc, eterowych, peptydowych, glikolowych, bezwodników kwasowych, C - C, C - halogenek lub N - P.

Na przykład:

3.1. Enzymy działające na wiązania estrowe.

3.1.1.8. Acylohydrolaza acylocholiny [pseudocholineoesteraza]

Acylocholina + H2O = cholina + kwas

3.4. Enzymy działają na wiązania peptydowe.

Pozostawiono wiele nazw klasycznych (pepsyna, plazmina, renina, chymotrypsyna) ze względu na zachodzące na siebie i wątpliwe swoistości, które czynią w tym przypadku nomenklaturę systematyczną niepraktyczną.

4. Liazy.

Enzymy, które katalizują odłączenie grup od substratów w innej reakcji niż hydroliza, pozostawiają wiązania podwójne.

Należą do nich enzymy, działające na wiązania C - C , C - O, C - N, C - S, i C - halogenek. Główne podgrupy obejmują:

4.1.2. Aldehydoliazy.

Na przykład:

4.2. Liazy węgiel - tlen. Na przykład:

4.2.1.2. Hydroliaza L - jabłczanu [hydrataza fumaranowa]

L - jabłczan = fumaran + woda

5. Izomerazy.

Klasa ta obejmuje wszystkie enzymy, katalizujące wzajemne przekształcenia izomerów optycznych, geometrycznych lub izomerów położenia. Niektóre podklasy to:

5.1. Racemazy i epimerazy.

Na przykład:

5.1.1.1. Racemaza alaninowa

L - alanina = D - alanina

5.2. Izomerazy cis - trans.

6. Ligazy.

(ligare - wiązać). Enzymy katalizujące połączenie 2 związków sprzężone z rozerwaniem wiązania pirofosforanowego w ATP lub podobnych związków. Należą do nich enzymy katalizujące reakcje tworzenia wiązań C - O, C - S, C - N, i C - C. Reprezentują je podklasy:

6.2. Enzymy katalizującej tworzenie wiązań C - S.

Na przykład:

6.2.1.4. Ligaza bursztynian: Co A (GDP) [synteza sukcynylo - CoA]

GDP + bursztynian + CoA = GDP + ortofosforan + sukcynylo - CoA

6.3. Enzymy katalizujące powstanie wiązań C - N.

Na przykład:

6.3.1.2. Ligaza L - glutaminian: amoniak (ABP) [synteza glutaminowa].

ATP + L - glutaminian + NH+4 = ADP + ortofosforan + L - glutamina

6.4. Enzymy katalizujące wytwarzanie wiązań C - C.

Na przykład:

6.4.1.2. Ligaza acetylo - CoA: CO2 (ADP) [karboksylaza acetylo - CoA].

ATP + acetylo - CoA + CO2 + H2O = ADP + ortofosforan + malonylo - CoA

Ilościowe metody oznaczania aktywności enzymów.

Niezmiernie małe ilości enzymów w wyciągach tkankowych lub płynach ustrojowych stwarzają problemy ich ilościowego oznaczania zupełnie inne niż trudności związane z oznaczaniem stężenia większości związków organicznych lub nieorganicznych. Podstawą czułej i swoistej metody oznaczania ilościowego enzymów stała się ich aktywność katalityczna. Aby zmierzyć ilość enzymów w próbce wyciągu tkankowego lub innych płynów biologicznych, mierzy się szybkość reakcji katalizowanej przez enzymy obecny w tej próbce. W odpowiednich warunkach mierzona szybkość reakcji jest proporcjonalna do ilości enzymu zawartego w próbce. Gdy tylko istnieje taka możliwość, szybkość reakcji porównuje się z szybkością reakcji katalizowanej przez znaną ilość dokładnie oczyszczonego enzymu. Pod warunkiem, że obie reakcje bada się w ściśle porównywalnych warunkach i w warunkach, w których czynnikiem ograniczającym szybkość reakcji jest stężenie enzymu (duże stężenie substratu, małe stężenie produktu, optymalne pH i temperatura), można wyliczyć mikrogramy enzymu zawartego w wyciągu.

Wiele enzymów o znaczeniu klinicznym jest nieosiągalnych w stanie oczyszczonym. Tak, więc nie zawsze jest możliwe oznaczenie ilości enzymu w mikrogramach. Wyniki, zatem wyraża się w dowojuję określanych jednostkach enzymatycznych. Można wtedy porównywać względne ilości enzymu w różnych wyciągach. Jednostki enzymatyczne określą, się w mikromolach wchodząc W reakcję substratu lub powstałego produktu na minutę lub na godzinę w ściśle określonych warunkach oznaczania.

Diagnostyczny podział enzymów: sekrecyjne, ekskrecyjne i indykatorowe.

Enzymy sekrecyjne (pozakomórkowe) - wydzielane w formie aktywnej przez komórki różnych narządów, głównie wątroby i działające poza nimi, w płynach ustrojowych, w osoczu (enzymy osoczowe) np.: protrombina i inne enzymy układu krzepnięcia krwi i fibrynolizy, esteraza cholinowa, w sokach przewodu pokarmowego (amylaza, lipaza). Ich obecność we krwi jest zjawiskiem prawidłowym

Enzymy ekskrecyjne (komórkowe) - w stanach prawidłowych nie występuje w surowicy lub pojawiają się tylko w niewielkich ilościach. Są to enzymy wydzielane z gruczołów wydzielniczych ze śliną (ά - amylaza), z żółcią (fosfataza zasadowa), enzymy trzustkowe (trypsyna, chymotropsyna, ά - amylaza, lipaza, nukleinazy).

Enzymy indykatorowe (wskaźnikowe) - w stanach prawidłowych również nie występuje we krwi lub są obecne w ilościach śladowych w następstwie fizjologicznego rozpadu komórek. Jako typowe enzymy komórkowe występujące w komórkach i dopiero po ich uszkodzeniu przedostają się do otoczenia, przez co wskazują na zwiększoną przepuszczalność błony komórkowych lub zmiany martwicze poszczególnych narządów. Są to enzymy struktur komórkowych, do których zaliczają się najłatwiej przenikające do krwi enzymy cytoplazmatyczne, związane z przemianą cukrów (aldolaza, dehydrogeneza mleczanowa) lub aminokwasów (aminotransferazy), enzymy mitochondrialne związane z utlenianiem w cyklu Kresa (dehydrogenaza izocytrynianowa i jabłczanowa), cyklu kwasów tłuszczowych i łańcucha oddechowego. Do enzymów struktur komórkowych należą również enzymy lizosomalne, których wydostanie się jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ grozi samostrawieniem tkanki. Należą do nich hydrolazy rozkładające białka (katepsyny) lub peptydy, estry (fosfataza kwaśna), glikozydazy ( Przy mniejszym uszkodzeniu przenikają tylko enzymy cytoplazmatyczne. Większe uszkodzenia prowadzą do pojawienia się enzymów struktur komórkowych.

Enzymy wskaźnikowe

1. narządowe specyficzne - dla wątroby - dehydrogenaza alkoholowa, dehydrogenaza sorbitolu, aldolaza, arginaza, dla mieśni - kineza kreatynowa.

2. narządowe niespecyfIczne - enzymy cyklu Kresa (dehydrogenaza izocytrynianowa, ursztynianowa, jabłczanowa i inne), enzymy cyklu pentozowego, przemiany białkowej, enzymy przemiany węglowodanowej.

Większość enzymów komórkowych, które maja znaczenie kliniczne, występują w podstawowych cyklach metabolicznych i znajdują się niemal we wszystkich tkankach i narządach. Każdy narząd ma określoną aktywność enzymów. Czynnikiem różnicującym narządy pod względem obrazu enzymów jest stosunek aktywności względem siebie. LDH (dehydrogenaza mleczanowa) nie ma znaczenia, bo wykazuje bardzo dużą aktywność we wszystkich tkankach.

Serce	Mięśnie	Mózg	Trzustka	Wątroba
AspAT LDH AlAT	LDH CPK AspAT	LDH CPK AspAT	LDH AspAT	LDH SDH GLDH AlAT AspAT

AspAT — aminotransferaza asparaginowa asapraginian + ά - ketoglutaran → szczawiooctan + glutaminian

AIAT — aminotransferaza alaninowa alanina + ά - ketoglutaran → glutaminian + pirogronian

LDH — dehydrogenaza mieczanowa

GLDH — dehydrogenaza glutaminianowa

SDH — dehydrogenaza sorbitolu

CPK — kinaza fosfokreatynowa

kreatyna + ATP ↔ fosfokreatyna + ADP w neutralnym pH powstaje kreatyna a w pH = 9 fosforan kreatyny

Aktywność enzymu wyrażona jest w jednostkach międzynarodowych, odpowiada μmolom rozłożonego substratu w czasie 1 min. W temperaturze 30°C przez 1l surowicy.

Izoenzymy - obecność ich jest wyrazem przystosowania się tkanki do pełnienia określone funkcji w różnych warunkach środowiska. Izozymia to heterogenność molekularna. Izoenzymy katalizują tą samą reakcję, różnią się właściwościami kinetycznymi np. optimum pH, wrażliwość na aktywatory i inhibitory.

Diagnostyka enzymologtczna daje nam możliwość dróg żółciowych chorób trzustki, gruczołu krokowego, chorób kości, niedokrwistości, dystrofii mięśni.

Diagnostyka enzymologiczna zawału mięśnia sercowego.

Enzym	Wzrost akt. w h	Max. akt. w h	Wzrost w stosunku do normy	Normalizacja (dni)
CPK AspAT LDH GGTP	4 - 8 4 - 8 6 - 12 4 dni	16 - 36 16 - 48 24 - 60 2 - 3 tygodnie	7 x 7 x 3,3 x 5 x	3 - 6 3 - 6 7 - 15 6 tygodni

GGTP — gamma-glutamylotranspeptydaza

Oznaczając aktywność kilku enzymów można określić czas, jaki upłynął od powstania zawału i sledzić przebieg choroby. W zawale mięśnia sercowego z transaminaz rośnie AspAT, aktywność AIAT jest mniejsza, obserwuje się nieznaczny wzrost, ale później. Jeżeli dochodzi do znacznego wzrostu AIAT, to świadczy to o współistnieniu choroby wątroby. Cennym badaniem jest oznaczanie CPK. Niedogodnością jest to, że wzrost tego enzymu obserwuje się nie tylko przy zawale, lecz także przy uszkodzeniu mięsni szkieletowych w pewnym rodzaju dystrofii mięśni i po bardzo intensywnym wysiłku fizycznym.

CPK występuje pod postacią trzech izoenzymów: CPK MM — typ mięśniowy, CPK MB — typ sercowy, CPK BB — typ mózgowy. U pacjentów z zawałem wzrasta MB. Poziom tego izoenzymu powraca szybciej do normy, niż całkowita aktywność. Oznaczając ten izoenzym w celu monitorowania choroby można uchwycić ewentualny drugi zawał.

Także aktywność LDH wzrasta nie tylko przy zawale, ale też w schorzeniach wątroby, mięśni, nerek, dlatego tez do diagnostyki wykorzystuje się izoenzymy. LDH ma 5 izoenzymów. Nomenklatura oparta jest na szybkości wędrówki w polu elektrycznym.

LDH wędruje najszybciej. Występuje w tkankach z przewagą przemian tlenowych serce, mózg, kora nerki. W tkankach, w których są przemiany beztlenowe — m. szkieletowe, wątroba, rdzeń nerki — występuje LDH

Wartość diagnostyczna oznaczeń swoistych enzymów

Oznaczenie aktywności niżej wymienionych enzymów w analitycznym laboratorium klinicznym ma dla lekarza dużą wartość potwierdzająca lub sugerującą rozpoznanie.

A. Lipaza. Stężenie lipazy w osoczu jest zmniejszone w chorobach wątroby, w stanach niedoboru witaminy A w przypadkach niektórych nowotworów złośliwych i cukrzycy Natomiast jest zwiększone w przypadkach ostrego zapalenia trzustki i nowotworów trzustki.

B. Amylaza. Zmniejszone stężenie amylazy towarzyszy chorobom wątroby, zmniejszone zaś utrzymuje się w przypadkach niedrożności górnej części jelit, zapalenia ślinianek przyusznych, ostrego zapalenia trzustki i cukrzycy.

C. Trypsyna. Zwiększone stężenie trypsyny w osoczu występuje w czasie ostrego zapalenia trzustki, z wynikiem w jego następstwie zaburzeniami krzepliwości krwi, które wyraża się jako miano antytrombinowe. W chorobach trzustki można także bezpośrednio oznaczać trypsynę w osoczu. Wykazano, że zwiększone stężenie amylazy lub lipazy w osoczu.

D. Cholineosteraza. Enzym ten oznacza się w osocz w wielu stanach chorobowych Niewielkiej ilości stwierdza się zwykle osób ze schorzeniami wątroby, w przypadkach niedożywienia, chronicznych chorób wycieńczających, ostrych chorobach zakażnych i w niedokrwistości. Duże ilości cholinoesterazy obserwuje się w zespole nerczycowym. Duża liczba leków powoduje czasowe aktywności cholinoesterazy, natomiast alkilofiuorofosforany przyczyniają się do nieodwracalnego zahamowania działania enzymu stosowane powszechnie środki owadobójcze zmniejszają aktywność cholinoesterazy i oznaczanie aktywności czynnego enzymu w osoczu może być pomocne w wykrywaniu nadmiernego narażania się na działanie tych środków. Zawartość cholinoesterazy w młodych krwinkach czerwonych jest znacznie większa niż w dojrzałych, stąd też miano cholinoesterazy w krwinkach czerwonych krwi obwodowej może służyć jako wskaźnik aktywności krwiotwórczej.

E. Fosfataza zasadowa. Stężenie enzymów zdolnych do katalizowania hydrolizy różnych estrów fosforanowych w pH zasadowym (aktywność fosfatazy zasadowej) zwiększa się w krzywicy, stanach nadczynności przytarczyc, chorobie Pageta, mięsaku (sarcoma) osteoblastów, żółtaczce zastoinowej i w przypadku nowotworu z przerzutami.

Jak w przypadku kilku innych enzymów, można wykryć w płynach ustrojowych izoenzymy fosfatazy zasadowej? Należą do nich swoiste izoenzymy pochodzące z, kości, wątroby, łożyska i jelita. Oznaczenie swoistych izoenzymów fosfatazy zasadowej może, zatem zwiększyć wartość diagnostycz ną tego testu. Stężenie fosfatazy zasadowej w surowicy może się, więc zwiększyć wskutek uszkodzenia wątroby i niewydolności krążeniowej prawo - komorowej. W przypadkach nowotworów złośliwych z przerzutami ogromną wartość ma oznaczenie izoenzymów fosfatazy zasadowej, co pozwała na rozróżnienie między uszkodzeniami wątroby a uszkodzeniami kości.

F. Fosfataza kwaśna. Stężenie enzymów zdolnych do katalizowania hydrolizy róznych estrów fosforanowych w środowisku kwaśnym (aktywność fosfatazy kwaśnej) wzrasta w raku gruczołu krokowego z przerzutami.

G. Aminotransferazy. Dwie aminotransferaza mają znaczenie kliniczne. Aminotransferazy asparaginowa (giutaminianowo - szczawiooctowa) (AspAT, GOT) katalizujeprzeniesienie grupy aminowej z kwasu asparaginowego na kwas ά - ketoglutarowy z utworzeniem kwasu glutaminowego i szczawiooctowego. Aminotransferaza alaninowa (glutaminianowa - pirogronianowa) (AlAT, GPT) przenosi grupę aminową z alaniny na kwas ά - ketoglutarowy z utworzeniem kwasu glutaminowego i pirogronowego. Prawidłowe stężenie aminotransferaz w surowicy jest małe, enzymy te przechodzą do surowicy na skutek rozległych uszkodzeń tkanek. Przykładem jest bogata w aminotransferazę tkanka mięśniowa serca. W przy zawału mięśnia sercowego następuje szybkie, wręcz uderzające, zwiększenie stężenia aminotransferazy w surowicy, która powraca do normy w ciągu kilku dni. Wątroba jest bogata w obie aminotransferazy, ale zawiera więcej AlAT niż AspAT. Chociaż w ostrych schorzeniach wątroby zwiększa się stężenie w surowicy obu aminotransferaz, to zwiększone stężenie AlAT, które tylko nieznacznie wzrasta w martwicy mięśnia sercowego, jest bardziej swoistym wskaźnikiem uszkodzenia wątroby.

Rozległe zniszczenia mięśni szkieletowych, jak w przypadkach ciężkich urazów, także są przyczyną zwiększonego stężenia aminotransferaz w surowicy.

H. Dehydrogenaza mleczanowi. Zdolność dehydrogenazy mleczanowej (LDH lub LD) do katalizowania redukcji pirogronianu w obecności zredukowanego NAD może posłużyc jako podstawa jej oznaczania. W przypadku zawału mięśnia sercowego stężenie LDH w surowicy zwiększa się w ciągu 24 godzin od wystąpienia zawału i po 5 - 6 dniach powraca do normy. Duże stężenie LDH występuje też u chorych na ostrą i przewlekłą białaczkę (w nawrotach choroby), w uogólnionym zrakowaceniu oraz sporadycznie w ostrym zapaleniu wątroby w czasie jej szczytu klinicznego, ale u chorych na żółtaczkę na innym tle. W przypadkach ostrych stanów gorączkowych i przewlekłych chorób zakaźnych, a także w niedokrwistościach, zawałach płuc, w przypadkach zlokalizowanych nowotworów oraz w przewlekłych procesach chorobowych, stężenie LDH w surowicy jest prawidłowe.

J. Dehydrogenaza izocytrynianowa. Oznaczenie aktywności dehydrogenazy izocytrynianowej (lCD) surowicy okazało się przydatne w rozpoznawaniu chorób wątroby. Stężenie tego enzymu zwiększa się w płynie mózgowo-rdzeniowym chorych z guzami mózgu lub zapaleniem opon mózgowych na różnym tle. W przypadku guzów mózgu stężenie lCD przewyższa około 10 - krotnie stężenie prawidłowe. W zapaleniu opon mózgowych stężenie lCD bywa 50 - krotnie większe od prawidłowego, ale zmniejsza się stopniowo w miarę powrotu chorego do zdrowia.

K. Fosfokinaza kreatyninowa (kinaźa fosfokreatyninowa). Pomiar aktywności fosfokinazy

kreatyninowej (CK lub CPK) w surowicy ma znaczenie w rozpoznawaniu zaburzeń .dotyczących

---