Karolina Baran gr.K1
Organizacji zajęć w gimnastyce korekcyjno - kompensacyjnej.
Sprawność organizacyjna nauczyciela w procesie wychowania fizycznego, a zwłaszcza w procesie postępowania korekcyjno-kompensacyjnego, jest jedną z podstawowych jego zalet. Dobra organizacja lekcji pozwala na zintensyfikowanie procesu dydaktyczno-wychowawczego, stwarza warunki do skutecznego uczenia się i usprawniania oraz sprzyja bezpieczeństwu.
Warunkiem dobrej organizacji zajęć jest umiejętność posługiwania się formami organizacyjnymi:
1.Formy podziału uczniów -. zastępy stałe, zastępy sprawnościowe, zastępy sprawnościowe zmienne, drużyny, grupy i pary.
2.. Formy porządkowe - to inaczej odpowiednio dobrane ćwiczenia organizacyjno-porządkowe, takie jak szereg, rząd, kolumna ćwiczebna, rozsypka, które pomagają w manewrowaniu grupą ćwiczebną
3.Formy prowadzenia zajęć - frontalna, zajęć w zespołach, zajęć w zespołach z zadaniami dodatkowymi, stacyjna, obwodu ćwiczebnego, indywidualna.
Formy podziału uczniów
Zastępy stałe : tworzone są w grupie ćwiczących na dłuższy okres czasu biorąc pod uwagę poziom wychowawczy ćwiczących i stosunki międzyludzkie w grupie. Ćwiczący w swoim zespole uczą się wzajemnej współpracy i odpowiedzialności za swój zespół. Odpowiada to nie tylko prawidłowo przebiegającej organizacji zajęć, ale przede wszystkim ma charakter środka wychowawczego grupy ćwiczących.
Zastępy sprawnościowe : podział grupy ćwiczebnej na zastępy jednorodne pod względem sprawnościowym. Ułatwia to przebieg zajęć ponieważ ćwiczenia w poszczególnych zastępach dobrane są do poziomu ćwiczących.
Zastępy sprawnościowe - zmienne : tworzone są w zależności od zaawansowania ćwiczących w konkretnych dyscyplinach sportowych, realizowanych tematach czy zadaniach trudnych technicznie.
Drużyny: są do przeprowadzenia gier ruchowych i sportowych. Najczęściej dzielimy wówczas ćwiczących na drużyny o podobnej sprawności i umiejętnościach, chociaż nie rzadko wybór drużyn może być losowy, jak w przypadku prostych gier ruchowych.
Grupy : to forma podziału charakteryzująca się podziałem losowym ćwiczących i dotyczy jednej jednostki ćwiczebnej. Podział ten występuje wówczas, gdy realizowane zadania są stosunkowo łatwe, tak jak to ma miejsce w grach i zabawach ruchowych, zabawach terenowych, ćwiczeniach muzyczno- ruchowych itp.
Pary : to forma stosowana dla zadań ruchowych prostych, jak np. w rozgrzewce (tu podział jest losowy) czy w ćwiczeniach kształtujących. Należy pamiętać o doborze celowym partnerów pod względem cech somatycznych.
Formy prowadzenia zajęć korekcyjne - kompensacyjnych
dotyczą strony organizacyjnej przebiegu ćwiczeń w czasie i przestrzeni i są ściśle związane z metodami realizacji zadań. Wybór odpowiedniej formy dla realizacji planowanych zadań zależy od: zaawansowania sprawnościowego dzieci, ich wieku, liczby ćwiczących, miejsca prowadzenia zajęć, możliwości wykorzystania sprzętu, urządzeń i przyborów.
Forma frontalna - polega na takiej organizacji zajęć, podczas której dzieci w tym samym czasie wykonują to samo ćwiczenie, a prowadzący, mając
ich w polu widzenia, kieruje nimi.
Forma zajęć w zespołach - polega na tym, że ćwiczenia odbywają się
w kilku grupach, przy czym uczniowie każdego zespołu realizują odrębne zadania.
Forma zajęć indywidualnych - występuje wtedy, gdy uczniowie wykonują zadania ruchowe samodzielnie i każdy ćwiczący ma do opanowania swój program ćwiczeń.
Forma stacyjno - obwodowa - występuje wtedy, gdy uczniowie ćwiczą na stanowiskach zwanych stacjami, pojedynczo lub w małych grupach, mają do wykonania określoną liczbę powtórzeń lub określony czas ćwiczenia i dokonują zmiany poszczególnych stacji.
Forma ćwiczeń ze współćwiczącym - jest jedną z form intensyfikacji zajęć oraz zwiększenia ich atrakcyjności i efektywności. Ćwiczący, dzięki wzajemnej współpracy, kształtują odpowiednią - poprawną formę ruchu, wdrażają się do wzajemnej ochrony i pomocy w czasie ćwiczeń, rozwijają poczucie odpowiedzialności za siebie i partnera
Realizacja każdego konkretnego zadania wymaga zastosowania odpowiedniej metody, która powinna być związana z potrzebami rozwojowymi dziecka, dostosowana do warunków, wieku i stopnia rozwoju.
Metoda dotyczy zawsze pojedynczego zadania, co oznacza, że każde zadanie w lekcji może być realizowane inną metodą.
W gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej żadna metoda nie będzie dobra, jeżeli uczeń nie będzie zmotywowany do wykonania zadania. Sztuką nauczania jest prowadzenie zajęć tak, aby dziecko bawiło się, poznawało różne przybory, uczyło się nimi manipulować, doskonaliło ruch, wzmacniało mięśnie, utrwalało nawyk prawidłowej postawy, a nauczyciel realizował cel (metoda bezpośredniej celowości ruchu).
Zadania realizowane w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej są zadaniami ściśle określonymi, wymagają ścisłego sterowania zewnętrznego i w pierwszym okresie prowadzimy je metodami odtwórczymi, a należą do nich:
METODA NAŚLADOWCZA - ŚCISŁA to odtwarzanie pokazanego ruchu, ale i nauczanie metodyczne techniki ruchu, np. gdy mięśnie brzucha są słabe i rozciągnięte, prawidłowy siad z leżenia tyłem
jest niemożliwy. Należy mięśnie brzucha wzmacniać odcinkowo, początkowo przez ćwiczenia górą sterowane, tzn. przy ustabilizowanych kończynach dolnych przez unoszenie głowy, następnie rąk z piłką lekarską i dołem sterowane, przy ustabilizowanym tułowiu i obręczy barkowej przez podnoszenie kończyn dolnych, wykonywanie rowerku, nożyc: początkowo jedną nogą, następnie obydwoma.
METODA PROGRAMOWEGO UCZENIA SIĘ - sprzyja eliminowaniu błędów ruchowych. Dostarcza ona dodatnich motywów uczenia się przez częstą kontrolę powierzonego zadania ruchowego, indywidualizuje treści i tempo uczenia się.
Przenosi się to na konkretne zadania ruchowe do opanowania, np. w domu, kiedy uczeń dostaje zestaw ćwiczeń na ferie zimowe, gdzie krok po kroku kieruje swoimi działaniami w osiągnięciu celu.
Występują tu czynniki samooceny, samokontroli, samodyscypliny i samoochrony - wybór miejsca do ćwiczeń i przestrzegania ustaleń wskazanych przez nauczyciela.
METODA PROGRAMOWEGO USPRAWNIANIA SIĘ - jest stosowana w trakcie zajęć na powietrzu, jest dużo łatwiejsza dla uczniów, ponieważ nie wymaga ona od ucznia wielkiego wysiłku intelektualnego i skupienia się jak w programie uczenia się techniki ruchu.
Ścieżki zdrowia - naturalne pokonywanie przeszkód uaktywnia układ oddechowy, krążeniowy i zwiększa wytrzymałość uczniów, uczy samodzielności, podejmowania decyzji, hartuje i usprawnia ogólnie, kształtuje cechy wolicjonalne; uczy, jak zachować się w sytuacjach trudnych, jak pomagać słabszym i walczyć ze swoimi słabościami.
Ważną czynnością nauczyciela jest uzmysłowienie uczniowi czucia przestrzennego i szybkiej reakcji na podbieganie, zbieganie, zmianę kierunku, krycie, stosowanie uników w celu ominięcia przeszkód naturalnych, podnoszenia i oceniania ciężarów (świadomość i siła), opanowania skoków, przeskoków, skrętów, czyli na kształtowaniu zwinności, orientacji, kierunku i przestrzeni.
Realizacja każdego konkretnego zadania wymaga zastosowania odpowiedniej metody. Nauczyciel musi znać granice w stosowaniu każdej z nich. O metodzie nie można powiedzieć, że jest dobra czy zła, tylko czy została optymalnie dostosowana do zadania, warunków, wieku uczniów i ich rozwoju.
W gimnastyce korekcyjnej wykorzystuje się właściwie wszystkie metody i formy stosowane w wychowaniu fizycznym:
naśladowczą,
zabawową,
improwizacji i lustracji
opowieści ruchowej,
zadaniową,
ścisłą,
pokazową,
opisową,
bezpośredniej celowości ruchu,
syntetyczną,
analityczną,
kombinowane.
Obserwowana ostatnio w wychowaniu fizycznym ogólna tendencja pozostawiania dziecku większej samodzielności i dowolności w realizacji stawianych przed nim zadań wymaga w gimnastyce korekcyjnej bardziej dokładnego niż w stosunku do dzieci zdrowych sterowania i stworzenia określonych warunków.
Nieodłącznym atrybutem gimnastyki korekcyjnej jest precyzja w doborze i działaniu metod i środków, którą najpełniej zapewnia forma ścisła. Z tego też powodu dominuje ona w zajęciach korekcyjnych.
Proces korygowania jest długotrwały, często kilkuletni, dlatego też w organizacji zajęć problem atrakcyjności jest niezmiernie istotny. W związku z tym czynnikiem zachęcającym i przyciągającym powinna być atrakcyjność zajęć. Jednakże u wielu prowadzących, traktujących poważnie swą pracę, przeważa chęć nasilenia wpływu korekcyjnego drogą stosowania jak największej liczby ścisłych ćwiczeń specjalnych, kosztem momentów
odprężenia czy zabawy. U dzieci starszych, bardziej dojrzałych, motywacja ulega modyfikacji. Obok działającego jeszcze czynnika przyjemności zaczyna pojawiać się przeświadczenie ucznia o celowości i skuteczności stosowanych przez niego poczynań.
Podstawową zasadą postępowania z wadami postawy jest indywidualizacja. Dziecko ćwiczące w zespole jest uprzednio zaznajomione z istotą swej wady, wskazaniami i przeciwwskazaniami. W czasie ćwiczeń zespołowych należy mu stworzyć takie warunki, by mogło zasad przestrzegać. Pomocne w tym są następujące formy organizacji i metody: podział zespołu ćwiczebnego na stałe grupy, tzw. małe zespoły lub pary ćwiczebne, dodatkowe zadania indywidualne, obwód ćwiczebny (trening stacyjny).
Inną formą, stosowaną zwłaszcza w grupach niejednorodnych, jest przeznaczenie na ćwiczenia indywidualne ok. 15 min lekcji.
Wymogiem, a jednocześnie walorem wymienionych form i metod jest wdrożenie młodzieży do samodzielnej pracy opartej na umiejętności oceny i kontroli: bądź siebie samego, bądź też współćwiczącego. Umiejętność ta jest niezbędna do prawidłowego wykonywania ćwiczeń w domu, a to przecież dopiero jest podstawą uzyskania pełnego efektu korekcyjnego. Świadomy i aktywny udział dziecka w zajęciach realizowany jest również poprzez włączenie go do prowadzenia części zajęć. Ocena prowadzenia zajęć przez siebie, współtowarzyszy i instruktora uzmysławia wiele błędów, w innych warunkach niedostrzegalnych.
Zajęcia indywidualne w domu ze względu na ich częstotliwość (pięć razy tygodniowo) powinny stanowić podstawową formę oddziaływania korekcyjnego.
W ciągu dnia zajęcia indywidualne powinno się przeprowadzać wtedy, gdy dziecko nie jest zmęczone, pod kontrolą rodziców, przygotowanych do tego uprzednio na zajęciach instruktażowych. Do zajęć indywidualnych w domu również dziecko musi być odpowiednio przygotowane. Ćwiczenia zalecane do domu powinny być bezbłędnie uprzednio wykonywane na zajęciach grupowych. W wyrabianiu umiejętności samokontroli i samooceny pomocne są (w lekcjach) wymieniane już formy, jak: praca w małych zespołach, trening obwodowy, dodatkowe zadania indywidualne.
Podstawowym mankamentem jest w tym przypadku brak grupy rówieśniczej i walorów z tym związanych. Dziecko ćwiczące w ten sposób jest traktowane przeważnie jako przedmiot oddziaływania, co zuboża i zawęża charakter i możliwości oddziaływań wychowawczych.
Podobnie jak w wychowaniu fizycznym czy kinezyterapii, formy ćwiczeń korekcyjnych wiążą się ściśle z trojakiego rodzaju czynnikami: przestrzennymi, czasowymi oraz organizacyjnymi i oznaczają jak gdyby sposób, w jaki - korzystając z odpowiednich środków - osiąga się określony cel.
Czynnik przestrzenny określa miejsce wykonywania różnych czynności o działaniu korekcyjnym. Cele i zadania postępowania korekcyjnego mogą być realizowane zarówno w domu osoby poddawanej temu procesowi, jak i w szkole, ośrodku międzyszkolnym, w odpowiedniej przychodni czy w zakładzie lecznictwa zamkniętego (np. w szpitalu, sanatorium lub ośrodku rehabilitacyjnym), a nawet na wspomnianych wcześniej obozach czy koloniach zdrowotnych. Szczegółowiej możemy natomiast mówić o zajęciach realizowanych w konkretnych pomieszczeniach (w salach gimnastycznych, gabinetach zabiegowych, pływalniach itd.) oraz poza nimi - - np. na boisku lub w terenie.
Czynnik czasowy jest wieloaspektowy, gdyż określa on zarówno czas jednorazowego wykonywania odpowiednich ćwiczeń, jak i szereg krótko- i długoterminowych aspektów postępowania korekcyjnego. Podstawową jednostką są tutaj zajęcia korekcyjne, będące odpowiednikiem lekcji wychowania fizycznego, o czasie trwania wynoszącym zwykle ok. 45 minut. Zaleca się jednak, by u dzieci przedszkolnych stosować jednostki krótsze (około 30 minut), co podyktowane jest mniejszą ich wydolnością i mniejszą zdolnością do długotrwałego koncentrowania uwagi. Tego typu zajęcia, podobnie zresztą jak lekcje WF, zwykło się dzielić na trzy części - wstępną (trwającą około 10 minut), będącą swego rodzaju rozgrzewką, główną (około 30 minut), w której realizowane są zasadnicze cele oraz końcową (pozostałe 5 minut), służącą fizycznemu i psychicznemu uspokojeniu ćwiczących. Czasami jednak jednostka taka trwa dłużej, a zwłaszcza jej część główna. Spotykamy się z tym wówczas, gdy istnieje konieczność realizacji dodatkowych celów, szczególnie gdy korzysta się z dodatkowych środków wspomagających postępowanie korekcyjne (np. z zabiegów fizykalnych, wyciągów, itp.). O krótkotrwałych aspektach czasowych można też mówić w odniesieniu do pojedynczych ćwiczeń. Częściej wprawdzie posługujemy się ilością powtórzeń danego ćwiczenia, dla przykładu można jednak wskazać na dość często stosowane tutaj ćwiczenia izometryczne krótkie czy długie oraz na czas trwania ćwiczenia na jednym stanowisku tzw. treningu stacyjnego.
W pojęciu czynnik czasowy mieści się również całodobowe oddziaływanie profilaktyczno-korekcyjne. Mieszczą się tu także pewne "cykle terapeutyczne", służące zwykle realizacji określonego celu. Ze względu na mniejszą częstotliwość ćwiczeń wykonywanych np. w szkole czy w przychodni (2-3 razy tygodniowo), cykle te są zwykle dłuższe (kilkunasto tygodniowe), niż analogiczne cykle realizowane w placówkach zamkniętych (kilkutygodniowe), gdzie odpowiednie zabiegi i ćwiczenia wykonywane są codziennie. Pełny cykl postępowania korekcyjnego, w zależności od rodzaju i stopnia ciężkości wady, może obejmować szereg tygodni, miesięcy, a nawet lat - aż do pełnego skorygowania wady, względnie do chwili zakończenia wzrostu kostnego. Jeśli wady nie uda się całkowicie usunąć, wówczas reżim "życia z wadą" trwa całe życie i polega na zapobieganiu dalszym jej skutkom i łagodzeniu jej następstw.
Czynniki organizacyjne zdeterminowane są w zasadzie przez rodzaj i sposób wykonywania zastosowanych ćwiczeń, choć te "narzucone" są niejako przez cel postępowania korekcyjnego danej osoby bądź grupy osób z zaburzeniami statyki ciała. Omawiane czynniki wiążą się z tworzeniem warunków do realizacji planów postępowania korekcyjnego oraz optymalnego w czasie wykorzystania bazy lokalowo-sprzętowej. Czynniki te dotyczą również samej organizacji pracy oraz współdziałania różnych osób (a nawet ośrodków) zajmujących się postępowaniem korekcyjnym.
Najłatwiej o poprawne przeprowadzanie ćwiczeń korekcyjnych wówczas, gdy grupy są nie tylko niezbyt liczne, jednolite pod względem wieku i płci, ale przede wszystkim wtedy, gdy są one do tego stopnia jednorodne pod względem rodzaju i stopnia ciężkości wady, że realizowane przez poszczególnych członków grupy zadania ruchowe są zbliżone.
Szczególnie ważne jest również nie eliminowanie z lekcji WF osób częściowo zwolnionych z takich zajęć (z niektórych ćwiczeń), pomimo że stwarzają, one pewne kłopoty organizacyjne. Właściwa współpraca nauczyciela z lekarzem powinna iść nawet w kierunku przeciwnym - tj. w kierunku nakłaniania lekarza do ograniczenia ilości całkowitych zwolnień z zajęć WF i zastępowania ich częściowymi.
Na zajęciach z wychowania fizycznego, gimnastyki korekcyjnej stosuje się również metody intensyfikujące w celu lepszego wykorzystania ruchu. Cel ten realizuje się miedzy innymi przez stosowanie nowoczesnych ujęć organizacyjnych, które uatrakcyjniają zajęcia, wzbudzają zainteresowanie dziecka oraz zachęcają do intensywniejszego działania. Metody i formy organizacyjne to:
metoda stacyjna (obwód ćwiczebny),
metoda zadań dodatkowych,
tory przeszkód (ścieżki zdrowia),
współzawodnictwo indywidualne i zespołowe,
zadania dodatkowe.
Literatura:
1. Tuzinek S. Postawa ciała. Fizjologia, patologia i korekcja.(.100 - 102)
2. Romanowska A. 2000. Gimnastyka korekcyjno - kompensacyjna. Konspekty zajęć. Korepetytor, Płock.(s. 20)
3. Miedziejko - Czauderna J. 2002. Program gimnastyki korekcyjno- kompensacyjnej dla I etapu edukacji klasy I - III.(22 - 28)
4. Kutzner Kozińska M. 1981.Korekcja wad postawy. AWF, Warszawa.(s.224 - 227)
5. Nowotny J, Saulicz E. 1998. Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja. AWF Katowice. (s. 175 - 180)
6. Kołodziej J. (wsp). 2004. Postawa ciała jej wady i korekcja. FOSZE. Rzeszów.(s. 74)
Tuzinek S. Postawa ciała. Fizjologia, patologia i korekcja.(.100 - 102)
Romanowska A. 2000. Gimnastyka korekcyjno - kompensacyjna. Konspekty zajęć. Korepetytor, Płock.(s. 20)
Miedziejko - Czauderna J. 2002. Program gimnastyki korekcyjno- kompensacyjnej dla I etapu edukacji klasy I - III.(22 - 28)
Kutzner Kozińska M. 1981.Korekcja wad postawy. AWF, Warszawa.(s.224 - 227)
Nowotny J, Saulicz E. 1998. Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja. AWF Katowice. (s. 175 - 180)
Kołodziej J. (wsp). 2004. Postawa ciała jej wady i korekcja. FOSZE. Rzeszów.(s. 74)