Bernadeta Brońska i Marta Gąsiorek K1

TEMAT:

Współpraca instruktora gimnastyki korekcyjnej z nauczycielami wf (lekcje wf, dobór dyscyplin sportowo-rekreacyjnych do wady) i nauczycielami innych przedmiotów (ćwiczenia śródlekcyjne) oraz rodzicami (ćwiczenia i warunki do nauki, prawidłowe wykonywanie codziennych czynności) w przeciwdziałaniu wadom postawy.

1. Współpraca z rodzicami

Nawiązanie współpracy z rodzicami ma szczególne znaczenie w procesie korekcji wad postawy. Jest warunkiem koniecznym. Świadome zaangażowanie rodziców warunkuje pozytywny przebieg procesu rehabilitacji. Należy pokazać rodzicom, jak wiele pracy czeka ich dzieci, które oprócz obowiązku szkolnego będą dodatkowo uczestniczyły w zaję­ciach gimnastyki korekcyjnej.

Rodzice często niestety nie dostrzegąnie prawidłowości w rozwoju sylwetki dziec­ka i rozpoczynającej się wady postawy. Mając na uwadze nieuświadomienie rodzi­ców w tej dziedzinie, ich brak umiejętności oceny prawidłowej postawy dziecka a także często dużą odległość Poradni Zdrowia dziecka od miejsca zamieszkania -powinno się wyjść naprzeciw tym problemom.

Propozycje nawiązania współpracy z rodzicami zawarte są w treści programu. Są to m.in.:

-spotkania z rodzicami (pogadanki, pokazy filmów),

-lekcje otwarte,

-wycieczki,

-turnieje zabaw i gier ruchowych.

Przykładowe tematy spotkań z rodzicami:

-„Aktywność i sprawność fizyczna mojego dziecka zależy od niego i mojego zaan­gażowania".

-„Zapewnienie dziecku warunków do wypoczynku i rekreacji warunkuje lepsze wy­niki w nauce".

-„Organizowanie i uczestniczenie w wycieczkach wzmacnia i hartuje nasze organi­zmy. Integruje naszą rodzinę".

Z postaw prozdrowotnych rodziców dziecko czerpie wzorce: higieny życia codziennego (higieny osobistej, higieny pracy, odpoczynku, żywienia, higieny współżycia społeczne­go). Postawa rodziców ma ogromny wpływ na kształtowanie się postawy, zachowań i nawyków dziecka podtrzymujących i wzmacniających jego zdrowie, dlatego tak ważne jest zaangażowanie rodziców w proces rehabilitacji.

1.Współpraca nauczyciela korektywy z rodzicami

Dziecko zakwalifikowane na gimnastykę korekcyjno-kompensacyjną ma zajęcia 2-3 razy w tygodniu. Postępowanie korekcyjne wymaga natomiast codziennej pracy. Na pozytywne wyniki można liczyć dopiero wtedy, gdy ma ono właściwie zaplanowany i prawidłowo realizowany rozkład zajęć: dzienny, tygodniowy, miesięczny, roczny, a czasami i wieloletni.

Praktyka wykazuje, że rodzice nie zawsze przejawiają chęć współpracy z nauczycielem, chociażby w takiej dziedzinie jak systematyczne uczęszcza­nie na zajęcia, które warunkują przecież efekty jego działania. W związku z tym należy zorganizować proces pedagogizacji rodziców w dziedzinie pro­filaktyki i przeciwdziałania wadom postawy. Procesem tym powinien kie­rować zarówno lekarz, jak i nauczyciel.

Rodziców należy poinformować o częstości występowania wad, ich ro­dzajach oraz zagrożeniu, jakie stwarzają dla zdrowia dziecka. Należy rodzi­ców nauczyć patrzeć na dziecko pod kątem postawy ciała, dostrzegać np. asymetrię budowy ciała.

Rodzice powinni umieć organizować środowisko otaczające dziecko, a więc prawidłowe biurko i krzesło do pracy, zmienne pozycje pracy, ak­tywny wypoczynek, właściwą dietę itp.

Na rodzicach spoczywa obowiązek kształtowania nawyku prawidłowej postawy w czynnościach dnia codziennego. Dlatego te zagadnienia powinny się znaleźć w programie pedagogizacji rodziców.

Inną formą współpracy z rodzicami są zajęcia otwarte z instruktażem. Najlepiej gdyby zajęcia takie odbywały się raz w miesiącu, z czynnym udziałem rodziców w asekuracji, oporowaniu i korektach lokalnych oraz w kształtowaniu nawyku prawidłowej postawy.

Na zajęciach otwartych należy zapoznać rodziców z zadaniami domo­wymi wychowanków. Tylko współpraca lekarza, rodziców, grona pedago­gicznego może przynieść pożądane efekty korekcyjne.

2.Współpraca nauczycieli korektywy z lekarzem i pielęgniarką szkolną oraz nauczycielem wf

Współpraca nauczycieli korektywy ze służbą zdrowia oparta jest na przepisach prawnych zawartych we wspomnianym zarządzeniu MOiW. Za­rządzenie owo formułuje funkcje i obowiązki lekarza w zakresie szkolnej korektywy następująco:

-kwalifikacji dzieci i młodzieży do gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej dokonuje lekarz sprawujący opiekę nad uczniami danej szkoły, a w przypadkach szczególnych lekarz specjalista,

-przed rozpoczęciem zajęć korekcyjnych prowadzący zajęcia powinien otrzymać od lekarza szczegółową pisemną informację o rodzaju i stopniu stwierdzonych zaburzeń, przeciwwskazaniach dotyczących niektórych ćwi­czeń lub zajęć i innych zaleceniach lekarskich,

-prowadzący zajęcia oraz lekarz powinni ściśle ze sobą współpracować w zakresie wymiany spostrzeżeń na temat form i wyników pracy,w przypadku pogłębiania się zaburzeń statyki ciała lub zauważeniu niekontrolowanych objawów związanych z udziałem ucznia w zajęciach prowadzący je i lekarz powinni skierować dziecko do odpowiedniej placów­ki służby zdrowia.

Współpraca między nauczycielem i lekarzem powinna mieć różnorodne formy, jak:

-hospitowanie zajęć przez lekarza,

-uczestnictwo nauczyciela w badaniach uczniów,

-wspólnie prowadzone pogadanki,

-wspólne występowanie na posiedzeniach Rady Pedagogicznej,

inne formy.

Higienistka lub pielęgniarka szkolna przeprowadza badania przesiewo­we, posiada dokumentację o aktualnym stanie zdrowia dziecka, dopilnowuje terminów kontroli lekarskiej. Ma też obowiązek wraz z nauczycielem doko­nać doboru właściwego sprzętu szkolnego.

Współpraca instruktora zajęć korekcyjno-kompensacyjnych z nauczycielem wf dotyczy wspólnego miej­sca zajęć i jego wyposażenia. Dotyczy również dokumentacji zdrowia ucznia, z którą nauczyciel wychowania fizycznego powinien być zapoznany i z wiedzy tej powinien wyciągać właściwe wnioski.

II.TOR ŚRODOWISKOWY

Wyrównywanie ujemnych wpływów środowiska zewnętrznego

Niezależnie od przyczyn wywołujących wady, na co w części przypadków nie mamy wpływu (np. wady wrodzone), istnieją czynniki wady potęgujące. Szkodliwość wpływu wielu z nich można ograniczyć, świadomie dobierając warunki oddziaływa­nia poszczególnych elementów środowiska zewnętrznego. Dlatego też warunki te u każdego osobnika powinny być analizowane na równi z badaniem lekarskim.

Głównym mankamentem naszego życia, zarówno pracy, jak i odpoczynku, jest jego sedenteryjność. Na 12-15-godzinny dzień dziecka (zależnie od wieku) przecięt­nie przypada: 4-7 godz. siedzenia w szkole, 2-4 godz. odrabiania lekcji (również najczęściej siedząc), 3 godz. wypoczynku (zimą też najczęściej siedząc: czytanie, oglądanie TV, komputer), 1 godz. łącznie spożywania posiłków (także siedząc). Dzieci młodsze w okresie zimowym, czy też w czasie niepogody, spędzają pozostałe godzi­ny, bawiąc się najczęściej również w pozycji siedzącej.

Okresem prowokującym, zwłaszcza dzieci młodsze, do samorzutnego wyrównywania niedoboru ruchu jest tylko część wiosny, lato i część jesieni. Dzieje się to jednak wtedy, gdy istnieją po temu odpowiednie warunki.

Stwierdzane ogólnie ograniczenie aktywności ruchowej na rzecz siedzącego try­bu życia przyczynia się do wytworzenia określonych zmian adaptacyjnych. Zmianom tym, traktowanym jako przejaw procesu ewolucji, można by nie przeciwdziałać, gdy­by nie upośledzały one wydolności osobnika przyjmowanej za główny probierz war­tości ustrojowej. Z chwilą jednak, gdy ograniczają niezbędne w życiu możliwości funkcjonalne, należy je uznać za niekorzystne i, drogą doboru odpowiednich czynni­ków wewnątrz- i zewnątrz środowiskowych, ograniczyć lub usunąć ich negatywny wpływ.

Duże znaczenie ma w tej analizie warunków środowiskowych czynnik czasu, zgod­nie z twierdzeniem, że efekt działania bodźca zależy nie tylko od jego charakteru, lecz także siły, a w omawianym przypadku szczególnie - od czasu jego trwania. Prze­myślana organizacja warunków życia dziecka w systemie 24-godzinnym stwa­rza dopiero sytuację, w której gimnastyka korekcyjna -jako jeden z elementów tego systemu - może dać oczekiwane rezultaty.

Wyłączając 8-10 godz. snu dziecka, pozostały czas, zależnie od wieku, charakte­rystycznych właściwości rozwoju i wynikających z tego potrzeb, należy szczegółowo rozplanować w systemie dziennym i tygodniowym.

1.Elementy 24-godzinnego systemu przeciwdziałania wadom postawy

→SEN

dla dzieci młodszych (klas I-IV) winien wynosić minimum 10-11 godz. na dobę, dla starszych - 8-9 godz. Dziecko musi mieć własne łóżko o równym, nie uginającym się zbytnio materacu, małą poduszeczkę, której grubość winna wynosić tyle, żeby wy­pełniać przestrzeń zawartą między barkiem a uchem w pozycji leżenia na boku. Dopóki rodzice po zaśnięciu dziecka jeszcze nie śpią mogą nie budząc go (prawidłowy pierwszy sen jest zwykle mocny) układać je na wznak. Małym dzieciom łatwo nawet można ułożyć kończyny górne w bok, uginając je w sta­wie łokciowym pod kątem zbliżonym do prostego. Najbardziej wszechstronne zasto­sowanie dla wszystkich wad ma pozycja leżąc na plecach.

→ ROZRUCH PORANNY

Winien trwać 15 min. Najlepiej, jeśli dziecko wykonuje go wraz z rodzeństwem i rodzicami. Jeżeli tylko jest możliwe, powinno się go przepro­wadzać na świeżym powietrzu (ogródek, las, otwarte okno, balkon). Charakter ćwi­czeń: obszerne luźne ruchy kończyn górnych i dolnych oraz tułowia z akcentami krótkiego, statycznego wytrzymania skorygowanej postawy w różnych pozycjach, trochę biegów, podskoków itp. Każdy nauczyciel może opracować dla dzieci, którymi się opiekuje, zestawy krótkich ćwiczeń zmieniane co miesiąc. Po rozruchu zaleca się prysznic całego ciała (woda nie za ciepła) oraz inne poranne zabiegi higieniczne, które są codzienną koniecznością.

→DOJŚCIE DO SZKOŁY

Pogląd wyrażony w niektórych starszych podręcz­nikach, że noszenie teczki w jednym ręku stanowi przyczynę bocznego skrzywienia kręgosłupa, jest nieporozumieniem. Naturalnym odruchem obserwowanym u ludzi dorosłych i u dzieci jest zmiana rąk podczas noszenia ciężarów. Czynnik czasu (2x15 min.) nie odgrywa tu poważniejszej roli. Dlatego też nie można poważnie wskazać wpływu noszenia teczki na postawę

→PRACA W SZKOLE

odbywa się w warunkach kilkugodzinnego (czynnik czasu) siedzenia w ławkach czy przy stolikach, dlatego też odpowiednie ich proporcje mają znaczny wpływ na postawę. W klasach I-IV, w których dzieci mają swoje stałe po­mieszczenia i miejsce, łatwiej jest dobrać właściwy rozmiar ławki. Większe trudności mają dzieci starsze, przenoszące się na każdą lekcję z pracowni do pracowni. Nale­ży dążyć jednak do tego, by w ramach istniejących możliwości

zapewnić dzieciom właściwe warunki pracy.

→ĆWICZENIA ŚRÓDLEKCYJNE

Swobodny ruch w czasie przerw międzylekcyjnych mogą stać się częściowym antidotum przeciw tym negatywnym wpływom. Działanie ćwiczeń śródlekcyjnych, z punktu widzenia ich wpływu na narząd ruchu, skierowane jest na napięcie grup mięśniowych, rozciągniętych na skutek siedzenia w ławkach, z jednoczesnym rozciągnięciem i rozluźnieniem mięśni nadmiernie napiętych, wcią­gnięcie do pracy większych zespołów mięśniowych, a także układów krążenia i oddychania.

Przykładowe ćwiczenia: rozluźnienie, a następnie krótkotrwałe napięcie w po­prawnym ustawieniu mięśni grzbietu i ściągających łopatki (najlepiej z jednoczesnym skurczem pionowym ramion przy barkach); elongacja stojąc, kilka krążeń ramion w tył z jednoczesnym ściągnięciem łopatek, kilka przysiadów, skłonów, wymachów kończyn dolnych; w podporze przodem na ławce (ściągnięte łopatki) napięcie po­śladków i całej taśmy statodynamicznej tylnej, bieg w miejscu z wysokim unosze­niem kolan itp. Wszystkie te ćwiczenia połączone są ze swobodnym oddychaniem.

→LEKCJE WF W SZKOLE

Powinny obejmować większość dzieci z wadami postawy. Nauczyciel prowadzący wychowanie fizyczne w szkole musi by powiadomiony za pomocą dzienniczka lub w innej pisemnej formie o wskazaniach i przeciwwskaza­niach specyficznych dla dziecka, w związku z jego wadą.

Dzieci ze środowiska klasy szkolnej powinny być odpowiednio przygotowane do zaakceptowania pewnej odrębności w traktowaniu ich upośledzonego somatycznie kolegi. Sytuację taką można wykorzy­stać dla kształtowania właściwego humanitarnego stosunku do człowieka. Jednocze­śnie nauczyciel wf, znając występujące w zespole klasowym odchylenia, powinien nawet w szkolnych zajęciach wf uwzględniać potrzeby nie tylko rozwojowe ale i korekcyjne.

→ZAJĘCIA POZASZKOLNE

dla dzieci z wadami postawy obejmują dwukrotne w ciągu tygodnia ćwiczenia na sali i dwukrotne na pływalni w zespole specjalnym. W pozosta­łych dniach tygodnia dzie­cko ćwiczy w domu pod kontrolą rodziców zestaw ćwiczeń zleconych mu przez instruktora i lekarza na zajęciach instruktażo­wych. Odpoczynek, do­wolnie przez dziecko do­bierany, ma mieć charak­ter czynny i zawierać w wystarczającym wy­miarze (tj. minimum oko­ło 2 godz. dziennie) ele­menty ruchu pod różnymi postaciami. Jeżeli dziecko ma mimo to czas i chęć uprawiania dyscypliny należy mu na to w uzasadnionych przypadkach pozwolić. Decyzję trzeba uzależnić od orzeczenia lekarza, dyscypliny sportowej oraz stopnia zaawansowania zespołu sportowego.

Wykonywanie czynności codziennych podlega również zasadom higieny i oszczę­dzania zarówno stóp, jak i kręgosłupa. Przed przystąpieniem do jakiejkolwiek pracy należy przemyśleć i przygotować sobie optymalne warunki do jej wykonania. Nie należy tego lekceważyć nawet w prostych, jak by się wydawało, lecz uciążliwych zajęciach domowych. Zasady takiego postępowania omawia m.in. E. Eklundh. Oto ich skrótowe ujęcie w rysunku niżej:

→ ODRABIANIE LEKCJI

elementem bardzo ważnym nie tylko ze względu na cel podstawowy, jakim jest przyswajanie wiedzy, lecz także na postawę przy pracy. Po­nieważ dziecko, zwłaszcza starsze, codziennie kilka godzin spędza nad odrabia­niem lekcji, działanie pozycji i czynnika czasu może być wykorzystane w celach po­prawy postawy, zaś przy zbagatelizowaniu tej możliwości - wpływać wręcz szkodli­wie. W reedukacji posturalnej, jako jedno z zadań wysuwali­śmy konieczność opanowania prawidłowej pozycji roboczej. Do tego jednak potrzebne są następujące warunki: biurko lub stół prostokątny czy kwadratowy, z oświetleniem podającym z lewej strony i nie rażącym oczu, o wysokości takiej, by przy siedzeniu dziecko opierając się przedramionami o blat stołu miało kręgosłup wyprostowa­ny i barki ustawione poziomo. Wysokość krzesła winna od­powiadać długości podudzi (stopy oparte o podłogę), wy­modelowane oparcie podpiera odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Najwygodniejsze jest produkowane u nas, na wzór szwedzki, krzesło z regulacją w pionie i poziomie wysokości siedziska i oparcia, dzięki czemu można dostosowywać je do wzrostu dziecka i częściowo do wady.

Zasadą obowiązującą przy odrabianiu lekcji jest zmienność pozycji. Pozycję opisaną powyżej, traktowa na jako zasadniczą, stosuje się przy pisaniu, kreśleniu itp. Należy jednak podkreślić, że egzekwowanie od dziecka przy pracy wyłącznie tej pozycji jest wręcz szkodliwe. Częściowe odciążenie kręgosłupa uzyskuje się w pozycji klęcznej na tabore­cie z podparciem na przedramionach, w której można odrabiać część lekcji ustnych, wymagających w nie­wielkim stopniu notowania. Lekcje wyłącznie ustne można przygotować w pozycji leżąc na brzu­chu, stosując zależnie od wady podparcie głowy na dłoniach - tzw. sfinks {zastosowanie: kifoza lędźwio­wa albo totalna) - lub na płasko położonych dłoniach z książką umieszczoną niżej poza tapczanem. Prawi­dłowa odległość oczu od książki wynosi ok. 30 cm.

→ ODŻYWIANIE

winno być pełnowartościowe, wg ogól­nie znanych zasad. W przypadku znacznej nadwagi należy stosować dietę odchudzającą zgodnie z zale­ceniami lekarza. Nadmierny ciężar ciała przy słabej muskulaturze stanowi poważny czynnik pogłębiający wadę. W systemie opieki całorocznej wskazane jest wykorzystywanie części ferii zimowych i letnich na kolonie zdrowotne, specjalnie organizowane dla dzieci z wadami postawy. Znaczna cześć dzieci z wadami postawy wymaga oddziaływań korekcyjnych przez kilka lat; możliwość pogłębiania się wad występuje szczególnie do okresu zakończenia wzrostu kostnego. Wymaga to planowego i długofalowego postępowania, co jest możliwe jedynie przy dużej świadomości i aktywności, zarów­no ze strony rodziców jak i samego dziecka. Przyswojenie sobie nawyków higieny pracy i czynnego wypoczynku, konieczność intensywnej pracy nad samym sobą sta­nowią dla dziecka, a często i dla całej rodziny, trwały dorobek nie tylko o charakterze zdrowotnym, lecz i wychowawczym.

→ PRAWIDŁOWO DOBRANE OBUWIE

We wczesnym wieku dziecięcym stopa dziecka jest bardzo ruchliwa, zwłaszcza palce. W miarę postępującej przewagi funkcji statycznej nad dynamiczną sytuacja ta ulega ograniczeniu. Wykonywanie stałych ruchów stopą i palcami jest treningiem dla mięśni stopy i przygotowuje ją do późniejszych wysiłków statycznych. Dlatego też wszelkie krępowanie stóp dziecka ciasnymi śpioszkami czy obuwiem ogranicza na­turalny rozwój stopy, działając szkodliwie

Prawidłowe obuwie powinno odpowiadać następującym wymogom:

1.Tyłostopie, na którym głównie spoczywa ciężar ciała, winno być mocno ujęte przez
twardy, zamknięty i nie deformujący się zapiętek obejmujący ściśle piętę.

2.Cienka, elastyczna podeszwa odpowiadać musi prawidłowemu kształtowi stopy. Podeszwa musi być giętka we wszystkich kierunkach, by stopa mogła się dowolnie zginać. Jest to ważne ze względu na niejednakowy przebieg linii stawów śródstopno - palcowych u różnych ludzi. Elastyczność pode­szwy umożliwia mięśniom stopy udział w cho­dzie, dobre przetoczenie i odbicie.

3.Długość buta powinna uwzględniać tzw. nad­datek funkcjonalny na modę. W cza­sie chodu stopa ulega skróceniom i wydłużeniom. Jeżeli palce nie mają wolnej przestrzeni, zginają się, ulegając przykurczowi, w następ­stwie czego powstają zniekształcenia upośledzające funkcję

4.Obcas winien być dość szeroki, by zapewnić odpowiednio stabilną płaszczyznę podparcia, o wysokości 2-4 cm. Obcas tzw. szpilkowy, nie spełnia tego warunku. Wyższy obcas powoduje przeniesienie obcią­żenia na przodostopie, morfologicznie do tego nie przystosowane (ryć. 133), a w konsekwen­cji prowadzi do jego spłaszczenia. Stałe cho­dzenie na wysokim obcasie doprowadza do przykurczu ścięgna Achillesa, rzutując na ca­łość postawy (ugięcie w stawach kolanowych, biodrowych, zwiększenie przodopochylenia miednicy, hiperlordoza).

5.Podparcie pięty, zwłaszcza w obuwiu z wy­ższym obcasem, jest istotne. Obuwie, w któ­
rym stopa zsuwa się po pochyłości aż do opar­cia palców o nosek, powoduje ich ucisk, zbicie, podkurczenie, doprowadzające do poważ­nych zniekształceń stóp. Pięta powinna też mieć dla siebie wgłębienie, przechodzące w wygó­rowanie od strony wewnętrznej. Pozwala to na
pełniejsze jej podparcie, zapewniające lepsze rozłożenie sił nacisku.

6.Obszerność wierzchu obuwia sprawdza się próbą zmarszczenia go w najszer­szym miejscu. Brak jakichkolwiek zmarszczeń świadczy o zbytniej ciasnocie, powo­dującej długotrwały ucisk, upośledzający ukrwienie i tak już występujące na skutek wszechwładnie dziś panującego siedzącego trybu życia.

7.Konieczność zmiany obuwia związana jest nie tylko z porą roku i pogodą, lecz również z warunkami pracy i odpoczynku. Każdy typ obuwia stwarza nieco inne moż­liwości lokalnych obciążeń i ruchomości, co rzutuje z kolei na charakter pracy mię­śniowej. Długotrwałe stanie, towarzyszące np. wielu czynnościom gospodarstwa do­mowego, wymaga mocnego zapiętka, silnie trzymającego piętę i zabezpieczającego przed jej koślawieniem w naturalnym odruchu rozluź­nienia zmęczonych mięśni.

2.Profilaktyka zaburzeń statyki ciała

Zapobieganie powstawaniu i rozwojowi zaburzeń statyki ciała jest procesem złożonym, w którym da się wyodrębnić następujące składowe:

• -szerzenie oświaty sanitarnej, ukierunkowanej m.in. na profilaktykę
  schorzeń prowadzących do zaburzeń statyki, profilaktykę tych zaburzeń oraz ich likwidowanie;

Bazuje ono na szeroko rozumianej działalności dydaktycznej, wychowawczej i informacyjnej, której celem jest ciągłe podnoszenie poziomu kultury zdrowotnej jednostki, grup ludzkich i całego społeczeństwa tzw. wychowania zdrowotnego,

Konieczne jest tutaj dostarczenie wiedzy o zdrowiu, wyrabianie właściwych nawyków potrzebnych do jego zachowania, wykształcenie odpowiednich sprawności oraz pobudzanie i rozwijanie pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia.

• -zapobieganie schorzeniom mogącym stać się przyczyną zaburzeń
  statyki ciała;Postępowanie to ukierunkowane jest na zmniejszanie prawdopodobieństwa występowania tych schorzeń, a tym samym -poprzez eliminowanie różnych czynników - także na zmniejszanie prawdopodobieństwa rozwoju zaburzeń.

• -eliminowanie rozmaitych tzw. "czynników ryzyka", działających na matkę i/lub dziecko podczas ciąży czy porodu, a więc o zmniejszanie prawdopodobieństwa wystąpienia niektórych wad wrodzonych narządu ruchu bądź niektórych ciążowo-porodowych uszkodzeń układu nerwowego

• -łagodzenie skutków schorzeń prowadzących do zaburzeń statyki;

Jeśli już dojdzie do takiego schorzenia, to chodzi o to, by wszelkie jego skutki były możliwie jak najmniejsze Przykładem tego mogą być zaniki mięśni, przykurcz czy zesztywnienia w niefunkcjonalnych ustawieniach, a w szerszym ujęciu - także i "utrwalone" ustawienia (ułożenia) nawykowe, występujące pomimo braku niedowładów i ograniczeń ruchomości stawowej.

• -stwarzanie warunków dla optymalnego rozwoju postawy ciała;

wiąże się z pojęciem wychowania fizycznego. Celem tego procesu jest przecież także wspomaganie rozwoju fizycznego, motorycznego i zdrowia oraz przygotowanie do pomnażania i podtrzymywania tych właściwości w życiu późniejszym. Również bardziej szczegółowe zadania kształcenia i wychowania w zakresie kultury fizycznej zawierają treści wiążące się ze stwarzaniem warunków dla optymalnego rozwoju postawy.

• -eliminowanie różnorodnych czynników sprzyjających rozwojowi
  zaburzeń statyki;

Eliminowanie szeregu niekorzystnych wpływów środowiska zewnętrznego. Jeśli takich okoliczności jest wiele, to - wskutek ich sumowania się oraz częstego przyjmowania nieprawidłowej postawy - mogą one wywierać niekorzystny wpływ na kształtowanie nawyku postawy i tą drogą prowadzić nawet do wady.

Po lewej - sytuacje niekorzystne dla rozwoju prawidłowej postawy (niewłaściwe noszenie niemowlęcia i przedwczesna bierna pionizacja), po prawej - sytuacje korzystne (właściwe noszenie i stymulacja rozwoju zgodnie z sekwencją fizjologiczną)

Prawidłowe pozycje podczas wypoczynku (po prawej) oraz pozycje wadliwe (po lewej)

• wczesne wykrywanie tworzących się zaburzeń statyki oraz schorzeń
  prowadzących do tych zaburzeń

Obie te składowe bazują na jednej z podstawowych zasad rehabilitacji (na zasadzie wczesności), gwarantującej niejako niniejszy stopień rozwoju rozmaitych skutków wtórnych (a nawet ich uniknięcie) oraz większą skuteczność wszelkiego postępowania terapeutycznego.

• Wczesne i prawidłowo prowadzone postępowanie korekcyjne, nie
  tylko korygujące wadę, ale i zapobiegające tworzeniu i utrwalaniu się
  nawyku nieprawidłowej postawy. Niezwykle istotne jest właśnie to, ze wczesne postępowanie nie napotyka jeszcze na utrwalone zmiany strukturalne, a nawet w wielu przypadkach zapobiega ich rozwojowi.

Niektóre wadliwe (po lewej) i prawidłowe

"pozycje robocze dziecka" (po prawej)

Niewłaściwe sposoby noszenia teczki (po lewej) i sposoby właściwe (po prawej)

III.PRZYCZYNY POWSTAWANIA WAD POSTAWY CIALA

I ICH SKUTKI

Postawę dziecka kształtuje środowisko, w którym najistotniejszą rolę od­grywa dom i szkoła. Oddziaływanie domu na organizm dziecka przypada głów­nie na okres niemowlęcy i wczesne dzieciństwo, wówczas gdy organizm jest jeszcze bardzo plastyczny i podatny na wpływy zewnętrzne.

Przede wszystkim należy stwierdzić, że jedną z przyczyn jest nieuświadomienie rodziców co do stosowania odpowiednich metod i środków wycho­wawczych. Jakże często widzimy matkę, która nosi dziecko tylko na jednej ręce (tej samej). Kręgosłup dziecka ulega lekkiemu skrzywieniu bocznemu. Podobnie prowadzenie dziecka zawsze za jedną i tę samą rękę kształtuje wa­dliwą postawę.

Również przyzwyczajenie do wykonywania pracy jedną i tą samą ręką wpływa na nierównomierny rozwój pewnych grup mięśniowych, co w konse­kwencji może stać się przyczyną różnego rodzaju skrzywień.

Nieprawidłowe wzorce ruchowe przyczyniają się do powstawania wad postawy

Dla uzupełnienia rejestru błędów i wad postawy należy jeszcze wymienić ujemne oddziaływanie ciężkiej pracy fizycznej we wczesnym wieku, jak dźwi­ganie ciężarów, np. wiader z wodą, noszenie na rękach młodszego rodzeństwa (środowisko wiejskie).

Bardzo niekorzystne w niższych klasach jest noszenie przez dzieci ksią­żek w teczkach zamiast tornistrach.

Dbałość o poprawną postawę dziecka, należyte jej kształtowanie i zapo­bieganie przyczynom, które powoduj ą błędy i wady, jest dla nauczyciela jed­nym z podstawowych nakazów w pracy, rezultatem czego powinno być „wy­robienie stałego nawyku dobrej postawy ciała".

Kładąc na to zagadnienie jak największy nacisk, raz jeszcze należy pod­kreślić, że zaniedbanie w pierwszych latach szkolnych zabiegów nad wzmoc­nieniem mięśni tułowia daje w krótkim czasie opłakane rezultaty w postaci posuniętej nieraz do kalectwa deformacji postawy. Jednocześnie trzeba uświa­domić sobie z całą jasnością, że to, co w potocznej mowie nazywamy często „złym trzymaniem się", nie jest wynikiem niedbalstwa czy braku dobrej woli dziecka, ale skutkiem małej odporności słabego organizmu, nieprzygotowa­nego do nadmiernych wymagań szkolnych. Wszystko to wymaga od nauczy­ciela dużej czujności i uwagi. Nie mogą one jednak sprowadzać się jedynie do tego, że postawą dziecka będzie interesował się tylko nauczyciel wychowania fizycznego i tylko wtedy, gdy prowadzi zajęcia ruchowe.

Sumując całość zagadnienia, można by sformułować najistotniejsze wnioski w następujących punktach:

1. Sprawa prawidłowej postawy dziecka powinna być ustawiczną i wspólną troską ogółu wychowawców w szkole oraz rodziców.

IV.DOBÓR DYSCYPLIN REKREACYJNO-SPORTOWYCH DO WADY:

1.Plecy okrągłe

wskazania:

ćwiczenia wzmacniające mięśnie grzbietu, ćwiczenia rozwijające mięśnie klatki piersiowej, zwiększające jej ruchomość, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia elongacyjne i antygrawitacyjne.Ze sportów polecane jest pływanie (wszystkimi stylami) na brzuchu oraz kraul na grzbiecie;

przeciwwskazania:

unikać pozycji powiększających i pogłębiających kifozę piersiową, nadmiar skłonów w przód, podpory przodem o ramionach wyprostowanych (ćwiczenia na poręczach, drążkach), unikać krążeń ramion w przód oraz zbyt długo trwających pozycji ze wzniesionymi do poziomu ramionami w przód. Nie wolno jeździć na rowerze, siedzieć i leżeć w pozycji zgarbionej, dźwigać ciężarów i gimnastykować się na przyrządach (skoki przez skrzynię, poręcze itp.).

2.Plecy wklęsłe

- wskazania:

ćwiczenia i zajęcia sportowe wzmacniające mięśnie brzucha i mięśnie pośladkowe, ćwiczenia elongacyjne i antygrawitacyjne, Ze sportów zalecane: jazda na rowerze, pływanie (stylami symetrycznymi na piersiach), narciarstwo.

-przeciwwskazania:

unikanie wszystkich sytuacji zwiększających lordozę lędźwiową, m.in. leżenie "sfinks", niewskazane jest łyżwiarstwo figurowe, akrobatyka. Z ćwiczeń i form ruchu wybitnie przeciwwskazane są: mostek, kołyska, gimnastyka artystyczna.

3.Plecy płaskie

- wskazania:

zwiększenie przodopochylenia miednicy (ćwiczenia zwiększające lordozę lędźwiową) oraz zwiększenie ruchomości kręgosłupa zwłaszcza w odcinku piersiowym (ćwiczenia kifotyzujące). Ponadto wskazane są ćwiczenia ogólnokondycyjne, oddechowe, gry i sporty oraz pływanie (stylami symetrycznymi na piersiach). Zwracać należy uwagę na ćwiczenia szyi i głowy w kierunku w przód i w tył.

-przeciwwskazania:

wszelkie wydłużenia - elongacje, wyciągi, zwisy, przeprosty, m. in. pozycje "Klappa" a więc wszystko co prowadzi do spłaszczenia krzywizn kręgosłupa.

4.Boczne skrzywienie kręgosłupa:

-wskazania:

w warunkach szkolnych stosować wyłącznie symetryczne ćwiczenia, stosować dużo ćwiczeń oddechowych.Przy wykonywaniu wszystkich ćwiczeń należy dążyć do wyciągnięcia się (elongacji) dziecka i napięcia mięśni posturalnych po uprzednim maksymalnym skorygowaniu postawy. Stosuje się bieg ślizgowy w miękkich kapciach typu muzealnego. Należy zwracać uwagę na ćwiczenia szyi i głowy w płaszczyźnie czołowej oraz prawidłowe trzymanie głowy, tj. zachowanie pionu.

-ze sportów wskazane jest pływanie (przede wszystkim stylem klasycznym na piersiach i grzbiecie, niekiedy pływanie na boku), jazda na nartach, zwłaszcza śladowych w terenie nizinnym, oraz na rowerze na krótkim odcinku (po gładkich nawierzchniach), łucznictwo. Godne polecenia jest uprawianie dla przyjemności łyżwiarstwa, jazdy na wrotkach (bez ewolucji z elementami skoków) i wiele innych dyscyplin lub konkurencji sportowych, przy nieco zmienionej technice, naturalnie z pewnymi ograniczeniami i uproszczeniami, np.: piłka siatkowa (bez wyskoków), koszykówka (rzuty do kosza z miejsca), gry i zabawy (szczególnie na czworakach), ringo, kometka (rzuty ręką prawą i lewą oraz oburącz);

-przeciwwskazania:

stosowanie długotrwałych marszów, dłuższych wysiłków w pozycji stojącej, skoki, dźwigania ciężarów, przewroty w przód, nadmiar skłonów w przód (należy je zastąpić opadami tułowia), skłony w płaszczyźnie czołowej (boczne), mostki, przerzuty, biegi lekkoatletyczne, na twardym podłożu, długotrwała jazda na rowerze. O uprawianiu sportu wyczynowego nie może być mowy.

5.Płaskostopie

- wskazania:

w przypadku stóp płaskich i płasko- koślawych należy ćwiczyć i wzmacniać szczególnie te mięśnie, które kształtują podłużne sklepienie stopy i łuk poprzeczny stopy. W przypadku stóp poprzecznie płaskich stosuje się podobne formy postępowania jak przy stopach płasko- koślawych, przede wszystkim ćwiczenia chwytne stóp oraz wszystkie ćwiczenia połączone z ruchem zginania podeszwowego w stawach śródstopno- paliczkowych. We wszystkich rodzajach wad wskazane są codzienne ćwiczenia domowe, nauka prawidłowego ustawienia stóp podczas chodu, bieganie boso po nierównym, elastycznym podłożu (las, łąka), a także po gorącym suchym piasku i żwirze, kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli, pływanie, narciarstwo, gimnastyka artystyczna, jazda na rowerze (palce naciskają na pedały), elementy taneczne z muzyką. Przy kolanach koślawych wskazany jest siad skrzyżny.

-przeciwwskazania:

długotrwałe stanie we wszystkich sytuacjach i okolicznościach życiowych, bierne zeskoki i skoki na twardym podłożu (skakanie przez skakankę lub gumę na betonie). Niewskazane jest również rozsuwanie na zewnątrz palców stóp w staniu i chodzeniu oraz ćwiczenia w dużym rozkroku. Błędem jest także długotrwały marsz we wspięciu na palcach, marsz na wewnętrznych krawędziach stóp, małe niewielkie wspięcia. Ponadto należy unikać ćwiczeń na równoważniach ustawionych dachówkowato (pod kątem). Szczególnie szkodliwie działa siedzenie ze zwisającymi nogami na wysokich krzesłach lub w nieprzystosowanych do potrzeb dziecka ławkach szkolnych (zwiększony jest zastój krwi co upośledza ukrwienie i odżywienie mięśni stóp). Przy istniejącej nadwadze ciała należy dążyć do jej zmniejszenia. Niewskazane są niektóre sporty, jak piłka nożna, jazda na łyżwach. W przypadku kolan koślawych dodatkowo wyeliminowanie siadu na piętach ze stopami i podudziami na zewnątrz. Kolano koślawe wyklucza możliwość uprawiania sportów przeciążających w sposób długotrwały kończyny dolne. Przy kolanach szpotawych przeciwwskazany jest np. siad skrzyżny.

6.Wady klatki piersiowej

-wskazania:

ćwiczenia oddechowe ogólne i specjalne wespół z ćwiczeniami mięśni brzucha i grzbietu, stosujemy ćwiczenia intensywne: biegi, podskoki, rzuty, czworakowanie- w formie gier i zabaw, torów przeszkód itp.

Ponieważ każda wada postawy posiada pewnego rodzaju ograniczenia, przeciwwskazania jeśli chodzi o uprawianie określonych dyscyplin sportowych, dlatego też nie może być mowy o zajmowaniu się sportem wyczynowym. Osiągnięcia uczniów nie zawsze są możliwe do zmierzenia w ujęciu całościowym, dlatego też tacy uczniowie oceniani są tylko za poczynione postępy, odnoszące się do określonego elementu lekcji, na które zezwala im lekarz ortopeda.

V.PRZYKŁADOWE ZESTAWY ĆWICZEŃ DOMOWYCH DLA RÓŻNYCH TYPÓW WAD:

♦Plecy okrągłe

bieg w miejscu, łopatki ściągnięte, ręce z tyłu - uderzenie piętami o dłonie (czas:1 min),

klęk prosty przed krzesłem, dłonie oparte o siedzenie; przejście do siadu klęcznego pogłębienie skłonu (5 x),

siad na taborecie, nogi oparte stopami na podłożu; założenie laski na łopatki wytrzymanie 10 s (10 x),

siad klęczny - wznos laski w górę, skłon tułowia w przód z dalekim wysunięciem laski do przodu, powrót do siadu klęcznego (15 x),

siad skrzyżny tyłem do oparcia krzesła - chwyt rękoma za oparcie - łopatki ścią­gnięte, uwypuklanie klatki piersiowej - wdech - powrót do swobodnego siadu - wy­dech (5 x),

siad na taborecie, laska na łopatkach, stopy oparte o podłoże, skręty tułowia w lewo i w prawo (2 razy 5),

♦Plecy wklęsłe

-stojąc, ręce z przodu na wysokości bioder, wysokie naprzemianstronne unoszenie kolan w górę z dotknięciem do dłoni, łopatki ściągnięte (20 x),

leżenie przodem na stole, ręce trzymają za krawędź stołu z boku, unoszenie nóg z piłką między stopami, nie wyżej niż do poziomu stołu, koc lub „Jasiek" podłożony pod miednicę; rodzic pomaga i asekuruje (10 x),

-siad skulny, ręce obejmują nogi na wysokości kolan, czoło dotyka kolan; kołyska w przód i w tył bez oderwania czoła od nóg (10 x),

stojąc, opad tułowia; skrętoskłony do prawej i lewej nogi (2 x 5),

leżenie tyłem, nogi ugięte w stawie biodrowym i kolanowym, stopy oparte o podło­że, piłeczka pingpongowa w rękach; głęboki wdech - piłeczka nad ustami, powolny wydech, wąskim strumieniem, utrzymanie piłeczki w tym strumieniu powietrza (1 min),

♦Boczne skrzywienie kręgosłupa

- maszeruj wolno z laską gimnastyczną o długości około 80 cm i grubości 2,5-3 cm (może być kij od szczotki) przełożony przez plecy w połowie łopatek, trzymany nachwytem, laska równoległa do podłogi; wdech nosem, wydech ustami (przy wydechu wciągnij brzuch) (2 min). Najlepiej byłoby wykonywać to ćwiczenie przed lustrem obej­mującym całą sylwetkę, „poliniowanym" poziomo i pionowo (linia pionowa - środko­wa i dwie linie poziome).

- leżenie przodem, czoło oparte o podłoże, ręce z przodu trzymają laskę, pod dolną częścią brzucha położona mała poduszeczka; unoszenie rąk z laską w górę, wytrzy­mać, ułożenie laski na karku, wytrzymać - powrót do leżenia przodem, nogi lekko uniesione w górę, palce obciągnięte, pośladki ściągnięte (10 x),

♦Płaskostopie

-w marszu na zgiętych palcach (podkurczonych) na zewnętrznych krawędziach stóp, wznos rąk skosem w gorę - wdech, ręce w dół - wydech (1 min),

leżenie tyłem, chwyt chusteczki palcami stopy prawej, uniesienie jej w górę i ma­chanie jak chorągiewką, zmiana, ćwiczy lewa noga (2 x 10),

leżenie tyłem, nogi ugięte w stawach kolanowych, ręce pod głową; dociskanie do podłoża pięt i palców z równoczesnym unoszeniem sklepień stóp, napinaniem po­śladków i dociskaniem pleców do podłoża (1 min),

siad na krześle lub taborecie (plecy oparte o ścianę lub szafę); chwytanie palcami stóp drobiazgów leżących na podłodze i wkładanie ich do pudełka (1 min),

-siad prosty na podłodze, ręce oparte z tyłu; chwyt woreczka powierzchniami podeszwowymi stóp i podrzucanie go ku górze (2 x 10),

♦Koślawość kolan

siad skrzyżny, ręce oparte na kolanach; spychanie kolan w dół (rys. 4 a),

siad prosty podparty, stopy ułożone pod kątem prostym do osi nóg; odwodzenie i przywodzenie kończyn dolnych aż do złączenia stóp - kontakt wzrokowy,

siad prosty podparty, wałeczek między kolanami, stopy ułożone pod kątem prostym do osi nóg; odwodzenie i przywodzenie kończyn dolnych aż do złączenia stóp,

leżenie tyłem (lub w siadzie płaskim), „napinanie rzepki",

leżenie tyłem (lub w siadzie płaskim), supinacja (rotacja na zewnątrz) kończyn dol­nych wyprostowanych w stawach kolanowych,

♦Szpotawość kolan

siad na krześle z woreczkiem między kostkami wewnętrznymi stóp, prostowanie nóg w kolanach z utrzymywaniem woreczka między kostkami wewnętrznymi stóp,dopychanie rękoma kolan po zewnętrznej stronie ud do złączenia,

leżenie przodem, czoło oparte na dłoniach, nogi ugięte w stawach kolanowych pod kątem prostym; oddalanie stóp od siebie w kierunku podłoża - rotacja w stawach biodrowych na zewnątrz,

siad prosty podparty, stopy ułożone pod kątem prostym do osi nóg; skręcanie wy­prostowanych w kolanach kończyn dolnych na zewnątrz,

-siad na krześle lub taborecie (plecy oparte o ścianę lub szafę); chwytanie palcami stóp drobiazgów leżących na podłodze i wkładanie ich do pudełka (1 min),

siad prosty na podłodze, ręce oparte z tyłu; chwyt woreczka powierzchniami podeszwowymi stóp i podrzucanie go ku górze (2 x 10),

LITERATURA:

1. Kutzner Kozińska M. 2004. Proces korygowania wad postawy. Podręcznik dla studentów wf. AWF, Warszawa. (127 - 132) (316 - 321) (329 - 333)

2. Nowotny J, Saulicz E. 1998. Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja. AWF Katowice.(148 - 157)

3. Kołodziej J. (wsp). 2004. Postawa ciała jej wady i korekcja. FOSZE. Rzeszów. (51 - 60)

4. Tuzinek S. 2004. Postawa ciała. Fizjologia, patologia i korekcja. PR, Radom (165 - 167)

5. Patalas R. 2005. Program gimnastyki korekcyjno - kompensacyjnej. BK Wydawnictwo i Księgarnie, Wrocław. (29 - 34)

PRACA INDYWIDUALNA Z DZIECKIEM MAJĄCYM WADĘ POSTAWY l JEGO RODZICAMI

(Opracował M. Popiel

PATALAS 2005, Program gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej, BK wydawnictwo i księgarnie, Wrocław (s.29-34)

TUZINEK S>2004r. Postawa ciała, Fizjologia, patologia i korekcja PR Radom (s.167-170)

Kutzner Kozińska M. 2004. Proces korygowania wad postawy. Podręcznik dla studentów wf. AWF, Warszawa. (127 - 132) (316 - 321) (329 - 333), (265-268)

Nowotny J, Saulicz E. 1998. Niektóre zaburzenia statyki ciała i ich korekcja. AWF Katowice.(148 - 157)

Kołodziej J. (wsp). 2004. Postawa ciała jej wady i korekcja. FOSZE. Rzeszów. (51 - 60)

http://www.profesor.pl/publikacja,16499,Artykuly,Wady-postawy-ciala-a-wskazania-i-przeciwwskazania-do-udzialu-w-zajeciach-wychowania-fizycznego

3

Prawidłowa długość buta.

---