Magdalena Buczek K1

Zasady kształcenia i wychowania w gimnastyce korekcyjnej

Nauczanie, czyli kierowanie procesem uczenia się jest nierozerwal­nie związane z uczeniem się, czyli zdobywaniem przez uczącego się określonej wiedzy, umiejętności i nawyków. Proces ten będzie tym wartościowszy im zaangażowanie podmiotu uczącego się będzie większe, jak również planowanie i przygotowanie kierującego tym procesem dokładniejsze. Odpowiada to interakcji, czyli wzajemnej współpracy zachodzącej pomiędzy uczącym (nauczyciel, fizjoterapeuta), a uczącym się (uczeń, pacjent, ćwiczący). Tak rozumiane nauczanie to nie tylko efekt dobrego kształcenia, ale i wychowania, które ma przygotować w konsekwencji do samokształcenia podmiotu. Jednostka dzięki pozytywnej postawie w zakresie samokształcenia steruje swoim rozwojem poprzez samoocenę i samokontrolę, a tym samym jest przygotowana do samodzielnego osiągania kolejnych celów w zakresie kształcenia. Żeby to jednak osiągnąć proces nauczania-uczenia się powinien przebiegać zgodnie z zasadami nauczania.

Zasady według Kutzner Kozińskiej :

Zasada świadomości

Prowadzący powinien wyjaśnić dziecku, dostosowując dobór informacji do wieku rozwojowego, na czym polega jego wada postawy. Zapewnić dziecko, że jego wła­sny udział może przyczynić się do korekcji jego postawy.

Zasada aktywności

Dzięki aktywnemu udziałowi dziecka w procesie korekcji wady postawy, oddziały­wanie ćwiczeń będzie skuteczniejsze. Przyczyni się ono także do kształtowania oso­bowości dziecka, zrozumienia ważności jego partnerskiej współpracy. Często brak aktywności dzieci podczas zajęć gimnastyki korekcyjnej jest wynikiem nieuświadomienia dziecku, jak duże ma ona znaczenie w osiągnięciu poprawy postawy.

Zasada poglądowości

Ma ona szczególne zastosowanie w nauczaniu ćwiczeń korekcyjnych. Polega na:

• pokazie ćwiczenia przez prowadzącego lub dobrze ćwiczącego ucznia, z jedno czesnym omówieniem ćwiczenia, zwracając szczególną uwagę na elementy ko­rekcji.

• Dbając o poprawność wykonywania ćwiczeń korekcyjnych wykorzystujemy po­
  moce dydaktyczne tj. lustra, plansze itp.

Zasada systematyczności

W procesie korygowania wady postawy należy wdrażać dzieci do systematycz­nego udziału w zajęciach grupowych, wykonywania ćwiczeń indywidualnych, zale­ceń i przeciw wskazań. Jest to szczególnie trudne, gdyż proces korygowania jest na ogół żmudny i długotrwały.

Zasada przystępności

Wymaga ona od prowadzącego dostosowania wszelkich metod i form pracy do rozwoju psychomotorycznego dziecka. W gimnastyce korekcyjnej szczególnie waż­ne jest tworzenie grup jednorodnych pod względem płci i wskazanym, aby były one zbliżone wiekowo. Ćwiczenia nie powinny przekraczać możliwości sprawnościowych dzieci i wydolności ich organizmu. Zbyt trudne zadania uniemożliwiają prawidłowość wykonania ćwiczenia, co w korektywie jest warunkiem niezbędnym a także zniechę­cają dzieci.

Zasada trwałości

Mając na uwadze długotrwałość utrzymania wyników ćwiczeń korekcyjnych nie­zbędnym jest zwrócenie uwagi na wypracowanie i utrwalenie nawyku poprawnej po­stawy. Obok kształtowania poprawnej sylwetki kształtujemy jakże istotny aspekt oso­bowości dziecka. On to decydować będzie o utrzymaniu nawyku poprawnej postawy.

Według Nowotny J, Saulicz E.

Wybór metody postępowania korekcyjnego, w sensie świadomego i konsekwentnie stosowanego sposobu posterowania (działania) dla osiągnięcia określonego celu lub celów, podporządkowany jest zasadom obowiązującym zarówno w wychowaniu fizycznym, jak i w rehabilitacji (kinezyterapii). Nie rozdzielając tych zasad, warto pokrótce przedstawić najważniejsze z nich, oczywiście w powiązaniu z problematyką postępowania korekcyjnego:

• zasada nie szkodzenia (hipokratesowskie "primum non nocere" -
  przede wszystkim nie szkodzić) jest naczelną zasadą medycyny.
  Obowiązuje ona więc wszędzie tam, gdzie chodzi o zdrowie
  człowieka, a zatem również i w postępowaniu korekcyjnym. W
  najogólniejszym ujęciu, zasada ta dyktuje konieczność unikania
  rozmaitych błędów możliwych do popełnienia podczas takiego
  postępowania;

• powszechność, wczesność, kompleksowość i ciągłość (systema­
  tyczność), to cztery podstawowe zasady rehabilitacji. Pierwsza z nich
  (powszechności) narzuca niejako konieczność zajmowania się
  wszystkimi osobami wymagającymi postępowania korekcyjnego, u
  podstaw czego leży oczywiście uprzednia diagnoza (p. badania
  masowe). O roli wczesności była już mowa powyżej (p. większa
  skuteczność wcześniej rozpoczętego postępowania). Kompleksowość
  dotyczy natomiast raczej przypadków cięższych, u których same tylko
  ćwiczenia korekcyjne są z reguły niewystarczające. Często bowiem
  konieczne jest także zastosowanie dodatkowych środków (np.
  czynników fizykalnych, przedmiotów ortopedycznych, a nawet
  leczenia operacyjnego). Zasada ta oznacza więc konieczność
  równoległego wykorzystywania rozmaitych środków - niezbędnych
  (przydatnych) w danym przypadku.

• zasady: podmiotowego traktowania osób poddawanych postępowaniu korekcyjnemu oraz świadomości i aktywności tych osób są ze sobą mocno związane, a wywodzą się również z głównych zasad kinezyterapii i wychowania fizycznego. Wykluczają one niejako celowość przedmiotowego traktowania tych osób, nakazując jednocześnie aktywny ich udział w procesie korygowania własnych wad, co wymaga odpowiedniej postawy (stosunku do tego procesu). Zasady te uwzględniają również współodpowiedzialność tych osób za uzyskiwane rezultaty;

• zasada indywidualnego doboru środków postępowania korekcyjnego oznacza racjonalny dobór wszelkich środków, wynikający z indywidualnych potrzeb każdej osoby poddawanej takiemu postępowaniu. U podstaw tego leży wynik dokładnej oceny jego statyki oraz plan tego postępowania, bazujący na wcześniej określonych jego celach. Dopiero osoby o zbliżonym programie postępowania mogą być łączone w jednolite pod tym względem grupy ćwiczebne. Jeśii nawet istnieją tu drobne różnice, to indywidualne potrzeby każdego ćwiczącego muszą być dostrzegane podczas ćwiczeń całej grupy;

• zasada dostępności (zwana też zasadą stopniowania trudności) określa konieczność dostosowania całokształtu posterowania korekcyjnego do możliwości osoby poddawanej temu postępowaniu. Punktem wyjścia jest tutaj nie tylko wiek danej osoby, ale przede wszystkim poziom jej sprawności. Postępowanie zgodne z tą zasadą oznacza z jednej strony nie stawianie podopiecznemu wymagań przekraczających jego aktualne możliwości ruchowe, a z drugiej strony - stopniowe zwiększanie tych wymagań (utrudnianie ćwiczeń) w miarę postępów usprawniania. Konieczny jest również odpowiedni do wieku dobór rodzaju i formy ćwiczeń, a w przypadku prowadzenia ćwiczeń zbiorowych - obowiązuje też dostępność wszelkich ćwiczeń dla wszystkich członków grupy;

• zasada współpracy z najbliższym otoczeniem osoby poddawanej postępowaniu korekcyjnemu stanowi dziś coraz częściej warunek powodzenia tego postępowania. Chodzi tu nie tylko o "zapisanie" dziecka na gimnastyką korekcyjną i ewentualne "doprowadzanie go" na ćwiczenia, ale przede wszystkim o wielokrotnie poruszane już ciągle i wielostronne oddziaływanie, w tym także o przeprowadzanie z dzieckiem zleconych do domu ćwiczeń i dopilnowanie przestrzegania odpowiedniego "reżimu całodobowego".

Zdeterminowana powyższymi zasadami ogólna linia postępowania korekcyjnego obejmuje trzy podstawowe ogniwa tego procesu - a mianowicie: diagnozę, ordynację i kontrolę uzyskiwanych rezultatów.

Wszystkie wymienione zasady są ze sobą ściśle i nierozerwalnie powią­zane, a znajomość i przestrzeganie ich w praktyce warunkuje w dużej mierze skuteczność realizacji celów zajęć korekcyjne - kompensacyjnych.

Zadania nauczyciela:

Każdy nauczyciel prowadzący gimnastykę korekcyjne - kom­pensacyjną powinien uświadomić sobie cel, do którego zmierza. Aby go osiągnąć, musi kierować się określonymi zasadami postępowania pedagogicznego, ponieważ to one pełnią funkcję organizującą cały proces dydaktyczno - wychowawczy.

Współcześnie zasady doboru treści oraz organizacji kształcenia i wychowania ściśle związane są z zasadami nauczania i uczenia się. W powiązaniu jednych i drugich proces dydaktyczno - wychowaw­czy stanowi dopiero całość.

Procedury osiągania celów w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej

Metody, zasady i formy pracy powinny uwzględnić ogólne za­łożenia podstawy programowej wychowania fizycznego (Dz. U. Nr 14, póz. 129, luty 1999) i powinny być dostosowane do aktual­nych możliwości, potrzeb dziecka, rodzaju i stopnia zaburzeń, po­ziomu sprawności i wydolności fizycznej, wieku, pici, zaleceń lekar­skich, jak i warunków lokalowych.

Osiągnięcie celu w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej uzależnione jest przede wszystkim od interakcji nauczyciela z uczniem.

O pozytywnych kontaktach pomiędzy nauczycielem a uczniem decyduje znajomość czynników wewnętrznych, gdzie każdy uczeń to niepowtarzalna indywidualność o określonej osobowości, jak i czynników zewnętrznych tj. środowiska społecznego, w którym funkcjonuje szkoła, nauczyciel, uczeń oraz środowiska domowego ucznia.

Pozytywne oddziaływanie informacyjne pomiędzy nauczycie­lem a uczniem stanowi istotę procesu kształcenia i wychowania, a w gimnastyce korekcyjne - kompensacyjnej ma decydujący wpływ na cel końcowy i wymaga od nauczyciela czynności:

• przygotowawczych,

• motywujących,

• informacyjnych,

• kontrolnych,

• naprowadzających,

• korekcyjnych,

• zabezpieczających (organizacyjnych).

W planie zajęć i stosowaniu ćwiczeń należy przestrzegać ogól­nych zasad kształcenia i wychowania:

• podmiotowego traktowania ucznia,

• integracji kształcenia i wychowania,

• łączenia teorii z praktyką,

• różnicowania treści i form kształcenia,

• kształcenia ustawicznego,

• ukierunkowania na cele i zadania,

• aktywnego i świadomego udziału uczniów w procesie naucza­nia i uczenia się.

W szczególności:

• dokładności w wykonaniu ćwiczeń,

• stopniowania trudności,

• natężenia ćwiczeń,

• zasady ich indywidualizacji,

• przechodzenia od pozycji niskich do wysokich,

• od łatwego do trudnego,

• od znanego do nieznanego,

• od prostego do złożonego.

Bibliografia:

Kutzner Kozińska M. 2004. Proces korygowania wad postawy. Podręcznik dla studentów wf. AWF, Warszawa (s. 309 - 310)

Nawrotny J, Saulicz E. 1998. Niektóre zaburzenia statystyki ciała i ich korekcja. AWF Katowice. (s.159-161)

Romanowska A.2000. Gimnastyka korekcyjno-kompensacyjna. Konspekt zajęć. Korepetytor, Płock. (13-14)

Miedziejko - Czauderna J. 2002. Program gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej dla I etapu edukacji klasy I-III. (16-19)

---