Urzędowa kontrola żywności

• Jeden z trzech głównych zakresów przedmiotowego prawa żywnościowego (dwa pozostałe to higiena żywności i jakość żywności).

• Nadzór jest niezbędny, aby przedsiębiorcy spełniali wymagania zawarte w przepisach prawa.

• Rozporządzenie 182/2002 - w art. 17 nakłada na wszystkie państwa członkowskie obowiązek przestrzegania prawa żywnościowego przez wszystkie podmioty działające na rynku spożywczym.

Akty prawne

• Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (dział V - Urzędowe kontrole żywności).

• Rozporządzenie 854/2004 ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi

• Rozporządzenie 882/2004 w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt

Polskie akty uzupełniające

• Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej

• Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej

• Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej

• Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych.

Ważne pojęcia

• Kontrola - w polskim prawie administracyjnym pojęcie to oznacza badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym, ustalenia zasięgu i przyczyn rozbieżności oraz przekazanie tego ustalenia, czyli są to czynności sprawdzające.

• Nadzór - w zakres pojęcia nadzoru poza czynnościami kontrolnymi wchodzi możliwość ingerencji w działalność podmiotu nadzorowanego przez organ nadzorujący, czyli jest to kontrola i wymuszanie określonego działania.

• Inspekcja - przegląd, sprawdzenie funkcjonowania organizacji, zazwyczaj władz niższych przez wyższe.

• Sprawdzanie (weryfikacja) - sprawdzenie, poprzez badanie i rozważenie stosownych dowodów, czy określone wymagania zostały spełnione (882/2004).

• Audyt - systematyczne i niezależne badanie, które ma na celu ustalenie, czy działania i związane z nimi wyniki są zgodne z zaplanowanymi rozwiązaniami i czy te rozwiązania są skutecznie stosowane oraz czy są odpowiednie do osiągnięcia celów (882/2004)

Organy urzędowej kontroli żywności

• Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia wyznacza dwa organy do nadzoru nad bezpieczeństwem żywności:

• Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) - nadzorowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia

• Inspekcja Weterynaryjna (IW) - nadzorowana przez ministra właściwego do spraw rolnictwa

Definicja wspólnotowa

• Urzędowa kontrola żywności - każda forma kontroli, którą właściwy organ lub wspólnota wykonuje, aby sprawdzić zgodność z prawem żywnościowym lub paszowym, regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i ich dobrostanu (882/2004).

Państwowa Inspekcja Sanitarna

Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS, zwyczajowa nazwa: Sanepid) - wyspecjalizowana instytucja wykonująca zadania z zakresu zdrowia publicznego, poprzez sprawowanie kontroli i nadzoru nad warunkami higieny w różnych dziedzinach życia. Inspekcja gromadzi również dane epidemiologiczne dotyczące niektórych chorób.

Inspekcja Sanitarna została powołana w celu ochrony zdrowia przed wpływem czynników szkodliwych i uciążliwych, a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych.

Zajmuje się nadzorem nad warunkami:

• higieny środowiska, 

• higieny pracy w zakładach pracy, 

• higieny radiacyjnej, 

• higieny w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych, szkołach wyższych oraz w ośrodkach wypoczynku, 

• zdrowotnymi żywności i żywienia,

• higieny wypoczynku i rekreacji.

Organy wykonujące zadania Inspekcji

• Główny Inspektor Sanitarny

• Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny

• Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny

• Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny

• Państwową Inspekcją Sanitarną kieruje Główny Inspektor Sanitarny - obecnie dr n. med. PRZEMYSŁAW BILIŃSKI

• Głównego Inspektora Sanitarnego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Ministra Zdrowia.

• Główny Inspektor Sanitarny wyznacza kierunki działania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej.

• Organem doradczym i opiniodawczym Głównego Inspektora Sanitarnego jest Rada Sanitarno-Epidemiologiczna.

• Państwowy Wojewódzki, Państwowy Powiatowy i Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny kierują działalnością odpowiednio wojewódzkiej, powiatowej i granicznej stacji sanitarno-epidemiologicznej, będących zakładami opieki zdrowotnej.

• W każdym z 16 województw znajduje się 1 Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna (WSSE).

• Wojewódzkim Stacjom Sanitarno-Epidemiologicznym podlega w sumie 318 Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych (PSSE).

• W ramach bieżącego nadzoru sanitarnego Państwowa Inspekcja Sanitarna wykonuje kontrolę przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne, w szczególności warunki produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunki żywienia zbiorowego.

• Zadania, zakres działania, organizację oraz uprawnienia organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej określa ustawa z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (z 1998r. Dz.U. Nr 90, poz. 575 z późn. zm.).

Główne zadania w zakresie bezpieczeństwa żywności (1)

• Sprawowanie nadzoru, nad jakością zdrowotną środków spożywczych pochodzenia roślinnego w produkcji oraz nadzoru, nad jakością zdrowotną środków spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w obrocie

• Nadzór bieżący nad stanem sanitarnym obiektów żywności, żywienia i przedmiotów użytku oraz nad jakością zdrowotną żywności oraz materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością produkowanych w Polsce oraz wprowadzonych do obrotu handlowego

Główne zadania w zakresie bezpieczeństwa żywności (2)

• planowanie i organizowanie działań koordynujących realizację zadań wynikających z krajowego bezpieczeństwa żywności

• koordynowanie i uczestniczenie pod względem merytorycznym w tworzeniu krajowych aktów prawnych z obszaru bezpieczeństwa żywności

Główne zadania w zakresie bezpieczeństwa żywności (3)

• koordynowanie zagadnień związanych z opracowaniem, wdrożeniem i funkcjonowaniem krajowego planu pobierania próbek w zakresie urzędowej kontroli żywności i monitoringu

• prowadzenie i koordynowanie Systemu Ostrzegania o Niebezpiecznych Produktach Żywnościowych i Środkach Żywienia

• Państwowa Inspekcja Sanitarna przeprowadza kontrole z różną częstotliwością w zakładach przemysłowych oraz zbiorowego żywienia w celu oceny realizacji wdrażania zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP) oraz systemu HACCP.

• Wyróżnia się cztery rodzaje kontroli:

• Kompleksowe

• Tematyczne

• Sprawdzające

• Interwencyjne (ad-hoc)

Kontrole kompleksowe

• Obejmują najszerszy zakres działalności zakładu w celu wszechstronnej, całościowej oceny.

• Są zaplanowane.

• Częstotliwość zależy od rodzaju zakładu i skali ewentualnego zagrożenia (np. zakład produkcji garmażeryjnej - corocznie, sklepy spożywcze - co 2 lata)

• Ocenie podlegać mogą: stan sanitarno techniczny pomieszczeń i urządzeń, środków transportu i otoczenia zakładu; sposób przyjmowania surowców i in., warunki przechowywania, prawidłowość procesów technologicznych, jakość zdrowotna surowców, dodatków, półproduktów, wyrobów gotowych itp.; prawidłowość i skuteczność procesów mycia i dezynfekcji naczyń, sprzętu, rąk personelu, stosowane materiały i wyroby do kontaktu z żywnością, znakowanie, stan higieny i zdrowotności pracowników, funkcjonowanie i dokumentacja systemów kontroli wewnętrznej, w tym systemu HACCP; inne np.. Higiena produktów sprzedawanych luzem.

Kontrole tematyczne

• Kontrole planowane.

• Częstotliwość wynika z planów sporządzanych przez państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych, zgodnie z wytycznymi inspektorów wojewódzkich.

• Ich zakres ogranicza się do wytypowanego obszaru działalności zakładu np. stan sanitarny obiektów zlokalizowanych w miejscowościach turystycznych, znakowanie produktów itp.

Kontrole sprawdzające

• Przeprowadzane z urzędu lub na wniosek kontrolowanego zakładu w celu wykonania zaleceń pokontrolnych wynikających z przeprowadzonej wcześniej kontroli (kontrola wtórna).

Kontrole interwencyjne (ad hoc)

• Przeprowadzane w każdym wypadku uzasadnionego podejrzenia naruszenia prawa żywnościowego zagrażającego życiu człowieka.

• Informacje od konsumentów, firm konkurencyjnych, stan jakości pochodzącej z zakładu żywnosci, znajdujących się w hurcie lub detalu.

Ciekawostka - dwa ministerstwa MON oraz MSWiA mają własne inspekcje sanitarne:

• Wojskowa Inspekcja Sanitarna (na terenach jednostek organizacyjnych podległych MON - miejsca zakwaterowania jednostek wojskowych krajowych, obcych).

• Państwowa Inspekcja Sanitarna MSWiA (zadania PIS w Policji, PSP, Straży Granicznej, BOR, zakładach opieki zdrowotnej podległej MSWiA).

Inspekcja weterynaryjna

• Inspekcja Weterynaryjna została powołana w celu realizacji zadań administracji publicznej z zakresu weterynarii.

• Zadania te określone zostały w art. 3 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. 2007 r. Nr 121 poz. 842) i obejmują ochronę zdrowia zwierząt oraz weterynaryjną ochronę zdrowia publicznego, a w szczególności:

1. Badania kontrolne zakażeń zwierząt;

2. Monitorowanie chorób odzwierzęcych i odzwierzęcych czynników chorobotwórczych oraz związanej z nimi oporności na środki przeciw drobnoustrojowe u zwierząt,
   w produktach pochodzenia zwierzęcego i paszach;

3. Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt, w tym chorób odzwierzęcych;

4. Badanie zwierząt rzeźnych oraz produktów pochodzenia zwierzęcego;

5. Przeprowadzanie:

• weterynaryjnej kontroli granicznej,

• kontroli weterynaryjnej w handlu i wywozie zwierząt oraz produktów w rozumieniu przepisów kontroli weterynaryjnej w handlu;

1. Sprawowanie nadzoru nad:

1. bezpieczeństwem produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym nad wymaganiami weterynaryjnymi przy ich produkcji, umieszczaniu na rynku oraz sprzedaży bezpośredniej,

2. wprowadzaniem na rynek zwierząt i ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego,

3. wytwarzaniem, obrotem i stosowaniem pasz, dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt, organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do użytku paszowego i pasz genetycznie zmodyfikowanych oraz nad transgenicznym przemieszczaniem organizmów genetycznie zmodyfikowanych przeznaczonych do użytku paszowego,

4. zdrowiem zwierząt przeznaczonych do rozrodu oraz jakością zdrowotną materiału biologicznego i jaj wylęgowych drobiu,

5. obrotem i ilością stosowanych produktów leczniczych weterynaryjnych,

6. wytwarzaniem i stosowaniem pasz leczniczych,

7. przestrzeganiem przepisów o ochronie zwierząt,

8. przestrzeganiem zasad identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz przemieszczaniem zwierząt

9. przestrzeganiem wymagań weterynaryjnych w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta gospodarskie,

10. utrzymywaniem, hodowlą, prowadzeniem ewidencji zwierząt doświadczalnych w jednostkach doświadczalnych, hodowlanych i u dostawców;

7. Prowadzenie monitorowania substancji niedozwolonych, pozostałości chemicznych, biologicznych, produktów leczniczych i skażeń promieniotwórczych u zwierząt, w ich wydzielinach i wydalinach, w tkankach lub narządach zwierząt, w produktach pochodzenia zwierzęcego, w wodzie przeznaczonej do pojenia zwierząt oraz środkach żywienia zwierząt;

8. Prowadzenie wymiany informacji w ramach systemów wymiany informacji, o których mowa w przepisach Unii Europejskiej;

9. Przyjmowanie informacji o niebezpiecznych produktach żywnościowych oraz paszach od organów Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, w zakresie kompetencji tych inspekcji, oraz od organów Inspekcji Handlowej o niebezpiecznych produktach żywnościowych pochodzenia zwierzęcego oraz ocena ryzyka i stopnia zagrożenia spowodowanego niebezpiecznym produktem żywnościowym lub paszą, a następnie przekazywanie tych informacji do kierującego siecią systemu RASFF.

Organami Inspekcji Weterynaryjnej są:

• główny

• wojewódzki

• powiatowy

• graniczny lekarz weterynarii.

Na czele Inspekcji stoi Główny Lekarz Weterynarii, mający status centralnego organu administracji rządowej.

Inspekcja Weterynaryjna - struktura

• Centralny to Główny Inspektorat Weterynarii kierowany przez Głównego Lekarza Weterynarii stanowiący centralny organ administracji rządowej; 

• Wojewódzki to Wojewódzkie Inspektoraty Weterynarii kierowane przez Wojewódzkich Lekarzy Weterynarii,  

• Powiatowy to Powiatowe Inspektoraty Weterynarii kierowane przez Powiatowych Lekarzy Weterynarii

• Graniczne Inspektoraty Weterynarii podlegające Głównemu Lekarzowi Weterynarii.

• Głównego Lekarza Weterynarii powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, przy czym powołanie następuje na wniosek Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

• Główny Lekarz Weterynarii kieruje Inspekcją Weterynaryjną przy pomocy dwóch zastępców oraz Głównego Inspektoratu Weterynarii.

• Obecnie Głównym Lekarzem Weterynarii jest Tomasz Grupiński

• Wojewódzki Lekarz Weterynarii, zgodnie z zasadami ustalonymi w wyniku reformy administracji publicznej, jest organem wojewódzkiej administracji zespolonej.

• Wykonuje on zadania i kompetencje określone w przepisach prawa weterynaryjnego w imieniu własnym, ale pod zwierzchnictwem wojewody.

• Na szczeblu powiatu właściwym organem do wykonywania zadań Inspekcji Weterynaryjnej jest powiatowy lekarz weterynarii, jako organ administracji niezespolonej, podległy wojewódzkiemu lekarzowi weterynarii.

Struktura Inspekcji Weterynaryjnej

Inspekcja Handlowa jest organem kontroli powołanym do ochrony interesów i praw konsumentów oraz interesów gospodarczych państwa.

Instytucja działa na podstawie:

1. ustawy z dnia 15 grudnia 2000r. o Inspekcji Handlowej
   (Dz. U. z 2001r., Nr 4, poz. 25 z późniejszymi zmianami)

2. przepisów wykonawczych (m.in. rozporządzenia Prezesa Rady
   Ministrów z dnia 28 lutego 2002r. w sprawie szczegółowego trybu
   postępowania organów Inspekcji handlowej, wzoru legitymacji
   służbowej pracowników Inspekcji oraz trybu wydawania
   i wymiany legitymacji).

Przepisy te określają kompetencje oraz organizację Inspekcji, prawa i obowiązki przedsiębiorców, zasady postępowania organów Inspekcji a także prawa i obowiązki jej pracowników.

Jest najlepiej znaną z inspekcji, które sprawdzają rzetelność działań przedsiębiorców (z racji przysługujących jej uprawnień kontrolnych

w sektorze handlu i usług).

Jest ona organem administracji rządowej. W jej skład wchodzi 16 wojewódzkich inspektoratów i 34 delegatury.
Realizacją zadań Inspekcji Handlowej zajmują się Główny Inspektor oraz Wojewodowie i Wojewódzcy Inspektorzy.

Zadania Inspekcji Handlowej:

• kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów odrębnych w zakresie produkcji, handlu i usług,

• kontrola produktów wprowadzanych do obrotu w zakresie zgodności z zasadniczymi wymaganiami określonymi w przepisach odrębnych z wyłączeniem produktów podlegających nadzorowi innych właściwych organów,

• kontrola produktów w rozumieniu ustawy z dnia 12 grudnia 2003r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz. U. Nr 229, poz. 2275) w zakresie spełniania ogólnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa,

• kontrola produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia do takiego obrotu, w  tym w  zakresie oznakowania i zafałszowań, oraz kontrola usług,

• podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów,

• organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich,

• prowadzenie poradnictwa konsumenckiego,

• wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub przepisach odrębnych.

Kontrola, o której mowa wyżej nie obejmuje kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych u producentów oraz kontroli jakości zdrowotnej środków spożywczych i używek określonych w przepisach odrębnych.

Głównymi uprawnieniami i obowiązkami Inspekcji Handlowej jest prowadzenie działań, których celem jest poprawa sytuacji rynkowej konsumentów oraz zapewnienie bezpieczeństwa konsumpcji (szczególnie w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia produktem niebezpiecznym).

Kontrola Inspekcji Handlowej

Początek kontroli

Postępowanie kontrolne (realizowane przez Inspekcję Handlową), wszczyna i prowadzi inspektor, który działa na podstawie pisemnego, imiennego upoważnienia wydanego przez wojewódzkiego inspektora handlowego.

Zanim inspektor rozpocznie kontrolę, musi przedstawić kontrolowanemu przedsiębiorcy lub jego przedstawicielowi swoją legitymację służbową. Dokument ten uprawnia inspektora do wstępu i poruszania się w obiektach, pomieszczeniach oraz na terenie jednostki kontrolowanej. Inspektora nie obowiązuje rewizja osobista, a także uzyskanie przepustki wewnętrznej. Kontrola powinna być przeprowadzona w sposób sprawny i o ile to możliwe, niezakłócający funkcjonowania danej firmy.

W zasadzie kontrolę przeprowadza się w siedzibie kontrolowanego oraz w miejscach i czasie wykonywania jego działalności. Czasami czynności kontrolne mogą zostać przeniesione do siedziby organu Inspekcji Handlowej.

Uprawnienia inspektora

Inspektor w czasie postępowania kontrolnego ma prawo:

• badać akta, dokumenty, ewidencje i informacje w zakresie objętym kontrolą oraz żądać od kontrolowanego przedsiębiorcy lub jego przedstawiciela sporządzenia niezbędnych kopii oraz urzędowego tłumaczenia na język polski dokumentów sporządzonych w języku obcym,

• dokonywać oględzin terenów, obiektów, pomieszczeń, środków przewozowych, produktów i innych rzeczy w zakresie objętym kontrolą,

• legitymować osoby w celu stwierdzenia ich tożsamości,

• żądać od kontrolowanego lub jego przedstawiciela niezwłocznego usunięcia uchybień porządkowych i organizacyjnych,

• żądać od kontrolowanego przedsiębiorcy oraz jego przedstawiciela udzielenia w wyznaczonym terminie pisemnych i ustnych wyjaśnień,

• przesłuchiwać osoby w charakterze strony, świadka lub biegłego,

• zasięgać opinii biegłych, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli,

• zabezpieczać dowody, produkty, pomieszczenia i środki przewozowe,

• pobierać nieodpłatnie próbki produktów do badań,

• sprawdzić rzetelność obsługi poprzez dokonanie zakupu produktu lub usługi.

Obowiązki i prawa kontrolowanego

Obowiązkiem kontrolowanego przedsiębiorcy jest m.in. potwierdzanie zgodności kopii z oryginałami akt, dokumentów, ewidencji, a także umożliwienie inspektorowi przeprowadzenia rzetelnej kontroli.

Przedsiębiorca ma prawo oczekiwać od pracowników Inspekcji Handlowej ochrony tajemnicy służbowej, która obejmuje uzyskane w trakcie kontroli informacje dotyczące stosowanej przez niego technologii lub stanowiące tajemnicę handlową. Ochrona ta nie dotyczy informacji, których ujawnienie jest niezbędne do usunięcia zagrożeń związanych z produktem lub usługą.

W przypadku, gdy przedsiębiorca posiada produkty lub dokumenty objęte kontrolą Inspekcji Handlowej przeprowadzanej u innego przedsiębiorcy, na żądanie inspektora musi udostępnić te produkty lub dokumenty oraz umożliwić pobranie próbek do badań kontrolowanych produktów.

Po kontroli

Po zakończonej kontroli, inspektor dokumentuje w protokole ustalenia poczynione podczas kontroli. Kontrolowany przedsiębiorca może zgłosić uwagi bezpośrednio do protokołu kontroli lub przedstawić je na piśmie w terminie 7 dni od dnia otrzymania protokołu do podpisu. Wojewódzki inspektor handlowy musi ustosunkować się do uwag zgłoszonych do protokołu kontroli nie później niż w terminie 14 dni od dnia ich wpłynięcia.

Wojewódzki inspektor handlowy może wydać -w formie decyzji- zarządzanie pokontrolne, jeżeli jest to niezbędne dla usunięcia stwierdzonych i opisanych w protokole nieprawidłowości. Przedsiębiorca ma obowiązek poinformować wojewódzkiego inspektora, w wyznaczonym terminie, o sposobie wykonania zarządzenia.

SANKCJE I KARY

Jeśli wymaga tego bezpieczeństwo, interes konsumentów lub interes gospodarczy państwa, inspektor w trakcie kontroli może zarządzić:

• ograniczenie wprowadzania produktów do obrotu,

• wstrzymanie wprowadzania produktów do obrotu,

• wycofanie produktów z obrotu,

• wstrzymanie świadczenia usług,

• niezwłoczne usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości,

Zarządzenie takie jest wydawane w drodze decyzji i podlega natychmiastowemu wykonaniu.

Inspektor ma również prawo nakładać grzywny w drodze mandatu karnego, zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148, z późn. zm.) oraz rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 2003r. w sprawie nadania inspektorom Inspekcji Handlowej stosownych uprawnień (Dz. U. Nr 63, poz. 587).Może także wystąpić z wnioskiem do komendanta policji z prośbą o pomoc, jeżeli jest to konieczne do przeprowadzenia czynności kontrolnych.

Osobie, która nie zastosuje się do decyzji wydanych przez inspektora handlowego, grozi odpowiedzialność karna: kara grzywny w wysokości 360 stawek dziennych lub kara pozbawienia wolności do 2 lat. Tej samej karze podlega osoba, która usuwa dowody lub produkty zabezpieczone w czasie kontroli.

• Uniemożliwienie lub utrudnianie inspektorowi przeprowadzenia czynności kontrolnych skutkuje karą aresztu (do 30 dni) lub karą grzywny (w wysokości do 5000 zł).

• Karę pieniężną (w wysokości do 5000 zł) może też zapłacić osoba, która wbrew żądaniu inspektora nie usuwa niezwłocznie uchybień porządkowych lub organizacyjnych stwierdzonych w toku kontroli.

• Działalnością IH kieruje obecnie Prezes UOKiK przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

• W skład Urzędu wchodzi Centrala i delegatury UOKIK.

• W skład Centrali wchodzą departamenty i komórki równorzędne, (w tym Departament Inspekcji Handlowej) oraz 9 laboratoriów kontrolno-analitycznych wykonujących zadania na rzecz Inspekcji Handlowej.

• Działalnością IH kieruje obecnie Prezes UOKiK przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

• W skład Urzędu wchodzi Centrala i delegatury UOKIK.

• W skład Centrali wchodzą departamenty i komórki równorzędne, (w tym Departament Inspekcji Handlowej) oraz 9 laboratoriów kontrolno-analitycznych wykonujących zadania na rzecz Inspekcji Handlowej.

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

Przepisy prawa o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych:

1) Ustawa o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych z dnia 21 grudnia 2000 r.,

2) Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 r.,

3) Ustawa o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego z dnia 19 grudnia 2003 r

4) przepisy wykonawcze do ww. ustaw.

JAKOŚĆ HANDLOWA

cechy artykułu rolno-spożywczego dotyczące jego właściwości organoleptycznych, fizykochemicznych i mikrobiologicznych
w zakresie technologii produkcji, wielkości lub masy oraz wymagania wynikające
ze sposobu produkcji, opakowania, prezentacji i oznakowania, nieobjęte wymaganiami sanitarnymi, weterynaryjnymi lub fitosanitarnymi.

IJHARS sprawuje nadzór nad jakością handlową artykułów rolno-spożywczych poprzez:

• kontrolę jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych w produkcji i obrocie, w tym wywożonych za granicę,

• kontrolę jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych sprowadzanych z zagranicy, w tym kontrolę graniczną tych artykułów,

• dokonywanie oceny i wydawanie świadectw w zakresie jakości handlowej art. rolno-spożywczych.

Kontrola obejmuje co najmniej jedną z następujących czynności:

• sprawdzenie dokumentów umożliwiających identyfikację artykułu rolno-spożywczego, atestów jakościowych, wyników badań laboratoryjnych oraz innych dokumentów świadczących o jego jakości handlowej,

• sprawdzenie opakowania, oznakowania, prezentacji artykułu rolno-spożywczego oraz warunków jego przechowywania i transportu,

• oględziny artykułu rolno-spożywczego,

• pobranie próbek oraz ich ocenę lub badanie laboratoryjne,

• ustalenie klasy jakości artykułu rolno-spożywczego,

• sprawdzenie sposobu produkcji artykułu rolno-spożywczego lub prawidłowości przebiegu technologicznego, o ile wynika to z odrębnych przepisów.

Kontroli IJHARS nie podlegają:

• artykuły rolno-spożywcze wytwarzane na własny użytek,

• artykuły rolno-spożywcze sprzedawane przez ich producentów w gospodarstwie bezpośrednio konsumentom,

• materiał siewny roślin.

Kontrola jakości handlowej świeżych owoców i warzyw przez WIJHARS

• kontrole zgodności z normami handlowymi świeżych owoców i warzyw:

• na rynku wewnętrznym,

• w punkcie wywozu,

• w punkcie przywozu,

• prowadzenie bazy danych o handlowcach wprowadzających na rynek świeże owoce i warzywa.

Zgodnie z przepisami dot. organizacji rynku świeżych owoców i warzyw, za jakość towaru odpowiada handlowiec!!!

HANDLOWIEC - każda osoba fizyczna lub prawna, posiadająca owoce i warzywa objęte normami handlowymi, w celu ich prezentowania lub wystawiania na sprzedaż, sprzedaży lub jakiejkolwiek innej formy obrotu.

Ponadto prowadząca którąkolwiek z niżej wymienionych działalności w odniesieniu do owoców i warzyw objętych normami handlowymi:

• sprzedaż na odległość za pośrednictwem Internetu lub w inny sposób,

• działalność tego rodzaju prowadzoną przez osobę fizyczną lub prawną na własny rachunek lub w imieniu osoby trzeciej,

• działalność tego rodzaju prowadzoną we Wspólnocie, poprzez wywóz do krajów trzecich lub przywóz z krajów trzecich

Kontrola jakości handlowej świeżych owoców i warzyw przez WIJHARS

Handlowiec może:

• wystawiać te produkty,

• oferować je na sprzedaż,

• dostarczać je i wprowadzać do obrotu na terenie Wspólnoty

wyłącznie zgodnie z normami handlowymi, określonymi w Rozporządzeniu (WE) Nr 1580/2007

Szczegółowe normy handlowe:

owoce:

• jabłka, owoce cytrusowe, owoce kiwi, winogrona stołowe, brzoskwinie i nektaryny, gruszki, truskawki

warzywa:

• sałata, w tym endywia o liściach kędzierzawych i endywia o liściach szerokich, papryka słodka, pomidory

Ogólna norma handlowa:

• obejmuje wszystkie gatunki sektora owoców i warzyw nieobjęte szczegółowymi normami handlowymi

Kontrola WIJHARS w gospodarstwach ekologicznych

Kontrola gospodarstw ekologicznych w ramach nadzoru nad jednostkami certyfikującymi w rolnictwie ekologicznym, które kontrolują gospodarstwa

Ochrona wytwarzanych przez producentów sektora rolno-spożywczego produktów regionalnych i tradycyjnych

• Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP),

• Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG),

• Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS).

Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP)

• oznacza nazwę regionu, konkretnego miejsca lub w wyjątkowych przypadkach kraju, używaną do opisu produktu rolnego lub artykułu spożywczego.

• cały proces technologiczny czyli produkcja, przetwarzanie i przygotowywanie odbywa się na tym samym określonym obszarze geograficznym,

• bryndza podhalańska, oscypek, redykołka, wiśnia nadwiślańska, podkarpacki miód spadziowy

Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG)

• oznacza nazwę regionu, konkretnego miejsca lub
  w wyjątkowych przypadkach kraju, używaną do opisu produktu rolnego lub artykułu spożywczego, który pochodzi z tego regiony, miejsca lub kraju,

• na określonym obszarze może odbywać się jeden
  z trzech procesów: produkcja, przetwarzanie lub też przygotowywanie produktu,

• miód wrzosowy z Borów Dolnośląskich, rogal świętomarciński, wielkopolski ser smażony, andruty kaliskie, truskawka kaszubska, fasola korczyńska, miód kurpiowski, kiełbasa lisiecka, śliwka szydłowska, obwarzanek krakowski, jabłka łąckie.

Gwarantowana Tradycyjna Specjalność

• produkt musi być produkowany przy użyciu tradycyjnych surowców lub musi charakteryzować się tradycyjnym składem, sposobem produkcji lub przetwarzania,

• produkty będące Gwarantowaną Tradycyjną Specjalnością można wytwarzać na terenie całej Polski, pod warunkiem spełnienia warunków specyfikacji,

• staropolski miód pitny półtorak, dwójniak, trójniak i czwórniak, olej rydzowy, pierekaczewnik.

Kontrola zgodności ze specyfikacją

• sprawdzenie czy produkt wytwarzany jest zgodnie ze specyfikacją,

• dokonywana jest na wniosek producenta przez Inspektora WIJHARS,

• polega na sprawdzeniu stanu faktycznego na miejscu, sprawdzeniu odpowiednich dokumentów i/lub przeprowadzeniu wywiadu z producentem.

PRODUKTY TRADYCYJNE

Lista Produktów Tradycyjnych służy wyłącznie zbieraniu i rozpowszechnianiu informacji związanych z wytwarzaniem produktów tradycyjnych.

• Z wpisem na Listę nie jest związana ochrona nazwy oraz kontrola zgodności produkcji z zadeklarowaną metodą wytwarzania.

• Producenci mogą ubiegać się o uzyskanie odstępstw od wymagań sanitarnych i weterynaryjnych, jeżeli konieczność taka wynika z tradycyjnej receptury.

Na Listę Produktów Tradycyjnych mogą zostać wpisane produkty, których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych, tzn. wykorzystywanych od 25 lat metod produkcji, stanowiące element dziedzictwa kulturowego regionu, w którym są wytwarzane oraz będące elementem tożsamości społeczności lokalnej.

Wniosek o rejestrację składa się do właściwego miejscowo Marszałka Województwa, który dokonuje oceny.

Wpisu na Listę Produktów Tradycyjnych dokonuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Kategorie produktów, które mogą być wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych:

1. Sery i inne produkty mleczne,

2. Mięso świeże oraz produkty mięsne,

3. Przetwory rybołówstwa, w tym ryby,

4. Orzechy, nasiona, zboża, warzywa i owoce (przetworzone i nie),

5. Wyroby piekarnicze i cukiernicze,

6. Oleje i tłuszcze (masło, margaryna, olej),

7. Miody,

8. Gotowe dania i potrawy,

9. Napoje (alkoholowe i bezalkoholowe),

10. Inne produkty.

LISTA PRODUKTÓW TRADYCYJNYCH W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM:

• Produkty rybołówstwa

• PAPRYKARZ SZCZECIŃSKI

• Warzywa i owoce

• JEZIOROWY OGÓREK KISZONY

• KAPUSTA KISZONA Z BECZKI

• OGÓREK KOŁOBRZESKI

• Wyroby piekarnicze i cukiernicze

• CHLEB RAZOWY KOPRZYWIEŃSKI

• Miody

• MIÓD DRAHIMSKI

• Gotowe dania i potrawy

• PASZTECIK SZCZECIŃSKI

• Napoje

• MIÓD PITNY TRÓJNIAK

• NALEWKA ZE SLIWEK Z DĘBINY

• WINO ZE ŚLIWEK

PAPRYKARZ SZCZECIŃSKI

• Receptura paprykarza szczecińskiego powstała w 1965 roku podczas dalekomorskich połowów.

• Początkowo jego głównym składnikiem było mięso z różnych gatunków afrykańskich ryb, pulpa pomidorowa sprowadzana z Bułgarii, Węgier i Rumunii, ostra afrykańska papryczka - pima, warzywa i przyprawy.

• Z czasem do paprykarza zaczęto dodawać ścinki powstałe przy krojeniu zamrożonych bloków rybnych (powstawały z nich kwadratowe, panierowane kostki).

• Według normy ZN-67/ZGR-09815 obowiązującej od 1 lutego 1967 r. paprykarz szczeciński to rozdrobniona masa powstała przez wymieszanie mięsa ryb z ryżem, koncentratem pomidorowym, olejem, cebulą, przyprawiona pieprzem nigeryjskim.

• Paprykarz zyskał niezwykłą popularność w kraju, a także za granicą. Eksportowany był aż do 32 krajów, m.in. do ZSRR, Danii, USA, Japonii, Jordanii, Liberii, Węgier, Wybrzeża Kości Słoniowej i Togo.

• Pod koniec lat 60-tych polskie rybołówstwo zaczęło tracić łowiska u wybrzeży Afryki Zachodniej. Po zakończeniu eksploatacji wód afrykańskich, do paprykarza trafiał atlantycki mintaj i miruna.

• W miarę narastającego kryzysu gospodarczego i dostępności danego surowca zmieniał się skład paprykarza. Obecnie produkowany jest z wysokogatunkowych ryb morskich.

• Paprykarz szczeciński zdobywa wiele nagród, m.in.: I miejsce w konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo - Smaki Regionów”, a także III miejsce w wakacyjnym konkursie kulinarnym „Zachodniopomorskie Je Je Je!”.

JEZIOROWY OGÓREK KISZONY

• Rejonowa Spółdzielnia Ogrodniczo‑Pszczelarska powstała w latach 60. nad Jeziorem Młyńskim.

• W przetwórni tej produkowano różnego rodzaju przetwory owocowo‑warzywne, a w szczególności ogórki kiszone w świerkowych beczkach. Oddział spółdzielni w Kaliszu Pomorskim nigdy nie prowadził produkcji ogórków kiszonych dla potrzeb handlu detalicznego (ogórki w słoikach). Według informatorów ich produkt - zawsze w beczkach o pojemności 100 l - odbierało przede wszystkim wojsko polskie, wojsko radzieckie licznie stacjonujące na Pomorzu oraz zakłady karne.

• Kalisz Pomorski już od 3 lat w lipcu organizuje „Święto Ogórka”, które nazywane jest „Jarmarkiem nad Jeziorem Ogórkowym”. W ten sposób nawiązuje do czasów, w których przetwórnia ta funkcjonowała.

• Dokumentem potwierdzającym kiszenie ogórków w beczkach jest m.in. wywiad etnograficzny dokumentujący tradycję produktu: jeziorowy ogórek kiszony, w którym możemy przeczytać, iż: Wszyscy informatorzy uważają, że zwyczaj przechowywania beczek z zakiszonymi ogórkami w jeziorze (w naturalnym zbiorniku wodnym) przyszedł do zakładu w Kaliszu Pomorskim z siedziby Spółdzielni w Szczecinku. Tam zapoczątkowali go pracownicy z Podlasia

KAPUSTA KISZONA Z BECZKI

• Swoją specyficzną wartość kapusta kiszona zawdzięcza surowcom wyprodukowanym we własnym gospodarstwie rolnym z zachowaniem naturalnych metod upraw bez stosowania zabiegów i nawożenia chemicznego oraz tradycyjnej metodzie kiszenia i przechowywania.

• Kapusta jest kiszona tylko z dodatkiem soli.

• Po ukiszeniu dodaje się surową utartą marchew, która nadaje kapuście chrupkość i przyjemny posmak.

OGÓREK KOŁOBRZESKI

• Surowiec wykorzystywany do wytwarzania tego produktu tradycyjnego (ogórek, czosnek, chrzan, koper) uprawiany jest na ziemi kołobrzeskiej przy zachowaniu zasad uprawy ekologicznej.

• Cechą charakterystyczną tego specjału jest wykorzystanie w przetwórstwie naturalnej wody solankowej pozyskiwanej ze źródła solankowego nr 18 w Kołobrzegu odkrytego i wykorzystywanego od VII-VIII wieku.

• Zawartość mikroelementów w solance nadaje ogórkowi kołobrzeskiemu, tradycyjnie przygotowywanemu od pokoleń, niepowtarzalny smak i zapach.

• Receptury przekazywane były z pokolenia na pokolenie jako żywe słowo. Miało to zachować oryginalność produktu. Ogórek kołobrzeski przygotowywany jest następująco: na 100-litrową beczkę ogórków potrzeba 30-35 dag czosnku, 30-40 dag korzenia chrzanu (do ogórków małosolnych wystarczy użyć liści chrzanowych), 30-35 dag łodyg kopru (z kwiatostanem). Ogórki układa się warstwami, przekładając pozostałymi dodatkami, takimi jak chrzan, czosnek i koper. Zawartość beczki zalewa się solanką.

CHLEB RAZOWY KOPRZYWIEŃSKI

• Obecnie w Koprzywnie chleb wypieka się starając przestrzegać zasad wpojonych przez starsze pokolenia (mamy, babcie), stosując surowce pochodzące z rodzimych gospodarstw.

• Do opalania piecy chlebowych wykorzystuje się drewno mieszane, iglasto-liściaste. Dla uzyskania wyraźnego aromatu dokłada się drewno jabłoni lub wiśni, lub gałązki buku, by uzyskać odpowiedni kolor wypieku. Zmieniając proporcje drewna świerkowego i sosnowego uzyskuje się jaśniejszy lub ciemniejszy kolor wypieku.

• O szacunku i wyjątkowym sentymencie związanym z wypiekiem chleba razowego koprzywieńskiego może świadczyć fakt, iż chlebem tym od lat witano szczególnych i ważnych gości, wręczano go parom młodym, starostom i gościom w trakcie uroczystości dożynkowych.

• Chleb razowy koprzywieński cieszy się uznaniem zarówno turystów jak i mieszkańców okolicznych miejscowości.

• Trzy rodziny wypiekają chleb w sposób tradycyjny do dzisiaj, według receptury pochodzącej z przekazu rodzinnego, ustnego

MIÓD DRAHIMSKI

• Pszczelarstwo było przez stulecia jednym z tradycyjnych zajęć miejscowej ludności. W starostwie drahimskim i okolicy, jak podają źródła bartników było jedenastu. Ponad dziewięćset pszczelich rodzin zbierało nektar z Puszczy Drawskiej.

• Dziś teren ten leży w obrębie Drawskiego Parku Krajobrazowego, obfituje w bogactwo wszelkiej roślinności i niezliczoną ilość pożytków pszczelich. Znajdują się tutaj ogromne wrzosowiska, piękne aleje starych lip, akacjowe zagajniki i barwiące krajobraz na żółto i czerwono uprawy rzepaku i gryki.

• Blisko dwustu pszczelarzy pozyskuje miód, zachowując tradycje tego ginącego już zawodu. Dzięki tradycji właśnie oraz niezwykłej czystości środowiska i wyjątkowej trosce o rodziny pszczele, miód ten jest najwyższej jakości.

• Marka miodów Drahimskich daje mu gwarancję i metrykę pochodzenia. Miód Drahimski jest złotem tego regionu, a pracowite pszczoły symbolem jego gospodarnych mieszkańców.

• Miody drahimskie można kupić w najlepszych handlowych galeriach Szczecina. Drahim zaistniał w świadomości publicznej. Jego tajemnicza nazwa i historia wzbudza zainteresowanie regionem.

PASZTECIK SZCZECIŃSKI

• Historia pasztecika szczecińskiego sięga końca lat 60-tych XX wieku.

• Ówczesna Szczecińska Spółdzielnia Społem otrzymała w 1969 roku z radzieckiego demobilu maszynę służącą do wyrabiania „pierożków”. W radzieckich jednostkach wojskowych służyła w razie nagłej potrzeby do wyżywienia żołnierzy. Fabryczna nazwa maszyny to „Automat do prigotowlienia pierożkow”.

• Aby produktowi nadać polską nazwę, pracownicy WSS Społem w Szczecinie wymyślili nazwę „pasztecik”, która lepiej przystawała do charakteru wyrobu z ciasta drożdżowego nadziewanego zmielonym farszem mięsnym.

• Receptura pasztecika szczecińskiego oparta jest tylko na naturalnych składnikach i naturalnych metodach dojrzewania ciasta drożdżowego. W tradycyjnie produkowanych pasztecikach nie występują żadne zamienniki surowców naturalnych. Tajemnica receptury kryje się w odpowiednich proporcjach i odpowiednim sposobie ich mieszania, które kultywowane są od samego początku powstania pierwszego pasztecika na początku lat siedemdziesiątych. Należy przy tym podkreślić, że prawdziwy pasztecik to taki pasztecik, który produkowany jest z naturalnych składników i podawany jest prosto z maszyny do ich wypieku.

• Oryginalny pasztecik nie może być mrożony i powtórnie odgrzewany.

• Najbardziej popularnym nadzieniem pasztecików było i jest nadzienie mięsne. Jednak lata 80-te XX wieku przyniosły niestety problemy z zaopatrzeniem w podstawowe surowce. „(…) W latach 80. nie było mięsa na farsz. Robiło się więc go z tego, co można było kupić. Były paszteciki z masą jajeczną i rybną, z twarożkiem w dwóch wersjach: na słodko i słono. Wraz z upadkiem PRL i nastaniem gospodarki rynkowej na stałe wrócił farsz mięsny”

• Obecnie ciepłe paszteciki z drożdżowego ciasta z nadzieniem mięsnym nadal są ulubioną potrawą szczecinian.

MIÓD PITNY TRÓJNIAK

• Tradycja produkcji miodów pitnych przetrwała do dzisiaj mimo wielu przeszkód.

• Tradycyjne pozostało też nazewnictwo; podział na „czwórniaki”, „trójniaki”, „dwójniaki”, „półtoraki”.

• W przypadku „trójniaków”, miodów pijanych w Polsce, wg źródeł, stosunek wody do miodu ma się jak dwa do jednego.

• Tradycyjnego staropolskiego charakteru, produkowany współcześnie „trójniak”, nabiera jednak dopiero w przypadku przestrzegania ustalonych przez wieki reguł. Po zakończonej fermentacji trunek poddany musi zostać rocznemu leżakowaniu i dojrzewaniu w dębowych beczkach i określonych warunkach.

• Obecnie produkcja miodów podlega określonym przepisom prawnym. Pierwszy z nich to ustawa z 1948 roku o produkcji win, moszczów winnych i miodów pitnych oraz o obrocie tymi produktami, a ostatni, obowiązujący teraz to rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 grudnia 2004 roku w sprawie szczególnych rodzajów fermentowanych napojów winiarskich oraz szczegółowych wymagań organoleptycznych, fizycznych i chemicznych dla tych napojów

NALEWKA ZE ŚLIWEK Z DĘBINY

• Właściwy przepis na Nalewkę ze śliwek z Dębiny został przywieziony w rejony obecnego Województwa Zachodniopomorskiego przez jednego z mieszkańców Polski, który podczas I wojny światowej walczył jako ochotnik na froncie francusko-niemieckim.

• Przez kilkadziesiąt lat przepis na nalewkę był przekazywany w formie ustnej - jako rodzinna tradycja. Dopiero krótko po II wojnie światowej został utrwalony, w formie odręcznych zapisków w książce-atlasie dr. Zygmunta Łempickiego Świat i Życie - Zarys Encyklopedyczny Współczesnej Wiedzy i Kultury, Wydawnictwo Książnica-Atlas S.A., Zjednoczone Zakłady Kartograficzne i Wydawnicze T.N.S.W., Lwów 1939.

• Na odwrocie tablicy szóstej powyższej książki można zapoznać się z dokładnym przepisem na nalewkę z dzikich śliwek: Nalewka (…) z Dębiny: 1 funt dzikich śliwek 2 kwatery wody 1 funty cukru 1 kwatera wódki kwaterka spirytusu” Kosztuj na Wielkanoc

• Jak wynika z owych zapisków, jest to nalewka, którą należy przygotować i kosztować na jedno z najpiękniejszych świąt obchodzonych w Polsce - Wielkanoc. Sam autor przepisu, podaje również sugestię, że nalewka nie jest alkoholem, który pije się w większych ilościach, lecz powinno się ją jedynie kosztować.

WINO ZE ŚLIWEK

• Tradycja wyrobu wina ze śliwek w niektórych domach obecnego województwa zachodniopomorskiego związana jest z zapiskami ręcznymi pochodzącymi z 1946 roku.

• Podstawowy przepis na wino zapisany został przez w dniu 29 listopada 1946 roku na odwrocie rodzinnego zdjęcia. Napis wykonany jest pismem odręcznym, w języku ukraińskim. W luźnym tłumaczeniu na język polski napis brzmi: Dla pamięci mojego brata Trefona wino naszego taty, to: śliwki, cukier, woda. Dziewcząt tu jest tak dużo, że można wybierać.

Podsumowanie

PIS	IW	IJHARS	IH
żywność pochodzenia zwierzęcego i niezwierzęcego (detal)	żywność pochodzenia zwierzęcego	każda żywność	każda żywność
produkcja składowanie obrót hurtowy obrót detaliczny	produkcja składowanie obrót hurtowy sprzedaż bezpośred	produkcja składowanie obrót hurtowy --------------------	--------------------- --------------------- --------------------- obrót detaliczny

2

---