Potencjał kadrowy

urzędowej kontroli

żywności

wykorzystywany w

nadzorze nad

bezpieczeństwem

żywności w Polsce

Wykład 7

•

Zapewnienie bezpieczeństwa żywności „od
pola do stołu”

(spadek ryzyka powstania wielu chorób i

zaburzeń stanu zdrowia)

- to jedno z najważniejszych

zadań polityki zdrowotnej kraju

•

!!! Bezpieczeństwo żywności to ogół
warunków, które musza być spełnione oraz
działań, które muszą być podjęte na wszystkich
etapach łańcucha żywnościowego w celu
zapewnienia zdrowia i życia człowieka

Jest ono wynikiem:

• przestrzeganie ogólnych zasad higieny „od pola do stołu”
• sprawny system kontroli wewnętrznej, prowadzony w

zakładzie

• sprawny system kontroli zewnętrznej, sprawowany, przez

organy urzędowej kontroli żywności

(w Polsce pięć

organów)

Podstawową rolę w:

•

nadzorze nad bezpieczeństwem zdrowotnym
żywności

•

nadzorze nad materiałami i wyrobami
przeznaczonymi do kontaktu z żywnością

•

nadzorze nad przestrzeganiem warunków
sanitarnych w procesie produkcji i obrocie
tymi produktami (z uwzględnieniem systemu
HACCP)

Sprawuje:

•

Państwowa Inspekcja Sanitarna

•

Inspekcja Weterynaryjna, która nadzoruje
żywność pochodzenia zwierzęcego - mięso,
mleko, jaja, ryby i ich przetwory

Do zadań urzędowej kontroli

żywności

(w zależności od

kompetencji)

, należy m.in.

(1)

:

•

ocena jakości zdrowotnej:

• środków spożywczych ogólnego spożycia i ich

składników

• żywności specjalnego żywnościowego przeznaczenia
• suplementów diety
• dozwolonych substancji dodatkowych
• materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z

żywnością (krajowych i importowanych)

•

nadzór nad jakością zdrowotna produktów
pochodzenia zwierzęcego

•

kontrola produktów spożywczych
znajdujących się w obrocie detalicznym

Do zadań urzędowej kontroli

żywności

(w zależności od

kompetencji)

, należy m.in.

(2)

:

•

kontrola jakości handlowej artykułów rolno-
spożywczych w produkcji i obrocie, w tym
również importowanych, a także wywożonych za
granicę

•

nadzór nad przestrzeganiem warunków
sanitarno-higienicznym w całym łańcuchu
żywnościowym,

( tj. w czasie pozyskiwania surowców,

produkcji, przetwarzania, składowania, transportu oraz
sprzedaży żywności)

•

ocena stanu sanitarno-higienicznego zakładów
żywności i żywienia

•

nadzór nad obrotem zwierzętami oraz badanie
zwierząt rzeźnych

Do zadań urzędowej kontroli

żywności

(w zależności od

kompetencji)

, należy m.in.

(3)

:

•

zapobieganie chorobom zakaźnym zwierząt i
ich zwalczanie

•

ocena bezpieczeństwa środków żywienia
zwierząt i komponentów stosowanych do ich
produkcji oraz weterynaryjnych produktów
leczniczych przeznaczonych dla zwierząt

•

kontrola fitosanitarna roślin, produktów
roślinnych

(w tym nadzór nad przestrzeganiem okresów

karencji i prewencji dla środków ochrony roślin)

•

monitoring bezpieczeństwa roślin,
produktów rolniczych i żywności

•

Realizacja powyższych zadań organów
urzędowej kontroli żywności wymaga
zaangażowania dużej grupy osób:

• w nadzorze
• w laboratoriach
• jako personel pomocniczy

•

We wszystkich inspekcjach sprawujących nadzór
nad bezpieczeństwem żywności i żywienia
zatrudnionych jest około

12 tysięcy osób

:

•

najwięcej osób pracuje w Inspekcji
Weterynaryjnej [4855 osób] i Państwowej
Inspekcji Sanitarnej [4165 osób]

(podstawowa rola w

urzędowej kontroli żywności w Polsce)

- jest to

76% osób

zatrudnionych przy kontroli jakości zdrowotnej
żywności

(najmniej w IH - 647 osób)

Struktura zatrudnienia w poszczególnych

organach inspekcji związanych z kontrolą

żywności

(stan na 11.02.2002 r)

=================================================================================================

============================

Organ urzędowej kontroli żywności

Liczba

zatrudnionych

Ogółem W

laboratoriach

=================================================================================================

============================

•

Państwowa Inspekcja Sanitarna 4 164 1 664

•

Inspekcja Weterynaryjna 4 855 543

(w tym wolno praktykujący lek. wet.) (3 984)

•

Inspekcja Jakości Handlowej 750 163
Artykułów Rolno-Spożywczych

•

Inspekcja Ochrony Roślin i 1 485 242
Nasiennictwa

•

Inspekcja Handlowa 647 98

•

OGÓŁEM 11 901 2 710

Szczeble działania organów

urzędowej kontroli żywności

(1)

:

•

Szczebel centralny

-

(w zależności od inspekcji)

-

przez Głównego Inspektora lub Głównego
Lekarza Weterynarii, który jest centralnym
organem administracji rządowej

•

Szczebel wojewódzki

-

(w zależności od inspekcji)

- przez wojewódzkiego inspektora lub
wojewódzkiego lekarza weterynarii

•

Szczebel powiatowy

-

(w zależności od inspekcji)

przez powiatowego inspektora lub
powiatowego lekarza weterynarii

(Inspekcja

Ochrony Roślin i Nasiennictwa nie posiada oddziałów
szczebla powiatowego)

Szczeble działania organów

urzędowej kontroli żywności

(2)

:

Szczebel centralny:

•

Na szczeblu centralnym w inspekcjach
urzędowej kontroli zatrudnione są 233 osoby
(

2% ogółu pracowników zajmujących się

kontrolą żywności

):

– w zależności od inspekcji na szczeblu tym

pracuje od 6 do 116 osób

– najwyższy odsetek zatrudniony jest w Inspekcji

Handlowej (ok. 18% ogółu pracujących w
inspekcji)

– najniższy odsetek w Inspekcji Weterynaryjnej (6

osób) i Państwowej Inspekcji Sanitarnej (10 osób)

Szczeble działania organów

urzędowej kontroli żywności

(3)

:

Szczebel wojewódzki:

•

Na szczeblu wojewódzkim nadzór nad
bezpieczeństwem zdrowotnym żywności i
żywienia sprawuje 3 217 osób (

23% ogółu

pracowników zajmujących się kontrolą
żywności

):

– najwięcej zatrudnionych na tym szczeblu jest

zatrudnionych w Inspekcji Ochrony Roślin i
Nasiennictwa - 1 475 osób oraz w Państwowej
Inspekcji Sanitarnej - 1 008 osób

(W przypadku IORiN wynika to z braku szczebla powiatowego)

– najmniejszą liczbę osób zatrudnionych na tym

szczeblu posiada Inspekcja Weterynaryjna - 53 osoby
(

1,2 % ogółu

)

Szczeble działania organów

urzędowej kontroli żywności

(4)

:

Szczebel powiatowy:

•

Na szczeblu powiatowym (terenowym)
pracuje największa liczba osób zajmujących
się kontrola żywności

•

We wszystkich inspekcjach zatrudnione jest
8451 osób (

co stanowi 71% personelu

)

– najwięcej zatrudnionych jest w Inspekcji

Weterynaryjnej i Państwowej Inspekcji Sanitarnej

(osoby te stanowią

94% wszystkich pracowników

szczebla powiatowego

zajmujących się kontrolą

żywności)

[Przeważającą grupą zatrudnioną w IW

stanowią wolno pracujący lekarze weterynarii (z 4 855
pracowników tej grupy - 3 984 to lekarze weterynarii)]

Struktura wykształcenia

personelu zatrudnionego w

poszczególnych organach

urzędowej kontroli żywności

(1)

:

Wykształcenie wyższe

(wśród ok. 12

tys. osób pracujących w organach
urzędowej kontroli żywności)

posiada 68%

osób (8 075 osób)

•

najwyższy odsetek osób z wykształceniem
wyższym zatrudnionych jest w Inspekcji
Weterynaryjnej (ponad 97% pracowników)

[wśród pracowników Inspekcji Weterynaryjnej ponad
82% zatrudnionych stanowią lekarze weterynarii]

Struktura wykształcenia

personelu zatrudnionego w

poszczególnych organach

urzędowej kontroli żywności

(2)

:

•

w Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-
Spożywczych oraz Inspekcji Ochrony Roślin i
Nasiennictwa wykształcenie wyższe posiada
ponad 67% pracowników

[w IJARS zatrudnionych

jest 174 inspektorów z wyższym wykształceniem]

•

Państwowa Inspekcja Sanitarna zatrudnia
najmniej pracowników z wyższym
wykształceniem - około 36%

[są to głównie

absolwenci wydziałów chemii; biologii; technologii
żywności i żywienia; farmacji; rolnictwa; medycyny i
weterynarii]

Struktura wykształcenia

personelu zatrudnionego w

poszczególnych organach

urzędowej kontroli żywności

(3)

:

Wykształcenie średnie

(wśród ok. 12 tys.

osób pracujących w organach urzędowej kontroli

żywności)

posiada 31% osób (3 703 osoby)

•

zatrudnieni są przede wszystkim w Państwowej
Inspekcji Sanitarnej - ponad 63% pracowników
PIS

•

w Inspekcji Handlowej zatrudnione jest około
47% pracowników ze średnim wykształceniem

•

najniższy odsetek osób z wykształceniem
średnim pracuje w Inspekcji Weterynaryjnej -
jedynie 1,9%

Struktura wykształcenia

personelu zatrudnionego w

poszczególnych organach

urzędowej kontroli żywności

(4)

:

Wykształcenie inne niż wyższe i
średnie

(wśród ok. 12 tys. osób

pracujących w organach urzędowej
kontroli żywności)

posiada około 1%

personelu

•

przeważającą część osób z wykształceniem
innym niż wyższe i średnie są to osoby
zatrudnione w laboratorium

Badania analityczne prowadzone

przez organy urzędowej kontroli

żywności

(1)

:

•

Organy urzędowej kontroli żywności oprócz
działalności polegającej na nadzorowaniu w
terenie przeprowadzają również badania
analityczne w zakresie parametrów:

– chemicznych
– fizykochemicznych
– mikrobiologicznych
– wartości odżywczej
– oceny sensorycznej

•

Badania te przeprowadzane są

w 354

laboratoriach urzędowej kontroli żywności

Badania analityczne prowadzone

przez organy urzędowej kontroli

żywności

(2)

:

W

laboratoriach badania żywności

(w ww. inspekcjach)

zatrudnionych jest ponad

2

700 osób

(co stanowi około

23% ogółu

zatrudnionych w urzędowej kontroli

żywności

)

•

największą liczbą zatrudnionych dysponuje
Państwowa Inspekcja Sanitarna (zatrudnia
ponad

1 660 osób - jest to 40%

ogółu

zatrudnionych przy prowadzeniu
urzędowej kontroli przez

PIS

)

Badania analityczne prowadzone

przez organy urzędowej kontroli

żywności

(2)

:

•

PIS - badania żywności przeprowadza w
268 laboratoriach na szczeblu
wojewódzkim i powiatowym

•

w

44 laboratoriach wojewódzkich

stacji

sanitarno-epidemiologicznych pracuje
706 osób (42% zatrudnionych przy
analizie żywności)

•

w

244 laboratoriach

stacji sanitarno-

epidemiologicznych

szczebla

powiatowego

pracuje 958 osób

Badania analityczne prowadzone

przez organy urzędowej kontroli

żywności

(3)

:

•

w laboratoriach Inspekcji Weterynaryjnej
pracuje

543 osoby

(2/3 zatrudnionych w

laboratoriach PIS) - co stanowi

11% ogółu

potencjału kadrowego IW

•

laboratoria zlokalizowane są na szczeblu:

– centralnym (55 osób - są to pracownicy

Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w
Puławach)

– wojewódzkim (16 laboratoriów wojewódzkich

Zakładu Higieny Weterynaryjnej i 27
oddziałów - zatrudniających 488 pracowników)

Badania analityczne prowadzone

przez organy urzędowej kontroli

żywności

(4)

:

•

W pozostałych laboratoriach urzędowej
kontroli żywności zatrudnione jest 503
pracowników

•

Inspekcja Handlowa - w

11 laboratoriach

sieci

podstawowej i

6 pracowniach

sieci

uzupełniającej (są to laboratoria na szczeblu
centralnym inspekcji) zatrudnia

98 osób (15%

ogółu

zatrudnienia przy urzędowej kontroli

żywności

IH

)

•

Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa - w

6

laboratoriach

zatrudnione jest

242 osoby

(16,3% potencjału kadrowego IORiN)

Badania analityczne prowadzone

przez organy urzędowej kontroli

żywności

(5)

:

•

Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-
Spożywczych - w

20 laboratoriach

zatrudnionych

jest

163 osoby (21,7% ogółu zatrudnienia IJHARS)

• na szczeblu centralnym pracuje - 3 osoby
• na szczeblu wojewódzkim pracuje - 104 osoby
• na szczeblu powiatowym pracuje - 56 osób

=====================================================================================================

========================

Wykształcenie osób zatrudnionych w

laboratoriach urzędowej kontroli żywności

(1):

•

wśród osób zatrudnionych w laboratoriach
urzędowej kontroli żywności 50% posiada
wykształcenie wyższe, a ponad 45% średnie

Wykształcenie osób zatrudnionych w

laboratoriach urzędowej kontroli żywności

(2):

•

w laboratoriach badania żywności pracuje

mniejszy odsetek osób z wyższym

wykształceniem w porównaniu do ogółu

zatrudnionych w urzędowej kontroli żywności

•

w niektórych inspekcjach poziom wykształcenia

pracowników laboratoriów jest zdecydowanie

wyższy niż w całej inspekcji, dotyczy to:

• Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-

Spożywczych

• Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa
• Inspekcji Handlowej

(w Inspekcji Weterynaryjnej ilość osób zatrudnionych w

laboratoriach jest o ponad 60% niższy - lekarze weterynarii vs

osoby zatrudnione w laboratoriach)

Wykształcenie osób zatrudnionych w

laboratoriach urzędowej kontroli żywności (2):

•

najniższy odsetek osób z wykształceniem średnim
(ok.

12%

pracowników laboratoriów)

zatrudnionych jest w laboratoriach Inspekcji
Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz Inspekcji
Handlowej

•

najwyższy odsetek osób z wykształceniem średnim
(ok.

52%

pracowników laboratoriów)

zatrudnionych jest w laboratoriach Państwowej
Inspekcji Sanitarnej

[Najwięcej osób o profilu wykształcenia innym niż wyższe i
średnie zatrudnionych jest w laboratoriach Inspekcji
Weterynaryjnej (

ponad 16%

) i Inspekcji Handlowej (

ponad 12%

)// W

laboratoriach IORiN nie jest zatrudniony personel o takim poziomie
wykształcenia - pracują wyłącznie osoby z wykształceniem wyższym
i średnim]

PODSUMOWANIE

(1)

:

•

W organach urzędowej kontroli żywności
zatrudnionych jest około 12 tys.
pracowników merytorycznych

•

Udział procentowy osób zajmujących się
kontrolą żywności posiadających wyższe
wykształcenie wynosi ok. 68% (w
laboratoriach niecałe 50%)

•

W większości inspekcji wyższe wykształcenie
posiada około 50% zatrudnionych

•

w Państwowej Inspekcji Sanitarnej - jest to
36%

•

w Inspekcji Weterynaryjnej - jest to 97%

PODSUMOWANIE

(2)

:

•

Konieczne jest przeprowadzenie zmian w
strukturze zatrudnienia w większości
organów urzędowej kontroli żywności:

– zwiększenie udziału pracowników z wyższym

wykształceniem

– zatrudnianie osób z wykształceniem wyższym
– podnoszenie kwalifikacji obecnie

zatrudnionego personelu (umożliwienie/
kierowanie na odpowiednie związane z pracą
studia wyższe czy podyplomowe)

– doszkalanie osób zatrudnionych w

inspekcjach na kursach specjalistycznych dla
pracowników urzędowej kontroli żywności

PODSUMOWANIE

(3)

:

W związku z proponowaną:

•

integracją merytoryczną organów urzędowej
kontroli żywności

•

rozszerzeniem zakresu zadań

•

restrukturyzacją laboratoriów badania
żywności

nastąpi zmiana struktury zatrudnienia:

•

stworzenie wyspecjalizowanych grup
personelu

•

zatrudnianie bardziej wykwalifikowanych
pracowników (posiadających wykształcenie
związane z wykonywaną pracą)