Sztuka poetycka Nicolas Boileau

Księga III

Tragedia:

1. Tragedia ma swój początek w pieśniach i zabawach związanych ze świętem ku czci Dionizosa

2. Trzech ojców tragedii - trzy etapy rozwoju tragedii:

1. Tespis - jeżdżąc po wsiach wozem, wystawiał swoje sztuki w czasie winobrania.

2. Eschylos - zawdzięczamy mu maski, wprowadzenie zróżnicowanych charakterów i koturny, na których występowali aktorzy na scenie

3. Sofokles - „wzniósł tragedię na wyżyny”, dostojeństwo, harmonia, wiąże chór z tokiem dramatycznych wydarzeń, zawdzięcza się mu też nowe jakości w wierszu

3. Przeznaczona do wystawiania na scenie

4. Język i forma, zawartość treściowa

• Bolieau był przeciwny elementom retoryki w tragedii, gdyż jak pisał: Chłodne rozprawy w widzu czucia budzą letnie, Widownia nie przyklaśnie znużywszy się setnie; odbierając dyskursa wzdęte retorycznie zdrzemnie się albo pocznie wydziwiać krytycznie.

• Postuluje za wyrazistością języka, zwięzłością oraz umiejętnym budowaniem nastroju

• Utwory te wiązały się z ważkością treści oraz dostojeństwem formy (dostojny wiersz)

5. Jakie zasady kierują dziełem?

• Zasada trzech jedności, na początku utworu należy określić miejsce akcji oraz wprowadzić widza w wydarzenia. Akcja powinna być prowadzona umiejętnie. (Jest wynikiem racjonalności.)

• Kolejna zasada ważna dla tragedii to zasada wiarygodności: wydarzenia powinny być prawdopodobne, gdyż trudno, żeby poruszało to, w co nie wierzymy

• Realizm, autentyczność (żeby uchwycić autentyczny rys epoki i postaci w niej żyjących, które są tematem dzieła, żeby nie odbijać w dawnej rzeczywistości dzisiejszej)

• Pisarz powinien kierować się zasadą stosowności (decorum). Na czym polega:

• Postać od początku do końca powinna być taka sama

• Zróżnicowanie języka: użycie słów zależne od emocji i statusu postaci

• Odpowiedniość treści do charakteru aktualnie dziejących się wydarzeń, czyli treść sensowna, jasna, wystrzegać się zbędnego patosu Te pompatyczne zlepki niedobranych zwrotów Miłośnik deklamacji zawsze wtykać gotów.

• Należy opowiedzieć to, czego nie da się pokazać na scenie

• Punkt kulminacyjny - powinien być zaskoczeniem dla widza, za jego sprawą zmienia się bieg wydarzeń, stare treści zyskują nowe znaczenie.

6. Zadania sztuki (tragedii):

• Sztuka powinna umieć uczynić z przedmiotu odrażającego (ohydny) ponętny (powabny)

• Dzieło ma podobać się i wzruszać

• Tragiczne losy bohaterów mają oczarować i rozerwać odbiorcę

• Ponadto dzieło powinno wryć się głęboko w pamięć odbiorcy

• Co świadczy o niewielkiej wartości utworu? Mianowicie to, że tocząca się akcja, choć ułożona poprawnie, nie porusza widzem, nie wywołuje określonych uczuć, m. in. litości, trwogi („groza”) czy gniewu.

• Boileau nie wykluczał dotarcia do widza poprzez romans:

• Przeciwnie niż w tragedii dominuje tu fikcja oraz sentymentalność

• Przestrzega, żeby:

• Bohaterowie nie byli zbyt tkliwi, jednowymiarowi (niech mają ludzkie cechy, popełniają błędy)

• Miłość nie była wyłącznie cnotą (postuluje by była słabością)

Epika:

• Obejmuje przedstawia szerszą perspektywę czasową zdarzeń niż tragedia, w związku z czym jest dłuższa od niej

• Źródłem dla treści eposu jest mit, w wyniku tego w utworze epickim współistnieją światy boski i ludzki, dopuszcza się obecność elementów cudownych

• Nie należy wyrzekać się antycznego dziedzictwa, ponieważ czyni to tekst nudnym, przyziemnym, ponadto poszerza ono horyzont utworu

• Przeciwny tematyce biblijnej ewangelii nam innej nie daje poręki Prócz pokuty za grzechy lub piekielnej męki; Takie zaś pomieszanie prawdy i zmyślenia Prawdę wiary bezmyślnie w głupią bajdę zmienia.

• Nie zaleca chrześcijańskiej tematyki wplatać na siłę w pogańską formę, natomiast w utworach o tematyce świeckiej mitologiczne treści są pożądane

• Postacie wyposażeni w cnotę i męstwo oraz wady godne prawdziwych bohaterów

• Zbytnie nagromadzenie zdarzeń oraz zatracanie się w nieistotnych szczegółach nie służy powieści

• Akcja prowadzona wartko, opisy bogate i żywe,

• Wytworny język, ale bez przesadnej podniosłości i zawiłości Dobrze, gdy wiersz poety wraz górny a miły; Źle, gdy przy podniosłości nudny a zawiły

• Za przykład dobrego epika podaje Homera i jego dzieła. Wg Boileau potrafi on zająć czytelnika, ale nie męczy, przez jego dzieła przebija się ład.

• Dobry poemat nie jest dziełem wypadku, żeby powstał, trzeba mozolnie się napracować, a nie wyłącznie dać ponieść się wenie, gdyż prowadzi to do tego, że ostatecznie dzieła takie będą wyłącznie zajmujące dla moli i myszy

Komedia

• Kolebką komedii są Ateny

• Najpierw komedia była terenem złośliwych drwin z ważnych spraw, dopiero za czasów Menendra ostra drwina złagodniała.

• Komedia czerpie z natury i nie może z niej rezygnować, tu przykład dzieł Terencjusza

• Autor komedii musi być dobrym obserwatorem rzeczywistości, musi umieć wychwycić detale, które to zwykle są powodem komizmu.

• W komedii nie może być tragicznych wątków, ale też nie wolno jej harców na rynku wystawiać, czyli nie może być totalnie pozbawiona gustu

• Sztuki te charakteryzują się stylem niskim, acz miłym

• W komedii również musi być zachowane zróżnicowanie języka postaci, tzn. starzec mówi jak ktoś starszy, a młody jak młody człowiek.

• Żarty powinny być strojone w szlachetny sposób, należy wystrzegać się dwuznacznych żartów, które bawią przez sprośność skojarzeń

• Akcja musi być prowadzona umiejętnie, sceny muszą się ze sobą w jakiś sposób wiązać.

• W komedii ważną role odgrywają również celne riposty

• Wspomina o Molierze, który byłby świetnym komediopisarzem, gdyby nie miał pospolitego smaku (trywialny)

Księga IV

• Jeśli jest się marnym pisarzem, powinno się zrezygnować. Nie ma stopni pośrednich między świetnym a złym poetą.

• Poeta nie powinien pysznić się z powodu pochlebstw, gdyż zwykle są to pochwały bezwartościowe, należy raczej słuchać słów krytyki, gdyż zwykle jest ona konstruktywna, pozwala dostrzec mankamenty dzieła i poprawić błędy

• Dobry krytyk nie może być dobrym pisarzem i na odwrót

• Trzeba zabiegać o mądrą publiczność, a nie brać wszystkich jak leci.

• Żeby dzieło było interesujące dla odbiorcy, musi bawić i uczyć, być piękne i użyteczne

• Ponadto pisarz nie może brać występku i grzechu w obronę, dzieło musi mieć jakieś wartości moralne.

• Twórca powinien cenić cnotę zarówno w życiu jak i na kartach swego dzieła, nie powinien kierować się zazdrością i oszalałą złością

• Jest przeciwny wykluczeniu miłości z poezji.

• Nie można zupełnie odizolować się od świata i ludzi, zajmując się wyłącznie pisaniem.

• Zapłatą dla pisarza ma być sława, dzieła powstające tylko dla pieniędzy okazują się w ostatecznym rozrachunku marne.

• Poezja, czyli sztuka mówienia ma szczególną moc, okrutny świat bezprawia i nierówności potrafi zmienić w świat harmonii i ładu, rządzony przez sprawiedliwość i dobro (przykład Orfeusza, który serca niebezpiecznych dzikich zwierząt poruszał czułością)

• Poezja uczy cnoty, utrwala mądrość przodków, nędza zaś sprawia, że poezja traci swą pierwotną szlachetność i czystość.