Na jakie problemy współczesności wskazał S. Mrożek w „Tangu”?
Sławomir Mrożek nakreśla w dramacie „Tango” przewrotny obraz rodziny poddanej odwiecznemu problemowi jakim jest konflikt pokoleń a także problem władzy i skutki rewolucji. Sposób, w jaki to robi, pozostawia nam dużą swobodę interpretacji i dzięki bardzo umownemu przedstawieniu postaci i wydarzeń pozwala rozumieć utwór uniwersalnie. A świat przedstawiony w utworze pozbawiony jest zasad i wartości, które określamy jako tradycyjne i zgodne z naszym pojęciem porządku i ładu moralnego. Mrożek swój dramat pisał w czasach gdy dokoła rozrastała się pajęczyna obłudy i fikcyjnych ideałów, pozbawiona wartości duchowych pleciona przez komunistyczne władze, i paradoksalnie właśnie teraz, mimo zmiany systemu politycznego nasze pokolenie jest narażone na podobne zjawiska.
Każdy z nas stara się być bacznym obserwatorem zmian zachodzących w naszym życiu codziennym i umiejętnie dostosowywać się do obowiązujących norm i zachowań. Jedynie taka postawa zapewnia nam możliwość przetrwania w dzisiejszej rzeczywistości. Posługując się przekleństwem „obyś żył w ciekawych czasach” można stwierdzić, ze zawsze okresy przemian, rewolucji, nawet tych najbardziej bezkrwawych przynoszą ze sobą zagrożenia których nie wolno nam ignorować. Zagrożenia te szczególnie intensywnie przenoszą się na podatny grunt jakim są młodzi ludzie, wchodzący w dorosłe życie bez obciążenia tradycyjnymi i trwałymi wartościami. Często, w przeciwieństwie do bohatera „Tanga” Artura młodzi ludzie nie zamierzają buntować się przeciwko obowiązującym normom, ale wręcz upodabniają się do bezmyślnego, tępego Edka, który wykorzystuje po prostu nadążająca się okazje do zaszczepienia własnych zachowań pozostałym bohaterom. Tradycyjny konflikt pokoleń powodowany młodzieńczym buntem i fantazja, jest motorem przemian, które wprowadzają młodego człowieka w dorosłość, dają mu możliwość weryfikacji własnych poglądów i przekonań. Jednak w naszym społeczeństwie bunt jest rozumiany jako cos niewłaściwego i niezdrowego, kojarzony jest raczej z postawa człowieka należącego do marginesu, i niestety ma to swoje uzasadnienia w rzeczywistej sytuacji. W czasach gdy tempo życia wymusza nieustanny wyścig z czasem i każda porażka stawia nas w szeregu przegranych i „tych gorszych” nie ma miejsca na bunt, ludzie skupieni są przede wszystkim na czerpaniu korzyści z otaczającej nas rzeczywistości, i tak naprawdę zmiany mogą jedynie burzyć nasze poczucie stabilizacji.
Bardzo dobrze oddaje rzeczywista sytuacje naszego młodego pokolenia film Ryszarda Krauze pt. „Dług” . W przeciwieństwie do dramatu Mrożka, który można odczytywać jako tragikomedie przesyconą groteskową, karykaturalną wizją świata „Dług jest ekranizacją faktycznych wydarzeń i gotową ilustracją naszego pokolenia. Jego młodzi bohaterowie nie reprezentują postaw buntowników, to przedsiębiorcy chcący w uczciwy sposób rozpocząć własną działalność gospodarcza, podchodzą do sprawy z idealizmem i wiarą w sukces. Jednakże napotykają na swojej drodze osobnika podobnego do Edka, którego jedyną siłą jest przemoc fizyczna i psychiczna, doprowadzeni do ostateczności, pozbawieni jakichkolwiek szans na obronę postanawiają pozbawić go życia. I właśnie w tym posunięciu znajduje się największa różnica jaka rozgranicza świat Mrożka od naszego świata współczesnego. W „Tangu” to Edek zabija buntownika Artura i zwycięża, a jego zwycięstwo prowadzi do upadku wartości duchowych i zwycięstwa siły prymitywnej, władzy materialnej. W „Długu” nie ma zwycięzców, bohaterowie choć wyzwolili się z narzuconej im niewoli ponieśli osobista klęskę, i nie przekłada się ona w żadnym stopniu na wartości materialne.
Można w tym miejscu zadać pytanie, czy zatem jesteśmy straconym pokoleniem, które wyrosło w czasach porewolucyjnej zawieruchy i podporządkowane jest władzy „Edków” ? Myślę, że nie. Zawsze jest tak, że to właśnie jednostki wpływają na losy mas, ale jednocześnie to masy tworzą rzeczywistość i powinna być ona oparta na odwiecznych zasadach i normach moralnych. Nie znaczy to oczywiście, że nie należy dążyć do zmian wprowadzających do naszego życia nowe doświadczenia. Bunt i konflikt pokoleń są nieodłącznym towarzyszem naszego życia i dzięki nim odkrywamy, że tak naprawdę są one dowodem naszego dostosowywania się do zmieniających się warunków. Nie powinnyśmy przy tym zapominać aby w ferworze zmian nie zgubić idei, która popychała nas do działania, gdyż to właśnie było przyczyna klęski Artura. Dzisiejsze młode pokolenie jest wystawione na te same rozterki, które są udziałem Artura, musimy wybierać pomiędzy zachowaniem naszych własnych przekonań a otaczającą nas rzeczywistością, która często zmusza do podporządkowania się i porzucenia własnych ideałów.
3