Współcześnie głównymi twórcami teoretycznej perspektywy funkcjonalno - strukturalnej są w zakresie odłamu strukturalnego - Claude Levi-Strauss i Alfred R. Radcliffe-Brown oraz w zakresie odłamu funkcjonalnego Bronisław Malinowski i Talcott Parsons.
Alfred R. Radcliffe-Brown jest przedstawicielem strukturalizmu funkcjonalnego , rozpatruje on podstawowe struktury społeczne w skali wielkich struktur społecznych, bowiem poznanie struktury społecznej konkretnego systemu pozwala wyjaśniać zjawiska kulturowe, obyczaje, wierzenia, wzory życia w społeczeństwie. Uważa on, ze struktura społeczna stanowi uregulowane stosunki między jednostkami i zbiorowościami osób w danym systemie społecznym i zapewnia systemowi społecznemu jego jedność i zwartość.
Malinowski reprezentuje orientację funkcjonalną. Zadaniem tego badacza społeczeństw u podstaw powstawania i funkcjonowania grup społecznych tkwią potrzeby, które pobudzają aktywność człowieka: biologiczne, psychiczne i społeczno-kulturalne. Potrzeby biologiczne i konieczności ich zaspokajania, powodujące organizowanie się ludzi w różne grupy społeczne, pojmowane jako formy zbiorowego działania. Aby grupy społeczne mogły realnie funkcjonować, muszą być określane sposoby działania, normy, symbole, kultura. Potrzeby biologiczne przyczyniają się do kształtowania się rodzin, różnych grup pokrewieństwa, zbiorowych form działalności gospodarczej, prowadzenia gospodarstw domowych itp. Działalność i formy organizacji związane z zaspokojeniem potrzeb biologicznych powodują kształtowanie się potrzeb tzw. pochodnych: psychicznych i społeczno-kulturowych, te zaś wymagają tworzenia dalszych form organizacji społecznej i wzorów kulturowych. Potrzeby ludzkie powodują konieczność powstawania różnego rodzaju stosunków społecznych i wzorów kulturowych, norm, wartości, wierzeń.
Talcott Parsons przedstawiciel teorii funkcjonalno-strukturalnej. Teoria systemu społecznego, traktowana jako teoria analityczna, miała już wyjaśnić nie tylko samo działanie społeczne i jego strukturę, ale również osobowość podmiotu działającego, systemy społeczne i kulturę na wszystkich poziomach i we wszystkich wymiarach życia społecznego, a więc na poziomie mikrostruktur i makrostruktur. System społeczny oznacza według Parsonsa każdy zorganizowany wzór -model interakcji. Według Parsonsa system społeczny powstaje dzięki instytucjonalizacji działań ludzkich i polega na uwzorowaniu, określeniu schematów interakcji zachodzących między jednostkami, zajmującymi różne pozycje. Wzory takich działań - interakcji podlegają normatywnej regulacji i wypełniane są treściami kulturowymi (wartościami) .
Robert K. Merton jest już nowoczesnym przedstawicielem funkcjonalizmu, zorientowanym nie na tworzenie ogólnej teorii socjologicznej wzorem swoich poprzedników, ale, przeciwnie, promującym tworzenie tzw. teorii średniego zasięgu.
Formułuje socjologiczne pojęcie grupy społecznej. Jest to ujęcie strukturalne grupy, gdyż Merton odnosi je do pewnej liczby ludzi, którzy wchodzą ze sobą w interakcję wedle ustalonych wzorów. Czasami nazywa też terminem grupy społecznej określoną liczbę ludzi pozostających w ustalonych stosunkach społecznych. Merton uwzględnia też świadomościowe aspekty grupy. Ustala bowiem trzy kryteria istnienia grupy: 1) trwałe, normatywnie ustalone formy społecznej interakcji, 2) samookreślanie się jednostki jako uczestnika grupy, 3) takie samo jej określanie przez innych ludzi.
Durkheim widział rzeczywistość społeczną, a w tym grupy społeczne, jako unormowane, uwzorowane struktury społeczne, zobiektywizowanych i zewnętrznych w stosunku do jednostki.
Podstawą teorii strukturalno - funkcjonalnej jest społeczeństwo rozumiane jako system - odrębna całość, składająca się z powiązanych wzajemnie elementów. Społeczeństwo jako całościowy system cechuje się swoistymi właściwościami, których nie da się zredukować do właściwości poszczególnych elementów systemu. Trwałość i integrację społeczną określają tzw. imperatywy funkcjonalne. System społeczny ma charakter samoregulujący a każdy element systemu jest uwikłany w sieć zależności, wiążących go z innymi elementami i systemem jako całością.
Zadaniem analizy socjologicznej jest badanie budowy danego systemu społecznego i funkcji jakie ona spełnia na rzecz systemu szerszego, natomiast analiza systemu ukazuje jakie funkcje spełnia każdy z elementów systemu na rzecz całości.
Podstawowym pojęciem stosowanym w analizie i wyjaśnianiu socjologicznym jest „funkcja". Pojęcie funkcji w tej teorii jest zrozumiałe jako określające rodzaj aktywności spełnianej przez dany element na rzecz określonego systemu społecznego czy też rodzaj wkładu danego systemu na rzecz szerszego systemu zewnętrznego. Jeszcze dokładniej pojęciem funkcji określa się właściwą dla danego systemu aktywność czy działalność konieczną, utrzymującą w istnieniu dany system. Funkcja ma charakter zdeterminowany i wynika ze struktury i rodzaju zależności między systemami czy też między elementami systemu.
Grupę społeczną można określić jako system społeczny, a więc pewną całość w szerokiej strukturze systemów społecznych, spełniającą określone funkcje na rzecz szerszych systemów społecznych czy też tzw. makrosystemów, złożoną z elementów funkcjonalnie ze sobą powiązanych.
Pojęcie małej grupy społecznej Małe grupy społeczne stanowią jeden z najbardziej znaczących terenów, na których ludzie wpływają na poglądy i zachowania innych ludzi. Jako mała społeczność grupa nie jest tylko zbiorowiskiem jednostek niezależnych od siebie, zachodzą w niej różnorodne interakcje, wzajemne zależności, zjawiska negatywne i pozytywne. Grupy można klasyfikować wg różnych kryteriów. Wyróżnia się więc grupy formalne i nieformalne. Grupy formalne są docelowe, mają określone zadania, istnieje więź emocjonalna między członkami grupy, zaspakajają one potrzeby psychiczne i społeczne jednostek. O powstaniu grupy formalnej decyduje ktoś z zewnątrz, powstają więc na podstawie obowiązku instytucjonalnego. Grupy nieformalne tworzą się spontanicznie, dobrowolnie, ich członków łączą wspólne potrzeby, pragnienia, cele.
Struktura społeczna w socjologii jest to układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia społeczna. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami.
INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY odnosi się przede wszystkim do małych grup.
Wywodzi się od Williama Jamesa, Johna Dewey'a oraz przede wszystkim od George'a Mead'a. W interakcjonizmie symbolicznym rzeczywistość społeczna sprowadza się do wzajemnych oddziaływań między jednostkami jako niepodległymi podmiotami tych czynności.
Interakcja (E Hałas) w ujęciu interakcjonizmu symbolicznego oznacza takie działanie, gdzie dwie osoby oddziaływują na siebie za pośrednictwem komunikacji, jednocześnie zmieniając wzajemnie swoje zachowania. Przy czym one nie reagują, tylko interpretują wzajemnie swoje zachowania dostosowując dzięki temu swą rolę nadawcy, lub odbiorcy.
Drugim elementem interakcjonistycznej koncepcji ludzkiego działania stanowi założenie, że jednostka w czasie reakcji nie odtwarza na stałe zapisanych wzorów, tylko sama konstruuje swoje zachowanie na podstawie interpretacji, działania czy zachowania partnera, oraz niejednokrotnie wejścia w jego rolę.
Herbert Blumer uważający się za wiernego kontynuatora Gearge'a Meada i twórcę interakcjonizmu symbolicznego zaczyna od wytłumaczenia dwóch punktów swojej teorii.
Pierwszy to założenie przez Meada, że człowiek wyposażony jest w jaźń, czyli mechanizm pozwalający traktować siebie jako przedmiot, dzięki któremu ma zdolność udzielania sobie rad. Drugi punkt głosi, że ludzkie działanie jest symboliczne i zachodzi za pomocą symboli stosowanych przez partnerów interakcji.
Tak więc zachowanie ludzkie nie jest rezultatem między innymi nacisków środowiskowych, bodźców, motywów, postaw i idei, tylko wynikiem interpretacji, oraz wynikających z niej poczynań danej jednostki. Blumer wyjaśnia również, że interakcje dokonują się w kontekście społecznym. Odwołując się do poglądu Meada tłumaczy, że jednostka przystosowuje swoje działanie nie tylko wobec partnera, ale również wobec innych
Manfred Kuhn zwraca uwagę na to, iż jaźń nie może być traktowana jako proces niestabilny, który kształtuje się w procesie socjalizacji, i obejmuje podstawowy zespół znaczeń i postaw jednostki wobec siebie. Jednostka definiuje sytuację i ocenia zjawiska w ukierunkowany sposób będąc przewidywalną.
Jeżeli chodzi o interakcje Kuhn twierdzi, iż wiele interakcji podlega trwałemu ich wykonywaniu, tzn, że powtarzanie interakcji powoduje, że utrwalają się pewne wzory ich wykonywania. W ten sam sposób powtarzają się również sytuacje społeczne.
TEORIA WYMIANY powstała jako reakcja na funkcjonalizm, który koncentrował się na wpływie jakiegoś zjawiska na system. Teoria wymiany jest to zespół teorii, opisujących świat społeczny jako układ wymiany dóbr zarówno materialnych jak i niematerialnych pomiędzy jednostkami i grupami społecznymi. Teoria wymiany postrzega każdą interakcję w charakterze transakcji - "coś za coś". Mówi się o niej również "teoria interesu własnego jednostki". Mówi ona o tym, że człowiek nie podejmuje działań bezinteresownie, tylko robi to oczekując korzyści nie tylko materialnych ale i również np. uznania ze strony innych, czy posłuszeństwa. O teorii wymiany mówili George Homans, oraz Peter Blau.
Według George'a Homansa "zachowanie społeczne jest wymianą dóbr materialnych, ale i niematerialnych, takich jak symbole aprobaty i prestiżu." Wszystkie organizacje społeczne powstały na zasadzie działania sieci wymian międzyjednostkowych. W organizacji potrzeby danej jednostki są spełniane przez inne jednostki należące do tej organizacji. Stworzył on też szereg twierdzeń, takich jak:
-twierdzenie o sukcesie(im częściej działanie jednostki jest nagradzane, tym bardziej prawdopodobne jest podjęcie przez nią tego działania),
-twierdzenie o bodźcu (jeżeli w przeszłości wystąpienie określonego bodźca lub zespołu bodźców było okolicznością, w której działanie jednostki zostało nagrodzone, to im bardziej prawdopodobne jest, że jednostka podejmie to lub podobne działani),
-twierdzenie o wartości (im bardziej działanie jest dla jednostki wartościowe, tym jest prawdopodobne, że będzie ona przejawiała to działanie),
-twierdzenie o deprywacji - nasyceniu ( im częściej w niedawnej przeszłości jednostka otrzymała określoną nagrodę, tym mniej wartościowa staje się dla niej każda następna jednostka tej nagrody.)
-twierdzenie o agresji (jeżeli działanie jednostki nie doprowadza do otrzymania nagrody lub jednostka otrzymała karę, której się nie spodziewała, zareaguje gniewem, a w gniewie rezultaty zachowania agresywnego będą miały wartości wynagradzające).
-twierdzenie o racjonalności (jednostka z dwóch alternatywnych działań wybierze te, które daje jej największe prawdopodobieństwo osiągnięcia większej korzyści).
Peter Blau wprowadził do analizy procesów wymiany pojęcie "użyteczności krańcowej", które mówi, że "im więcej oczekiwanych nagród jednostka uzyskuje w wyniku określonej czynności, tym mniej wartościowa jest ta czynność i tym mniej prawdopodobne będzie jej podjęcie". Chodzi o to, że jeśli w wyniku wykonywania jakiejś akcji otrzymujemy nagrody, to im więcej już otrzymaliśmy tym mniejszą wartość będzie miała dla nas kolejna porcja tej nagrody.
Kolejnym pojęciem wprowadzonym przez Blau'a jest pojęcie "normy wymiany sprawiedliwej", które wskazuje jaki powinien być stosunek nagród do kosztów w danej relacji wymiany. Jeśli normy te zostają zachwiane, strona pokrzywdzona może ujawniać zachowania agresywne.
Jeszcze jedno pojęcie Blaua to "atrakcyjność społeczna" czyli postrzeganie możliwości uzyskania nagrody. Jego zdaniem jest to czynnik konieczny do zaistnienia stosunku wymiany, który opiera się na przeświadczeniu, że ludzie, którzy "udzielają nagród, będą z kolei otrzymywać nagrody jako zapłatę za dostarczone dobra" Są cztery typy (klasy) nagród: pieniądze, akceptacja społeczna, szacunek (poważanie) oraz uległość. Z nich największą wartość ma uległość, potem szacunek, akceptacja, zaś najmniej stosowną nagrodą w stosunkach wymiany społecznej są pieniądze.
Najcenniejszą nagrodą wg Blau'a jest uległość, ponieważ wiąże się nieodłącznie ze stosunkiem władzy, a ten niesie za sobą możliwość odmawiania nagród tym, którzy nie chcą podporządkować się normom.
Struktura wg SZTOMPKI *organizacja stosunków społecznych *określona artykulacja *uporządkowanie ułożenie części *spójnie mniej lub bardziej trwałe regularność *istotne głębokie leżące u podstaw uwarunkowania i właściwości bardziej fundamentalne właściwości niż inne powierzchniowe cechy *uporządkowanie elementów które determinuje większość zróżnicowania w danej dziedzinie zjawiska * relacje między jednymi grupami, które znajdują wyraz w ich zachowaniu
Struktura społeczna wg SZMATKI- to ukryta sieć trwałych i regularnych powiązań między składnikami jakiejś dziedziny rzeczywistości która istotnie wpływa na przebieg obserwowanych zjawisk w tej dziedzinie.
Życie społeczne - kategoria opisowa empiryczna konkretna odnosząca się do zjawisk obserwowalnych obejmująca wszystkie przejawy ludzkiego zbiorowego istnienia. Jest to warstwa powierzchniowa warstwa rzeczywistości społecznej
Struktura społeczna- teoria wyjaśniająca teoretyczna abstrakcyjna nie mająca bezpośrednich obserwowalnych odniesień, warstwa głębinowa, ukryta społecznego świata
4 wymiary struktur społecznych- 1- Normatywny- powiązana i charakterystyczna dla danej zbiorowości sieć norm wartości instytucje zewnętrzne zobiektywizowane fakty społeczne wskazujące co powinno być 2- Idealny- powiązana i rozpowszechniona w danej zbiorowości sieć idei przekonań poglądów wizji, maja charakter kategoryczny stwierdzający 3-Interakcyjny- powiązana i typowa dla danej zbiorowości sieć wzajemnych ukierunkowanych i zorientowanych działań 4- Zróżnicowanych i powiązanych interesów- rozkład dostępu do dóbr społecznych uznanych za pożądane np. wolność władza
Założenia teoretyczne o małych grupach społecznych wg Stanisława Mika 1- grupy są zjawiskiem powszechnym są wszechobecne 2- grupy wywierają bardzo silny wpływ na swoich członków w odniesieniu do postaw i wartości 3- wpływ grup na jednostkę rozpatrywany jest z punktu widzenia szeroko pojmowanego interesu społecznego 4- zrozumienie procesów grupowych osiągniętych w rezultacie badań nad małymi grupami które pozwala danej grupie na zwiększenie jej pozytywnych wpływów na jednostkę i zmniejszenie wpływów negatywnych na jednostkę.
Odmiany grup społecznych OBIEKTYWNE kryteria klasyfikacji 1 liczebność grupy małe( rodzina) i duże zwane wielkimi @ fenomeny w grupie 3 osobowej * fenomen koalicji- kiedy dwóch członków wiąże się bliżej, wiąże się koalicja
* strategia dziel i rządzi * możliwa jest mediacja- załagodzenie konfliktu *reprezentacja *możliwość uformowania większości-dwóch członków może przegłosować 3 * do tego progu możliwa jest znajomość partnerów, pewna intymność, bezpośredniość kontaktów powyżej 20 osób pojawia się + anonimowość + formalizm + pośredniość interakcji 2 Trwałość grupy- @ krótkotrwałe @- długotrwałe- trwają tak długo ponieważ posiadają dwa atrybuty * organizacja * kultura 3 sposób rekrutacji - są grupy do których jest się przypisanym, wchodzi się bez własnego aktu woli * grupy ekskluzywne- grupy zamknięte trudne * grupy inkluzywne- łatwe otwarte 4 intensywność uczestnictwa- w zależności od działania realizujemy w grupach różne cele *jednofunkcyjne- grupy zawodowe * wielofunkcyjne- rodzina grupa znajomych 5korzyści jakie jednostka czerpie-podstawowe, samorealizacja
6 organicacja grupy i jej stopień *g.formalne- uczestniczymy w niej jako bezosobowy personel, zajmujemy pewne pozycje i wykonujemy pewne role *g. nieformalne-powst samorzutnie, opieraja się na stosunkach przyjacielskich, koleżeńskich;istnieją w obrebie grup formalnych