K. Schmidt, Pedagogika twórczości.
Pedagogika twórczości to inaczej:
- pedagogika kreatywna,
- pedagogika twórczości,
- pedagogika twórcza,
- pedagogia twórczości,
- dydaktyka kreatywna, itd.
Witold Dobrołowicz używa pojęcia PSYCHODYDAKTYKA KREATYWNOŚCI. Jest to części pedagogiki, stanowiąca system wiadomości teoretycznych i umiejętności praktycznych umożliwiający nauczycielowi bycie twórczym w swej pracy zawodowej, czyli w sposób nieszablonowy organizowanie procesu dydaktyczno-wychowawczego, w celu kształtowania umiejętności i postaw twórczych swoich wychowanków.
Andrzej Góralski sformułował pojęcie PEDAGOGIKA ZDOLNOŚCI/ PEDAGOGIKA TWÓRCZOŚCI.
Pedagogika zdolności - jest przede wszystkim pedagogiką urzeczywistnienia mistrzostwa. Cechą tego mistrzostwa jest skuteczne rzemiosło twórcze.
Jan Łaszczyk - cel pedagogiki twórczości to przygotowanie człowieka do podejmowania realizacji działań twórczych.
Cel rozbija na 5 najważniejszych grup zadań:
1. Rozwijanie umiejętności i sprawności.
2. Kształtowanie emocji i motywacji.
3. Formowanie struktur świata wartości twórcy.
4. Formowanie indywidualności- człowieka jako osoby.
5. Formowanie twórczego stylu życia.
Łaszczyk utożsamia pedagogikę z systemem działań praktycznych.
Janina Uszyńska - Jarmoc wyróżnia PEGAGOGIKĘ KREATYWNOŚCI i PEDAGIGIKE TWÓRCZOŚCI.
Pedagogika twórczości to dziedzina teoretyczna zajmująca się budowaniem teorii twórczości,
Pedagogika kreatywności to dziedzina praktyczna zajmująca się bezpośrednią zmianą rzeczywistości.
3 główne zadania edukacji psychologii twórczości:
1. Pomoc nauczycielom i pedagogom w rozumieniu natury twórczości.
2. Pomoc pedagogom i nauczycielom w rozpoznawaniu twórczości własnej i swoich wychowanków.
3. Pomoc wychowawcom w rozwijaniu twórczości oraz postaw twórczych wychowanków poprzez programy, techniki nauczania, środki wspierające i inne procedury.
Wbrew pozorom twórcze nauczanie, a nauczanie twórczości to nie jest to samo. Istnieje wyraźnie rozróżnienie.
TWÓRCZE NAUCZANIE jest to podejście dydaktyczne, które czyni z procesu uczenia się działanie bardzo interesujące i efektywniejsze niż tradycyjne.
NAUCZANIE (DO) TWÓRCZOŚCI to takie nauczanie, które nakierowane jest na rozwijanie indywidualnych zdolności uczniów do twórczego myślenia i działanie.
Nauczanie twórczości wg NACCCE (jakiś angielski rząd):
Ośmielenia do twórczości (encouraging)
Pomoc uczniom w rozpoznawaniu własnych zdolności twórczych (identyfying)
Wspieranie twórczości uczniów (fostering)
Realizacja tych zdań zmierza do ukształtowania w uczniach:
autonomii,
autentyczności,
otwartości,
szacunku,
poczucia spełnienia oczekiwań związanych z zaangażowaniem się w twórcze relacje i radości z nich płynącej.
Najprościej mówiąc zadaniem pedagogiki twórczości jest generowanie wiedzy z zakresu wychowanie dzieci, młodzieży i dorosłych do twórczości oraz pomocy jednostkom i grupom w tworzeniu, a także rozwoju postawy twórczej.
Pedagogika twórczości:
- dydaktyka (psychodydaktyka) twórczości,
- teorie wychowania do twórczości i pomoc w tworzeniu.
Ped. tw. pełni 3 podstawowe funkcje naukowe:
funkcja opisowa (deskryptywna),
funkcja wyjaśniająca (eksplikacyjna),
funkcja pragmatyczna (aplikacyjna).
Rozwój ped. tw.:
Faza dominacji problematyki twórczego nauczania.
Faza dojścia do głosu problematyki nauczania twórczości.
Kreatywność - zdolność człowieka do w miarę częstego generowanie nowych i wartościowych wytworów (rzeczy, idei, metod działania).
Innowacje mogą być:
- oryginalne (twórcze),
- nieoryginalne:
* naśladowcze,
* odtwórcze.
Kreatywność - tworzenie nowych rozwiązań w procesie nauki i pracy - stała tendencja do generowania wartościowej nowości.
Innowacyjność - wprowadzenie tych rozwiązań do praktyki.
TWÓRCA
Średniowiecze |
XIX wiek |
XX wiek |
Twórczość odnosi się wyłącznie do działalności Boga, który dzięki swej wszechmocy stworzył i tworzy świat z niczego. Twórca to synonim słowa Bóg (Stwórca). |
Twórczość odnosi się tylko do sztuki, do działalności artystów, do robienia rzeczy nowych i fikcyjnych. Słowo „twórca” jest synonimem słowa „artysta” i ogranicza się do cech nielicznych geniuszy: pisarzy, malarzy, kompozytorów. |
Twórczość odnosi się do wszystkich ludzi, do różnych sfer działań człowieka: sztuki, nauki, techniki. Cechą wyróżniającą twórczość spośród innych działań i wytworów jest nowość. „Twórca” to synonim słowa „człowiek”. Pankreacjonizm. |
Pankreacjonizm - pogląd głoszący, że twórcze jest każde działanie człowieka wykraczające poza prostą recepcję i że każdy człowiek jest twórczy, gdy nie ogranicza się do powtarzania i naśladowania tego, co zrobili przed nim inni ludzie. Główne hasło:
„Nieważne jest co się tworzy, byle tworzyć”
Czteroaspektowy paradygmat interpretacji twórczości:
wytwór,
proces,
cechy osoby,
czynniki warunkujące.
Aspekt atrybutywny.
Aspekt procesualny.
Aspekt presonologiczny.
Aspekt stymulatorów-inhibitorów.
Stymulatory - czynniki mające pozytywny wpływ na aktywność twórczą, dynamizujące i usprawniające jej przebieg.
Inhibitory - to czynniki mające negatywny wpływ na aktywność twórczą, hamujące i utrudniające jej przebieg.
TWÓRCZOŚĆ - jest to działalność przynosząca wytwory (działa sztuki, wynalazki, sposoby postrzegania świata, metody działania) cechujące się nowością i posiadające pewną wartość (estetyczną, użytkową, etyczną, poznawczą bądź inną), przynajmniej dla samego podmiotu tworzącego.
Podejście elitarne - o twórczości można mówić tylko w odniesieniu do wybitnych twórców. Przyjęcie tego stanowiska wyklucza spośród twórców dzieci.
Podejście egalitarne - każdy człowiek jest twórczy, ale nie każdy w jednakowym stopniu.
Poziomy twórczości:
- twórczość ekspresyjna, (pojawia się najwcześniej, np. rysunki dziecka; nie jest wymagana oryginalność i wysoka jakość)
- twórczość zawodowa, (wynik profesjonalnej działalności artystycznej lub naukowej; potrzeba wprawa i umiejętności)
- wynalazcza, (pomysłowe operowanie materiałami, metodami, środkami; potrzebna jest umiejętność wykorzystywania znanych rozwiązań i rzeczy w nowy sposób)
- innowacyjna, (udoskonalanie i modyfikacja tego, co już istnieje)
- wyjątkowa (działalność, która zapoczątkowuje nową szkołę, kierunek czy styl w danej dziedzinie twórczości).
Teorie twórczości:
- teorie procesualne, (ich autorzy koncentrują się na procesie twórczym i pytają o to, jak powstaje twórcza idea)
- teorie personologiczne, (dotyczą osobowości twórców i tak zwanej osobowości twórczej, odpowiadają na pytanie o to kto tworzy i jacy są twórcy)
- teorie atrybutywne, (opisują i wyjaśniają cechy wytworów twórczości, odpowiadając na pytanie „czym jest twórczość?”)
- teorie ekologiczne (skupiają się na wewnętrznych uwarunkowaniach twórczości i poszukują odpowiedzi na pytanie „co stymuluje, a co hamuje ludzką kreatywność?”.
2 pierwsze to mikroskopowe, a 2 kolejne- makroskopowe.
Proces twórczy składa się z 4 kolejnych faz:
preparacji (przygotowania) - zbieranie danych, definiowanie problemu i inne czynności wstępne.
inkubacji - samoistne, nieświadome generowanie pomysłów, podczas którego świadomy umysł wykonuje zupełnie niezwiązane z problemem czynności.
iluminacji (olśnienia) - nagłe zrozumienie istotny problemu i dostrzeżenie rozwiązania.
weryfikacji - sprawdzenie, czy pomysł spełnia oczekiwane kryteria ( czy jest sensowny, poprawny, oryginalny, użyteczny).
Teorie postaciowe (Gestalt):
- myślenie reproduktywne - myślenie w sytuacjach znanych dla podmiotu, w których powtarza on znany sobie schemat rozumowania.
- myślenie produktywne - występuje w sytuacjach nowych, nieznanych, a więc w sytuacjach problemowych.
Myślenie dywergencyjne:
- płynność,
- giętkość,
- oryginalność,
- wrażliwość na problemy.
Elaboracja - (staranność) jest to zdolność ekspresyjnego, wyczerpującego, pełnego szczegółów wypełnienia sytuacji problemowej.
Wiedza deklaratywna (wiem, że…)
Wiedza proceduralna (wiem, jak…)
Twórczość pierwotna - wynika bezpośrednio z osobowości niż z talentu, przejawia się w zwykłych sytuacjach życiowych i robieniu niemal wszystkiego w sposób twórczy.
Twórczość wtórna - oparta na talencie i uzdolnieniach specjalnych wymaga wytężonej pracy, długiego przygotowania.
Strefa poznawcza - wynika z dyspozycji intelektualnych i wiąże się z możliwościami instrumentalnymi, m.in. z dużą wrażliwością oraz zdolnością postrzegania, zapamiętywania, wytwarzania i przetwarzania informacji dzięki wyobraźni, intuicji i myśleniu dywergencyjnemu. Tę strefę postawy określa się jako zachowanie heurystyczne.
Cechy postawy twórczej to:
samodzielność obserwacji,
pamięć logiczna,
wyobraźnia twórcza,
uczenie się rekonstruktywne,
myślenie dywergencyjne,
uczenie się samodzielne,
uczenie się przez zrozumienie,
aktywność poznawcza,
twórczość werbalna,
zdolność techniczna,
uzdolnienia artystyczne.
Strefa wykonawcza - przejawia się we wszystkich działaniach innowacyjnych i samorealizujących. Działania te są złożone i rozciągnięte w czasie.
Inteligencja analityczna - jest zdolnością do realizowania i ewaluacji idei, rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji.
Inteligencja twórcza - jest zdolnością do wychodzenia poza to, co dane i generowania nowych i interesujących pomysłów.
Najważniejsze warunki rozwoju postawy twórczej to:
- wolność i poczucie bezpieczeństwa,
- zachęta,
- myślenie kreatywne.
Proces twórczości codziennej:
Impuls.
Formułowanie problemów.
Działanie.
Twórczość jak sposób życia.
Aktywność twórcza pełni w życiu dzieci następujące funkcje:
- funkcje rozwojową,
- ekspresyjną,
- socjalizacyjną,
- terapeutyczną, edukacyjną.
Cechy intelektualne |
Cechy osobowości |
- płynność myślenia, - giętkość myślenia, - oryginalność myślenia, - wrażliwość na problemy i myślenie pytajne, - elaboracja - staranność. |
- otwartość umysłu i zamiłowanie do nowości, - niezależność i odwaga, zaradność, - wytrwałość, upór, koncentracja na zadaniu, - zaangażowanie. |
INHIBITOR - rozumiany jest, jako każdy czynnik blokujący, hamujący, ograniczający rozwój procesów twórczych.
Rodzaje szkolnych inhibitorów twórczości uczniów:
Przeszkody związane z celami i teściami wychowania oraz nauczania.
Przeszkody związane z postawami nauczyciela i metodami nauczania.
Przeszkoda związane z postawami uczniów.
Przeszkody związane z bazą lokalową i wyposażeniem szkół.
Efekt facylitacji społecznej - polega na wzroście poziomu wykonania zadania w obecności innych ludzi, obserwuje się jedynie w odniesieniu do prostych, dobrze opanowanych czynności.
Wyobraźnie odtwórcza - bierna, reproduktywna, mimowolna, wiąże się z pamięcią i przypominaniem sobie informacji wcześniej zdobytych.
Wyobraźnia twórcza - czynna, wytwórcza, która jest przedmiotem naszych zainteresowań, polega na wytwarzaniu jakości cechującej się nowością i oryginalnością.
POMOC W TWORZENIU |
||
INSPIROWANIE - stymulowanie, - budzenie, - ożywianie potencjalnych zdolności twórczych wychowanków. |
USUWANIE - różnorodnych barier i przeszkód, które hamują aktywność twórczą. |
ROZWIJANIE - wiedzy i umiejętności niezbędnych w twórczym myśleniu i działaniu. |
Ciekawość - reakcja emocjonalna na bodźce nowe, zmienne, wywołujące konflikty poznawcze, czyli problemy.
Zaciekawienie - powstaje w odpowiedzi na działalnie bodźców charakteryzujących się na ogół nowością, nieregularnością, złożonością i niespójnością.
Treningi twórczości:
Tworzymy grupę.
Twórcze widzenie świata.
Twórcze kombinacje.
Twórcze ekspresja.
PODEJŚCIE PSYCHOMETRYCZNE - polega na dążeniu do pomiaru zdolności twórczych i cech osobowości oraz produktu i środowiska tworzenia poprzez zastosowanie testów.
PODEJŚCIE BIOGRAFICZNE I STUDIUM PRZYPADKU - sprowadza się do analizy przebiegu życia twórcy lub twórców i ujmowania go z określonego punktu widzenia, bądź do analizy wybranego starannie jednostkowego obiektu w celu odkrycia istotnych uwarunkowań rozwoju kreatywności.
PODEJŚCIE EKSPERYMENTALNE - polega na planowej zmianie wybranego czynnika twórczości i kontroli innych czynników mających wpływ na przebieg oraz rezultaty aktywności twórczej, w celu zbadania skutków zmian powstałych pod ich wpływem.
PODEJŚCIE ZINTEGROWANE - badanie przez działanie.
K. Schmidt, K. Piotrkowski, Nowe teorie twórczości. Nowe metody pomocy w tworzeniu.
TWÓRCZOŚĆ PŁYNNA polega na myśleniu dywergencyjnym i określonym sposobie przetwarzania informacji; osoba twórcza na poziomie płynnym musi być giętka, oryginalna i płynna, czyli zdolna do wytwarzania wielu różnorodnych i oryginalnych pomysłów; ten poziom twórczości Ci powszechny.
TWÓRCZOŚĆ SKRYSTALIZOWANA polega na budowaniu i przebudowywaniu reprezentacji poznawczej problemu, by rozwiązać problem trzeba go najpierw zrozumieć; cechy osobowe istotne na tym poziomie to przede wszystkim niezależność, odporność na naciski i odporność na utarte sposoby wiedzenia problemu; pojawia się nowy rodzaj motywacji, którego nie było na poziomie płynnym - motywacja zadaniowa, chęć osiągnięcia celu.
TWÓRCZOŚĆ DOJRZAŁA od strony poznawczej charakteryzuje wykorzystanie wiedzy; na tym poziomie występuje pewnie paradoks: im większą wiedzą dysponujemy, tym łatwiej nam dostrzec istotne problemy, lecz jednocześnie trudniej o oryginalność i świeżość myślenia; osoba twórcza na tym poziomie powinna charakteryzować się wytrzymałością; występuje tu zmienność nastrojów- od euforii do depresji.
TWÓRCZOŚĆ WYBITNA od strony psychologicznej nie ma różnicy między twórczością dojrzałą, a wybitna; istniejące różnice dotyczą jedynie odbioru społecznego wytworu.
WYPEŁNIANIE LUK jeden z rodzajów aktów twórczych, polega ba uzupełnianiu braków dotychczasowych osiągnięć w danej dziedzinie.
TRANSFER specyficzny rodzaj aktu twórczego, przede wszystkim z jednej dziedziny wiedzy do drugiej.
Kolejny rodzaj aktu twórczego to ZMIANA INTERPRETACJI, lub jako odrębny rodzaj aktu twórczego TWORZENIE WŁASNEJ ODRĘBNEJ DZIEDZINY.
Twórczość - aktywność w danej dziedzinie, która skutkuje powstaniem wytworu będącego nowym i użytecznym.
Zdolność - wewnętrzne właściwości człowieka, które umożliwiają mu sprawność, biegłość, szybkość czy niezawodność wykonania określonych operacji intelektualnych bądź sensomotorycznych.
Uzdolnienie - ma szerszy zakres znaczeniowy niż zdolność, jest to układ cech psychicznych człowieka, dzięki któremu osiąga on wyraźnie ponadprzeciętne rezultaty w danej dziedzinie aktywności.
3 strefy uzdolnienia:
1. Zdolności percepcyjno-wykonawcze.
2. Zdolności intelektualne.
3. Cechy osobowości.
Model ŚWUS - obejmuje 3 kroki prowadzące do samorealizacji twórczej:
Świadomość - uświadomienia ludziom pojęcia i znaczenia twórczości w życiu jednostki i społeczeństw, wpajanie przeświadczenia, że każdy człowiek posiada pewien twórczy potencjał, który może realizować.
Wiedza - przekazywanie wiedzy o teoriach twórczości, procesie twórczym itd.
Umiejętności - jak uczynić lepszy użytek ze swego rozumu, uczenie technik twórczego myślenie i technik krytycznego myślenia.
Samorealizacja - efekt poprzednich trzech kroków, czyli świadome urzeczywistnianie własnego potencjału twórczych możliwości i zadowolenia z własnych działań.
Zasady obowiązujące przy wytwarzaniu pomysłów:
- wielość pomysłów (im więcej tym lepiej),
- odroczonego wartościowania (tymczasowo nie oceniamy pomysłów ani swoich, ani cudzych),
- kombinacji pomysłów (można korzystać z cudzych pomysłów, łączyć je),
- wolnych skojarzeń (poszukiwanie skojarzeń odległych i zabawnych).
Metoda POGADANKI HEURYSTYCZNEJ jest to jedna z najstarszych metod dydaktycznych, stworzona przez Sokratesa, ma służyć do wsparcia procesu nauczania, ale nie może w nim dominować; dzięki tej metodzie osoba uczona nie tylko jest odbiorcą wiedzy przekazywanej, ale sama odkrywa na swój użytek nowe skojarzenia.
Elementy składowe mocy sprawczej.
Moc sprawdza zespołu zależy od wielu czynników. Składają się na nią moce: merytoryczna, decyzyjna, komunikacyjna i moc koegzystencji. Ich rola i wpływ na moc sprawczą charakteryzuje się różnym stopniem i nasileniem, w zależności od fazy dochodzenia do wyniku.
MOC MERYTORYCZNA - (EKSPERACKA) przesądza o jakości, skuteczności i ekonomiczności uzyskanych wariantów; wyznacza niezbędną wiedzę, umiejętności i doświadczenia potrzebne do wypracowania rozwiązania wynikającego z zadań postawionych przed zespołem.
MOC DECYZYJNA - przesądza o wdrożeniu opracowanego wariantu; zespół może gromadzić wybitnych fachowców, których wiedza, umiejętności, doświadczenie i mądrość są adekwatne do potrzeb; mogą oni opracować doskonałe rozwiązanie, które jednak nie będzie wdrożone, jeżeli zabraknie mocy decyzyjnej.
MOC KOMUNIKACYJNA - obejmuje zdolność wymiany wiedzy, umiejętności i doświadczeń niezbędnych do wypracowania rozwiązań; wyznacza grancie komunikatywności dla uzyskania pełni kooperacji w zespole.
MOC KOEGZYSTENCJI - oznacza więcej niż tradycyjną współpracę w zespole; wyraża gotowość rezygnacji z partykularnych interesów na rzecz celów wyższych, które stoją przed zespołem, aby móc wypracować potrzebne wyniki.