1. Dlaczego trudno jest ustalić jednoznacznie próg starości?

O ile łatwo jest wskazać koniec starości, którym jest śmierć, o tyle trudno ściśle zdefiniować początek starzenia się, charakteryzującego okres późnej dorosłości.

Istnieją pewne różnice zdań na temat progu starości, m.in., wielu psychologów uważa, że wiek graniczny to 70 r.ż., inni, że 55 r.ż czy 45 r.ż.

Sporne kwestie dotyczą także periodyzacji okresu późnej dorosłości, uważając, że obraz psychiki i zachowania się człowieka dorosłego oraz starego charakteryzuje się znacznym indywidualnym zróżnicowaniem wskutek podlegania wielorakim historyczno-kulturowym i poza normatywnym uwarunkowaniem, oraz wskutek podstawowych złożoności wzorów zmian rozwojowych. Ponadto psychologowie coraz częściej doceniają rolę osobistego wpływu jednostki na przebieg własnego rozwoju.

Trudno jest ustalić próg starości z różnych powodów:

- intraindywidualne zmiany w tym okresie, które nie pozwalają także na ustalenie ogólnych norm tego okresu.

- cechy współczesnej kultury: coraz mniejsze znaczenie mają w ocenie wieku rozwojowego ogólnokulturowe normy, natomiast zwiększa się rola takich czynników jak: styl życia, rodzaj wykonywanych zajęć, stopień zaangażowania w pracę, samopoczucie.

- indywidualne tempo starzenia się, niejednolity obraz starości, różnice preferencyjne w wyborze starości.

Możemy dokonać określenia progu starości wg 3 Kryteriów:

1. Biologiczne - określone przez widoczne zmiany funkcji fizjologicznych

2. Racjoekonomiczne - wynikające z podporządkowania przestrzeni życiowej, współ. Człowieka czynnikom socjologicznym, instytucjonalnym oraz ekonomicznym

3. Psychologiczne - najmniejprecyzyjne, obejmuje przeobrażenie w sferze procesów psychicznych, osobowości oraz w sferze subiektywnych doświadczeń.

Między zmianami opisywanymi za pomocą tych 3 Kryteriów nie ma pełnej synchronizacji, dlatego niekiedy rozróżnia się 3 kategorie wieku człowieka starego:

- Chronologiczny

- Biologiczny

- Psychologiczny

2. Jakich procesów psychicznych dotyczy nasilająca się wraz z wiekiem Deterioracja?

Deterioracja - Jest Kryterialną cechą zmian biologicznych.

Jest to stopniowe słabnięcie funkcji niemal wszystkich narządów ciała, ograniczenie zdolności do wysiłku, zwiększana męczliwość, ograniczenie aktywności.

W większości przypadków wymierne obniżenie sprawności fizycznej jest następstwem chorób, a nie samego procesu starzenia się. Stan zdrowia ma olbrzymi wpływ na adaptację do starości, bowiem reakcje na krytyczne wydarzenia starości zależą od zakresu fizycznej deterioracji oraz stopnia obniżenia statutu ekonomicznego.

Osoby zdrowe, żyjące w korzystnych warunkach materialnych, wykazywały dużą witalność, optymizm, poczucie humoru, twórczą postawę do życia i niemal całkowity brak defektów w funkcjonowaniu umysłowym.

- zmiany w sferze percepcyjno-motorycznej

- słabsza selektywność uwagi

- słabsza zdolność koncentracji

- słabszy refleks

- zmiany w sferze pamięci, zapamiętywanie (obniża się zdolność do zapamiętywania, wzrasta pamięć długoterminowa)

- zmian w sferze intelektualnej (spadek sprawności umysłowej)

3. Na czym polega adaptacja do starości

Adaptacja do starości jest ważnym zadaniem rozwojowym. Polega ona na tym, że człowiek w tym okresie pod wpływem zdarzeń o charakterze straty doznaje bardzo silnych, negatywnych emocjo, a jeśli dotyczą wartości związanych z codziennym życiem jednostki i występują jednoczenie - mogą być nawet zdarzeniami krytycznymi. Zmuszają one, więc jednostkę do zmiany dotychczasowych ustosunkowań wobec rzeczywistości, przewartościowania celów, zmiany stylu życia, do przyjęcia nowej koncepcji, czy filozofii życia. Kryzys, więc, który dotyka każdego w tym okresie i zmusza jednostkę do adaptacji.

Najczęściej występujące w późnej dorosłości zdarzenia krytyczne to:

- utrata zdrowia i kondycji fizycznej

- utrata bliskich osób

- utrata statusu społecznego i ekonomicznego

- utrata poczucia przydatności i prestiżu

- zbliżająca się perspektywa śmierci

Zdarzenia te są dla jednostki wyzwaniem, źródłem nowych, trudnych zadań. Sposoby ustosunkowania się do nich ustosunkowanie zewnętrzne i wewnętrzne sposoby rozwiązywania ich wykazują istotne zróżnicowanie indywidualne.

Teorie wyjaśniające mechanizm Adaptacji do Starości:

1. Aktywności - zakłada, że naturalny proces starzenia się pozwala jednostce na utrzymanie dotychczasowego zaangażowania życiowego. Osoby starzejące się optymalnie to takie, które pozostają aktywne, obecne w życiu społecznym.

2. Wycofania się - głosi, że nie aktywność, lecz przeciwnie - wyłączenie się z życia społecznego stanowi naturalną i funkcjonalnie ważną potrzebę rozwojową człowieka w późnej dorosłości. Czyli wg tej teorii wycofanie się i pasywność są tak samo potrzebne starszym ludziom do osiągnięcia równowagi psychicznej oraz dobrego rozwoju osobowości, jak młodszym potrzebne jest do tego celu pełne uczestnictwo w życiu społecznym. Styl takiego życia został nazwany „stylem bujanego fotela” i sprzyja on introspekcyjnej analizie wspomnień, nierozwiązywalnych konfliktów, interpretacji dawnych przeżyć i odkrywaniu dawnych znaczeń.

3. Stresu Starości - wg, której - krytyczne zdarzenia w życiu człowieka starzejącego się, takie jak obniżenie ogólnej sprawności, utrata dotychczasowego statusu społecznego i materialnego, działają jak „stresory”. Zmuszając człowieka do readaptacji, pozbawiają go nabytych cech, upraszczają osobowość i obnażają prawdziwą naturę oraz podstawową tendencję behawioralną. W wyniku stresu starzenia się dochodzi do rekapitulacji cyklu rozwojowego, co przejawia się w tym, że najważniejszego znaczenia nabierają czynniki, które takie znaczenia miały we wczesnym dzieciństwie - dobrostan fizjologiczny i psychologiczny (poczucie bezpieczeństwa) oraz potrzeba ogólnej stymulacji. Typowym sposobem reagowania na stres starzenia się jest zachowanie opisywane za pomocą metafory „windy”. Jednostka uczy się nowej formy zachowania, ale natychmiast wraca do starego schematu.

Efektywna adaptacja do starości - to sztuka radzenia sobie z problemami codzienności, dzięki sprawowaniu osobistej kontroli nad perspektywą starzenia się oraz jakością życia w warunkach skumulowanego doświadczenia utraty najważniejszych wartości.

Podstawę adaptacji do starości stanowią:

- Selektywna optymalizacja sprawności funkcji psychicznych - podtrzymywanie przez stymulację tych funkcji, które najwolniej ulegają Deterioracji.

- Stopniowe podejmowanie działań kompensacyjnych.

- Utrzymywanie optymizmu niezależnie od kosztów starzenia się.

!!! Wskaźnikiem adaptacji do starości jest doświadczenie. Objawami nieprzystosowani się są: bierność, zależność, egocentryzm, roszczeniowa postawa wobec otoczenia, ucieczka w fantazje, wrogość i agresywność, depresja!!!!

4. W jakim zakresie człowiek stary może się rozwijać?

Zmiany człowieka starego w głównej mierze dotyczą zmian w obrębie inteligencji, relacji między zdolnością składających się na inteligencję ogólnego myślenia formalno-operacyjnego i relacji między podstawowymi typami funkcjonowania poznawczego.

Mogą udoskonalać funkcję pamięci, która decyduje o możliwości uczenia się.

Ludzie starsi poddani treningowi umiejętności korzystania z mnemotechnik zdolne są do poprawienia wyników zapamiętywania.

Inteligencja u ludzi starych zwano społeczną, którą nabywają w toku uczenia się i nabywania doświadczeń.

Inteligencja ma tendencję do wzrostu lub utrzymuje się ona na stałym poziomie.

5. Czym różni się mądrość transcendentna od mądrości pragmatycznej?

Mądrość - stanowi prototypową cechę starości i zarazem jedną z nielicznych pozytywnych cech w obrazie człowieka starego, obecnych w mentalności społecznej.

Mądrość Pragmatyczna - badacze z kręgu psychologii rozwoju poznawczego koncentrują się przede wszystkim na tych aspektach mądrości, które wynikają z właściwości systemu poznawczego lub mających ze sobą próg drugiej połowy życia, oraz z pewnych cech osobowości związanych z poznaniem, takich jak: samoświadomość, autorefleksje, samokontrola czy kierowanie własnym życie.

Jest to mądrość uznawana z perspektywy poznawczej to „fundamentalna pragmatyka życia” albo po prostu: „zdrowy rozsądek i doświadczenie”.

Mądrość pragmatyczna nie pokrywa się w pełni z archetypowym modelem mądrości, nie obejmuje tego aspektu, który rozpoznawalny jest u ludzi dojrzałych, najczęściej mających opinię mędrców - aspekt duchowy.

Różnica między dwoma rodzajami mądrości opiera się na starym filozoficznym podziale wiedzy.

Tak jak Stary Mędrzec jest - głosicielem prawdy, to Wielka Matka - jest dawczynią miłości.

Mądrość pragmatyczna może być porównywana do postaci biblijnej Salomona - zaś transcendentna - bohatera Szekspirowskiego.

Mądrość transcendentna - ujawnia się w sytuacjach niepewnych, nieokreślonych, wieloznacznych, paradoksalnych, - dlatego wymaga wrażliwości na kontekst, intuicji. Jest nie tyle cechą rozumu, ale atrybutem całej osobowości.

Jest ustosunkowaniem się d świata, wynikającym z rozwoju EGO.

Fundamentem mądrości transcendentnej jest proces ukierunkowany na osiąganie wolności wewnętrznej, na przekraczaniu własnych ograniczeń i odkrywaniu sensu zdarzeń życiowych, na tle całego doświadczenia.

Proces ten to rozwój duchowy. Mądrość transcendentna osiągana w toku rozwoju osobowego, głównie przez osoby starsze jest odmienna od mądrości pragmatycznej.

Mądrość Pragmatyczna	Mądrość Transcendentna
- wiąże się z ukierunkowaniem uwagi podmiotu na zewnątrz, na praktyczne aspekty życia - daje poczucie bezpieczeństwa i pewność siebie - związana jest z aktywnością i uczestniczeniem w życiu społecznym - wyraża osobiste, podmiotowe ustosunkowanie do świata - na ogół stanowi naturalną konsekwencję doświadczenia życiowego.	- to odwrócenie się od świata materialnego i społecznego. - poczcie sensu życia niezależnie od okoliczności i spokój wew. - związana jest z pasywnością i wycofaniem - jest ustosunkowaniem wolnym od osobistego zaangażowania. - wymaga wspomagających warunków.

6. Jakie są warunki osiągnięcia integracji psychiki w okresie późnej dorosłości?

Integracja to stan umysłu skoncentrowany na osiągnięciu poczucia harmonii oraz sensu życia.

Warunkiem owej integracji jest pogodzenie się ze sobą, wynikiem jej jest brak lęku przed śmiercią, człowiek zintegrowany ma poczucie spełnienia, wie, że dobrze przeżył życie, jest gotowy na śmierć, jest pogodny, ma wewnętrzny spokój, wie, że spełnił i osiągnął to, czego pragnął.

Warunkiem jest osiągnięcie spokoju i zaakceptowanie własnego życia, takiego, jakim było i może być nadal.

7. Dlaczego i w jakim zakresie współczesny człowiek stary różni się od człowieka starego sprzed kilku pokoleń?

Ponieważ mamy do czynienia z efektem generacyjnym. Wpływ na zmiany współczesnego człowieka mają warunki społeczno-kulturalne, które są charakterystyczne dla danego okresu historycznego.

Warunki historyczne, tak jak zmiana sytuacji społeczno-gospodarczej, nowe technologie, migracje, tempo życia i inne kształtuje specyficzny konflikt życia.

Stary człowiek w dzisiejszych czasach różni się znacznie od swoich rówieśników sprzed kilkunastu lat.

---