Późna dorosłość. Wiek starzenia się. Maria Straś - Romanowska.

1. Społeczeństwa starzeją się. Jest to dyscyplina dość młoda. Pierwsi Niemcy się tym zajęli.

2. Granice i kryteria okresu późnej dorosłości.

1. koniec jest jasny : śmierć a początek nieco mniej , liczony od 45 roku życia do 70

2. obraz psychiki i zachowania się człowieka dorosłego oraz starego charakteryzuje się znacznym indywidualnym zróżnicowaniem wskutek podlegania wielorakim : historyczno-kulturowym i pozanormatywnym uwarunkowaniom, oraz wskutek podstawowej złożoności wzorców zmian rozwojowych

3. jednostka sama wpływa na swój rozwój

4. czynniki wpływające na określenie wieku rozwojowego

• mniej ogólnokulturowe normy

• bardziej styl życia, rodzaj wykonywanych zajęć, stopień zaangażowania w pracę, samopoczucie itd.

5. Kryteria starości:

• kryterium biologiczne

• kryterium socjoekonomiczne, wynikające z podporządkowania przestrzeni życiowej współczesnego człowieka czynnikom socjologicznym , instytucjonalnym , ekonomicznym

• psychologiczne najmniej precyzyjne: dotyczy przeobrażeń osobowościowych, procesów psychicznych , sfery subiektywnych doświadczeń

6. trzy kategorie wieku człowieka starego

• wiek biologiczny

• wiek chronologiczny(kalendarzowy i socjoekonomiczny)

• wiek psychologiczny

3. Biologiczny wymiar starzenia się i starości.

1. zanik zdolności reprodukcyjnych komórek , ich stopniowa degeneracja

2. obniżenie sprawności fizycznej : większa męczliwość , mniejsza aktywność, wigor

• ludzie starzy i zdrowi zachowują względnie dobrą sprawność, to choroby obniżają ich wydolność

3. mnoga patologia : współwystępowanie kilku dolegliwości jednocześnie spowodowane przewagą procesów katabolicznych nad metabolicznymi

4. choroby układu krążenia, oddechowego, pokarmowego, hormonalnego, narządów ruchu, po 65 roku zwiększa się ryzyko wystąpienia chorób psychicznych

5. w wymiarze biologicznym kryterialnym czynnikiem starości jest deterioracja czynności organizmu

4. Psychospołeczny wymiar starości.

1. duża ilość strat wzbudzających negatywne emocje

2. konieczność przeformułowania na progu starości swego całego dotychczasowego życia, przystosowania się do nowych warunków

3. zdarzenia krytyczne w starości

• utrata zdrowia, kondycji, atrakcyjności fizycznej

• utrata bliskich osób

• utrata statusu społecznego i ekonomicznego

• utrata poczucia przydatności i prestiżu

• zbliżająca się perspektywa śmierci

4. instytucjonalizacja życia ludzi starych

5. sposoby radzenia sobie z kryzysem starości są zróżnicowane indywidualnie

5. Teorie adaptacji do starości.

1. Teoria aktywności

• osoby starzejące się optymalnie to takie, które pozostają aktywne, obecne w życiu społecznym

2. teoria wycofania się

• wyłączenie się z życia społecznego stanowi naturalną i funkcjonalnie ważną potrzebę rozwojową człowieka w późnej starości

3. Teoria stresu starości

• krytyczne zdarzenia w życiu starzejącego się człowieka są traktowane jako stresory zmuszające go do readaptacji

4. adaptacja do starości

• podtrzymywanie funkcji psychicznych przez stymulację

• stopniowe podejmowanie działań kompensacyjnych

• utrzymywanie optymizmu niezależnie od kosztów starzenia się

6. Wymiar psychologiczno- podmiotowy

1. zmiany w sferze percepcyjno - motorycznej

• słabnie wrażliwość zmysłów

• spowolnienie czasu reakcji

2. zmiany w sferze pamięci i zapamiętywania

• obniża się zdolność zapamiętywania , największy deficyt w pamięci bezpośredniej i mechanicznej

• pamięć długoterminowa ulega osłabieniu w znacznie mniejszym stopniu

• zdolność rozpoznawania nie zmienia się

• wpływ myślenia kontekstualno - dialektycznego

3. zmiany w sferze intelektualnej

• spadek sprawności intelektualnej mierzonej standardowymi testami

• od 60 roku życia ulega obniżeniu ogólny iloraz inteligencji

• drastyczny spadek około 5 lat przed śmiercią

• spada inteligencja płynna , skrystalizowana pozostaje bez zmian a nawet rośnie

4. czynniki wpływające na obraz funkcji intelektualnych

• poziom wykształcenia, charakter aktywności, rodzaj rozwiązywanych problemów, typ osobowości, poziom aspiracji, rodzaj celów życiowych

• wpływ efektu generacyjnego

• łatwiej staremu człowiekowi rozwiązywać problemy związane z treścią codziennego życia niż te bardziej abstrakcyjne

• silniejsza emocjonalna deterioracja procesów umysłowych

5. Zmiany w zakresie strategii poznania

• zwiększanie udziału myślenia relatywistycznego i kontekstualno-dialektycznego

• integracja sfery intuicyjno-emocjonalnej i logiczno-rozumowej

• nastawienie na poszukiwanie sensu, zgodność myśli i uczuć

• integrowanie struktur poznawczych prowadzące do poznania transcendentnego: zdolność do abstrahowania kontekstu życia, dokonywania czystej konceptualizacji (superabstrakcji - myślenie wolne od przedstawień świata rzeczy, znanych schematów, osobistych zaangażowań)

• starość sprzyja osiąganiu takich stanów „ czystego rozumu”

7. Osobowość człowieka starego

1. nurt personalistyczny i biograficzny - poglądy E.H. Eriksona i Ch. Buchler

• większość teorii nawiązuje do Junga : teoria indywiduacji: model przemiany wewnętrznej, prowadzącej przez mądrość do pełnej integracji psychiki

• Eriksonowskie ostatnie stadium : integracja vs rozpacz , integracja dla Eriksona jest równoznaczna z odkryciem sensu życia, nagroda za dobrze przeżyte życie, brak lęku przed śmiercią, przeciwieństwem tego stanu jest rozpacz ch-ca się wzmożonym lękiem przed śmiercią, porzucenie swojego powołania dla innych celów, życie pełne konformizmu , którego nie można już zmienić

• Buhler od 65 do 80 kluczowe jest samospełnienie , pytanie u schyłku życia „ czy moje życie dodało coś do sumy ogólnego dobra, czy przyczyniło się do postępu ludzkości”, po 80 roku drugi etap: regres do wcześniejszych faz rozwoju, koncentracja na zaspokajaniu podstawowych potrzeb fizjologicznych, akceptacja śmierci, oczekiwanie na nią

• Sposób przeżywania starości zależy od sposobu życia, integracja ago, poczucie spełnienia to najważniejsze osiągnięcie, wpływające na lęk przed śmiercią , rola refleksji i retrospekcji w adaptacji do życia

2. Osobowość człowieka starego w badaniach empirycznych

• sporo z nimi kłopotów np. przekrojowe zamiast longitudalne, brak uwzględnienia czynników społeczno-kulturowych

3. Badania dotyczące cech osobowości

• nic pewnego mnóstwo wątpliwości

• struktura potrzeb: bierność, zależność od otoczenia, potrzeba spokoju i bezpieczeństwa, wysoki poziom lęku przed osamotnieniem

• rozwój osobowości bierno - zależnej, postawa obronna wobec otoczenia, łagodnieją

• typowy stary człowiek ma niskie poczucie jakości swojego życia rozumiane jako emocjonalna ocena tego co zrobiłem, robię, i będę robić w swoim życiu, ocena własnego życia zależy o realizacji celów uznawanych za ważne, ład wewnętrzny, dojrzałość społeczno emocjonalna

• pomoc psychoterapeutyczna powinna zmierzać w kierunku uporządkowania całokształtu osobistego doświadczenia

• ważny jest tutaj rozwój myślenia kontekstualno-dialektycznego

• kulturowa generatywność ludzi starych: działalność społeczna, charytatywna

• niewielu ludzi korzysta z myślenia kontekstualno dialektycznego

8. Mądrość ludzi starych.

1. mądrość ujmowana z perspektywy poznawczej to zdrowy rozsądek i pragmatyka życia

2. oprócz tego istniej e mądrość duchowa, transcendentna

• ujawnia się w sytuacjach niedookreślonych , paradoksalnych które wymagają wczucia się, wglądu, intuicji a staje się to możliwe gdy uczucia, myśli i czyny podmiotu integrują się

• to bardziej aspekt osobowości niż cecha rozumu

• to uwieńczenie procesu nazywanego rozwojem duchowym

• spokój wewnętrzny osiągany przez dystans do otaczającej rzeczywistości

• starość stwarza dobre warunki do osiągania mądrości : bogactwo doświadczeń, wycofanie z aktywnego życia, prosty tryb życia, spadek energii życiowej i osłabienie biologicznych popędów

9. Problem umierania i śmierci

1. faza preterminalna

• powrót do przeszłości i reinterpretacja doświadczeń, dążenie do integracji psychiki

• starzenie się jako nadawanie nowego sensu życiu

• lęk przed śmiercią, pacjenci schizofreniczni nie boją się śmierci, przejaw braku integracji osobowości

• poczucie winy osiowym objawem psychoz starych ludzi

arvhan

Strona 1

---