PÓŹNA FAZA

DOROSŁOŚCI

KONTEKST SPOŁECZNY

Główną kategorią opisu sytuacji społecznej
człowieka
w okresie późnej dorosłości jest pojęcie
„strata" albo koszty starzenia się (aging
losses).
Zdarzenia o charakterze straty mają tę
właściwość, że wzbudzają silne negatywne
emocje, a jeśli dotyczą wartości związanych z
codziennym życiem jednostki i do tego
występują łącznie, stają się zdarzeniami
krytycznymi – kryzysogennymi.
Zmuszają one jednostkę do zmiany
dotychczasowych

ustosunkowań

wobec

rzeczywistości,

przewartościowania

celów,

zmiany stylu życia, nierzadko do przyjęcia
nowej koncepcji czy filozofii życia, a więc do
nowej adaptacji.

KONTEKST SPOŁECZNY

Zdarzenia krytyczne w starości:
(1) utrata zdrowia, kondycji

i atrakcyjności fizycznej,

(2) utrata bliskich osób,
(3) utrata statusu społecznego

i ekonomicznego,

(4) utrata poczucia przydatności i

prestiżu oraz

(5) zbliżająca się perspektywa

śmierci.

KONTEKST SPOŁECZNY

Krytyczne zdarzenia związane z
kryzysem starości zawsze są dla
jednostki wyzwaniem, źródłem
nowych, trudnych zadań. Sposoby
ustosunkowywania się do nich
(przystosowanie wewnętrzne)
oraz sposoby rozwiązywania ich
(przystosowanie zewnętrzne)
wykazują istotne zróżnicowanie
indywidualne.

KONTEKST SPOŁECZNY

Teorie adaptacji do starości:

1. Teoria aktywności (activity theory) ma
status-tradycyjnej teorii adaptacji do
starości
Zakłada ona, że naturalny proces starzenia się
pozwala

jednostce

utrzymanie

dotychczasowego zaangażowania życiowego.
Osoby starzejące się optymalnie to takie, które
pozostają

aktywne,

obecne

życiu

społecznym; będąc na emeryturze, znajdują
zastępcze

zajęcia,

substytuty

utraconej

miłości,

nawiązują

też

nowe

więzi

przyjacielskie.

KONTEKST SPOŁECZNY

2. Teoria wycofania się:
Głosi ona, że to nie aktywność, lecz przeciwnie -
wyłączenie

się

z życia społecznego stanowi naturalną i
funkcjonalnie

ważną

potrzebę

rozwojową

człowieka

późnej

dorosłości.

Autorzy

przekonują, że wycofanie się i pasywność są tak
samo

potrzebne

starszym

ludziom

osiągnięcia

równowagi

psychicznej

oraz

dalszego rozwoju osobowości, jak młodszym
potrzebne jest do tego celu pełne uczestnictwo
w życiu społecznym. Styl życia wynikający z tej
potrzeby nazwano stylem „bujanego fotela" i
uznano, że sprzyja on introspekcyjnej analizie
wspomnień,

nierozwiązanych

konfliktów,

reinterpretacji dawnych przeżyć i odkrywaniu
nowych znaczeń.

KONTEKST SPOŁECZNY

Krytyka teorii wycofania się oparta jest na
dwóch przesłankach:
Po pierwsze - w analizie badań Cumminga i
Henry'ego rozpoznano podwójny charakter
wartościującej orientacji, typowy dla ludzi
starych; z jednej strony osoby badane
akceptowały ograniczenie aktywności jako
coś

nieuniknionego,

zarazem

zapewniającego pożądany spokój, z drugiej -
wyrażały żal z powodu utraty poczucia
własnej

wartości,

traktując

ją

jako

negatywną konsekwencję wycofania się z
aktywnego życia.

KONTEKST SPOŁECZNY

Po drugie - wykazano, że
sposób adaptacji do nowych
warunków

spowodowanych

emeryturą zależy od typu
osobowości. Rzecz w tym, że
różne

wzorce

osobowości

ulegają

różnym

formom

przystosowania.

KONTEKST SPOŁECZNY

Kategorie zachowań typowych dla osób w
podeszłym wieku wg. B. Neugarten:
(1)zachowania zintegrowane, manifestują je

osoby:

(a) aktywne, nastawione na reorganizację swego

życia,

(b) zaangażowane w hobby,
(c) wycofujące się z aktywnego życia, poszukujące
spokoju i ciszy.
(2) zachowania obronne aktywne, (starość jako

zagrożenie)

(3) Zachowania obronne pasywne (dotyczą osób
zależnych. Poddają się one zmianom, jakie niesie
ze sobą starość, bez protestu, równocześnie
oczekując pomocy.
(4) zachowania zdezintegrowane (dotyczą osób
cierpiących
z powodu fizycznych i psychicznych ograniczeń
oraz chorób,
u których normalny proces starzenia się został
zaburzony.