PÓŹNA DOROSŁOŚĆ 60/70 r.ż.- śmierć

• u Eriksona późna dorosłość zaczyna się ok. 45 r. Ż.

• w społeczeństwie przemysłowym coraz większy udział ludzi starszych zdolnych do aktywności

• jak ten okres przebiega zależy to od statusu człowieka starego w danej kulturze

ZMIANY FIZYCZNE

• bardzo wyraźne starzenie się organizmu na poziomie komórkowym

• zmiany są wyraźnie uchwytne od ok. 60 r.ż.

• coraz więcej zmian bardziej widocznych zewnętrznie

• nowa patologia - rzadko kto jest zdrowy w tym wieku

MOTORYKA

• wyraźny spadek zdolności do wysiłku

• zmniejsza się siła maleje masa mięśni i kości

• człowiek szybciej się męczy, spada wigor

• większą trudność przysparzają nowe ruchy

• nawet ruchy zautomatyzowane teraz wymagają już udziału świadomości co powoduje dłuższe ich wykonywanie

dzięki właściwej aktywności ruchowej można zmniejszyć tempo spadku tej aktywności

SFERA PERCEPCYJNO - MOTORYCZNA

-

PROCESY POZNAWCZE

ZMYSŁY

• wyraźne pogorszenie ich funkcjonowania, ich wrażliwości

• pogarsza się wzrok, słuch, węch, smak...

• zmiany te są na tyle wyraźne że pogarszają orientację w otoczeniu

• człowiek w tym okresie już nie nadąża

• wydłuża się czas reakcji na bodźce wzrokowe i słuchowe oraz czas wykonywania czynności

• o wiele wolniejsze przekazywanie impulsów nerwowych

UWAGA

• pogarsza się zdolność koncentracji i refleks

• selektywność uwagi osłabienie

PAMIĘĆ

• pogarsza się pamięć, zwłaszcza „świeża”

• ludzie starsi lepiej pamiętają rzeczy sprzed 40 lat niż sprzed tygodnia

• olbrzymie różnice indywidualne

• zdolność kodowania zależy tez od zainteresowań

• sprawność intelektualna pogarsza się a na 5 lat przed śmiercią wyraźny spadek intelektualny

• w różnych próba różnie się uwidacznia

• widać pogorszenie w rozumowaniu i wyobraźni

• kompetencje językowe i rozumowanie arytmetyczne często udaje się zatrzymać

• uda się nawet zatrzymać inteligencję skrystalizowaną

• im bardziej człowiek angażuje funkcje intelektualne tym większa szansa na dłuższe zachowanie tych funkcji

MYŚLENIE

• cały czas myślenie postformalne z jego wszystkimi cechami

• szczególnie dobra synteza przeciwieństw

• poznanie transcendentalne - wykraczające poza materialny kontekst życia, stan czystego rozumu

• z wiekiem coraz łatwiej jest nam być mądrym nie tylko pragmatycznie ale i transcendentalnie

• ponieważ słabną popędy człowiek staje się coraz w mniejszym stopniu niewolnikiem własnego ciała - kontemplacje

MĄDROŚĆ JAKO CECHA STAROŚCI

2 poglądy (podejścia)

1) mądrość ujmowana z perspektywy poznawczej ( te aspekty mądrości które wynikają z właściwego podejścia poznawczego)

• samoświadomość (dotycząca granic własnych możliwości), samokontrola, kierowanie własnym życiem

• mądrość= „fundamentalna pragmatyka życia”, po prostu zdrowy rozsądek i doświadczenie

2) mądrość duchowa (transcendentna)

• aspekt rozwoju osobowego

• ujawnia się w sytuacjach niepewnych, niedookreślonych, wieloznacznych, paradoksalnych i dlatego wymaga wrażliwości na kontekst, intuicji, wyczucia oraz wglądu w całość sytuacji

• jest atrybutem całej osobowości

• „ jest całościowym ustosunkowaniem się do świata wynikającym z poziomu rozwoju ego

ŻYCIE ZAWODOWE

• emerytura - nie łatwy moment

• trudność w adaptacji do tego okresu i zależy od wielu czynników

• stadia/fazy przejścia na emeryturę:

• faza przygotowawcza/przedemerytalna, kiedy się jeszcze pracuje i wyobraża sobie jak to wspaniale będzie na emeryturze, że tyle rzeczy się zrobi bo będzie się miało wreszcie czas i święty spokój

• faza miodowego miesiąca: zaraz po przejściu na emeryturę, euforia, ma się wreszcie czas

• faza rozczarowania: okazuje się że przedemerytalne fantazje stają się nierealistyczne

• faza reorientacji: bardzo realistyczne patrzenie na swoją starość, etap rzeczywistej adaptacji

• faza stabilność: dobre funkcjonowanie w roli emeryta, ta faza trwa do momenty samodzielności

• faza końcowa: niezdolność do samodzielnego życia

RODZINA

• dobry okres w relacjach partnerskich

• ale nie zawsze - starość jest mało tolerancyjna; tracą akceptację ułomności

• w momencie jeżeli jeden z partnerów umiera a związek był bardzo silny zdarza się że umiera i drugie

• częściej mężczyźni wchodzą w tym okresie ponownie z związki

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI

WG Eriksona :

• okres integracja ego - rozpacz

• - pełen bilans życiowy

• jeżeli życie było sensowne i człowiek wiele osiągnął odkrywa sens swojego życia

• wówczas mniej się boi śmierci

• jeżeli bilans wypad negatywnie człowiek nie akceptuje własnego życia, ma poczucie żalu, winy i krzywdy, boi się śmierci

• niektórzy uważają że początkowa faza starości jest etapem spełnienia

• później człowiek przypomina dziecko i oczekuje na śmierć

ZDARZENIA KRYTYCZNE

• wiążą się ze stresem

• mają charakter starty :

• zdrowia

• kondycji

• osób bliskich

• atrakcyjności

• statusu ekonomicznego

• statusu społecznego

• znaczenia, prestiżu

• a na koniec świadomość utraty swojego życia

ADAPTACJA DO STAROŚCI

2 teorie nt. adaptacji do starości:

• teoria aktywności:

• dobrze jest zostać aktywnym

• dobrze(lepiej) maja Ci którzy potrafią pozostać aktywnymi

• teoria wycofania

• dobrze przystosowują się Ci którzy stopniowo wycofują się z aktywnego życia

• CI którzy przystosowują się do perspektywy bujanego fotela

FAZA PRETERMINALNA

• faza poprzedzająca śmierć

• następuje w niej okres dostosowywania się do śmierci

• charakterystyczny powrót do przeszłości (uporządkowanie doświadczeń)

• często w tej fazie właśnie następuje odblokowanie różnych traumatycznych doświadczeń

• człowiek odczuwa lęk ale on już nie jest taki silny (najsilniejszy lęk przed śmiercią na przełomie średniej i wczesnej dorosłości)

• człowiek odczuwa potrzebę rozmawiania o śmierci, potrzebę oswojenia śmierci

*zupełnie inaczej wygląda śmierć kiedy jest ona przerwanie życia (np. choroba w każdym wieku)

PREDYKTORY ŚMIERCI(przepowiadające)

• nagłe i znaczące obniżenie funkcji poznawczych i motorycznych

• wzrost nadwrażliwości emocjonalnej

• nagłe zainteresowanie osobami bliskimi

• potem narasta obojętność społeczna

• większa wrażliwość na ból

• odmowa przyjmowania pokarmów

• następuje stopniowa utrata władzy w kończynach

• utrata widzenia i słyszenia

• większe odczuwanie bólu i dotyku

• często człowiek do końca zachowuje świadomość

---