Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1995
Sąd Tamuza
w mitologii sumer. i babil.-asyr. bóstwo wegetacji roślin i urodzaju, opiekun stad; ukochany bogini Isztar (sumer. Inana); zabity, co roku zstępował do podziemia (na ziemi ustawała wegetacja roślin) i ponownie wracał na ziemię (przyroda budziła się do nowego życia); przedstawiany z kłosami w rękach lub u ramion.
Błędem jest sądzić, że jakakolwiek innowacja technologiczne przynosi tylko jednego rodzaju efekty. Każda technologia jest zarazem ciężarem jak i błogosławieństwem; nie albo-albo, lecz tym i tym jednocześnie. s. 12-13
Technofile - widzą tylko to, co nowe technologie potrafią dokonać, ale nie mogą wyobrazić sobie tego, co nam odbierają.
Żadna bowiem kultura nie może uniknąć negocjacji z techniką, niezależnie czy prowadzi je inteligentnie, czy nie. Ubija się interes, w którym technika coś daje, a coś odbiera. Ludzie mądrzy wiedzą to doskonale i dlatego rzadko chylą czoło przed gwałtownymi zmianami technologicznymi, a nigdy się nimi nadmiernie nie cieszą. s. 13
Struktura technologii w znacznej mierze determinuje sposób jej użycia - jej funkcja wynika z formy. s. 15
Kiedy już wpuszczamy nową technologię do kultury, musimy mieć oczy szeroko otwarte. s. 16
Rewolucyjne technologie z pewnością tworzą nowe definicje starych terminów, a my nie uświadamiamy sobie w pełni tego procesu. Dlatego też jest on zdradliwy, niebezpieczny i całkiem odmienny od sytuacji, kiedy to nowe technologie wprowadzają do języka nowe terminy. […] Nowe rzeczy potrzebują nowych słów. Ale nowe rzeczy modyfikują również stare słowa - słowa o głęboko zakorzenionych znaczeniach. […] Takie zmiany następują szybko, zdecydowanie i niejako po cichu. s. 16-17
Ci, którzy nabędą biegłości w posługiwaniu się nową technologią, staną się elitą, ci zaś, którzy takiej biegłości nie mają, przyznają im niezasłużoną władzę i prestiż. s. 17
W kulturach o demokratycznym etosie, stosunkowo słabych tradycjach i dużej chłonności na nowe technologie wszyscy są skłonni przyjmować entuzjastycznie zmianę technologiczną i wierzyć, że pożytki z niej płynące obejmą w końcu całą populację. Ta dziecięca wiara szerzy się przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, gdzie żądza nowości nie zna granic. s. 20
Nowe technologie współzawodniczą ze starymi - o czas, o uwagę, o pieniądze, o prestiż, a nade wszystko o panowanie w sprawach światopoglądowych. Zrozumiemy, że to współzawodnictwo jest nieuchronne, jeśli zrozumiemy, że środek przekazu niesie za sobą przesłankę ideologiczną. […] Kiedy wojnę toczą ze sobą środki przekazu, mamy do czynienia ze zderzeniem różnych światopoglądów. s. 25
Od narzędzi do technokracji, od technokracji do technopolu
Trzy typy kultur:
posługujące się narzędziami
technokracje (narzędzia odgrywają centralną rolę w intelektualnym świecie kultury; od średniowiecza: zegar mechaniczny, prasa drukarska, teleskop; wiedza to potęga a ludzkość jest zdolna do postępu)
technopole - podporządkowanie wszelkich form życia kulturowego panowaniu techniki i technologii
Świat nieprawdopodobny
H.L. Mencken: „Nie istnieje twierdzenie tak głupie, żeby nie można było znaleźć profesora, który by w nie uwierzył.”
Technopol pozbawia nas społecznej, politycznej, historycznej, metafizycznej, logicznej czy duchowej podstawy umożliwiającej rozpoznawanie informacji i twierdzeń całkowicie niewiarygodnych. s. 72
Wraz z wyłonieniem się technokracji spójność moralności z intelektem zaczęła się rozluźniać. s. 73
Technopol twardo wierzy, że świat potrzebuje więcej informacji. […] Informacja zyskuje status metafizyczny: staje się zarówno środkiem, jak i celem ludzkiej twórczości. s. 75-76
Technopol to forma kulturowego AIDS - tutaj skrót ten oznacza Anti-Information Deficiency Syndrome [syndrom braku odporności na informację]. […] z tego właśnie powodu w technopolu nie może istnieć żadne transcendentalne poczucie celu ani sensu, żadna spójność kulturowa. s. 78
Zniszczone bariery
Technopol to pewien stan kultury. To również stan umysłu. Polega na deifikacji techniki, co oznacza, że kultura poszukuje sankcji w technice, znajduję w niej satysfakcję i przyjmuje od niej rozkazy. Tego rodzaj sytuacja wymaga wykształcenia się nowego typu porządku społecznego, a to z kolei prowadzi do szybkiego rozpadu prawie wszystkiego, co wiąże się z tradycyjnymi przekonaniami. s. 87
Technopol rozkwita zwłaszcza wtedy, kiedy załamują się bariery antyinformacyjne. s. 87
Wszelkiego rodzaju instytucje społeczne działają jak mechanizmy kontroli. s. 88
Najbardziej imponującymi instytucjami służącymi kontroli informacji są religia i państwo. s.89
Podstawowe środki kontroli i redukcji informacji w technopolu:
biurokracja
specjalizacja
wyposażenie techniczne (testy inteligencji, przystosowania, reifikacja)
Ideologia maszyn: technika medyczna
Ideologia maszyn: technika komputerowa
Technologie niewidzialne
zamaskowane, mechanizmy, które działają jak maszyny, ale normalnie nie uważa się ich za część technopolu: reifikacja, rangowanie, statystyka
Ludzi żyjących w technopolu charakteryzuje między innymi to, że przeważnie nie uświadamiają sobie ani pochodzenia, ani skutków własnych technologii. s. 165
Scjentyzm - trzy wzajemnie powiązane idee: s. 176
Przekonanie, że metody nauk przyrodniczych można stosować do badań nad zachowaniami ludzkimi.
Można zaprojektować środki techniczne nadzorowane przez specjalistów - do kontrolowania zachowań ludzi i kierowania nimi. (W oparciu o pkt. 1 z wykorzystaniem technologii niewidzialnych).
Wiara w naukę może służyć jako spójny i wyczerpujący system przekonań, który życiu nadaje nie tylko sens, lecz także poczucie dobrostanu, moralności, a nawet nieśmiertelności.
Upadek wielkich symboli
czyli trywializacja znaczących symboli kulturowych. W technoplou zatraca się rozróżnienie między sferą sacrum a profanum.
Forma gwałtu kulturowego usankcjonowanego ideologią, która nieograniczoną przewagę przyznaje postępowi technologicznemu i pozostaje obojętna wobec rozluźnień tradycji. s. 204
Ruch oporu - z miłością
co jednostka robi niezależnie od kultury, oraz co kultura niezależnie od jednostki.
Neil Postman: Technopol. Triumf techniki nad kulturą (1992)
3
Notatki z serwisu: www.humanista.pl/kulturoznawstwo