Historia inicjatywy SZPITAL PRZYJAZNY DZIECKU
Na świecie:
• W latach 1910 -15 przeprowadzono pierwsze badania naukowe mające na celu potwierdzić tezę, że dzieci karmione sztucznie umierają częściej niż karmione naturalnie.
• W latach 1930 - 60 szybki rozwój rynku sztucznych mieszanek i akcesoriów do sztucznego karmienia.
• Lekarze nie widzą różnicy jakościowej pomiędzy mieszanką a pokarmem kobiecym.
• W roku 1956 karmionych piersią przy wypisie ze szpitala w USA było 21% dzieci.
• W roku 1974 Gerrard opublikował w Pediatrics badanie potwierdzające obecność kompleksów immunologicznych w pokarmie.
• W roku 1981 Zgromadzenie Ogólne WHO przyjmuje Międzynarodowy Kodeks Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece, który ma uregulować rynek mieszanek i ukrócić proceder nieuczciwej reklamy i darmowych próbek mleka sztucznego.
• W 1989 roku zostaje przyjęta przez ONZ "Konwencja o prawach dziecka" (ratyfikowana przez 191 krajów, przez Polskę w 1991 roku). Artykuł 24, mówi, że, "wszystkie grupy społeczne, a w szczególności rodzice i dzieci powinni być informowani oraz otrzymywać wsparcie w korzystaniu z wiedzy o korzyściach płynących z karmienia piersią."
• W 1989 roku WHO i UNICEF wydają wspólne oświadczenie "Ochrona, Propagowanie i Wspieranie Karmienia Piersią - szczególna rola placówek służby zdrowia" . Wytyczne dla personelu medycznego są ujęte w "10 Kroków do Udanego Karmienia Piersią".
1 sierpnia 1990 roku przedstawiciele Ministerstw Zdrowia z 29 krajów, w tym Polski, podpisali dokument zwany Deklaracją z Innocenti. Dokument ten zobowiązuje kraje do m.in.: "zapewnienia wszystkim niemowlętom wyłącznie kobiecego pokarmu do 4-6 miesiąca"; "kontynuowanie karmienia mlekiem matki do drugiego roku życia"; oraz "doprowadzenia do tego, aby każda placówka położnicza w Polsce realizowała "10 Kroków".
• W 1990 roku powstaje inicjatywa "Szpitala Przyjaznego Dziecku".
• Podczas 47 Zgromadzenia Ogólnego WHO ustalono, że niemowlęta powinny być karmione wyłącznie piersią do 6 miesiąca.
• W 1997 Amerykańska Akademia Pediatryczna w stanowisku, opublikowanym w Pediatrics, uznała "pokarm kobiecy za najlepsze pożywienie dla wszystkich niemowląt, również urodzonych przedwcześnie i chorych". Dalej czytamy, że "zwiększenie odsetka kobiet rozpoczynających karmienie piersią oraz wydłużenie czasu karmienia ma na celu poprawę stanu zdrowia społeczeństwa i jest jednym z założeń programu Zdrowi Ludzie 2000".
• W 1998 roku jako potwierdzenie właściwego kierunku działań prozdrowotnych, międzynarodowa organizacja International Baby Food Action Network (IBFAN) otrzymuje alternatywną Nagrodę Nobla.
W Polsce:
• W 1992 roku przy współudziale Ministerstwa Zdrowia, Polskiego Komitetu UNICEF i Instytutu Matki i Dziecka powstaje Komitet Upowszechniania Karmienia Piersią.
• W latach 1992 - 1997 w Polsce jest realizowany Program promocji karmienia piersią z inicjatywy i pod kierunkiem Krajowego Koordynatora doc. Krystyny Mikiel - Kostyry. Po nowym podziale administracyjnym program wraca w listopadzie 1999.
• W 1994 pierwsze szpitale w Polsce otrzymują tytuły (Ciechanów, Czarnków, Sokółka).
• W roku 2000 powstaje Komitet honorowy nad akcją "Szpital Przyjazny Dziecku"
• W roku 2003 przeprowadzono szkolenie szpitali w zakresie prowadzenia monitoringu.
• W roku 2005 powstaje Komisja ds. Ocen, Reocen i Monitoringu Szpitali Przyjaznych Dziecku, która kontynuuje oceny i monitoring oraz wdraża proces reocen szpitali.
Międzynarodowy Kodeks Marketingu Produktów Zastępujacych Mleko Kobiece
Noworodek, niemowlę czy małe dziecko jest szczególnym konsumentem, na którego oddziałuje się poprzez techniki marketingowe i reklamę skierowaną do jego rodziców oraz pracowników służby zdrowia. Decyzje matek dotyczące karmienia dzieci powinny być oparte na rzetelnej wiedzy podpartej współczesną wiedzą naukową. Zgodnie ze współczesną wiedzą karmienie piersią jest jedynym sposobem żywienia niemowląt i małych dzieci zapewniającym im optymalny stan zdrowia. Dobrze udokumentowany jest szkodliwy wpływ karmienia sztucznymi mieszankami, z których żadna nie może być identyczna ze swoistym gatunkowo i unikalnym pokarmem naturalnym. Każda kobieta, która rodzi dziecko jest biologicznie przygotowana do karmienia. Sam proces laktacji jest fizjologicznym następstwem przebytej ciąży. Poza rzadkimi przypadkami niewydolności laktacyjnej, 99% matek może zapewnić naturalny pokarm potomstwu.
Materiały reklamowe rozprowadzane wśród matek bezpośrednio lub w mediach podważają wiarę w możliwość karmienia piersią, używając sformułowań takich jak: "mamo, jeśli nie możesz karmić piersią" lub "jeżeli karmienie piersią nie jest możliwe". Jednocześnie zapewniają, że dany produkt najlepiej zastąpi matczyny pokarm, bez szkody dla zdrowia, a może nawet z korzyścią (mieszanki hypoalergiczne). Działaniom marketingowym poddawani są również pracownicy służby zdrowia, często nie w pełni świadomie, poprzez branie udziału w szkoleniach organizowanych przez firmy lub przyjmowaniu darów dla siebie lub placówki. Profesjonalne pisma i konferencje naukowe nie są wolne od wprowadzających w błąd reklam.
W maju 1981 roku Zgromadzenie Ogólne Światowej Organizacji Zdrowia przyjęło Międzynarodowy Kodeks Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece. Kodeks wraz z uzupełniającymi go rezolucjami, oraz dyrektywami Unii Europejskiej jest zbiorem przepisów dla producentów i dystrybutorów produktów objętych zakresem Kodeksu, a także dla pracowników służby zdrowia i rządów poszczególnych krajów. Kodeks chroni dzieci i rodziców, a także podnosi wiarygodność placówek służby zdrowia.
Produkty objęte zakresem Kodeksu to:
• mieszanki mleczne dla niemowląt do szóstego miesiąca życia (mleko początkowe, następne, hypoalergiczne itp.)
• żywność uzupełniająca dla dzieci do szóstego miesiąca życia (kaszki, przeciery itp.) napoje dla dzieci do szóstego miesiąca życia (soki, herbatniki itp.)
• butelki, smoczki, smoczki-gryzaczki.
Kodeks w Artykułach 6 i 7 szczegółowo określa postępowanie pracowników systemu opieki zdrowotnej służące ochronie karmienia piersią i ograniczeniu promocji karmienia sztucznego:
• zakazuje wszelkich form promocji i reklamy produktów na terenie placówek służby zdrowia (6.2, 6.3)
• zaleca demonstrowanie i wyczerpujące informowanie na temat sposobu karmienia mieszankami tylko tych matek i ich rodzin, którym jest to niezbędne (6.5)
• zakazuje sprzedaży produktów placówkom służby zdrowia po obniżonych cenach (6.6, 6.7 Rez. WHA 39.28 i 47.5)
• wyposażenie i materiały będące przedmiotem darowizny dla placówki mogą nosić logo firmy, ale nie mogą być opatrzone nazwą handlową produktu (6.8)
• zaleca pracownikom służby zdrowia promowanie karmienia piersią (7.1)
• wszelkie materiały informacyjne przekazywane matkom i kobietom ciężarnym powinny być zgodne z Art.4.2 i zawierać jasne informacje o m. in. korzyściach płynących z karmienia piersią, przebiegu karmienia i sposobach utrzymania laktacji, niekorzystnym wpływie częściowego dokarmiania butelką
• informacje o produktach przeznaczone dla pracowników służby zdrowia powinny mieć charakter obiektywny i naukowy, nie sugerować, że karmienie sztuczne jest równie dobre, a nawet lepsze od karmienia piersią; informacje muszą być zgodne z Art.4.2 (7.2)
• zakazuje promocji produktów poprzez oferowanie korzyści finansowych lub rzeczowych dla pracowników służby zdrowia, a także ich rodzin (7.3)
• ostrzega, że sponsorowanie przez firmy szkoleń, podróży naukowych, konferencji, badań naukowych itp. pracownikom placówek sprawujących opiekę nad niemowlętami i małymi dziećmi może podważać ich autorytet, którym wspierają karmienie piersią (Rez.49.15). Wszelkie tego typu świadczenia powinny być ujawniane przełożonym (7.5)
• zakazuje dostarczania przez producentów pracownikom służby zdrowia próbek produktów w celach innych niż badania naukowe (7.4)
We wszystkich Szpitalach Przyjaznych Dziecku na świecie są przestrzegane przepisy zawarte w Kodeksie. W 9 krajach Kodeks został włączony do obowiązującego prawa, w wielu przyjęto niektóre jego artykuły. Dyrektywy 91/321/EC i 92/52/EC regulują rynek mieszanek w 12 państwach Unii Europejskiej. Zaleca się, aby placówki służby zdrowia pragnące podnieść swoją wiarygodność wprowadzały zasady Kodeksu w formie zaostrzonej, mimo że wiele z nich nie ma jeszcze odpowiedników w polskim ustawodawstwie.
Konwencja o prawach dziecka
Konwencja została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
dnia 20 listopada 1989 roku
Polska ratyfikowała Konwencję 30 kwietnia 1991 roku
ARTYKUŁ 24
1. Państwa - Strony uznają prawo dziecka do jak najwyższego poziomu zdrowia i udogodnień w zakresie leczenia chorób oraz rehabilitacji zdrowotnej. Państwa strony będą dążyły do zapewnienia, aby żadne dziecko nie było pozbawione swojego prawa do tego rodzaju opieki zdrowotnej.
2. Państwa - Strony będą dążyły do pełnej realizacji tego prawa, a w szczególności podejmą niezbędne kroki w celu:
a. zmniejszenia śmiertelności wśród noworodków i dzieci
b. zapewnienia udzielania koniecznej pomocy oraz opieki zdrowotnej wszystkim dzieciom, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju podstawowej opieki zdrowotnej;
c. zwalczania chorób i niedożywienia, a w tym podstawowej opieki zdrowotnej - poprzez wykorzystania między innymi łatwo dostępnych technologii oraz poprzez dostarczanie odpowiednich produktów żywnościowych i wody pitnej, z uwzględnieniem niebezpieczeństwa oraz ryzyka zanieczyszczenia środowiska naturalnego
d. zapewnienia matkom właściwej opieki zdrowotnej okresie przed i po urodzeniu dziecka
e. zapewnienia, aby wszystkie grupy społeczne, a w szczególności rodzice oraz dzieci, były informowane i posiadały dostęp do oświaty oraz otrzymywały wsparcie w korzystaniu z podstawowej wiedzy w zakresie zdrowia dziecka i karmienia, korzyściach karmienia piersią, higieny i urządzeń sanitarnych, a także zapobiegania wypadkom
f. rozwoju profilaktycznej opieki zdrowotnej i usług, poradnictwa dla rodziców oraz wychowania w zakresie planowania rodziny
1. Państwa - Strony będą podejmowały wszelkie właściwe i skuteczne kroki na rzecz zniesienia tradycyjnych praktyk przynoszących szkodę zdrowiu dziecka.
2. Państwa - Strony zobowiązują się działać na rzecz sprzyjania i zachęcania do rozwoju współpracy międzynarodowej w celu stopniowego osiągania pełnej realizacji praw uznanych w niniejszym artykule. W związku z tym szczególna uwaga będzie zwrócona na potrzeby krajów rozwijających się.
Deklaracja Innocenti o ochronie, promowaniu i wspieraniu karmienia piersią
1 sierpnia 1990, Florencja, Włochy
Mając na uwadze fakt, że karmienie piersią to jedyny w swoim rodzaju proces, który:
• zapewnia idealne odżywianie niemowląt przyczyniając się do ich zdrowego wzrostu i rozwoju;
• zmniejsza stopień zapadalności na choroby zakaźne i osłabia ich przebieg, redukując przez to zachorowalność i śmiertelność wśród niemowląt;
• ma korzystny wpływ na zdrowie kobiety zmniejszając ryzyko zachorowań na nowotwory piersi i jajników oraz wydłużając okresy pomiędzy ciążami;
• przysparza społecznych i ekonomicznych korzyści zarówno rodzinie jak i całemu narodowi;
• przebiegając w pomyślny sposób daje karmiącym matkom poczucie satysfakcji,
oraz że:
Najnowsze badania wykazały, że
• wspomniane korzyści wzrastają wraz z wyłącznością karmienia piersią przez pierwsze sześć miesięcy życia noworodka, a później wraz z kontynuacją karmienia piersią uzupełnianego pokarmami dodatkowymi, oraz
• realizacja programu może zaowocować pozytywnymi zmianami zachowań związanych z karmieniem piersią;
Niniejszym oświadczamy, że:
globalnym celem dla możliwie najlepszego stanu zdrowia i odżywiania matki i dziecka jest umożliwienie wszystkim matkom karmienia wyłącznie piersią oraz to, że wszystkie niemowlęta od chwili urodzenia do 4 - 6 miesiąca życia powinny być karmione tylko mlekiem matki. Po upływie tego okresu karmienie piersią powinno być kontynuowane, przy równoczesnym podawaniu dziecku odpowiednich pokarmów uzupełniających, do drugiego roku życia, a nawet dłużej. Ten idealny wzorzec odżywiania niemowląt można wprowadzić w życie poprzez wytworzenie odpowiedniej atmosfery świadomego poparcia dla kobiet, które chcą karmić w ten sposób.
W wielu krajach osiągnięcie tego celu wymaga wzmocnienia “kultury karmienia piersią” oraz aktywnej obrony przed wpływami “kultury karmienia butelką”. To znowu wymaga zaangażowania i działalności na rzecz mobilizacji społecznej, przy maksymalnym wykorzystaniu prestiżu i autorytetu uznanych liderów społecznych we wszystkich dziedzinach życia.
Należy także podjąć wysiłki w celu podniesienia wiary kobiet w ich możliwości związane z karmieniem piersią. Pełnomocnictwo to obejmuje usunięcie przeszkód oraz wpływów mogących manipulować ludzkim sposobem postrzegania i stosunkiem do karmienia piersią, często w sposób bardzo delikatny i nie bezpośredni. Wymaga to wrażliwości, nieustającej czujności, a także odpowiedniej i zrozumiałej strategii komunikacyjnej poprzez media, adresowane do wszystkich grup społecznych. Co więcej, wyeliminować należy przeszkody dla karmienia piersią pojawiające się w zakresie systemu służby zdrowia, w miejscu pracy lub społeczności.
Konieczne jest takie podjęcie środków zapewniających kobietom odpowiednie odżywianie dla dobra zdrowia ich oraz ich rodzin. Ponadto zapewnienie wszystkim kobietom dostępu do informacji oraz usług związanych z planowaniem rodziny pozwoli im na podtrzymanie karmienia piersią oraz uniknięcie skróconych odstępów między narodzinami, które mogą mieć ujemny wpływ na stan zdrowia i odżywiania ich samych oraz ich dzieci.
Rządy wszystkich państw powinny opracować program narodowej polityki dotyczącej problemu karmienia piersią oraz wyznaczyć adekwatne cele narodowe na lata 90-te. Powinny one stworzyć ogólnokrajowy system monitoringu działań zmierzających do osiągnięcia wyznaczonych celów oraz opracować wskaźniki takie jak przewaga niemowląt karmionych wyłącznie piersią po opuszczeniu szpitala położniczego oraz przewaga niemowląt karmionych wyłącznie piersią w wieku czterech miesięcy. Władzom krajowym zaleca się następnie zintegrowanie polityki karmienia piersią z ogólną polityką zdrowia i rozwoju. W ramach tych działań powinny one wspierać wszelkie akcje mające na celu ochronę, promocje i wspieranie karmienia piersią w zakresie programów uzupełniających, takich jak opieka przedporodowa i okołoporodowa, odżywianie, planowanie rodziny, zapobieganie i leczenie popularnych chorób matki i dziecka. Cały personel służby zdrowia powinien być przeszkolony do zadań związanych z wprowadzaniem w życie polityki karmienia piersią.
Cele operacyjne:
Do roku 1 995 wszystkie rządy powinny:
• mianować krajowego koordynatora ds. karmienia piersią o odpowiednim autorytecie i zawiązać krajowy komitet ds. karmienia piersią składający się z przedstawicieli odpowiednich departamentów, organizacji pozarządowych oraz stowarzyszeń profesjonalistów w dziedzinie zdrowi;
• zapewnić, że każda placówka świadcząca usługi dla matek w pełni stosuje w praktyce wszystkie dziesięć z Dziesięciu Kroków do Udanego Karmienia Piersią sformułowanych we wspólnym oświadczeniu WHO/UNICEF zatytułowanym “Ochrona, propagowanie i wspieranie karmienia piersią: specjalna rola placówek położniczych";
• podjąć działania mające na celu wprowadzenie w życie zasad i celów wszystkich artykułów Międzynarodowego Kodeksu Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece oraz późniejszych odpowiednich rezolucji Zgromadzenia Światowej Organizacji Zdrowia w ich pełnej formie;
a także
• uchwalić twórcze zmiany legislacyjne mające na celu ochronę prawa do karmienia piersią kobiet pracujących oraz przedsięwziąć środki wprowadzające te prawa w życie.
Wzywamy także międzynarodowe organizacje, aby:
• opracowały strategie działania mające na celu ochronę, propagowanie i wspieranie karmienia piersią, włączając w to globalny monitoring oraz ocenę tych strategii;
• wspierały analizy i badania dotyczące sytuacji w kraju oraz rozwój narodowych celów działania; oraz
• zachęcały i wspierały władze krajowe w planowaniu, realizowaniu, monitorowaniu i ocenie ich polityki karmienia piersią.
W celu przywrócenia prawidłowego sposobu żywienia dzieci na całym świecie Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF) stworzyły inicjatywę “Szpitala Przyjaznego Dziecku”. Szpitale, które są odznaczone tym tytułem wypełniają "10 Kroków do Udanego Karmienia Piersią". Wdrożenie “10 kroków” wymaga zmian w organizacji pracy oddziału położniczo - noworodkowego. Przemyślane przeobrażenia stwarzają szansę, aby oddział odpowiadał zasadom nowoczesnej opieki położniczo-noworodkowej. Jednak najważniejsze zmiany dotyczą wdrożenia nowych zasad postępowania z kobietą rodzącą i położnicą. Cały personel zostaje przeszkolony i musi zrezygnować z wielu dotychczasowych, rutynowych praktyk. Nowe zasady wymagają poszanowania godności i prawa kobiet, a w szczególności prawa matek karmiących, oraz prawa do opieki medycznej najwyższej jakości w zgodzie z Zaleceniami WHO.
Każda placówka, która zdobędzie tytuł jest porównywalna z odznaczonymi placówkami z całego świata, a jej sposób postępowania służy w pełni dobru dziecka i matki umożliwiając karmienie piersią. Jednocześnie w takiej placówce jest w pełni przestrzegany "Międzynarodowy Kodeks Marketingu Produktów Zastępujących Mleko Kobiece", dając szansę matkom na podjęcie decyzji o karmieniu dziecka opartej na współczesnej wiedzy medycznej, a nie na reklamie. W Polsce jest obecnie 61 szpitali odznaczonych tym zaszczytnym tytułem.