BAJKA DZIECIĘCA INSPIRACJĄ AKTYWNOŚCI INTELEKTUALNEJ W OPARCIU O ZASTOSOWANIE HISTORYJKI OBRAZKOWEJ

I - ROLA I ZNACZENIE HISTORYJKI OBRAZKOWEJ W ROZWOJU MOWY I MYŚLENIA DZIECKA SZEŚCIOLETNIEGO

1 - Obraz

Rozwijanie mowy kilkulatka wiąże się ściśle z działaniem. Nauczyciel mając stały kontakt z dziećmi przysłuchując się ich wypowiedziom - zachęca do pytań, do artykułowania własnych spostrzeżeń, doznań i przeżyć. Oczywistościom jest, że szczególną zachętą do wypowiedzi są dla dziecka rzeczy konkretne, zgromadzone w najbliższym otoczeniu. Bezpośredni kontakt jest w pewnej mierze ograniczony warunkami, ponadto nie zawsze obserwacja rzeczywistości wywołuje wypowiedzi dłuższe wielozdaniowe. Są także obiekty i sytuacje niedostępne oglądowi w naturalnym środowisku. Dlatego też często wykorzystujemy ilustracje, obrazy lub inne środki wizualne. „ Ilustracja winna być dostosowana do możliwości i pragnień odbiorców. Winna być równocześnie dobrym utworem graficznym. W obrazowaniu powinna iść dalej niż tekst, gdyż to ona uplastycznia wyobrażenia nim wywołane. Jej zadaniem jest uczyć i bawić, dążyć do prostoty, a unikać wszystkiego, co powoduje gmatwanie jej przejrzystości. ” ¹

Dzieci są bardzo zainteresowane ilustracjami, obrazkami, które przez swą nieruchomość pozwalają dłużej, dokładniej przyglądać się. I. Słońska stwierdza : „ Aby zrozumieć ilustrację trzeba zobaczyć wiele rzeczy, których w niej nie ma. Ilustracja jest jakby fragmentem życia ( lub opowieści fantastycznej ) unieruchomionym w jakimś momencie jego trwania. Trzeba wyobrazić sobie ruchy, czynności postaci nieruchomych na obrazie, domyślić się, co poprzedziło moment przedstawiony, aby wysunąć właściwe wnioski dotyczące tematu, treści i „myśli” obrazu. Zrozumienie jest więc rezultatem spostrzegania, dopełniania treści przez wyobraźnię, abstrahowania i wnioskowania.” ²

Już od dawna wykorzystywano obrazek do sprawdzania stopnia rozwoju mowy i myślenia dzieci. „ Określone ilustracje spełniają w tym przypadku rolę języka plastycznego, za pomocą którego możemy nawiązać z dzieckiem dialog ... ” ³ Wyniki tych badań mogą w pracy z dziećmi służyć dwu zadaniom :

• sprawdzeniu stopnia rozwoju myślenia dzieci,

• rozwijaniu podstawowych procesów myślenia i mowy.

„Ilustracje bajkowe i groteskowe pełnią niekiedy bardzo doniosłą rolę terapeutyczną, gdy dziecku zabraknie jednej z podstawowych potrzeb, jak chociażby dostatecznej miłości rodziców, zrozumienia dorosłych dla jego marzeń, rodzinnego domu, zaradności życiowej, powodzenia w nauce. Trzeba tu jeszcze wspomnieć o braku dostatecznej ilości zabawek, rodzeństwa, o niemożności objęcia przez umysł dziecka całej rzeczywistości, o nie rozróżnianiu prawdy od kłamstwa, o niemożności urzeczywistnienia oglądanych ilustracji bajkowych.” ⁴

Praca z obrazkiem ma wiele wartości wychowawczych i poznawczych. Oto one :

1. Obrazek ułatwia wyodrębnianie przedmiotów, czynności, sytuacji oraz nazywanie ich.

2. Obrazek wpływa na rozwijanie pojęć nie tylko elementarnych, ale częściowo uogólnionych.

3. Obrazek wdraża do planowej obserwacji, rozwija podstawowe procesy myślowe, jak porównywanie, syntezę, wnioskowanie.

4. Obrazek rozwija wyobraźnię przez komponowanie brakujących elementów, uzupełnianie treści na zasadzie związków przyczynowo - skutkowych.

Powyżej wymienione zostały tylko te wartości wynikające z pracy z obrazkiem, które mają szczególne znaczenie dla rozwoju myślenia. Bo przecież „ celem ilustracji jest nie tylko odzwierciedlanie rzeczywistości, ale także jej interpretacja.” ⁵

W rozwoju mowy, który dokonuje się przy okazji pracy z obrazkiem można wyodrębnić kilka faz. Fazy te są następujące :

1. Dziecko wylicza nazwy przedmiotów, osób, zwierząt, roślin. Są to nazwy uprzednio już przyswojone przez dzieci.

2. Dziecko wymienia nazwy czynności i stanów, w jakich się przedmioty, osoby znajdują. Dziecko 6 - letnie dostrzega już coś więcej aniżeli sam przedmiot, gdyż potrafi określić jego stan lub sposób zachowania się.

3. Dziecko dostrzega już związki między przedmiotami i istotami, przyczyny ich sposobu zachowania się, dostrzega całą sytuację. ⁶

2 - Kompozycja obrazów

Historyjka obrazkowa „ wdraża dzieci do układania faktów w kolejności, uczy je tego, co było najpierw, co potem, co w końcu się stało. ” ⁷ Umożliwia nauczycielowi realizację wszystkich zadań dotyczących rozwijania myślenia 6 - latka, ponieważ układanie i omawianie treści obrazków tworzących historyjkę obrazkową wymaga doskonalenia różnych operacji umysłowych. „Opowiadanie historyjek w kolejności przedstawionych obrazków pozwala ćwiczyć zdyscyplinowane przedstawianie faktów. Trzeba te fakty zauważyć, opracować myślowo i sformułować językowo, nie mając w tym wypadku wzoru wypowiedzi na dany temat.” ⁸

Aby w sposób poprawny ułożyć dwa, trzy lub więcej obrazków, dziecko winno dobrze zrozumieć treść każdego z nich, zauważyć różnice między nimi, ale także podobieństwa. Musi uchwycić związki przyczynowo - skutkowe, gdyż one to właśnie decydują o tym, że obrazki tworzą całość fabularną. Analizując treść poszczególnych obrazków obserwator powinien wykryć zależności między nimi, a więc zrozumieć przyczynę i skutki przedstawionej na kilku obrazkach sytuacji. ⁹

Różnie może przebiegać formuła kontaktu z zebranymi według powyższego klucza znakami wizualnymi. „Będzie to zarówno samodzielne oglądanie obrazków, jak i wspólne z kolegami i z nauczycielką, I tu (...) rola nauczycielki polega na kierowaniu spostrzegawczości dziecka, zachęcaniu go do analizowania i oceny sytuacji. Bardzo ważna jest przy tym atmosfera. Brak zaangażowania emocjonalnego nie działa mobilizująco na procesy myślenia i wypowiadania się dziecka.” ¹⁰ Podstawą zrozumienia historyjki obrazkowej jest ustalenie kolejności zdarzeń w czasie, przyczyn i skutków faktów przedstawionych na obrazkach. Tak więc służy ona rozwojowi takich czynności rozwojowych, jak : analiza i synteza, spostrzeganie, porównywanie, wnioskowanie, globalne ujmowanie całości treści.

„Opisywanie historyjek obrazkowych, to specyficzna forma rozwijająca język dziecka. Odpowiednio ukierunkowany obserwator widzi zależności przyczynowo - skutkowe i przekazuje swoje sądy w formie zdań stopniowo coraz lepiej rozwiniętych i rozbudowanych, tj. złożonych.” ¹¹

O trudności w prawidłowym rozwiązywaniu historyjki obrazkowej decyduje nie liczba obrazków, lecz sposób przedstawienia faktów : oczywistość ich następstwa, kolejności. Biorąc to pod uwagę rozmowa na temat historyjki obrazkowej może być prowadzona w różny sposób, zależnie od celu, jaki sobie postawimy. Ważne jest jednak przestrzeganie stopnia trudności przy pracy z historyjką : „ Stopniowanie trudności może dotyczyć nie jednej lecz kilku spraw :

• liczby obrazków, z których składa się historyjka

• jakości treściowej

• sposobu zastosowania ” ¹²

Łatwe jest zastosowanie stopniowania trudności w odniesieniu do liczby obrazków, gdyż jest oczywiste, że im mniejsza ich liczba w historyjce, tym łatwiejsze odczytywanie treści. Należy więc zacząć od dwu, następnie korzystać z trzech, czterech a nawet większej ilości obrazków.

Określenie trudności w zakresie rozumienia treści historyjki sprawia nieco więcej kłopotu. Orientację w tym zakresie wyznacza głównie znajomość zasobu umysłowego, doświadczeń dzieci oraz środowiska, w którym znajduje się przedszkole.

Dla osiągnięcia zadowalających wyników w rozwoju mowy i myślenia poprzez stosowanie historyjki obrazkowej istotna okazuje się jej procedura wykorzystania. Zadanie, jakie stawiamy sobie na początku tej pracy - to doprowadzenie dzieci do zrozumienia, że dwa obrazki wiążą się ze sobą i można z nich jak z bajki odczytać jedno opowiadanie. Początek opowiadania jest na pierwszym obrazku, a zakończenie na ostatnim. Przy zastosowaniu jednego obrazka kierujemy wyobraźnię dziecka na to, co działo się przed sytuacją na nim przedstawioną, względnie na to co może się stać potem. „Umiejętność odczytywania obrazka przez młodsze przedszkolaki ograniczała się na ogół do wyliczania przedstawionych przedmiotów, czynności, potem cech. Teraz dziecko zdolne jest już uchwycić zachodzące między nimi związki. A więc właściwie określić całą sytuację ukazaną na ilustracji.” ¹³ Po tego typu ćwiczeniach 6 - latki będą znacznie łatwiej dostrzegały związki i relacje między jedną i drugą ilustracją.

Gdy jesteśmy przekonani, że dzieci rozumieją istotę historyjki, dodajemy do omawiania trzy, cztery, a nawet więcej obrazków. „ Powodzeniem parolatków cieszą się różne historyjki obrazkowe, w których można śledzić rozwijające się od ilustracji do ilustracji losy bohaterów. I tu zaczyna się literatura. Ilustracja budzi potrzebę fikcji fabularnej i przygotowuje grunt do jej oddziaływania.” ¹⁴ Po przeprowadzeniu kilku tego typu zajęć można wprowadzić różnego rodzaju utrudnienia takie jak:

1. Podanie obrazków obejmujących jedną historyjkę obrazkową w nie ustalonej kolejności, w celu zmuszenia dzieci do ich uporządkowania przez wykrycie istotnych związków. Sześciolatkom można postawić też zadanie trudniejsze, zwiększając liczbę obrazków do czterech ( i więcej ) oraz stosując bardziej skomplikowaną treść wizualną. „Opowiadamy dzieciom bajkę na temat historyjki obrazkowej, następnie wykładamy wszystkie obrazki i proponujemy ułożyć je według kolejności, prowadząc w związku z tym rozmowę. Pracę tę wykonuje jedno dziecko, inne - poprawiają, motywując układ treści. Dzieciom 6 - letnim polecamy ułożyć ( zespołowo ) historyjkę obrazkową bez uprzedniego wysłuchania opowiadania. Następnie dzieci motywują w rozmowie układ.” ¹⁵ Zadanie tak utrudnione na skutek zmiany kolejności sytuacji zachodzących w historyjce obrazkowej wywołuje ożywioną dyskusję. Chcąc aktywizować myślenie dzieci w sposób wszechstronny, należy im stawiać takie pytania, które skłonią je do ukierunkowanej analizy treści obrazków. Dzieci porównują, ukazują różnice i łączą wszystko w logiczną całość. W zadaniu, którym jest porządkowanie kolejności obrazków historyjki należy zawsze pokazywać wszystkie obrazki historyjki jednocześnie.

2. Pominięcie lub zasłonięcie jednego z obrazków po to, aby dzieci domyśliły się i same uzupełniły tę treść. Pominięcie ostatniego obrazka - dzieci same tworzą zakończenie, a po jego odsłonięciu porównują z nim swoje wypowiedzi. ¹⁶ Moment oczekiwania na sprawdzenie trafności tego, co zostało przez dzieci opowiedziane jest źródłem dodatkowych emocji. Przy pominięciu obrazka pierwszego, dzieci szukają przyczyny obserwowanych skutków zdarzeń przedstawionych na następnych ilustracjach. Dokonywanie oceny stopnia trudności zastosowanego przy omawianiu historyjki obrazkowej zależy od sposobu przedstawienia jej treści. Ocena taka ma charakter indywidualny, inny dla każdej historyjki lub też dziecka.

3. Korzystnym ćwiczeniem wdrażającym do tworzenia uogólnień stanowiących syntezę całej historyjki jest nadanie jej przez dzieci odpowiedniego tytułu. Po wielokrotnym zastosowaniu tego ćwiczenia dzieci zrozumieją, że tytuł historyjki nie dotyczy treści jednego obrazka. Zaś nadawanie tytułu poszczególnym częściom historyjki jest ćwiczeniem przygotowującym do późniejszego syntezowania i uogólniania.

4. Próba rysowania przez dzieci, ułożonej przez nie same historyjki obrazkowej to inny sposób na zajęcie wyzwalające myślenie. Nieodzowne jest tu opowiedzenie historyjki przez autora rysunku.

5. Inną możliwością jest : omawianie historyjki obrazkowej, poczynając od ostatniego fragmentu. „ W tym wypadku wykładamy wszystkie obrazki - bez uporządkowanego układu. Jeden ( ostatni ) przedstawiający zakończenie wydarzenia, omawiamy wspólnie z dziećmi. Proponujemy im wybrać odpowiedni obrazek, stanowiący bezpośrednią przyczynę omawianego faktu. Jedno z dzieci wybiera, motywuje słuszność, a koledzy sprawdzają, dyskutują, aprobują lub nie. Na zakończenie opowiadają całość historyjki od początku do końca. Jest to ćwiczenie trudne ale aktywizuje procesy umysłowe zachodzące u dzieci.” ¹⁷

3 - Rola i znaczenie ikoniczności

Historyjki w sposób naturalny skłaniają dzieci do wypowiedzi wielozdaniowych, muszą bowiem przedstawić to co widzą, przewidywać co będzie dalej i uzasadnić, dlaczego tak, a nie inaczej uważają. „Historyjki obrazkowe - szczególnie wówczas, gdy celowo zabraknie w nich jakiegoś obrazu lub jego fragmentu, stanowią doskonały materiał dydaktyczny, który przez samą swą budowę skłania dzieci do przewidywania i formułowania wypowiedzi równocześnie z uzasadnieniem.” ¹⁸

Nauczyciel organizuje wiele sytuacji, które pobudzają do wypowiedzi. Mowa, wzbogacenie słownika, rozwijanie umiejętności ładnego komunikatywnego wypowiadania się ułatwia dzieciom opanowanie nawyków, poznanie świata - stanowi więc ważną umiejętność determinującą ich kontakt z otoczeniem.

Bezpośredni ogląd obrazków, z których skomponowana jest historyjka, stwarza naturalne warunki do wypowiadania się. Treść obrazków daje możliwość wyrażania określonego stosunku do przedstawionych postaci i sytuacji, a wzajemna wymiana myśli wpływa na kształtowanie stosunku dziecka do otoczenia, oddziałuje na jego postawę. Historyjka obrazkowa spełnia więc wiele funkcji : „ Nie tylko zachęca do mówienia, uczy ustalania kolejności faktów i samorzutnego układania opowiadań, rozwija umiejętność wypowiedzi wielozdaniowych i logicznie uporządkowanych, ale jej treść wywołuje pożądane uczucia, wpływa na kształtowanie postaw koleżeńskich”. ¹⁹

Wszystkie zajęcia oparte na środkach wizualnych, w szczególności na historyjce obrazkowej, podporządkowujemy określonym celom: kształcącym, wychowawczym i poznawczym. Znajomość poziomu rozwoju mowy i myślenia dzieci 6 - letnich pozwala nauczycielowi dobierać takie pomoce, takie formy organizacyjne, które służą kształceniu określonych funkcji. Jest to niezmiernie istotne, zwłaszcza u dzieci wykazujących deficyty, służy także ogólnemu rozwojowi wszystkich wychowanków, ważna jest tu też rola osoby dorosłej, będącej pośrednikiem między obrazem a odbiorcą.

„Od nauczycielki zależy, czy dzieci podczas pracy z obrazkami rozwijają słownik, czy nie ( ... ). Trzeba w sposób przemyślany i planowy organizować dziecku jego warsztat poznawczy, aktywizować je, rozszerzać horyzonty”. ²⁰

II - BAJECZKA DZIECIĘCA

„ W grupie nazw oznaczających gatunki literackie zarówno łacińska > fabula<, jak jej polski odpowiednik bajka należą do najbardziej kłopotliwych. Słowniki staropolskie notują kilka znaczeń i wiele wariantów znaczeniowych bajki, które można ująć w obrębie dwóch pól sentymentalnych:

1)Baśń, mit, opowiadanie o treści fantastycznej, legendarnej lub alegoryczno-dydaktycznej, utwór literacki.

2)Wiadomość lub informacja zmyślona, nieprawdziwa, fałszywa, błędna: plotka, kłamstwo.²¹

Wieloznaczność bajek oraz ich bogata synonimika (fabuła, przypowieść, powieść, baśń, apolog ) często były powodem nieporozumień, zwłaszcza w wypowiedziach mających charakter historyczny i teoretyczno-literacki. W celu zawężenia zakresu znaczenia dodawano do bajek różnego rodzaju określniki na przykład:

Ezopowa, moralna, zwierzęca, dydaktyczna.

Natomiast zdaniem Jerzego Cieślikowskiego: „Literatura dla najmłodszych obywa się bez podziału na gatunki. Wystarczają tu terminy obiegowe uogólniające: liryka, epika, dramat („komedyjka”), przy czym praktycznie są to najczęściej małe formy, pisane językiem zrytmizowanym i o charakterze strukturalnie mieszanym”.²²

Terminem „bajka” według J. Cieślikowskiego nazywa się: bajkę zwierzęcą i baśń. Natomiast „bajką” nazywamy potocznie w ogóle wszystko to, co napisano dla dzieci i zawiera elementy fantastyczne. To właśnie dla dzieci uformował się gatunek, który łączy elementy bajki magicznej, bajki zwierzęcej ( inaczej ezopowej). Ten mieszany gatunek liryki dziecięcej nazywamy bajeczką.²³

W bajeczce nie na okrutnych praw, ale jest optymizm, radzenie sobie w opresji, pogodna pointa i komizm. Coś co jest komiczne nie może być straszne. I tak na przykład bajeczka będąc pewnym skrótem bajki ludowej makabrę pierwowzoru opuszcza lub ją neutralizuje.

Kiedy mówimy o literackiej bajeczce sądzi się, że właśnie w tej miniaturowej formie dokonało się scalenie dwóch gatunków - bajki i baśni . O pochodzeniu bajek wiemy zbyt mało i nie możemy powiedzieć co było wcześniej: epos zwierzęcy, bajka magiczna czy wytwór o cechach obydwu.²⁴

Łączenie różnych zwierząt w zespoły charakterystyczne dla stosunków międzyludzkich ma tradycje w bajce, jak też w ludowej piosence. Zwierzęta prezentują nie tylko cechy charakterów, które są zmienione, obłaskawione, ale też typowe, portretowe pojawiające się jednak na prawach słownej zabawy, wynikającej na przykład z ich imion. Ludowa pieśń nie uwzględniała naturalnych walorów zwierząt, ich predyspozycji do wykonywania ludzkich funkcji o określonej profesji. To dopiero robi bajeczka literacka. Od czystej zabawy do fabuły ukierunkowanej dydaktycznie.

Innym wątkiem, również często pojawiającym się, są przysłowia. Charakterystyczne dla tego gatunku są zwłaszcza mariaże „ niedobranej” pary zwierzęcej. Katalog zwierząt w bajce jest ogromny, niektóre z nich właśnie dopiero w bajeczce zrobiły karierę. Są to zwierzęta charakterystyczne, jak na przykład: kaczka, kogut, lis, jeż, rak, żaba, ślimak - i szczególnie ma nie pada akcent w ludowych tekstach, które najłatwiej trafiały do dziecięcej wyobraźni i gustu.²⁵ Konflikty i antagonizmy zostały odwrócone, takie są prawa bajki: „miś kołysze lalki, kot brata się z myszami”, na przekór przysłowiu: „Bezpiecznie myszy biegają, gdy kota doma nie mają”.²⁶

Wady zwierząt zostały znacznie wyeksponowane i podporządkowane poprzez antropomorfizację, to właśnie cechy ludzkie, które łatwiej dostrzec, jeśli ukryją się pod zwierzęcą maską. Dzieciom są bliskie ukazane w tej przebierance wady, za to lubią zwierzęta, za brak doskonałości. Do skonstruowania bajeczki świetnie się też nadawał każdy absurd, lub powiedzenie bez sensu. Inny motyw to zderzenie rozsądku z wyobraźnią - a w dydaktycznej bajce kończy się to poskromieniem wyobraźni, chyba że jest to świat na opak.

„Fantazja tych bajek jest racjonalna, świat rzeczy i sytuacji dramatycznych znajduje się w polu zwyczajnych doświadczeń i obserwacji. Te bajki mają rodowód ludowy, bazują na przysłowiu, kalamburze, absurdzie i rymie, i w tym sensie są bliskie poetyce folkloru dzieci”.²⁷

III - PROPOZYCJE SPOSOBÓW WYKORZYSTANIA HISTORYJKI OBRAZKOWEJ

Oglądanie i omawianie przez dzieci 6 - letnie historyjki obrazkowej to jedna z niezawodnych metod zachęcania ich do samodzielnych wypowiedzi , naturalnie jeśli będą to ilustracje czytelne , ciekawe , nawiązujące do świata dziecięcych przeżyć . Ilustracje , które dziecku nie tylko „opowiadają” , ale i same do niego „przemawiają” .

Wszystkie historyjki tu przedstawione oparte są na tekście bajeczek dziecięcych .

• - Historyjka obrazkowa „Rzepka”

na podstawie bajki J. Tuwima „Rzepka”

• zapoznanie dzieci z tekstem

• historyjka obrazkowa - podane obrazki obejmują jedną historyjkę w nieustalonej kolejności

• zadanie dzieci - analiza treści oraz uporządkowanie obrazków w kolejności zdarzeń

• - Historyjka obrazkowa „O Grzesiu kłamczuchu i jego cioci”

na podstawie bajki J. Tuwima „O Grzesiu kłamczuchu i jego cioci”

• zapoznanie dzieci z tekstem bajki

• historyjka obrazkowa - obrazki podane w prawidłowej kolejności

• zadanie dzieci - analiza treści , próby uogólniania - nadawanie tytułu

• - Historyjka obrazkowa „Zmartwienie Grzesia”

na podstawie bajki „Zmartwienie Grzesia”

• zapoznanie dzieci z tekstem bajki

• historyjka obrazkowa - podana historyjka z zasłoniętym jednym obrazkiem białą kartką

• zadanie dzieci - analiza treści , zastanowienie się czego brakuje

• odsłonięcie obrazka i porównanie jego treści z wypowiedziami dzieci

• - Historyjka obrazkowa „Słoń Trąbalski”

na podstawie bajki J. Tuwima „Słoń Trąbalski”

• zapoznanie dzieci z tekstem bajki

• historyjka obrazkowa - podana historyjka z zasłoniętym ostatnim obrazkiem

• zadanie dzieci - omówienie całej treści uporządkowanego przebiegu ilustracji z przewidywanym zakończeniem

• odsłonięcie obrazka i porównanie jego treści z wypowiedziami dzieci

• - Historyjka obrazkowa „Dwie krawcowe”

na podstawie bajki J. Brzechwy „Dwie krawcowe”

• zapoznanie dzieci z tekstem bajki

• historyjka obrazkowa - podane obrazki w nieustalonej kolejności

• zadanie dzieci - analiza treści oraz ułożenie historyjki w prawidłowej kolejności

• - Historyjka obrazkowa „Baśń o Czerwonym Kapturku”

na podstawie bajki E. Szelburg - Zarembiny „Baśń o Czerwonym Kapturku”

• zapoznanie dzieci z tekstem

• do podanej treści dzieci układają historyjkę

• omawianie co będzie na kolejnych ilustracjach

• podział co kto będzie malował

• zadaniem uczestników jest malowanie farbami całego zestawu obrazków

• układanie historyjki namalowanej przez dzieci

• - Historyjka obrazkowa „Na jagody”

na podstawie bajki M. Konopnickiej „Na jagody”

• zapoznanie z tekstem etapami ( obszerne fragmenty )

• do poznanego tekstu dzieci układają historyjkę obrazkową - ilustracji jest dużo , trzeba je uporządkować według kolejności zdarzeń

• zadanie dzieci - analiza treści i ustalenie prawidłowej kolejności

• - Historyjka obrazkowa „Przygoda bucika”

na podstawie bajki H. Chróścielewskiej „Przygoda bucika”

• zapoznanie z treścią bajki

• do poznanego tekstu podana jest historyjka

• zadanie dzieci - dopowiedzenie własnego zakończenia , narysowanie go

• - Historyjka obrazkowa „Kaczka Dziwaczka”

na podstawie bajki J. Brzechwy „Kaczka Dziwaczka”

• zapoznanie dzieci z tekstem bajki

• historyjka obrazkowa - podane obrazki w nieustalonej kolejności

• zadanie dzieci - analiza treści oraz ułożenie historyjki w prawidłowej kolejności

• - Historyjka obrazkowa „Okulary”

na podstawie bajki J. Tuwima „Okulary”

• zapoznanie dzieci z tekstem bajki

• historyjka obrazkowa - podana w prawidłowej kolejności , ostatni obrazek zasłonięty

• zadanie dzieci - dopowiedzenie treści i narysowanie ostatniego obrazka

• kiedy obrazki dzieci są gotowe - odsłaniamy ostatni obrazek i porównujemy z wypowiedziami i rysunkami dzieci.

Dzieci bardzo aktywnie uczestniczą w tego typu zajęciach . Zapoznanie z treścią bajek może się odbyć w tym samym dniu jak i wcześniej - jako celowe działanie . W takim cyklu zajęć przeprowadzanych w ciągu roku szkolnego można zwrócić uwagę na np. :

• udział w zajęciu

• prawidłowe odczytywanie treści

• wykrywanie związków logicznych ( wnioskowanie , porównywanie , syntezę )

• wypowiedzi

• znajomość tematu poruszanego w historyjce ( dopowiadanie treści , nawiązanie do wypowiedzi kolegi )

Obserwacje zaś notować na podanej przykładowo poniżej tabeli ewaluacyjnej .

Lp	Imię dziecka	Problemy do obserwacji
				Udział w zajęciu	Prawidłowe Odczytywanie treści	Wykrywanie związków logicznych	Wypowiedzi	Znajomość tematu poruszanego w historyjce

E.Szefler Rola ilustracji książkowej w kształtowaniu uczniów klas niższych,

² E. Szefler, op. Cit., s. 20

³ P. Wągiel : Biblioterapia dzieci, „Scholasticus” 1995 nr 1, s. 65

⁴ Ibidem, s. 67

⁵ E. Szefler, op. cit., s. 19

⁶ zob. H. Mystkowska : Rozwijamy mowę i myślenie dziecka w wieku przedszkolnym, Warszawa 1991, s. 119

⁷ H. Mystkowska : op. cit., s. 123

⁸ J. Wójtowiczowa : O stymulowaniu językowych umiejętności porozumiewania się dzieci, “Wychowanie Na Co Dzień” 1997 nr 4-5, s. 16

⁹ zob. I. Dudzińska : Obrazki pomagają w aktywizowaniu myślenia dzieci, „ Wychowanie w Przedszkolu” 1976 nr 7-8, s. 377

¹⁰ Z. Iglicka : Rola przedszkola w stymulowaniu mowy dziecka, „Wychowanie w Przedszkolu” 1981 nr 10, s. 556

¹¹ Ibidem

¹² S. Lipina : Aktywizowanie myślenia dzieci, (w) Wychowanie i nauczanie w przedszkolu, ref. I. Dudzińska, Warszawa 1983, s. 275

¹³ H. Ratyńska : Literatura dziecięca w pracy przedszkola, Warszawa 1990, s. 35

¹⁴ H. Skrobiszewska : Książki naszych dzieci, Warszawa 1971, s. 15

¹⁵ H. Mystkowska, op. cit., s. 124

¹⁶ zob. S. Lipina, op. cit., s. 276

¹⁷ H. Mystkowska, op. cit., s. 125

¹⁸ H. Białołęcka, M. Dunin- Wąsowicz : Pomoce graficzne w wychowaniu przedszkolnym, Warszawa 1975, s. 92

¹⁹ Ibidem, s. 89

²⁰ Z. Iglicka, op. cit., s. 556

²¹ Antologia bajki polskiej , wybór i opracowanie : W. Wożnowski, Wrocław 1983, s. III

²² J. Cieślikowski : Literatura osobna, Warszawa 1985, s. 74

²³ Ibidem, s. 75

²⁴ zob. J. Cieślikowski: Wielka zabawa, Wrocław 1985, s. 315

²⁵ zob. J Cieślikowski: Literatura osobna, op. cit.

²⁶ Ibidem, s. 90

²⁷ Antologia poezji dziecięcej, wybór i opracowanie: J. Cieślikowski, Wrocław 1981, s. XXVII

---