rozwijanie mowy i myslenia dziecka, Pomoce, pomoce dla mnie


Sposoby rozwijania mowy i myślenia u dzieci:

  1. Historyjki obrazkowe:

1 - Obraz 

       Rozwijanie  mowy  kilkulatka  wiąże  się  ściśle  z  działaniem. Nauczyciel  mając  stały  kontakt  z  dziećmi  przysłuchując  się  ich  wypowiedziom  -  zachęca  do  pytań, do  artykułowania  własnych  spostrzeżeń, doznań  i  przeżyć. Oczywistościom  jest, że  szczególną  zachętą  do wypowiedzi  są  dla  dziecka  rzeczy  konkretne, zgromadzone  w  najbliższym  otoczeniu. Bezpośredni  kontakt  jest  w  pewnej  mierze  ograniczony  warunkami, ponadto  nie  zawsze  obserwacja  rzeczywistości  wywołuje  wypowiedzi  dłuższe  wielozdaniowe. Są  także  obiekty  i  sytuacje  niedostępne  oglądowi  w  naturalnym  środowisku. Dlatego  też  często  wykorzystujemy  ilustracje, obrazy  lub  inne  środki  wizualne. „ Ilustracja  winna  być  dostosowana  do  możliwości  i  pragnień  odbiorców. Winna być  równocześnie  dobrym  utworem  graficznym. W  obrazowaniu  powinna  iść  dalej  niż  tekst, gdyż  to  ona  uplastycznia  wyobrażenia  nim  wywołane. Jej  zadaniem  jest  uczyć  i  bawić, dążyć  do  prostoty, a  unikać  wszystkiego, co  powoduje  gmatwanie  jej  przejrzystości. ” 1

     Dzieci  są  bardzo  zainteresowane  ilustracjami, obrazkami, które  przez  swą  nieruchomość  pozwalają  dłużej, dokładniej  przyglądać  się. I. Słońska  stwierdza : „ Aby  zrozumieć  ilustrację  trzeba  zobaczyć  wiele  rzeczy, których  w  niej  nie  ma. Ilustracja  jest  jakby  fragmentem  życia  ( lub  opowieści  fantastycznej )  unieruchomionym  w  jakimś  momencie  jego  trwania. Trzeba  wyobrazić  sobie  ruchy, czynności  postaci  nieruchomych  na  obrazie, domyślić  się, co  poprzedziło  moment  przedstawiony, aby  wysunąć  właściwe  wnioski  dotyczące  tematu, treści  i  „myśli”  obrazu. Zrozumienie  jest  więc  rezultatem  spostrzegania, dopełniania  treści  przez  wyobraźnię, abstrahowania  i  wnioskowania.” 2

     Już  od  dawna  wykorzystywano  obrazek  do  sprawdzania  stopnia  rozwoju  mowy  i  myślenia  dzieci. „ Określone  ilustracje  spełniają  w  tym  przypadku  rolę  języka  plastycznego, za  pomocą  którego  możemy  nawiązać  z  dzieckiem  dialog ... ” Wyniki  tych  badań  mogą  w  pracy  z  dziećmi  służyć  dwu  zadaniom :

„Ilustracje  bajkowe  i  groteskowe  pełnią  niekiedy  bardzo  doniosłą  rolę  terapeutyczną, gdy  dziecku  zabraknie  jednej  z  podstawowych  potrzeb, jak  chociażby  dostatecznej  miłości  rodziców, zrozumienia  dorosłych  dla  jego  marzeń, rodzinnego  domu, zaradności  życiowej, powodzenia  w  nauce. Trzeba  tu  jeszcze  wspomnieć  o  braku  dostatecznej  ilości  zabawek, rodzeństwa, o  niemożności  objęcia  przez  umysł  dziecka  całej  rzeczywistości, o  nie rozróżnianiu  prawdy  od  kłamstwa, o  niemożności  urzeczywistnienia  oglądanych  ilustracji  bajkowych.” 4

    Praca  z  obrazkiem  ma  wiele  wartości  wychowawczych  i  poznawczych.  Oto  one :

  1. Obrazek  ułatwia  wyodrębnianie  przedmiotów, czynności, sytuacji  oraz  nazywanie  ich.

  2. Obrazek  wpływa  na  rozwijanie  pojęć  nie  tylko  elementarnych, ale  częściowo  uogólnionych.

  3. Obrazek  wdraża  do  planowej  obserwacji, rozwija  podstawowe  procesy  myślowe, jak  porównywanie, syntezę, wnioskowanie.

  4. Obrazek  rozwija  wyobraźnię  przez  komponowanie  brakujących  elementów, uzupełnianie  treści  na  zasadzie  związków  przyczynowo - skutkowych.

Powyżej  wymienione  zostały  tylko  te  wartości  wynikające  z  pracy  z  obrazkiem, które  mają  szczególne  znaczenie  dla  rozwoju  myślenia. Bo  przecież  „ celem  ilustracji  jest  nie  tylko  odzwierciedlanie  rzeczywistości, ale  także  jej  interpretacja.” 5

    W  rozwoju  mowy, który  dokonuje  się  przy  okazji  pracy  z  obrazkiem  można  wyodrębnić  kilka  faz. Fazy  te  są  następujące :

  1. Dziecko  wylicza  nazwy  przedmiotów, osób, zwierząt, roślin. Są  to  nazwy  uprzednio  już  przyswojone  przez  dzieci.

  2. Dziecko  wymienia  nazwy  czynności  i  stanów, w  jakich  się  przedmioty, osoby  znajdują. Dziecko  6 - letnie  dostrzega  już  coś  więcej  aniżeli  sam  przedmiot, gdyż  potrafi  określić  jego  stan  lub  sposób  zachowania  się.

  3. Dziecko  dostrzega  już  związki  między  przedmiotami  i  istotami, przyczyny  ich  sposobu  zachowania  się, dostrzega  całą  sytuację. 6

 2 - Kompozycja  obrazów 

  Historyjka  obrazkowa  „ wdraża  dzieci  do  układania  faktów  w  kolejności, uczy  je  tego, co  było  najpierw, co  potem, co  w  końcu  się  stało. ” 7 Umożliwia  nauczycielowi  realizację  wszystkich  zadań  dotyczących  rozwijania  myślenia  6 - latka, ponieważ  układanie  i  omawianie  treści  obrazków  tworzących  historyjkę  obrazkową  wymaga  doskonalenia  różnych  operacji  umysłowych. „Opowiadanie  historyjek  w  kolejności  przedstawionych  obrazków  pozwala  ćwiczyć  zdyscyplinowane  przedstawianie  faktów. Trzeba  te  fakty  zauważyć, opracować  myślowo  i  sformułować  językowo, nie  mając  w  tym  wypadku  wzoru  wypowiedzi  na  dany  temat.” 8

   Aby  w  sposób  poprawny  ułożyć  dwa, trzy  lub  więcej  obrazków, dziecko  winno  dobrze  zrozumieć  treść  każdego  z  nich, zauważyć  różnice  między  nimi, ale  także  podobieństwa. Musi  uchwycić  związki  przyczynowo - skutkowe, gdyż  one  to  właśnie  decydują  o  tym, że  obrazki  tworzą  całość  fabularną. Analizując  treść  poszczególnych  obrazków  obserwator  powinien  wykryć  zależności  między  nimi, a  więc  zrozumieć  przyczynę  i  skutki  przedstawionej  na  kilku  obrazkach  sytuacji. 9

  Różnie  może  przebiegać  formuła  kontaktu  z  zebranymi  według  powyższego  klucza  znakami  wizualnymi. „Będzie  to  zarówno  samodzielne  oglądanie  obrazków, jak  i  wspólne  z  kolegami  i  z  nauczycielką, I tu  (...) rola  nauczycielki  polega  na  kierowaniu  spostrzegawczości  dziecka, zachęcaniu  go  do  analizowania  i  oceny  sytuacji. Bardzo  ważna  jest  przy  tym  atmosfera. Brak  zaangażowania  emocjonalnego  nie  działa  mobilizująco  na  procesy  myślenia  i  wypowiadania  się  dziecka.” 10 Podstawą  zrozumienia  historyjki  obrazkowej  jest  ustalenie  kolejności  zdarzeń  w  czasie, przyczyn  i  skutków  faktów  przedstawionych  na  obrazkach. Tak  więc  służy  ona  rozwojowi  takich  czynności  rozwojowych, jak : analiza  i  synteza, spostrzeganie, porównywanie, wnioskowanie, globalne  ujmowanie  całości  treści.

  „Opisywanie  historyjek  obrazkowych, to  specyficzna  forma  rozwijająca  język  dziecka. Odpowiednio  ukierunkowany  obserwator  widzi  zależności  przyczynowo - skutkowe  i  przekazuje  swoje  sądy  w  formie  zdań  stopniowo  coraz  lepiej  rozwiniętych  i  rozbudowanych, tj. złożonych.” 11

    O  trudności  w  prawidłowym  rozwiązywaniu  historyjki  obrazkowej  decyduje  nie  liczba  obrazków, lecz  sposób  przedstawienia  faktów : oczywistość  ich  następstwa, kolejności. Biorąc  to  pod  uwagę  rozmowa  na  temat  historyjki  obrazkowej  może  być  prowadzona  w  różny  sposób, zależnie  od  celu, jaki  sobie  postawimy. Ważne  jest  jednak  przestrzeganie  stopnia  trudności  przy  pracy  z  historyjką : „ Stopniowanie  trudności  może  dotyczyć  nie  jednej  lecz  kilku  spraw :

  Łatwe  jest  zastosowanie  stopniowania  trudności  w  odniesieniu  do  liczby  obrazków, gdyż  jest  oczywiste, że  im  mniejsza  ich  liczba  w  historyjce, tym  łatwiejsze  odczytywanie  treści. Należy  więc  zacząć  od  dwu, następnie  korzystać  z  trzech, czterech  a  nawet  większej  ilości  obrazków.

   Określenie  trudności  w  zakresie  rozumienia  treści  historyjki  sprawia  nieco  więcej  kłopotu. Orientację  w  tym  zakresie  wyznacza  głównie  znajomość  zasobu  umysłowego, doświadczeń  dzieci  oraz  środowiska, w  którym  znajduje  się  przedszkole.

   Dla  osiągnięcia  zadowalających  wyników  w  rozwoju  mowy  i  myślenia  poprzez  stosowanie  historyjki  obrazkowej  istotna  okazuje  się  jej procedura  wykorzystania. Zadanie, jakie  stawiamy  sobie  na  początku  tej  pracy - to  doprowadzenie  dzieci  do  zrozumienia, że  dwa  obrazki  wiążą  się  ze  sobą  i  można  z  nich  jak  z  bajki  odczytać  jedno  opowiadanie. Początek  opowiadania  jest  na  pierwszym  obrazku, a  zakończenie  na  ostatnim. Przy  zastosowaniu  jednego  obrazka  kierujemy  wyobraźnię  dziecka  na  to, co  działo  się  przed  sytuacją  na  nim  przedstawioną, względnie  na  to  co  może  się  stać  potem. „Umiejętność  odczytywania  obrazka  przez  młodsze  przedszkolaki  ograniczała  się  na  ogół  do  wyliczania  przedstawionych  przedmiotów, czynności, potem  cech. Teraz  dziecko  zdolne  jest  już  uchwycić  zachodzące  między  nimi  związki. A  więc  właściwie  określić  całą  sytuację  ukazaną  na  ilustracji.” 13  Po  tego  typu  ćwiczeniach  6 - latki  będą  znacznie  łatwiej  dostrzegały  związki  i  relacje  między  jedną  i  drugą  ilustracją.

   Gdy  jesteśmy  przekonani, że  dzieci  rozumieją  istotę  historyjki, dodajemy  do  omawiania  trzy, cztery, a  nawet  więcej  obrazków. „ Powodzeniem  parolatków  cieszą  się  różne  historyjki  obrazkowe, w  których  można  śledzić  rozwijające  się  od  ilustracji  do  ilustracji  losy  bohaterów. I  tu  zaczyna  się  literatura. Ilustracja  budzi  potrzebę  fikcji  fabularnej  i  przygotowuje  grunt  do  jej  oddziaływania.” 14 Po  przeprowadzeniu  kilku  tego  typu  zajęć  można  wprowadzić  różnego  rodzaju  utrudnienia  takie  jak:

  1. Podanie  obrazków  obejmujących  jedną  historyjkę  obrazkową  w  nie  ustalonej  kolejności, w celu  zmuszenia  dzieci  do  ich uporządkowania przez  wykrycie  istotnych  związków. Sześciolatkom  można  postawić  też  zadanie  trudniejsze, zwiększając  liczbę  obrazków  do  czterech ( i więcej )  oraz  stosując  bardziej  skomplikowaną  treść  wizualną. „Opowiadamy  dzieciom  bajkę  na  temat  historyjki  obrazkowej, następnie  wykładamy  wszystkie  obrazki  i  proponujemy  ułożyć  je  według  kolejności, prowadząc  w  związku  z  tym  rozmowę. Pracę  tę  wykonuje  jedno  dziecko, inne - poprawiają, motywując  układ  treści. Dzieciom  6 - letnim  polecamy  ułożyć  ( zespołowo )  historyjkę  obrazkową  bez  uprzedniego  wysłuchania  opowiadania. Następnie  dzieci  motywują  w  rozmowie  układ.” 15 Zadanie  tak  utrudnione  na  skutek  zmiany  kolejności  sytuacji  zachodzących  w  historyjce  obrazkowej  wywołuje  ożywioną  dyskusję. Chcąc  aktywizować  myślenie  dzieci  w  sposób  wszechstronny, należy  im  stawiać  takie  pytania, które  skłonią  je  do  ukierunkowanej  analizy  treści obrazków. Dzieci  porównują, ukazują  różnice  i  łączą  wszystko  w  logiczną  całość. W  zadaniu, którym  jest  porządkowanie  kolejności  obrazków  historyjki  należy  zawsze  pokazywać  wszystkie  obrazki  historyjki  jednocześnie.

  2. Pominięcie  lub  zasłonięcie  jednego  z  obrazków  po  to, aby  dzieci  domyśliły  się  i  same  uzupełniły  tę  treść. Pominięcie  ostatniego  obrazka - dzieci  same  tworzą  zakończenie, a  po  jego  odsłonięciu  porównują  z  nim  swoje  wypowiedzi. 16 Moment  oczekiwania  na  sprawdzenie  trafności  tego, co  zostało  przez  dzieci  opowiedziane  jest  źródłem  dodatkowych  emocji. Przy  pominięciu  obrazka  pierwszego, dzieci  szukają  przyczyny  obserwowanych  skutków  zdarzeń  przedstawionych  na  następnych  ilustracjach. Dokonywanie  oceny  stopnia  trudności  zastosowanego  przy  omawianiu  historyjki  obrazkowej  zależy  od  sposobu  przedstawienia  jej  treści. Ocena  taka  ma  charakter  indywidualny, inny  dla  każdej  historyjki  lub  też  dziecka.

  3. Korzystnym  ćwiczeniem  wdrażającym  do  tworzenia  uogólnień  stanowiących  syntezę  całej  historyjki  jest  nadanie  jej  przez  dzieci  odpowiedniego  tytułu. Po  wielokrotnym  zastosowaniu  tego  ćwiczenia  dzieci  zrozumieją, że  tytuł  historyjki  nie  dotyczy  treści  jednego  obrazka. Zaś  nadawanie  tytułu  poszczególnym  częściom  historyjki  jest  ćwiczeniem  przygotowującym  do  późniejszego  syntezowania  i  uogólniania.

  4. Próba  rysowania  przez  dzieci, ułożonej   przez  nie  same  historyjki  obrazkowej  to  inny  sposób  na  zajęcie  wyzwalające  myślenie. Nieodzowne  jest  tu  opowiedzenie  historyjki  przez  autora  rysunku.

  5. Inną  możliwością  jest : omawianie  historyjki  obrazkowej, poczynając  od  ostatniego  fragmentu. „ W  tym  wypadku  wykładamy  wszystkie  obrazki - bez  uporządkowanego  układu. Jeden  ( ostatni )  przedstawiający  zakończenie  wydarzenia, omawiamy  wspólnie  z  dziećmi. Proponujemy  im  wybrać  odpowiedni  obrazek, stanowiący  bezpośrednią  przyczynę  omawianego  faktu. Jedno  z  dzieci  wybiera, motywuje  słuszność, a  koledzy  sprawdzają, dyskutują, aprobują  lub  nie. Na  zakończenie  opowiadają  całość  historyjki  od  początku  do  końca. Jest  to  ćwiczenie  trudne  ale  aktywizuje  procesy  umysłowe  zachodzące  u  dzieci.” 17

 3 - Rola  i  znaczenie  ikoniczności 

   Historyjki  w  sposób  naturalny  skłaniają  dzieci  do  wypowiedzi  wielozdaniowych, muszą  bowiem  przedstawić  to  co  widzą, przewidywać  co  będzie  dalej  i  uzasadnić, dlaczego  tak, a  nie  inaczej  uważają. „Historyjki  obrazkowe - szczególnie  wówczas, gdy  celowo  zabraknie  w  nich  jakiegoś  obrazu  lub  jego  fragmentu, stanowią  doskonały  materiał  dydaktyczny, który  przez  samą  swą  budowę  skłania  dzieci  do przewidywania  i  formułowania  wypowiedzi  równocześnie  z  uzasadnieniem.” 18 

Nauczyciel  organizuje  wiele  sytuacji, które  pobudzają  do  wypowiedzi. Mowa, wzbogacenie  słownika, rozwijanie  umiejętności  ładnego  komunikatywnego  wypowiadania  się  ułatwia  dzieciom  opanowanie  nawyków, poznanie  świata - stanowi  więc  ważną  umiejętność  determinującą  ich  kontakt  z  otoczeniem. 

   Bezpośredni  ogląd  obrazków, z  których  skomponowana  jest  historyjka, stwarza  naturalne  warunki  do  wypowiadania  się. Treść  obrazków  daje  możliwość  wyrażania  określonego  stosunku  do  przedstawionych  postaci  i  sytuacji, a  wzajemna  wymiana  myśli  wpływa  na  kształtowanie  stosunku  dziecka  do  otoczenia, oddziałuje  na  jego  postawę. Historyjka  obrazkowa  spełnia  więc  wiele  funkcji : „ Nie  tylko  zachęca  do  mówienia, uczy  ustalania  kolejności  faktów  i  samorzutnego  układania  opowiadań, rozwija  umiejętność  wypowiedzi  wielozdaniowych  i  logicznie  uporządkowanych, ale  jej  treść  wywołuje  pożądane  uczucia, wpływa  na  kształtowanie  postaw  koleżeńskich”. 19 

   Wszystkie  zajęcia  oparte  na  środkach  wizualnych, w  szczególności  na  historyjce  obrazkowej, podporządkowujemy  określonym  celom: kształcącym, wychowawczym  i  poznawczym. Znajomość  poziomu  rozwoju  mowy  i  myślenia  dzieci  6 - letnich  pozwala  nauczycielowi  dobierać  takie  pomoce, takie  formy  organizacyjne, które  służą  kształceniu  określonych  funkcji. Jest  to  niezmiernie  istotne, zwłaszcza  u  dzieci  wykazujących  deficyty, służy  także  ogólnemu  rozwojowi  wszystkich  wychowanków, ważna  jest  tu  też  rola  osoby  dorosłej, będącej  pośrednikiem  między  obrazem  a  odbiorcą.

   „Od  nauczycielki  zależy, czy  dzieci  podczas  pracy  z  obrazkami  rozwijają  słownik, czy  nie  ( ... ). Trzeba  w  sposób  przemyślany  i  planowy  organizować  dziecku  jego  warsztat  poznawczy, aktywizować  je, rozszerzać  horyzonty”. 20

  1. Literatura dziecięca:

Literatura dla dzieci w wieku przedszkolnym jest rodzajem sztuki przekazywanej odbiorcom  przede wszystkim za pośrednictwem rodziców, nauczycieli. Przedszkole stwarza swoim wychowankom różnorodne możliwości obcowania z literaturą piękną. W tej sytuacji rola nauczyciela w doborze literatury dla dzieci jest szczególnie odpowiedzialna. Wybierając książki dla swoich wychowanków, powinien on brać pod uwagę: właściwości i potrzeby dzieci oraz wartości artystyczne i wychowawcze utworów.
Nauczyciel przedszkola powinien przekazywać tekst literacki posługując się metodami dostosowanymi do poziomu dzieci. Przede wszystkim musi sam dobrze zapoznać się z treścią utworu. Zastanowić się nad tym, jak przedstawić przebieg akcji, postacie, nastrój, objaśnić niezrozumiałe dla dzieci zwroty i słowa. W przekazywaniu tekstu jedną z podstawowych ról odgrywa żywe słowo narratora, odpowiednie stosowanie tempa, siły głosu, jego wysokości, barwy, pauzy, akcentu. Stwarzanie obrazu treści środkami żywego słowa oddziałuje na wyobraźnię dziecka, pozwala na głębsze przeżycie utworu.
Podstawowym sposobem przekazywania dzieciom w przedszkolu treści utworów literackich jest opowiadanie. Ta forma przekazywania tekstu literackiego ułatwia dzieciom odbiór utworu dzięki możliwościom przystosowania opowiadania do ich właściwości psychicznych. Niezbyt obszerną treść książki można opowiadać w całości. Jeżeli książka zawiera kilka oddzielnych opowiadań, wtedy należy każdorazowo wybierać jedno lub dwa pod warunkiem, że dotyczą tego samego zagadnienia. Dzieciom młodszym można opowiadać po 2-3 rozdziały książki jednocześnie, ale tylko wtedy, gdy są one bardzo krótkie i wszystkie dotyczą tego samego problemu. Opowiadanie treści książki może być zachętą do swobodnych wypowiedzi na jej temat dla dzieci młodszych lub ustosunkowanie się do problemów wysuniętych przez nauczycielkę dla dzieci starszych.
Opowiadanie dzieciom treści książek posiada duże wartości wychowawcze. Wpływa ono na doskonalenie mowy dzieci, gdyż stanowi wzór języka literackiego, wzbogaca słownictwo, wpływa na wyrazistość mowy dziecięcej. Poza tym opowiadania przyczyniają się do rozwoju wyobraźni oraz skupiania uwagi. Cechą charakterystyczną opowiadań jest również to, że utrwalają i wzbogacają wiadomości dzieci i wywierają duży wpływ na kształtowanie się uczuć i postaw społeczno- moralnych, estetycznych i intelektualnych. Wartości wychowawcze opowiadania wyrażają się również w tym, że rozwijają one zainteresowania czytelnicze dzieci oraz dostarczają im dużo radości i wyzwalają poczucie humoru.
Opowiadanie ma również duży wpływ na zabawę dzieci. Będzie on większy, gdy dostarczymy odpowiednich pomocy. Dzieci starsze mogą pewne akcesoria i ilustracje do zabawy wykonać same, gdyż treść opowiadania stanowi cenne źródło wzbogacania działalności plastyczno- konstrukcyjnej i wyzwalania ekspresji twórczej.
Obok opowiadania, wiele miejsca w pracy z dziećmi przedszkolnymi zajmuje czytanie książek. Nie może ono trwać długo. Czas lektury u dzieci młodszych powinien wynosić 3-10 minut- razem z oglądaniem ilustracji. Dzieci starsze mogą słuchać lektury przez dłuższy czas, a pokazywanie ilustracji nie jest konieczne.
W grupach młodszych ( 3-4 latkach) odczytuje się tekst małym zespołom , by każde dziecko mogło, jeśli zechce, spoglądać na ilustracje. Czytanie książek dzieciom starszym ( 5-6 latkom) może mieć miejsce podczas zajęć z całą grupą, w różnych porach dnia, poza czasem przeznaczonym na zajęcia organizowane dla wszystkich dzieci. Dzieci 6-letnie bardzo lubią teksty dłuższe, które czyta się fragmentami, przez pewien okres czasu. Czytając książkę odcinkami trzeba dbać o to, aby każdy z nich stanowił zamkniętą całość. Wracając do książki w celu przeczytania następnego fragmentu trzeba koniecznie dzieciom przypomnieć, na czym czytanie zostało zakończone. Może to zrobić zarówno nauczyciel, jak i dzieci. Będą one wtedy mogły lepiej zapamiętać treść opowiadania.
Poważne miejsce w literaturze dziecięcej zajmuje poezja. Wiersze w przedszkolu mają duże zastosowanie w pracy wychowawczej. Jedną z form przekazywania wierszy jest ich czytanie. Wiersze można dzieciom czytać przy różnych okazjach, zarówno całej grupie, jak i małym zespołom, a nawet jednemu dziecku. Utwory przeznaczone do przeczytania dzieciom mogą być dłuższe i trudniejsze od tych, których uczą się na pamięć. Wiersz przewidziany do nauki musi natomiast odpowiadać możliwościom percepcyjnym dziecka, czyli być krótki, o treści bliskiej dziecku, w pełni dla niego zrozumiały.
Aby nauczyć wiersza na pamięć nauczycielka sama musi go dobrze znać. Nie należy uczyć dzieci wiersza czytając go z książki czy z  kartki. Wiersz do nauki powinien być utrwalany przy różnych okazjach, aby dzieci mogły dobrze go przyswoić. Utrwalanie wiersza wprowadzonego podczas zajęcia z całą grupą należy kontynuować już tylko indywidualnie i w małych zespołach. Pozwala to każdemu dziecku na zastosowanie własnej interpretacji utworu. Deklamację zespołową można stosować dopiero wtedy, gdy większość dzieci zna już wiersz dobrze i ładnie go wypowiada.
Odrębny rodzaj działalności dzieci związany z przekazywaniem treści stanowią zabawy inscenizowane. Inscenizacje utworów literackich wzbogacają przeżycia dzieci poprzez wiązanie słowa z działaniem. Sposób odtwarzania treści przez dzieci jest zróżnicowany w zależności od ich wieku. Dzieci 3-letnie mogą jedynie naśladować ruchem zachowanie się niektórych postaci lub niektóre dźwięki. Dzieci 4-letnie mogą już odtwarzać małe fragmenty akcji, głównie rozmowy dwóch bohaterów. Dzieci 5-6 letnie mogą inscenizować treść całych utworów, a w zabawie może brać udział kilkoro dzieci.
Inscenizowanie utworów literatury dziecięcej posiada duże wartości wychowawcze. Główne z nich to przede wszystkim zdobywanie umiejętności analizowania treści utworu: wyodrębnianie poszczególnych scen, charakteryzowanie bohaterów, określanie nastroju i miejsca akcji, ponadto rozwijanie pamięci logicznej i wyobraźni twórczej oraz kształcenie wyrazistej mowy w toku naśladowania odtwarzanych postaci i umiejętności naśladowania ich stanów emocjonalnych: radości, smutku, strachu lub grozy. Inscenizacja utworów przez dzieci wpływa także pozytywnie na nabieranie śmiałości, pewności siebie, wiary we własne możliwości oraz na nabywanie umiejętności współdziałania społecznego. Do inscenizacji wybiera się utwory o żywej i prostej akcji. W toku przygotowywania inscenizacji dzieci uczą się organizować pracę zespołową, rozumieć wartości zbiorowego wysiłku.
Czytanie, opowiadanie, recytacja i inscenizacja utworu są metodami zapoznania z treścią tekstu literackiego. Powiązane z analizą i interpretacją skłaniają do działania, oddziałują na sferę doznań i przeżyć dzieci.
Przekazywanie dzieciom utworów literackich jest jednym ze sposobów doskonalenia procesów myślowych: rozwijanie umiejętności analizy treści utworu, wyciąganie wniosków dotyczących postępowania bohaterów.
Sposobem rozwijania u dzieci zainteresowania książką, przyzwyczajanie do właściwego korzystania z niej i oddziaływania na rozwój osobowości przez kontakt z literaturą jest umożliwienie dzieciom korzystania z książek. W przedszkolu rolę tę spełnia ,, kącik książki”, do którego dzieci mają dostęp w każdej chwili. Aby ,, kącik” dobrze spełniał swoją rolę, powinien być interesujący, zaopatrzony we właściwe pozycje. U starszych przedszkolaków rola ,, kącika książki” nabiera większego znaczenia, ponieważ krąg działalności tych dzieci znacznie się rozszerza. Występuje już zainteresowanie słowem pisanym.
,,Kącik książki” w przedszkolu ma na celu rozbudzenie zaciekawienia dzieci utworami literackimi, umożliwienie powtórnego przeżywania ich treści oraz przyzwyczajanie do samodzielnego poszukiwania kontaktu z książką. Powinien on także rozwijać aktywność dzieci i chęć swobodnego wypowiadania się.

  1. Opowiadanie:

Mowa i myślenie to procesy ściśle powiązane ze sobą i wzajemnie się warunkujące. Dobry poziom rozwoju mowy dziecka ułatwia mu wypowiadanie swoich myśli, a opanowanie umiejętności dokonywania prostych operacji umysłowych, umożliwia mu swobodne posługiwanie się mową, formułowanie poprawnych i zrozumiałych dla otoczenia wypowiedzi.
    Dlatego też w pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi w wieku przedszkolnym sześciolatków zadania dotyczące rozwijania mowy i myślenia dzieci realizowane są zawsze łącznie, chociaż istnieją określone rodzaje działalności dzieci, w których aktywizowanie mowy lub myślenia ma charakter aktywizujący.
    Dzieci słuchając bajek wyobrażają sobie nakreśloną za pomocą słowa sytuację, kojarzą poszczególne fakty, tworząc logiczną całość, ustosunkowują się do przedstawionych faktów lub bohaterów, dokonują oceny ich postępowania.
    Jednocześnie, słuchając pięknej, literackiej mowy czytanej przez nauczyciela, mają wzór do naśladowania, wzbogacają swój słownik, zarówno bierny jak i czynny. Ponieważ po wysłuchaniu utworu stawiają pytania, formułują oceny, często jeżeli treść opowiadania była interesująca, odtwarzają ją w zabawie.
    Bajka wnosi nowe, często jeszcze nie poznane przez dzieci słownictwo, dziecko słuchając nowych słów po pewnym czasie zaczyna ich używać.
    Książka dla dzieci w wieku przedszkolnym powinna zawierać dobry tekst, jak i artystyczną ilustrację. Oglądanie przez dzieci ilustracji w książkach stanowi ważny czynnik w pracy nad rozwojem mowy i myślenia. Dzieci zainteresowane ilustracją opowiadają jej treść, nazywają oglądane przedmioty lub sytuacje, pytają o treści mniej zrozumiałe, a tym samym wzbogacają swój słownik.
    Książka dla dzieci to nie tylko ilustracje, lecz także interesujące i piękne teksty, których dzieci bardzo lubią słuchać: "Najbardziej odpowiednim sposobem przekazywania sześciolatkom treści utworów jest opowiadanie. Oceniając znaczenie przekazywania dzieciom treści książek można wskazać, że:

  1. Zagadki:

Ogromną rolę w aktywizowaniu myślenia dzieci spełniają zagadki. Charakterystyczną cecha zagadki jest odpowiednie zadanie umysłowe. Przy jej rozwiązywaniu konieczne jest przypominanie, porównywanie, dopasowywanie cech do przedmiotów.

Dzięki temu rozwija się pamięć, uwaga, myślenie, wyobraźnia, spostrzegawczość.

Jak stwierdza S. Lipina rozwiązywanie zagadek jest zabawą, która systematycznie prowadzona rozwija i kształci umysł dziecka.

Każda zagadka wykorzystywana w pracy z dziećmi powinna spełniać następujące warunki: 

  1. Tekst zagadki powinien być w pełni zrozumiały.

  2. Zagadka powinna być nie za łatwa i nie za trudna.

  3. Powinna dotyczyć treści poznawczych wskazanych do utrwalenia przez dzieci.

  4. Zagadka powinna być poprawna pod względem logicznym.

  5. Zagadka powinna być sformułowana w sposób interesujący i ładnie przekazana.

 
 

         Jak w każdej działalności wychowawczo- dydaktycznej, tak i przy stosowaniu zagadek obowiązuje przestrzeganie zasady stopniowania trudności.

Rozpoczynamy, więc od zagadek najłatwiejszych przechodząc stopniowo do coraz trudniejszych. 

Wyróżnia się następujące typy zagadek: 

  1. Zagadki- opisy o przedmiotach znajdujących się w zasięgu wzroku i ręki dziecka.

  2. Zagadki- opisy o przedmiotach przedstawionych na obrazkach.

  3. Zagadki- opisy o przedmiotach aktualnie nie spostrzeganych przez dzieci.

  4. Zagadki- wierszyki.

 

Metodyka wychowania przedszkolnego zakłada, że dobrze dobrane zagadki spełniają ważną rolę w rozwijaniu myślenia dzieci, a w szczególności:



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ksztaltowanie komunikatywnej mowy dziecka, Pomoce, pomoce dla mnie
Moje dziecko-ankieta, Pomoce, pomoce dla mnie
Prośba dziecka, Pomoce, pomoce dla mnie
Prawa dziecka wg J. Korczaka, Pomoce, pomoce dla mnie
nauka czytania, Pomoce, pomoce dla mnie
Techniki rysunkowe dla dzieci, Pomoce, pomoce dla mnie
Zabawy dydaktyczne, Pomoce, pomoce dla mnie
metody nauki czytania, Pomoce, pomoce dla mnie
Skutki głośnego czytania przez dzieci, Pomoce, pomoce dla mnie
NAUKA CZYTANIA W PRZEDSZKOLU, Pomoce, pomoce dla mnie
obserwacja przedszkolaka, Pomoce, pomoce dla mnie
Nauczanie metodą Glenna Domana, Pomoce, pomoce dla mnie
Modelowanie dla dzieci, Pomoce, pomoce dla mnie
PLAN WSPÓŁPRACY Z RODZICAMI (5, Pomoce, pomoce dla mnie
nauka czytania, Pomoce, pomoce dla mnie
ROLA I ZNACZENIE HISTORYJKI OBRAZKOWEJ W ROZWOJU MOWY I MYŚLENIA DZIECKA SZEŚCIOLETNIEGO
FORMY ROZWOJU MOWY I MYŚLENIA DZIECKA
Scenariusz zajęć prowadzony metodą dobrego startu, pomoce dla dzieci, Dziecko MPD, terapia

więcej podobnych podstron