J. J. Rousseau Wyznania

Treść:

Księga pierwsza (1712- 1728)

1. J. J. Rousseau urodził się z Genewie w 1712 roku, jako syn Izaaka Rousseau (zegarmistrza) i Zuzanny Bernard.

- po wielu perypetiach rodzice Jana Jakuba mogli się połączyć.

- Gabriel Bernard, brat Zuzanny zakochał się w jednej z sióstr ojca, która zgodziła się wyjść za niego pod warunkiem, że jaj brat poślubi jego siostrę.

2. Wuj Bernard był inżynierem wojskowym, wyjechał do Węgier służyć księciu Eugeniuszowi.

3. Izaak Rousseau po urodzeniu się jego pierwszego syna (jedynego brata Jana Jakuba) wyjechał do Konstantynopola.

4. Urodzenie się kolejnego syna- Jana Jakuba kosztowało jego matkę życie.

5. Ojciec Jana Jakuba próbował zastąpić swoją stratę miłością do syna, w związku z czym zaniedbywał swojego pierworodnego, który w efekcie zszedł na złe drogi i uciekł z domu.

6. Wspólnie z ojcem Jan Jakub czytał powieści, pozostawione przez jego matkę.

- wyczerpawszy jej zasoby dwaj czytelnicy sięgnęli do zbiorów dziadka (ojca matki Jana Jakuba)

- dzięki tym lekturom Rousseau nabył niespotykana w tak młodym wieku inteligencję uczuć.

7. Wyjąwszy czas pisania i czytania pod okiem ojca albo przechadzki z piastunką młody Jan Jakub przebywał zawsze w towarzystwie ciotki, patrząc jak haftuje, słuchając jak śpiewa.

8. W wyniku kłótni z panem Gautier ojciec Jana Jakuba musiał opuścić Genewę.

9. Młody Rousseau został pod opieką wuja Bernard.

10. Razem z synem wuja, Jan Jakub umieszczony został w Bossey, u pastora Lambercier.

- wieś była dla niego czymś nowym, nie mógł się nią nacieszyć. Nabrał on do niej upodobania, które nigdy nie wygasło.

• Prostota życia wiejskiego dała mu nieoszacowany skarb otwierając jego serce na uroki przyjaźni z kuzynem Bernard.

• Po pewnym czasie młody Rousseau odkrył w sobie niezwykłe przywiązanie do Panny Lambercier (miała ona wtedy prawie 40 lat).

• Jednocześnie Jan Jakub nabrał wstrętu i odrazy do wszelkiego rodzaju rozpusty.

• Pierwsze zetknięcie z niesprawiedliwością (kara z połamanie zębów w grzebieniu Panny Lambercier) spowodowało, iż wieś przestała być dla młodego Rousseau tak sielska i niewinna.

11. Po kilku miesiącach po tym wydarzeniu wuj Bernard zabrał młodych chłopców od Państwa Lambercier.

12. Po powrocie do Genewy Rousseau spędził kilka lat u wuja.

• Wuj przeznaczył swojego syna do inżynierii i kazał mu się kształcić w rysunku i uczyć Elementów Euklida. Przy okazji również młody Jan Jakub nabrał zamiłowania do rysunku.

• Tymczasem zastanawiano się czy zrobić z Rousseau zegarmistrza, adwokata, czy pastora.

• Ponieważ jednak jego młody wiek nie naglił do wyboru zawodu młody chłopiec pozostawał u wuja tracąc czas na niczym i płacą pensję za utrzymanie.

• Razem ze swym kuzynem sporządzali marionetki, układali komedie i kazania.

• Od czasu do czasu młody Rousseau odwiedzał ojca w Nyon (miasteczko w Vaud). Podczas tych odwiedzin chłopiec otrzymywał wiele życzliwości od niejakiej pani de Vulson i jej córki, która wzięła go sobie za kawalera.

• Jednocześnie Rousseau spotykał się z małą Goton. Po jakimś czasie obie te miłostki zakończyły się.

13. Jakiś czas potem Jana Jakuba umieszczono u pana Masseron, pisarza miejskiego, który miał wyuczyć go pożytecznego rzemiosła kauzyperdy.

14. Niestety z powodu niezdarności Russeau wkrótce opuścił swoje stanowisko.

15. Wuj postanowił oddać chłopca do terminu, do rytownika, pod opiekę pana Ducommun.

16. Najszpetniejsze upodobania i hultajstwo zajęły miejsce dawnych pasji Rousseau.

- Aby połączyć przygodę z pracą Rousseau rytował medale służące jemu i towarzyszom za odznaki rycerskie. Pewnego dnia jednak, pryncypał przyłapał go, zadał karę i oskarżył o fałszerstwo, bo medale te miały herby Rzeczypospolitej.

- Tyrania majstra doprowadził w końcu Rousseau do znienawidzenia pracy, która prawdopodobnie w innych okolicznościach mógłby polubić.

- Z czasem Jan Jakub zaczął kraść, okradał między innymi warsztacik majstra.

17. Znudzenie zabawami spowodowało, że powróciło Rousseau zamiłowanie do książek.

- Pani La Tribu, właścicielka czytelni dostarczała Rousseau książek wszelakiego rodzaju.

- Ta dawna pasja, znowu tak bardzo zawładnęła młodym chłopcem, że stał on się odludkiem.

- Nadmierne przesycenie lekturą spowodowało, że Rousseau zaczął karmić się sytuacjami fikcyjnymi, wyciągniętymi prosto z książek, które czytał. Zaczął on żyć życiem urojonym, które wyzwalało go z opłakanej rzeczywistości.

18. Tak Jan Jakub Rousseau doszedł szesnastego roku życia.

19. Pewnego dnia Rousseau postanowił opuścić pryncypała i nie wracać do miasta.

- Poprosił jedynie swoich towarzyszy, aby powiadomili jego krewniaka Bernarda o jego postanowieniu i aby wskazali mu miejsce, w którym spotkają się po raz ostatni.

Księga druga (1728)

1. Rousseau błądził przez kilka dni koło miasta, koczując u znajomych wieśniaków.

- W ciągu tych wędrówek zapuściła się także do Confignon, miejscowości w Sabaudii, o dwie mile od Genewy.

- Wstąpił do tamtejszego proboszcza o nazwisku Pontverre, który przyjął go bardzo łaskawie.

- Proboszcz polecił Rousseau udać się do Annecy, do pani Ludwiki Eleonory de Warens.

2. Podczas spotkania z panią de Warens Rousseau wręczył jej list od księdza Pontverre oraz swój własnoręcznie skomponowany list.

- w chwili przybycia Rousseau pani de Warens miała dwadzieścia osiem lat.

od pierwszego spotkania Eleonora de Warens tknęła w Rousseau uczucia przywiązania i ufności, które nie zginęły nigdy.

- podczas wspólnego obiadu zadecydowano, aby Rousseau udał się do Turynu, gdzie w przytułku dla katechumenów znajdzie środki do cielesnego i duchowego życia, które przygotują do przyjęcia wiary chrześcijańskiej.

3. Rousseau wyruszył w drogę wraz z obieżyświatem i jego żoną panią Sabran, którzy mieli się nim opiekować.

- Nazajutrz do Annecy przybył ojciec Rousseau wraz z panem Rival, swoim przyjacielem. To samo uczynił również wuj Bernard. Wszyscy jednak wkrótce powrócili do swoich domów.

- Wędrówka Rousseau była bardzo przyjemna. Dobrze dogadywał się z obieżyświatem i jego żoną.

- Podczas podróży zapas finansowy Rousseau znacznie zmalał tak, że przybywszy do Turynu nie miał przy sobie absolutnie nic.

4. Oddawszy listy wedle adresu zaprowadzono Rousseau do konwiktu katechumenów celem obznajmienia z zasadami religii.

- Nazajutrz zaprowadzono go na nauki. Z początku Rousseau nie był przekonany, czy chce przyjąć inną wiarę i odpierał wszystkie argumenty księży. Potem jednak zabrakło mu wiedzy.

- Po ceremonii wyprawiono Rousseau za drzwi z drobnym zabezpieczeniem finansowym.

5. Po długiej niewoli Jan Jakub czuł się wolny i niezależny, pełen perspektyw i nadziei.

- Początkowo Rousseau włóczył się po ulicach miasta.

- Na nocleg wskazano mu żołnierkę przy ulicy Padewskiej.

- Regularnie co rano Rousseau asystował mszy króla jegomości.

6. Życie Rousseau zmieniło się, gdy poznał panią Basile, właścicielkę sklepu.

- Rousseau rozpoczął pracę, która polegała na przepisywaniu rachunków, porządkowaniu ksiąg i tłumaczeniu listów z włoskiego na francuski.

- Zazdrość męża pani Basile spowodowała, że Jan Jakub musiał wkrótce opuścić swoją wygodną siedzibę.

7. Pani Basile chcąc pomóc Rousseau, zaproponowała mu miejsce u Hrabiny de Vercellis- była ona bezdzietną wdową.

- Rousseau spędził u Hrabiny trzy miesiące. Wkrótce Hrabina umarła.

- Przed odejściem z jej domu Rousseau dopuścił się kradzieży wstążki pani Pontal. Do postępku tego jednak się nie przyznał, a co gorsza oskarżył młodą służącą Maryjkę, która również musiała opuścić dom pani Hrabiny.

Księga trzecia (1728- 1730)

1. Wyszedłszy z domu Hrabiny de Vercellis Rousseau powrócił do dawnej gospodyni i został u nie około sześciu tygodni.

2. Od czasu do czasu odwiedzał Rousseau sabaudzkiego księdza nazwiskiem Gaime, nauczyciela dzieci hrabiego de Mellarede, poznanego jeszcze w domu pani de Vercellis.

3. Jednego dnia wezwano Rousseau w imieniu hrabiego de la Roque- siostrzeńca hrabiny de Vercellis.

- Hrabia zaprowadził Jana Jakuba do hrabiego de Gouvon, nadwornego koniuszego królowej, naczelnika znamienitego rodu Solar.

- Rousseau lubił widywać pannę Breil, córkę hrabiego.

- Syn hrabiego, ksiądz Gouvon uczył Rousseau łaciny. Nauka nie szła dobrze. Rousseau nauczył się za to doskonale języka włoskiego i nabrał zamiłowania do dobrej literatury.

4. W tym czasie Rousseau poznał również niejakiego Bacle'a, który wkrótce miał opuścić Turyn i wyjechać do Genewy.

- Rousseau, który sprzeciwił się zakazowi widywania Bacle'a, został wkrótce wydalony z domu hrabiego.

- Postanowił udać się z nim w podróż. Wymyślił, że fontanna, którą otrzymał od hrabiego przyniesie mu ogromne dochody. Chciał pokazywać ją w wioskach, które będą mijać po drodze i zbierać od okolicznych mieszkańców pieniądze i jedzenie.

- Plan Rousseau nie był dość dobry, za jedzenie i nocleg trzeba był płacić a fontanna wkrótce się stłukła.

5. Zbliżając się do Chambery Rousseau zaczął być niespokojny, na myśl o przyjęciu, jakie czeka go u pani de Warens.

- Przyjęcie to było jednak nad wyraz uprzejme. Takim sposobem Rousseau znowu znalazł się w domu pani de Warens.

- Kobieta ta stała się dla Rousseau najczulszą matką, tak że od tego momentu nie nazywał jej inaczej jak tylko „mamusią”.

- Zajęciem Rousseau było redagowanie projektów, porządkowanie rachunków, przepisywanie recept, przesiewanie ziół, rozcieranie lekarstw, dozorowanie alembików.

6. Pewnego dnia Rousseau został przedstawiony panu d'Aubonne, kuzynowi pani de Warens.

- Pan d'Aubonne zobowiązał się wyegzaminować Rousseau i zobaczyć co tak naprawdę potrafi.

- Po rozmowie z Rousseau pan d'Aubonne stwierdził, że zostanie wiejskim proboszczem to jedyna funkcja do jakiej może on aspirować.

- pani de Warens wpadła na pomysł, aby przygotować Rousseau przez jakiś czas w seminarium. W tym celu rozmówiła się z księdzem Grosem.

- Ksiądz przychylił się do projektu, zadowolił się umiarkowana opłatą i rozpoczął nauki.

- Rousseau szedł do seminarium z małym entuzjazmem. Postanowił również, ze w tym czasie podszkoli się nieco w muzyce.

- W seminarium Rousseau najpierw pozostawał pod opieką lazarysty, który nie przypadł mu do gustu. Następnie ksiądz Gros wymienił go na kleryka nazwiskiem Gatier.

- Po pewnym czasie ksiądz Gatier ukończył seminarium i udał się w swoje strony.

7. Pewnej niedzieli, podczas obiadu u pani de Warens w budynku franciszkanów, położonym w bliskim sąsiedztwie jej domu wybuchł pożar. Podczas modłów jakie odprawialiśmy wspólnie z biskupem ogień zmienił swój kierunek i dom mamusi ocalał. W dwa lata później, kiedy ksiądz de Bernex umarł zaczęto gromadzić dokumenty do jego beatyfikacji. O świadectwo poproszono również Rousseau, który całe zdarzenie uznał za cud, który do konał się za sprawą zmarłego, co było błędem, ponieważ podczas pożaru modliło się kilka osób.

8. Nauki, które nie dawały żadnych rezultatów w końcu znudziły nauczycieli Rousseau i postanowiono, że nie nadaj się on nawet na księdza.

9. Opuściwszy seminarium Rousseau wrócił znowu do pani de Warens.

- W domu pani de Warens często muzykowano. Bywał u niej również muzyk zwany przez wszystkich Mistrzem. Mamusia zapoznała z nim Rousseau.

- Postanowiono, iż Rousseau zamieszka u Mistrza.

- Przez cały ten czas Rousseau spisywał się bardzo dobrze pod względem zachowania, nie wykazywał jednak żadnych postępów w nauce muzyki.

- Pewnego dnia do domu Mistrza przybył muzyk z Francji, który szukał schronienia pozbawiony zupełnie środków do życia. Przybysz powiedział, że nazywa się Venture de Villeneuve, że idzie z Paryża i zabłądził w drodze. Dodał również, że idzie do Grenoble odwiedzić krewniaka, który pracuje w parlamencie.

- Zachęcony przez Mistrza muzyk obiecał dać koncert w katedrze. Koncert ten wypadł doskonale.

- Podczas bezpośredniej konfrontacji z muzykiem pani de Warens odniosła bardzo negatywne wrażenie i zabroniła Rousseau wszelkich spotkań z nim.

10. W Wielkim Tygodniu, powodu sporu z Kantorem Mistrz postanowił wyjechać przed świętami, pozostawiając kanoników w kłopocie w święta.

- Pani de Warens kazała Rousseau towarzyszyć mistrzowi w jego podróży przynajmniej do Lyonu.

11. Mistrz chciał zabrać ze sobą skrzynię, która zawierała wszystkie jego kompozycje. Trzeba było skrzynie zanieść do najbliższej wsi, skąd wynajęty osiołek przenieść ją miał do Seyssel.

- podczas podróży Mistrz dużo pił i dostawał częstych napadów epilepsji, co było bardzo kłopotliwe dla Rousseau.

- Rousseau i Mistrz wędrowali do Belley, aby tam spędzić Święta Wielkanocy.

- Przybywszy następnie do Lyonu, ulokowali się Notre- Dame- de- Pitie.

- Dwa dni po przybyciu do miasta Mistrz dostał ataku epilepsji.

- Korzystając z okazji Rousseau opuścił swojego towarzysza.

12. Po opuszczeniu Mistrza, Rousseau postanowił wracać do Annecy.

- Pani Warens wyjechała jednak do Paryża, więc Rousseau jej nie zastał.

Księga czwarta (1730-1731)

1. Rousseau został w Annecy, odszukał Venture'a i zaproponował mu, by podzielił z nim kwaterę.

2. W domu pani de Warens została pokojowa Merceret, która miała przyjaciółkę pannę Giraud.

- Panna Giraud zadurzyła się w Janie Jakubie i nalegała aby Merceret przyprowadzał go do niej.

3. Pewnego dnia Rousseau nieznacznie oddalił się od miasta i spotkał pannę de Graffenried i pannę Galley.

- Rousseau pomógł im z przeprowadzeniu koni i spędził z nimi miłe popołudnie w Toune.

4. Zapas pieniędzy jaki posiadał Rousseau kończył się. Venture zaproponował mu obiad u sędziego powiatowego.

- Sędzia Simon wymyślił, iż każdy z nas wymyśli swój kuplet.

- Rousseau przez całą noc pracował nad swoim a rano pokazał go Ventur'owi.

- Rousseau i Venture udali się na obiad do sędziego, który przyjął ich bardzo życzliwie.

O kupletach jednak nikt nie wspomniał.

5. Merceret nie mając od dłuższego czasu żadnej wiadomości od swojej pani postanowiła wyjechać do Fryburga.

- Rousseau zgodził się towarzyszyć Merceret w tej podróży.

- W czasie podróży przechodzili przez Nyon, wiec Rousseau postanowił odwiedzić ojca.

- W końcu podróżnicy przybywają do Fryburga.

- Rousseau ulokował się w gospodzie, a nazajutrz został zaproszony na obiad do domu Merceret. Po tym spotkaniu rozstali się bez łez.

6. Rousseau postanowił wrócić do Lozanny.

- Podczas podróży skończyły mu się wszystkie oszczędności, więc gdy wieczorem trafił do jakiejś gospody w wiosce pod Lozanną nie miał za co opłacić noclegu i posiłku.

- Gospodarz tej karczmy ugościł Rousseau i przyjął jego obietnicę przysłania pieniędzy w późniejszym czasie.

7. Zastanawiając się nad swoim rozpaczliwym położeniem Rousseau wymyślił, iż w Lozannie będzie udzielał lekcji muzyki (której sam dostatecznie nie umiał). Chciał się tez podać za przybywającego z Paryża (gdzie nigdy w życiu nie był).

- W Lozannie Rousseau trafił do Perroteta, który wynajmował stancje z utrzymaniem.

- Perrotet obiecał, iż znajdzie uczniów dla Rousseau.

- Rousseau postanowił także, że zmieni swoje nazwisko, aby bardziej pasowało do roli którą miał odegrać. Posłużył się nazwiskiem Venture'a de Villeneuve i swoim własnym które przekształcił na Vaussore i nazwał się Vaussore de Villeneuve.

- Przedstawiony panu de Treytorens Rousseau, chcąc dać próbkę swego talentu zobowiązał się skomponować utwór na koncert.

- W dniu koncertu okazało się, że kompozycja Rousseau była strasznym niewypałem, ale wzbudziła wśród niektórych słuchaczy śmiech.

- Nazajutrz Jana Jakuba odwiedził symfonista Lutold, któremu Rousseau wyjawił swój sekret.

- Nie maił Rousseau w Lozannie wielu uczniów i nie wiodło mu się dobrze.

8. Pewnego dnia Rousseau wybrał się na kilka dni do mamusi.

9. Nie mając z czego żyć, Rousseau opuścił Lozannę i udał się na zimę do Neufchatel.

- W Neufchatel powiodło mu się lepiej tak, że mógł zwrócić cały dług panu Perrotet.

10. Któregoś dnia Rousseau zawędrował do Boudry i wstąpił na obiad do karczmy.

- W karczmie poznał prałata greckiego, który zbierał w Europie pieniądze na odrestaurowanie Grobu Zbawiciela.

- Rousseau zaprzyjaźnił się z prałatem i postanowił towarzyszyć mu w wędrówce i służyć za tłumacza.

- Kwestę zaczęli od kantonu fryburskiego, stamtąd udali się do Berna.

- Opuściwszy Berno podróżnicy udali się do Solury.

11. W Solury Rousseau został przedstawiony margrabiemu de Bonac, który przedstawił go swojej żonie.

- Postanowiono, że Rousseau opuści greckiego prałata i pozostanie przez jakiś czas w pałacu. Opiekę nad nim miał sprawować sekretarz ambasady, pan de la Martiniere.

- Rousseau zakochał się w pani de Bonac i zrozumiał, ze nie dojdzie do niczego w domu jej męża.

- Jan Jakub wyraził chęć wyjazdu do Paryża, która została przyjęta bardzo pozytywnie.

- Pan de Merveilleux, tłumacz ambasady powiedział, że jego przyjaciel Godard, pułkownik Szwajcarów w służbie Francji szuka kogoś, kogo mógłby umieścić przy swoim siostrzeńcu, młodo rozpoczynającym karierę wojskową. Postanowiono, iż młodemu wojskowemu będzie towarzyszył właśnie Rousseau.

- Rousseau wyruszył w drogę z wielkim entuzjazmem. Dwa tygodnie spędzone w podróży były dla niego bardzo szczęśliwe. Oprócz tego, że miał towarzyszyć wojskowemu, sam także miał wstąpić do wojska, na początku jako kadet.

12. Paryż wywarł na Rousseau bardzo niemiłe pierwsze wrażenie.

- Podczas pobytu w Paryżu Rousseau odwiedził kilkakrotnie pana de Surbeck.

- Najmilsze przyjęcie znalazł jednak u pani de Merveilleux i jej syna, oficera gwardii.

- Któregoś dnia pani de Merveilleux powiedziała Rousseau, że pani de Warens opuściła miasto i nie wiadomo czy udała się do Sabaudii czy do Turynu.

- Przed opuszczeniem miasto Rousseau napisał epistole do pułkownika Godarda, w której obsmarował go jak tylko umiał. Wysłał ją potem na poczcie w drodze do Auxerre.

13. Przybywszy do Lyonu, Rousseau wybrał się najpierw do Chasottes w odwiedziny do panny du Chatelet, przyjaciółki pani de Warens.

- Panna du Chatelet zaproponowała, aby Rousseau napisał do pani de Warens i zaczekał na wiadomość od niej w Lyonie.

- Podczas pobytu w mieście przytrafiły się Rousseau dwie przygody. najpierw jakiś przypadkowo napotkany mężczyzna, po krótkiej rozmowie zaproponował mu „wspólną zabawę”. Potem podobna sytuacja powtórzyła się z księdzem, który zaproponował Rousseau nocleg, po czym zaczął składać mu nieprzyzwoite propozycje. Obydwie propozycje były dla Rousseau rozpustne i bezwstydne.

- Pewnego dnia Rousseau spotkał mnicha antonina, który nazywał się Rolichon.

- Mnich zaproponował Rousseau przepisywanie nut.

- Chcąc dobrze wypełnić powierzoną mu pracę, Rousseau wypełnił ją bardzo źle. Pośpiech spowodował, iż w przepisywanych nutach było wiele błędów, które uniemożliwiły wykonywanie utworów.

- Mnich potraktował Rousseau z dużą wyrozumiałością i na odchodne dał mu mały zapas finansowy.

- W kilka dni później Rousseau otrzymał wiadomość od mamusi.

14. Po dość udanej podróży Rousseau po raz kolejny spotkał się z panią de Warens.

- od tej chwili Jan Jakub miał pracować jako sekretarz w służbie króla.

Księga piąta (1732-1738)

1. Rousseau od chwili przybycia do Annecy mieszkał u pani de Warens.

- skład gospodarstwa pani de Warens nie zmienił się. Rousseau zastał przy niej wiernego lokaja Klaudiusza Anet, który interesował się zielarstwem.

- któregoś dnia zakochany w swojej pani lokaj próbował popełnić samobójstwo.

- Rousseau stał się wychowankiem Klaudiusz.

- Z początku Rousseau zajęty był jedynie pracą. Chcąc zwyciężyć trudności związane z matematyką, zakupił ksiązki z zakresu arytmetyki i wyuczył się jej dość dobrze sam.

- Po jakimś czasie Rousseau odnalazł w sobie kiedyś zatraconą pasję do rysunku. Kupił farby i zaczął malować kwiaty i krajobrazy.

- Najbardziej jednak pochłonęła go nauka muzyki.

- Z powodu gwałtownej i krótkiej choroby, która pociągnęła za sobą długą rekonwalescencję Rousseau nie wychodził z domu prawie wcale. W tym czasie wytrwale studiował Wykład harmonii.

- W tym czasie przybył do Val-d'Aoste młody ksiądz organista, z którym Rousseau szybko się zaprzyjaźnił.

- Wkrótce Rousseau wpadł na pomysł zorganizowania koncertu. Pani de Warens śpiewała, ojciec Caton śpiewał także, nauczyciel tańca Roche i jego syn grali na skrzypcach, Canavas, Piemontczyk grał na wiolonczeli, ksiądz Palais na klawikordzie, Rousseau dyrygował tą orkiestrą.

- Do biura, od pewnego czasu Rousseau uczęszczał ze wstrętem.

- Po jakimś czasie stwierdził, że odda się całkowicie muzyce i rzucił swoją posadę sekretarza.

- Pewnego dnia pani de Warens postanowiła uczynić z młodego Jana Jakuba mężczyznę. Pierwszy raz Rousseau znalazł się w ramionach kobiety, i to kobiety, która ubóstwiał od zawsze.

- Od tego czasu pani de Warens zaczęła zwracać się do Rousseau jak do mężczyzny i otwierać przed min swoje serce.

- Pani de Warens zaopatrzyła Rousseau w nauczyciel tańca i fechtunku. Niestety żadnej z tych sztuk Rousseau nie zdołał się nauczyć.

- W tym okresie pani de Warens planowała założyć w Chambery królewski ogród botaniczny.

- W czasie wycieczki, którą Anet podjął w wysokie góry, zapadł na poważną chorobą i w kilka dni potem umarł. Zdarzenie to było wielkim ciosem dla pani de Warens.

- Od śmierci Aneta interesy zaczęły podupadać. Rousseau nie radził sobie tak dobrze jak kiedyś lokaj.

- Jedynym celem, który obrał sobie Rousseau było zabezpieczenie finansowe mamusi i uchronienie jej przez katastrofą, którą przewidywał.

- W końcu Rousseau nauczył się czytać nuty, ale musiał jeszcze nauczyć się kompozycji.

2. Rousseau wyruszył do Besancon do księdza Blanchard przez Genewę i przez Nyon, gdzie wstąpił do ojca.

- Ksiądz Blanchard przyjął go bardzo dobrze, obiecał wskazówki i ofiarował usługi.

3. Przez konfiskatę tobołka Rousseau musiał powrócić do Chambery zanim rozpoczął naukę u księdza.

- Te wydarzenia spowodowały, iż Rousseau postanowił sam uczyć się kompozycji.

- Powróciło też dawne zamiłowanie do literatury. Często czytywał Woltera.

- Gospodarstwo pani de Warens miało się coraz gorzej. Rousseau często robił sobie wycieczki do Nyon, Genewy i Lyonu, chcąc trochę ją odciążyć. W ten sposób jednak narażał ją na jeszcze większe wydatki.

4. W wycieczkach do Genewy Rousseau odwiedzał często swojego dawnego znajomego pana Simon, a pod wpływem znajomości z pewnym fizykiem postanowił zrobić sympatyczny atrament. tej przygody o mało nie przypłacił Rousseau życiem.

5. Od jakiegoś czasu zdrowie Rousseau popsuło się bardzo. Cierpiał na krótki oddech, czuł jakiś ucisk, wzdychał często, pluł krwią, trawiła go gorączka, której nigdy całkowicie się nie pozbył.

6. Trafił kiedyś do Chambery pewien Genewczyk nazwiskiem Bagueret, który wyciągał z biednej pani de Warens wszystkie jej pieniądze.

- Genewczyk ten wpadł na pomysł nauczenie Rousseau gry w szachy.

- Od tego czasu szachy stały się nową pasją Rousseau. Kupił sobie podręcznik i studiował go uważnie.

- Cała ta nauka nie dawała jednak wyników w praktyce.

- Z powodu złego stanu zdrowia Rousseau postanowił ograniczyć pasję do podróżowania. Prowadził teraz bardzo stateczny tryb życia, który wprowadzał go w melancholię.

- W końcu Rousseau rozchorował się zupełnie. Pani de Warens pielęgnowała go tak wspaniale, że wyzdrowiał i stał się całkowicie jej dziełem. Od tego czasu unikali wszelkiej rozłąki.

- Okres rekonwalescencji Rousseau miał odbyć na wsi. Zgodził się jedynie pod warunkiem, że pani de Warens podejdzie z nim.

7. Po niedługich poszukiwaniach pani de Warens i Rousseau osiedlili się w Charmettes, majątku pana de Conzie, położonym tuż u bram Chambery.

Księga szósta (1736)

1. Powietrze wiejskie w Charmettes nie przyniosło Rousseau całkowicie zdrowia. Mleko zalecane przez lekarza i panią de Warens nie pomagało. Rousseau poddał się wiec terapii wodnej, bardzo modnej w tamtym czasie. Woda, którą pił cały czas do każdego posiłku doszczętnie zniszczyła mu żołądek.

- Po kilku tygodniach Rousseau widząc, że żadna z terapii nie przynosi efektów, opuścił łóżko i wrócił do zajęć dnia powszedniego.

2. Zbliżała się zima. Rousseau i ani de Warens postanowili wrócić do miasta.

- W mieście Rousseau nie wychodził z domu. Widywał tylko mamusię i pana Salomon, który stal się ich lekarzem rodzinnym.

- Z czasem Rousseau wrócił do trybu życia zdrowego człowieka. zaczął wychodzić odwiedzać znajomych pić wino do posiłków.

- Często odwiedzał sklep księgarza nazwiskiem Bauchard, gdzie schodziło się paru literatów. Zaopatrzył się tam w kilka książek, które zabrał potem do Charmettes.

3. Ledwie śniegi zaczęły topnieć Rousseau i jego towarzyszka powrócili do Charmettes.

- Osłabiony, ale pełny zapału Rousseau powrócił do dawnych zajęć na wsi. Od pewnego czasu szczególnie upodobał sobie pracę przy gołębiach.

- Dla zajęcia czasu Rousseau czytał dzieła filozoficzne, z zakresu geometrii elementarnej, algebry i łaciny.

- W tym czasie Rousseau zajmował się również pszczołami.

- Zakupił również planisferę niebieską, aby studiować konstelacje.

- Pewnego dnia Rousseau wraz z panią Warens wybrali się na wycieczkę, która miała trwać cały dzień. Wędrowali z pagórka na pagórek, z lasku do lasku, pani de Warens zbierała zioła, obiad zjedli z chałupie jakiegoś kmiotka.

- Mimo wszystko zdrowie Rousseau nie polepszyło się. Z tego powodu zabrał się do studiowania anatomii i po długich dociekaniach i namysłach uroił sobie, że ma polip w sercu.

4. Rousseau postanowił szukać porady u doktora Fizes w Montpellier.

- Zbyt utrudzony podróżą konną najął wehikuł w Grenoble.

- Po drodze natknął się na orszak damy nazwiskiem Colombier, której towarzyszyła pani de Larnage.

- Rousseau wpadł na pomysł, aby w oczach tych dam oraz reszty towarzystwa uchodzić za anglika.

- Rousseau i pani de Larnage zostawili panią du Colombier w Romans i ruszyli dalej razem z margrabią de Torignan.

- Okres wspólnej podróży Rousseau i pani de Larnage wykorzystali na schadzki.

- Do Montelimart para dotarł już sama, bez margrabiego.

- Wkrótce jednak im także przyszło się rozstać. Umilali sobie jednak ostatnie wspólne chwile planami kolejnego spotkania w zamku Bourg-Saint-Andeol.

4. Podczas samotnej podróży Rousseau zwiedził most gardyjski i arenę w Nimes.

- O swojej chorobie przypomniał sobie dopiero, gdy dotarł do Montpellier.

- Na miejscu postanowił szukać porady u znakomitych lekarzy, zwłaszcza u doktora Fizes. Na domiar ostrożności umieścił się u lekarza nazwiskiem Fritz-Moris.

- Doktor chętnie podjął się leczenia. Rousseau zażywał lekarstwa i wodę Vals.

5. Rousseau opuścił miasto z końcem listopada.

- Leczenie nie przyniosły mu żadnego pożytku dla zdrowia.

- Jedynym pozytywem był kurs anatomii, który rozpoczął pod kierunkiem doktora Fritz-Moris.

- Zbliżając się do Saint-Esprit Rousseau postanowił minąć Bourg-Saint-Andeol i ruszyć prosto.

6. U pani de Warens Rousseau zastał innego mężczyznę. Jego ojciec, nazwiskiem Vintzenried, był odźwiernym zamku Chillon.

- Nowy przybysz okazał się gorliwy, pilny, dokładny i stał się energicznym naganiaczem czeladzi.

- Rousseau poczuł się nagle odosobniony i samotny w domu, w którym kiedyś był duszą.

7. Rousseau postanowił opuścić dom.

- Zaproponowano mu posadę u pana Mably. Miał pilnować jego dzieci.

- Niestety okazał się, że do zajmowania się dziećmi Rousseau nie ma dość cierpliwości.

- Postępy jego uczniów przedstawiały się bardzo smutno.

- Pani Deybens poleciła Rousseau względom pani Mably. Poprosiła ją, aby zechciała zając się ukształtowaniem jego manier.

- Po wielu nieudanych próbach stwierdziła jednak, że nie prowadzą one do niczego i zrezygnowała z nauk.

- Wkrótce Rousseau powierzono zadanie klarowania wina. Na stanowisku tym również nie zabawił długo.

- Po roku próby, w ciągu której nie oszczędzał starań, Rousseau postanowił porzucić swoich uczniów.

8. Powrócił wiec do pani de Warens, ale nie czuł się u niej tak dobrze jak kiedyś.

- Dla zabicia czasu Rousseau czytał książki i zaczął zastanawiać się nad zapisem nut, który byłby łatwiejszy w odczytaniu.

- Wymyślił, iż mógłby zapisywać nuty za pomocą cyfr.

- Postanowił pojechać do Paryża i przedstawić Akademii swój projekt.

Księga siódma (1741-1747)

1. Podróżując do Paryża Rousseau zatrzymał się jakiś czas w Lyonie, aby odwiedzić znajomych, postarać się o polecenie do Paryża i sprzedać swoje książki matematyczne.

- Państwo de Mably okazali radość z przybycia Rousseau i zaprosili go kilkakrotnie na obiad.

- Rousseau poznał księdza de Mably, który wręczył my listy do Paryża. Jeden do pana de Fontenelle, a drugi do hrabiego de Caylus.

2. W Paryżu Rousseau ulokował się w hotelu Saint-Quentin. Miał przy sobie piętnaście ludwików w gotówce, komedię Narcyz i projekt muzyczny własnego pomysłu.

- Dzięki uprzejmości pana Damesin Rousseau został przedstawiony panu de Gasc, prezydentowi trybunału w Bordeaux oraz księdzu de Leon, mieszkającym wówczas w Sorbonie. Jeden i drugi objawili ochotę nauki kompozycji.

- ksiądz de Leon chciał zatrzymać Rousseau jako sekretarza, ale pensja jaką proponował nie była dość wysoka, aby można się z niej było utrzymać.

- W domu pana de Boze, Rousseau został również bardzo dobrze przyjęty.

- Pan de Boze przedstawił Rousseau panu de Reaumur, który obiadował u niego co piątek, w dniu posiedzeń Akademii Nauk.

- Pan Reaumur zobowiązał się przedstawić projekt Rousseau przed komisją Akademii.

- 22 sierpnia 1742 roku Rousseau odczytał w Akademii nauk przygotowany przez siebie memoriał.

- Memoriał podobał się zebranym, jednak komisja składała się z ludzi, którzy o muzyce nie mieli zielonego pojęcia. Wyszukali gdzie informację, że projekt zapisu nut za pomocą cyfr nie jest nowy, że już kiedyś ktoś zastosował taki system. Jeden z nich przytoczył również bardziej racjonalne argumenty, że system ten może być trudny do odczytania dla osób niewtajemniczonych w symbolikę znaków, które służyć miały zamiast nut.

- Od tego czasu konieczność składanie wizyt stała się dla Rousseau nieznośna.

- Jedynymi, których nie przestał odwiedzać byli pan Marivaux, ksiądz de Mably i Fontenelle.

- Panu Marivaux pokazał Rousseau swoją komedię Narcyz. Spodobała mu się i zgodził się ją nieco poprawić.

- Często spotykał się Rousseau także z Diderotem, z którym łączyły go później bardzo zażyłe stosunki przez prawie piętnaście lat.

- Co rano chodził Rousseau na przechadzkę do ogrodu Luksemburskiego i tam uczył się na pamięć utworów Wergilego i Russa.

- Dla zabicia czasu grywał także w szachy. zapoznał się z panem de Legal, Husson i Philidorem.

- Do osób poznanych przez Rousseau w Paryżu należał również ojciec Castel.

- Ojciec Castel wspomniał o Rousseau pani de Bezenval, pani de Broglie i pani Dupin.

- Pani Dupin była córką Samuela Bernard i pani Fontaine.

- Rousseau zadurzył się w pani Dupin i stał się częstym gościem w jej domu.

- Nie mając odwagi wyznać jej swoich uczuć, Rousseau postanowił napisać list, który pani Dupin zachowała dwa dni nie wspominając o nim wcale. Trzeciego dnia oddała mu list udzielając ustnie paru słów upomnienia

- Rousseau zapoznał się także z synem pana Dupin, panem de Francueil. Zbliżyła ich do siebie wspólna pasja- muzyka.

- Pewnego dnia pani dupin dała Rousseau do zrozumienia, ze jego wizyty w jej domu są zbyt częste i prosi aby ich zaniechał.

- Rousseau bywał w domu pani Dupin znacznie rzadziej, dopóki ta nie poprosiła go o opiekę nad jej synem. Młody chłopak juz wtedy wykazywał nieznośny charakter, który w późniejszym wieku przyprawił go o śmierć na wyspie Bourbon.

- Pan Francueil nabierał do Rousseau coraz więcej sympatii. Pracowali razem, wspólnie zaczęli także kurs chemii u Rouelle'a.

- Rousseau zmienił nawet miejsce zamieszkania, aby móc częściej spotykać się z panem de Francueil. Opuścił swój hotelik i zamieszkał przy ulicy Verdelet.

- Tm Rousseau nabawił się ostrego zapalenia płuc, przez które omal nie umarł.

- Podczas rekonwalescencji Rousseau powziął zamiar stworzenia opery. jeszcze w Chambery ułożył opero-tragedię, zatytułowaną Iphis i Anaxareta.

- Swoją nową operą Rousseau zatytułował Tkliwe Muzy. pierwszy akt, w tonie poważnej muzyki miał za przedmiot Tassa, drugi w rodzaju lirycznym Owidiusza, trzeci, zatytułowany Anakreon, miał oddychać wesołością dytyrambu.

- Pani de Broglie, wiedząc, że ambasador de Montaigu szuka sekretarza zaproponowała Rousseau.

- Rousseau żądał pięćdziesięciu franków pensji. Ambasador proponował jedynie sto pistolów.

- Ostatecznie Rousseau postanowił zostać, a ambasador wyjechał zatrudniając innego sekretarza.

- Niedługo jednak ambasador powrócił i ponowił swoją propozycję. Tym razem Rousseau przyjął ją i wyjechał wraz z nim.

3. Ruszając do Lyonu Rousseau chciał skierować się przez Mont-Cenis, aby odwiedzić panią de Warens, ale ostatecznie puścił się Rodanem i wsiadł na statek w Tulonie.

- Z powodu zarazy i kwarantanny jaka zostali objęci pasażerowie statku podróż Rousseau opóźniła się.

- Dzięki panu de Jonville kwarantanna Rousseau, która miała trwać trzy tygodnie została skrócona o tydzień.

- Dupot sekretarz pana de Jonville wprowadził Rousseau do Genui.

- W swojej podróży Rousseau ujrzał Mediolan, Weronę, Brescję, Padwę. W końcu jednak dotarł do Wenecji.

4. Rousseau po przyjeździe do Wenecji zaczął prace u ambasadora.

- Posada sekretarza ambasady dawała Rousseau wiele możliwości. Skorzystał z nich podczas przeprowadzania własnej reformy paszportowej. Postanowił mianowicie, ze nie będzie pobierał opłaty paszportowej od Francuzów, strzegąc jej bardzo ściśle w każdym innym przypadku.

- Rousseau pracował bardzo ciężko, jednak nie był zadowolony z tego, jak traktuje go jego pracodawca.

- Od pewnego czasu Rousseau zaczął także przeprowadzać próby swojej opery, która spodobała się baletmistrzowi św. Jana Chryzostoma.

- Niezadowolony ze swoich relacji z Panem de Montaigu, Rousseau postanowił opuścić swojego pracodawcę.

- Pierwszym jego zamiarem było udać się do Genewy, ale chęć przedstawienia sprawy niegodziwego ambasadora i nadzieja na uzyskanie zadośćuczynienia spowodowały, że Rousseau powziął zamiar udania się do Francji.

5. Rousseau podróżował przez Bergamo, Como i Domo d'Ossola i Simplon.

- W Sion pan de Chaignon przyjął go bardzo życzliwie. W Genewie miłe przyjęcie czekało go u pana de la Closure.

- Rousseau odnowił również znajomość z panem de Gauffecourt, u którego miał do podjęcia pieniądze.

- Przejeżdżając przez Nyon Rousseau nie pojechał do ojca, nie chciał bowiem spotkać się ze swoją macochą. Jan Jakub spotkał się z ojcem w gospodzie w Nyon.

- Nazajutrz wrócił do Genewy.

6. Przybywszy do Paryża Rousseau przekonał się, że ministerium i wszyscy inni są zgorszeni zachowaniem ambasadora.

- Wszyscy uznali krzywdę Rousseau, jednak w jego oczach sprawiedliwości nie stało się za dość.

- W niedługi czas po powrocie Rousseau, ambasador uregulował rachunek za pracę i przysłał mu pieniądze.

- Rousseau przyjął wypłatę, spłacił długi i został bez grosza.

- Jeszcze w Wenecji Rousseau zawarł znajomość z Biskajczykiem Ignatio Emanuelem de Altuna.

- Teraz w Paryżu znajomość ta odżyła. Przyjaciel ofiarował Rousseau połowę swojego mieszkania, sam natomiast oddawał się z zapałem wysokiej nauce.

- Po jakimś czasie Altuna opuścił Paryż.

- Rousseau podjął z kolei pracę nad dokończeniem swojej opery. Aby móc bardziej skupić się pracy przeniósł się do hoteliku Sain-Quentin.

- Hotelik ten objęła nowa gospodyni rodem z Orleanu. Przyjęła ona do pracy dziewczynę, Teresę Le Vasseur.

- Rousseau był dal dziewczyny bardzo życzliwy. W końcu przyzwyczaili się do siebie tak bardzo, że Teresa stała się dla Rousseau towarzyszką życia.

- Matka Teresy chciała nią kierować. wykorzystywała córkę, która już od jakiegoś czasu była jedyna żywicielką dość sporej rodziny.

7. W końcu Rousseau zdołał ukończyć swoją pierwszą operę Tkliwe Muzy. Okazało się jednak, że wystawienie jej nie będzie takie proste.

- W wystawieniu opery pomóc miał pan de la Popliniere, który zobowiązał się przedstawić utwór muzykowi Romeau.

- Romeau stwierdził, że cześć opery jest dziełem skończonego mistrza, ale reszta jest fatalna.

- Następnie dzieło Rousseau zostało wystawione u pana de Bonneval, intendenta uciech królewskich. Książe, który oglądał ten występ był zachwycony.

- Książe zaproponował Rousseau wystawienie opery na wersalu, doradził jednak pewne zmiany w części Tassa.

- Po tym małym sukcesie Rousseau otrzymał propozycję przerobienia fragmentów sztuki Woltera, do której Romeau napisał muzykę.

- Sztukę po przeróbkach wystawiono w wielkim teatrze Opery. Tym razem jednak opinie nie były dla Rousseau zadowalające. Poradzono mu przeróbkę wielu fragmentów opery i zwrócenie się o poradę do pana Romeau.

8. Sytuacja finansowa Rousseau i jego nowej rodziny pogarszał się.

9. Pani Dupin i pan Francueil zaproponowali Rousseau pracę sekretarza.

- Rousseau zażądał, aby pan de Francueil wspólnie ze śpiewakiem Jelyotte użyli swojego wpływu i uzyskali dla jego utworu próbę w Operze.

- Przeprowadzono próbę Tkliwych Muz, najpierw przy zamkniętych drzwiach, potem w pełnej Sali. Próba ta uświadomiła jednak Rousseau, że jego opera nie jest doskonała i że rzeczywiście wymaga jeszcze wielu poprawek.

10. Rousseau postanowił przyjąć pracę u pani Dupin.

- Pensja ledwie starczała na opłaty drogiego mieszkania.

11. W tym czasie Rousseau ponownie zaczął interesować się chemią.

- Ukończył kurs wraz z panem de Francueil.

- Na zimę postanowił wyjechać do Turenii do zamku Chenonceaux. Bawiono się w tej miejscowości doskonale.

- Rousseau w ciągu dwóch tygodni napisał sztukę w trzech aktach pod tytułem Lekkomyślne zobowiązanie.

- Ułożył tez parę innych utworów, miedzy innymi sztukę wierszem pod tytułem Aleja Sylwii.

12. Kiedy Rousseau wrócił do Paryża Teresa była w ciąży.

- Po wielu próbach udało mi się namówić ją do oddania dziecka do domu podrzutków.

- W następnym roku pojawiło się kolejne dziecko, które także trafiło do podrzutków.

13. Pan Francueil zapoznał Rousseau z panią d'Epinay.

- Wkrótce Rousseau bardzo zaprzyjaźnił się z panią d'Epinay.

- Pani d'Epinay wciągnęła Rousseau do zabaw w Chevrette, zamku blisko Saint-Denis. Był tam teatr. Powierzyła mu role, nad którą pracował bardzo ciężko, jednak podczas przedstawienia Rousseau nie pamiętał żadnej kwestii.

- Równocześnie z panią d'Epinay Rousseau poznał również jej bratową, pannę de Bellegarde, która została niebawem hrabiną d'Houdetot.

14. Rousseau przyjaźnił się również z księdzem de Condillac.

- Często jadali razem obiady w mieszkaniu przy ulicy Jean-Saint-Denis, gdzie Rousseau pracował nad Hezjodem.

- Raz na tydzień Rousseau spotykał się z księdzem de Condillac, Diderotem i księgarzem Durandem w Palais-Royal.

- Podczas tych spotkań Rousseau przedstawił projekt pisemka pod tytułem „Kpiarz”, które mieli wspólnie redagować. naszkicował nawet pierwszy numer, co dało mu sposobność do znajomości z d'Alembertem.

- Nie udało się jednak zrealizować projektu.

- Diderot wciągnął Rousseau w przedsięwzięcie napisania Słownika Encyklopedycznego. Na skutek uwięzienia Diderota projekt ten nie został ukończony.

- Uwięzienie Diderota było dla Rousseau wielkim przeżyciem. Napisał on list do pani de Pompadour, w którym prosił o uwolnienie przyjaciela. List ten nie osiągnął jednak skutku.

Księga ósma (1748-1755)

1. U pani Dupin Rousseau poznał młodego następcę trony Saxe-Gotha oraz jego ochmistrza barona Thun.

2. W domu pana de la Popliniere, Rousseau poznał pana Segui.

3. Baron Thun zaprosił obu do pałacyku w Fontenay-sous-Bois.

- W pałacu gościło również dwóch Niemców należących do orszaku księcia: jeden nazwiskiem Klupffel, który stał się potem dobrym przyjacielem Rousseau.

4. Wróciwszy do Paryża Rousseau dowiedział się, że Diderot wyszedł z turmy i uwięziony jest teraz w zamku w Vincennes.

- Od tej pory Rousseau odwiedzał przyjaciela co dwa dni.

- Za namową Diderota, Rousseau postanowił napisać rozprawę na konkurs ogłoszony przez Akademię w Dijon. Temat pracy brzmiał: „Czy rozwój sztuk i nauk przyczynił się do skażenia czy oczyszczenia obyczajów”.

- Ukończywszy rozprawę pokazał ją Diderotowi, który był z niej zadowolony i wskazał jedynie kilka szczegółów do poprawienia.

- Rousseau wysłał prace do akademii, pokazując jedynie Diderotowi i Grimmowi, z którym potem wszedł w bardzo zażyłe stosunki.

5. Pani Dupin i pan Francueil dowiedziawszy się, że Rousseau chce założyć dom i gospodarstwo podnieśli jego pensję.

- Razem z Teresa wynajęli mieszkanko przy ulicy Grenelle-Saint-Honore.

6. W 1750 roku Rousseau dowiedział się, ze jego rozprawa wysłana do Akademii otrzymała nagrodę.

7. Teresa zaszła w ciążę po raz trzeci. Trzecie dziecko również zostało oddane do podrzutków.

8. Matka Teresy, pani Le Vasseur zaznajomiła się z panią Dupin.

9. Pan Francueil zaproponował Rousseau posadę kasjera. nauka tego fachu szła ciężko, jednak po pewnym czasie Rousseau mógł wykonywać swoje funkcje bez przeszkód.

- Podczas podróży, którą pan Francueil musiał odbyć, Rousseau miał zaopiekować się kasą.

- Stres związany z powierzonym mu zadaniem spowodował, że Rousseau rozchorował się poważnie.

- Pani Dupin przysłała do Rousseau lekarza Moranda.

10. Podczas rekonwalescencji Rousseau wymyślił, iż teraz będzie zarabiał na utrzymanie przepisywaniem nut. Tym samym zrezygnował z posady kasjera.

11. Diderot zobowiązał się wydać rozprawę Rousseau, która otrzymała nagrodę w konkursie Akademii.

12. Chcąc wyleczyć się z choroby, Rousseau dowiedział kolejno Moranda, Darana, Helwecjusza, Malouina, Thierry'ego. Żaden z lekarzy nie potrafił mu jednak pomóc.

13. Kiedy ukazała się rozprawa, Rousseau musiał odpierać argumenty wielu przeciwników.

- Od tej pory w jego mieszkaniu ciągle ktoś przesiadywał.

- Matka Teresy knuła przeciw niemu tajemne spiski.

- We własnym domu Rousseau czuł się niepewnie. Stał się cynikiem i zgryźliwcem, udawał, że gardzi dwornością, której nie był zdolny posiąść.

14. Sztuka Wróżek wiejski zrobiła z Rousseau najbardziej modnego i poszukiwanego człowieka w Paryżu.

15. Za namową pana Mussarda Rousseau wyjechał na kilka dni do Passy w celu polepszenia swojego stanu zdrowia.

- Podczas pobytu w Passy Rousseau ukończył operę Wróżek i szukał kogoś, kto mógłby ją wystawić.

- Rousseau obawiał się jednak odrzucenia utworu ze względu na autora.

- Pan Duclos wydobył go z kłopotu i zobowiązał się przeprowadzić próbę bez podawania nazwiska autora.

- Wszyscy byli zachwyceni operą. pan Cury, intendent zabaw królewskich, obecny na próbie wyraził chęć wystawienie opery na dworze.

- W czasie przedstawienia Rousseau stwierdził, że sztuka jest bardzo źle grana pod względem aktorskim, ale dobrze śpiewana i dobrze wykonywana muzycznie.

16. Książe d'Aumont kazał powiedzieć Rousseau aby zjawił się w zamku ponieważ chce przedstawić go królowi.

- Rousseau dowiedział się od pana Cury'ego, ze król chce nadać pensję Rousseau.

- Rousseau odrzucił jednak pensję króla i wyjechał.

17. W ciągu następnego karnawału 1753 wystawiono Wróżka w Paryżu. Rousseau miał czas dokończyć uwerturę i balet.

- Nowe fragmenty utworu wywołały spór który podzielił Paryż na dwa stronnictwa. Jedno popierało wpływy muzyki włoskiej, drugie stało murem za muzyką francuską.

- na dworze wahano się między bastylią a wygnaniem. Dekret uwięzienia już miał być wydany, gdyby pan de Voyer nie zwrócił uwag na śmieszność całej tej sytuacji.

- Orkiestra Opery chciała zamordować Rousseau, kiedy wychodził z gmachu. Zamach ten nie doszedł jednak do skutku dzięki ostrzeżeniu pana Ancelet.

- Rousseau napisał więc do pana d'Argenson z żądaniem zwrotu opery. Nie otrzymał jednak żadnej odpowiedzi. Jedno dzieło pozostało wiec w Operze, a sam Rousseau nie otrzymał za to żadnej rekompensaty.

18. Od czasu tryumfu Wróżka, stosunki Rousseau z Diderotem i Grimmem bardzo się oziębiły.

19. Tymczasem Rousseau wyrażał chęci wystawienia swojej komedii Narcyz.

- W zrealizowaniu tego zamiaru pomógł mu aktor La Noue. podjął się wprowadzić komedie na scenę bezimiennie, a Rousseau wyrobił prawo wolego wstępu. Sztukę przyjęto z aplauzem.

20. W roku 1753 ogłoszono temat w Akademii w Dijon „O początku nierówności między ludźmi”.

- Aby zastanowić się spokojnie nad tym problemem Rousseau wybrał się z Teresą do Saint-Germain.

- Z tych medytacji wynikła „Rozprawa o nierówności”. Dzieło to bardzo spodobało się Diderotowi.

- Rousseau wysłał to pismo do Akademii.

21. Gauffecourt, z którym Rousseau był w bardzo zażyłych stosunkach zaproponował mu wyjazd do Genewy. Rousseau zgodził się.

- Ledwie przejechali połowę drogi Teresa zaczęła okazywać niechęć do pozostawania sam na sam z Gauffecourtem.

- Aby nie narazić Teresy Rousseau musiał zdławić w sobie oburzenie całą tą sytuacją, choć bardzo zawiódł się na człowieku, którego uważał za swojego przyjaciela.

22. W Lyonie Rousseau rozstał się z Gauffecourtem.

- Skierował się przez Sabaudię, chcąc zobaczyć panią de Warens. Jaj stan był opłakany. Nie miała pieniędzy, wyglądała fatalnie. Rousseau oddał jej część pieniędzy, które miał przy sobie.

- Podczas pobytu w Genewie pani de Warens odwiedziła Rousseau w Grande-Canal. Chciała pożyczyć trochę pieniędzy. Nie miał przy sobie tyle ile potrzebowała, jednak potem wysłał do niej Teresę z odpowiednią sumą. Wzruszona kobieta chciała oddać Teresie swój pierścionek, jedyny klejnot jaki jej pozostał. Teresa nie przyjęła jednak teko prezentu.

23. Będąc w Genewie Rousseau stwierdził, że powinien powrócić do dawnej wiary protestanckiej.

- Po wielu przygotowaniach dopuszczono go do komunii i wrócono do praw obywatela.

- Rousseau myślał teraz jedynie o tym aby na stałe osiedlić się w Genewie razem z Teresą.

24. Po czterech miesiącach pobytu w Genewie, Rousseau wrócił do Paryża.

- podczas zimy Rousseau oddał się dawnym zwyczajom i zatrudnieniom, miedzy innymi przeglądał korekty „Rozprawy o nierówności”.

- Dedykacja dołączona do dzieła spowodowała wiele nieprzychylnych opinii wśród mieszczaństwa genewskiego, w wyniku czego Rousseau musiał zrezygnować z planów osiedlenia się na stałe w Genewie.

25. Pewnego dnia Rousseau wybrał się wraz z państwem d'Epinay na przechadzkę do rezerwatu wód parkowych, który przylegał do lasu Montmorency. Znajdował się tam mały ogródek warzywny wraz z rozpadającym się budynkiem zwany „Pustelnią”.

- Rousseau zachwycony urokiem tego miejsca, wyraził chęć zamieszkania tam.

- Pani d'Epinay bez jego wiedzy zbudowała w tym miejscu, jemu i jego towarzyszce życia mały domek.

- Rousseau wprowadził się do nowego mieszkania na wiosnę. Niektórzy twierdzili, że nie wytrzyma długo na wsi i wkrótce wróci do miasta.

Księga dziewiąta (1756-1757)

1. o kilku dniach spędzonych beztrosko w nowym miejscu zamieszkania, Rousseau postanowił zabrać się do porządkowania papierów i ustalenia zatrudnień.

- Ranki przeznaczał na kopiowanie, popołudnia na przechadzki z notatnikiem i ołówkiem.

- Miał wiele pomysłów, które teraz mógł zrealizować. Pracą, nad którą zastanawiał się juz od dawna były Instytucje polityczne. Innym przedsięwzięciem, które zaprzątało mu głowę był wyciąg z dzieł księdza de Saint-Pierre, miało ono nosić tytuł Moralność wrażeniowa, czyli Materializm mędrca. Poza tym Rousseau dumał nad stworzeniem Słownika muzycznego.

- Rousseau zauważył, że życie towarzyskie znacznie utrudnia realizacje wszystkich tych projektów.

- Dodatkowym utrudnieniem były częste wizyty u pani d'Epinay.

2. W Paryżu Rousseau był pewny siebie i odważny, na wsi stał się znowu nieśmiały, ustępujący i bojaźliwy.

- Dużo czasu spędzał sam na sam z Teresą.

- Ciągle miał wrażenie, że coś się przed min ukrywa. Jego przyjaciele i matka Teresy wciąż mieli przed min jakieś tajemnice.

- W końcu Rousseau stracił prawie całkowicie zaufanie do swoich najbliższych przyjaciół i nie było listu, którego nie otwierałby z lękiem.

3. Zapominając całkowicie o otaczającej go rzeczywistości, Rousseau tworzył w wyobraźni własne społeczeństwa idealnych istot, cnotliwych, pięknych i wiernych przyjaciół.

- W wyobraźni Rousseau stworzył sobie dwie przyjaciółki różniące się charakterami. Miedzy tymi kobietami Rousseau postawił mężczyznę, kochanka jednej i przyjaciela drugiej. Mężczyzna obdarzony był wadami i zaletami, które Rousseau odczuwał w sobie.

- W pewnym momencie Rousseau wpadł na pomysł zapisywania scena, które widział w wyobraźni.

4. W porze największego przesilenia marzeń Rousseau, odwiedziła go pani d'Houdetot.

- Rousseau dogadywał się z hrabiną bardzo dobrze.

5. Rousseau spędził jesień na strzeżeniu owoców pana d'Epinay.

- Wszystko szło dobrze dopóki nie przyszła pora zbierania owoców. Okazało się bowiem, że owoce te znikają w niewyjaśnionych okolicznościach. W wyniku dochodzenia Rousseau odkrył, że owoce kradnie i sprzedaje ogrodnik.

- Pan d'Epinay polecił Rousseau zwolnic ogrodnika, który próbował zemścić się na nim i nastraszyć go, krążąc w nocy pod jego domem.

- Rousseau polecił nowemu ogrodnikowi strzec jego domu. Dla większego bezpieczeństwa kupił także psa.

- Okazało się, że dzięki przezorności Rousseau zbiory owoców są w tym roku bardzo dobre.

6. Z początkiem jesieni Rousseau zaczął coraz częściej przesiadywać w mieszkaniu.

- Wraz z nadejściem słotnej pory, Rousseau znowu rzucił się w marzenia.

- Spisywał wszystkie swoje wyobrażenia, nakreślił charaktery postaci Wolmara i Julii. Tak powstały dwie pierwsze części Julii.

7. Nadejście wiosny przyniosło jednak szereg nieszczęść.

8. Porwany miłosnym uniesieniem Rousseau ułożył do ostatnich części Julii szereg listów.

9. W tym czasie zaskoczyły go tez kolejne odwiedziny pani d'Houdetot.

- Rousseau ujrzał w obliczu hrabiny Julie, którą tyle razy widział w swojej wyobraźni. Od tego momentu by l w nie zauroczony.

- Pani d'Houdetot była jednak zakochana w swoim kochanku Saint-Lambercie.

- Ich schadzki obserwowała z okna swoje domu pani d'Epinay, która prawdopodobnie powiadomiła o wszystkim kochanka hrabiny.

10. W tym czasie wydany został Syn naturalny Diderota, w którym autor jawnie krytykuje życie w samotności i izolowanie się od ludzi. Uwagi te Rousseau odebrał bardzo osobiści, gdyż to właśnie on od jakiegoś czasu pozostawał odludkiem.

- Rousseau napisał do Diderota list i wyruszył w podróż do Paryża, aby się z nim osobiście rozmówić i pogodzić.

- Diderot przyjął go życzliwie. razem przeczytali też fragment Julii, który przesłał mu Rousseau.

- Na drugi dzień po przybyciu Rousseau do Paryża, Diderot namówił go na obiad barona d'Holbach (Rousseau znał barona już wcześnie, ale ich relacje nie były ostatnio rewelacyjne).

11. podczas gdy Rousseau był w Paryżu, pan Saint-Lambert przybył z armii.

- Spotkali się dopiero po powrocie Rousseau do Pustelni.

- Kochanek hrabiny nie pokazywał złości którą żywił do Rousseau, ale na każdym kroku starał się go upokorzyć.

12. Jeszcze w Paryżu Diderot ostrzegał Rousseau, ze Grimm nie jest mu już przyjacielem. i że powinien na niego uważać.

- Z czasem oziębły też stosunki z panią d'Epinay.

13. Któregoś dnia pani d'Epinay oświadczyła Rousseau, że wyjeżdża do Genewy, aby podleczyć swoje chore płuca.

- pani d'Houdetot także postanowiła opuścić wieś. Czas stawał się przykry.

- Rousseau nie chciał wyjeżdżać do Genewy. Grimm uważał to za straszliwą zbrodnie i zerwał z nim stosunki.

- Wkrótce potem Rousseau otrzymał list od Pani d'Epinay, w którym w bardzo dobitny sposób zakomunikowała mu, ze nie są już przyjaciółmi.

- W odpowiedzi na list pani d'Epinay, Rousseau wysłał do niej odpowiedź, w której informował ją, iż na wiosnę zamierza opuścić Pustelnię.

- Okazało się jednak, że Pani d'Epinay chciała, aby Rousseau opuścił dom jeszcze w zimie.

14. W tej trudnej sytuacji Rousseau mógł liczyć na pomoc pana Mathasa, pełnomocnika finansowego księcia de Conde, który zaoferował mu swój domek w ogrodzie w Mont-Louis.

- W ten sposób Rousseau mógł założyć nowe gospodarstwo z Teresą.

- Matkę Teresy wyprawił jednak do Paryża wraz z wszystkimi jej sprzętami i pewna sumą pieniędzy. Zobowiązał się także płacić za nią komorne.

Księga dziesiąta (1758-1760)

1. Ledwie Rousseau rozgościł się w nowym mieszkaniu, zapadł na poważną chorobę i bardzo osłabł.

2. W ciągu trzech tygodni Rousseau napisał swój pierwszy (nie licząc Julii) utwór, nad którym pracował z przyjemnością. Utwór cieszył się dużym powodzeniem.

3. W ciągu zimy ukończył też Rousseau Julię i posłał ją Reyowi, który dał ją do druku w przyszłym roku.

4. Rousseau dowiedział się także, że w Operze trwają przygotowania do wystawienia jego sztuki Wróżek wiejski. Autor był bardzo oburzony bezwstydnym rozporządzaniem się jego własnością.

5. W wydaniu Julii bardzo pomocy okazał się pan de Lamoignon de Malesherbes, pierwszy prezydent trybunału podatkowego. Dzięki niemu Rousseau nie ponosił kosztów pocztowych za nadesłane z Amsterdamu korekty i uzyskał duże honorarium za sprzedany rękopis. Niestety okazało się, ze dzieło Rousseau jest w znacznej mierze przerobione.

6. Z początkiem zimy Rousseau otrzymał propozycję pracy w „Dzienniku Uczonych”. Lęk przez przymusem, który nie pozwoliłby mu pracować wedle jego chęci zmusił go do odrzucenia tej propozycji.

7. Zysk z Listu do d'Alemberta i Nowej Heloizy wspomógł nieco finansowo Rousseau.

8. Po wydaniu Julii Rousseau zabrał się do pracy nad Emilem.

- Oprócz tego miał jeszcze kilka innych nieukończonych przedsięwzięć, miedzy innymi Umowa społeczna i Dykcjonarz muzyczny.

- Od pewnego czasu Rey nalegał na Rousseau, aby ten zaczął pisać pamiętniki.

9. Pewnego dnia Rousseau został zaszczycony odwiedzinami marszałka de Luxembourg, który odwiedzał go czasem w Pustelni.

- Książe i pani marszałkowa nalegali, aby Rousseau na jakiś czas przeniósł się do mieszkania w zamku lub w ustronnym budynku położonym wśród parku.

- W odosobnionym budynku Rousseau ulokował się w jednym z czterech przestronnych mieszkań

- Podczas pobytu Rousseau w zameczku państwo Luxembourg okazywali mu wiele życzliwości, za którą on odpłacał się jedynie swoim towarzystwem.

- Każdego ranka Rousseau czytał pani marszałkowej fragment Julii, która zrobiła na niej ogromne wrażenie. Zażyczyła sobie nawet własny egzemplarz, w którym Rousseau dopisał oddzielny fragment zatytułowany Przygody milorda Edwarda.

- Niestety nakreślona w tym fragmencie negatywna postać bardzo przypominała samą panią marszałkową, co niestety sprawiło, że odbiór dzieła nie był już tak pozytywny.

10. Gdy tylko domek w Mont-Louis był wyremontowany Rousseau urządził go schludnie i przeniósł się tam z Teresą.

- Teresa zaprzyjaźniła się z córką murarza, ich sąsiada, natomiast Rousseau dobrze dogadywał się z jej ojcem.

- Rousseau nie przestał jednak odwiedzać księcia i jego żony.

- Kiedy ukończyli lekturę Julii, Rousseau zaczął czytać marszałkowej Emila, niestety utwór ten po pewnym czasie znudził ją. Marszałkowa zobowiązał się jednak pomóc wydrukować utwór. Rousseau zgodził się pod warunkiem, że dzieło zostanie wydrukowane w Holandii drukarza Neaulme. Sprzedaż miała się odbywać tam, gdzie spodoba się wydawcy.

11. W wyniku nieprzyjemnych okoliczności (Palissot napisał komedie Filozofy, w której skrytykował bardzo zjadliwie Diderota. Rousseau chciał pocieszyć przyjaciela, wiec wysłał mu list, który uraził Diderota) Rousseau zerwał wkrótce stosunki z Diderotem.

Księga jedenasta

Opuszczona księga jedenasta obejmuje dwu i pół letni okres życia Rousseau od końca 1760 do czerwca 1762 i zawiera opis machinacji przeciw Nowej Heloizie, Emilowi i Umowie społecznej montowanych głównie na dworze królewskim. Rousseau podaje szczegóły życzliwego potraktowania sprawy przez Malherbesa, potępienia ostatnich pism i nakazu aresztowania, przed którym chroni się w Szwajcarii.

Księga dwunasta (1762-1765)

1. Rousseau gości w Yverdon u pana Roguin i jego rodziny. Dostał mieszkanie i zaplanował sprowadzenie do siebie Teresy.

2. Pani Boy de la Tour zaproponowała Rousseau, aby osiedlił się w umeblowanym domku należącym do jej syna, w wiosce Motiers, w Val-de-Travers, hrabstwie Neuchatel.

3. Pułkownik Roguin chciał koniecznie towarzyszyć Rousseau w podróży do nowego miejsca zamieszkania.

- Pani Girardier, bratowa pani Boy de la Tour nie była zadowolona z przyjazdu Rousseau, w nowa kwaterę wprowadził go jednak bardzo życzliwie. Rousseau jadał u niej posiłki, czekając na przyjazd Teresy.

4. Przybywszy do Motiers Rousseau napisał do milorda Keith, marszałka Szkocji, gubernatora Neuchatel, aby go uprzedzić o swoim schronieniu i prosić o opiekę.

- Gubernator odpowiedział z wielką życzliwością i zaprosił Rousseau do siebie.

5. W Motiers Rousseau postanowił nosić szaty armeńskie. Całkowicie rozstał się z literaturą, marząc jedynie o spokojnym życiu.

6. Związek pastorów nie zostawił jednak Rousseau w spokoju. Napisano nawet list pasterski arcybiskupa paryskiego przeciw niemu.

7. Z każdym dniem sytuacja finansowa Rousseau pogarszała się.

8. Nie widząc żadnego wsparcia wśród ludności genewskiej, Rousseau napisał list do pierwszego syndyka, w którym zrzekł się obywatelstwa.

- Dopiero po tym ludzie zmienili swoje nastawienie i zaczęli bronić Rousseau. Było już jednak za późno.

9. Z powodu braku środków finansowych Rousseau podjął decyzję o wydaniu Dykcjonarza muzycznego.

10. Kilku kupców z Neuchatel złożyło się na zbiorowe wydanie dzieł Rousseau.

- Pojawiły się Listy z gór i wzbudziły niezadowolenie.

11. Rousseau przechadzał się wśród zniewag i nienawiści ludzkiej. W tym czasie nabrał zamiłowania do zielarstwa.

12. Niestety ataki na Rousseau zaczęły być niebezpieczne. Którejś nocy obrzucono jego dom kamieniami.

13. W wyniku tych nieszczęśliwych wydarzeń Rousseau zaplanował wyjazd na wyspę św. Piotra.

- Wkrótce potem otrzymał informację, że wraz ze swoją rodziną może schronić się na wyspie.

- Problemy finansowe rozwiązał du Peyrou, który powziął zamiar ponownego zbiorowego wydania dzieł Rousseau. dzięki temu Jan Jakub otrzymał dożywotnią rentę, która wystarczyła mu do godnego życia.

- Pobyt na wyspie św. Piotra zapowiadał się dla Rousseau bardzo szczęśliwie.

- Lubił wypływać na jezioro Biel.

- W czasie zbiorów owoców i warzyw pracowali wytrwale wspólnie z Teresą.

14. W chwili, kiedy najmniej się tego spodziewał, otrzymał Rousseau list od starosty z Nidau, który nakazywał mu opuszczenie wyspy.

15. Rousseau marzył, aby osiedlić się na Korsyce, ostatecznie jednak na zimę zdecydował się pojechać do Berlina. Wkrótce przybył do Bienne.

- Także w Berlinie Rousseau nie miał spokoju.

- Niejaki pan de Vau-Travers, który miał ładny domek pod miastem ofiarował Rousseau schronienie.

16. Rousseau musiał jednak opuścić te ziemie. Napisał list do Teresy, w którym informował ją o swoim kolejnym nieszczęściu.

- Myśląc, że jedzie do Berlina, pojechał w istocie do Anglii.

Muzyk nazywał się Jacques Louis Nicolas Le Maitre.

---