Proszę Państwa !!
Poniższy materiał jest z 2004 roku, dlatego też należy zwracać uwagę na mogące się pojawić nowe rozwiązania.
MATERIAŁY INFORMACYJNE
pt. „WSPÓŁPRACA POLICJI W UNII EUROPEJSKIEJ”
Warszawa, luty 2004
Spis treści:
Historia Integracji Europejskiej ........................................... str. 3
Instytucje Wspólnot Europejskich ....................................... str. 15
Sprawy Wewnętrzne i Wymiar Sprawiedliwości ................ str. 27
Międzynarodowa Współpraca Policyjna ............................. str. 43
Europol ................................................................................ str. 55
Europejski Nakaz Aresztowania ......................................... str. 61
Decyzja Ramowa Rady z dnia 13 czerwca 2002 r.............. str. 77
Regionalne Centra Informacji Europejskiej ....................... str. 113
HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ
Jak to się zaczęło ?
Plan Marshalla
5 czerwca 1947 r. Sekretarz Stanu USA, generał George Marshall w trakcie wystąpienia na Uniwerytecie Harvarda zwrócił się do państw Europy z propozycją pomocy finansowej. Pomoc miałaby być uwarunkowana stworzeniem międzynarodowej organizacji zajmującej się nadzorem i koordynacją programów odbudowy
w poszczególnych państwach oraz środków finansowych na nią przekazywanych.
W przekonaniu Stanów Zjednoczonych jedynie ściślejsza współpraca pomiędzy państwami Europy służyłaby jej politycznej i ekonomicznej odbudowie.
Plan Marshalla był w istocie pierwszą próbą integracji europejskiej. Służyły temu takie posunięcia, jak zobowiązanie państw do współpracy politycznej i gospodarczej, liberalizacji i rozwoju handlu.
16 kwietnia 1948 r. została podpisana konwencja powołująca do życia Organizację Europejskiej Współpracy Ekonomicznej (OEEC). W jej skład weszło
16 krajów - Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwecja, Szwajcaria, Turcja, Wielka Brytania
i Włochy.
Początkowo swe zainteresowanie Planem Marshalla zadeklarowały państwa leżące na wschód od „żelaznej kurtyny” - Polska, Czechosłowacja, Węgry. Zdecydowany sprzeciw ZSRR sprawił, że musiały one wycofać się z planów wejścia do OEEC.
14 grudnia 1960 r. w miejsce OEEC powołano Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). W jej skład wchodzi obecnie kilkadziesiąt najbardziej rozwiniętych państw na świecie, w tym Polska.
Rada Europy
Była pierwszą próbą politycznego zjednoczenia Europy. Główny jej twórca, były premier Wielkiej Brytanii, Winston Churchill zakładał stworzenie organizacji demokratycznych państw Europy współpracujących za sobą w zakresie ochrony ideałów politycznych i wolności krajów o ustroju demokratycznym.
5 maja 1949 roku zwołany do Hagi Kongres Europejski, w którym uczestniczyło 800 wybitnych osobistości z 19 krajów, przekształcił się w Radę Europy. Dzień ten jest obecnie obchodzony jako Dzień Europy.
Rada Europy jest odrębną organizacją międzynarodową - nie stanowi części Wspólnot Europejskich. Tym niemniej obie organizacje ściśle ze sobą współpracują.
W połowie lat 80. Unia Europejska przyjęła symbole Rady Europy- hymn i flagę jako własne. Od 1991 roku członkiem Rady Europy jest Polska.
Plan Schumana
Za oficjalny początek historii Wspólnot Europejskich uważa się wystąpienie francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana, który dnia
9 maja 1950 roku ogłosił deklarację, będącą podstawą tzw. „Planu Schumana”. Inspiratorem i faktycznym twórcą zawartej w powyższej deklaracji koncepcji wspólnoty był inny francuski polityk Jean Monnet.
„Plan Schumana” przewidywał, że:
produkcja strategicznych surowców węgla i stali powinna odbywać się pod kontrolą międzynarodowego organu niezależnego od władz państwowych krajów członkowskich,
przekazanie przemysłu ciężkiego pod kontrolę ponadnarodowej organizacji zapobiegnie wybuchowi wojny w Europie,
Wspólnota będzie być pierwszym etapem „…stworzenia federacji europejskiej, jaka jest potrzebna dla ochrony pokoju”.
Plan Schumana został skierowany do rządu Niemiec, ale jednocześnie zapraszał do uczestnictwa w nowej organizacji inne państwa europejskie. Francja szukała
w pomyśle poddania kontroli rynku węgla i stali szansę na likwidację zagrożenia militarnego ze strony Niemiec i pojednanie ze swoim wschodnim sąsiadem. Z kolei dla Niemców przystąpienie do nowej organizacji europejskiej oznaczało przełamanie izolacji na arenie międzynarodowej. Idea stworzenia międzynarodowej organizacji była dla wszystkich państw doskonałą okazją na przezwyciężenie wzajemnej wrogości swoich narodów i powojenne pojednanie. Z uwagi na ogromne znaczenie Deklaracji Schumana dla losów powojennej Europy, dzień jej ogłoszenia - 9 maja jest obchodzony jako Dzień Unii Europejskiej.
„Deklaracja Schumana” zastała przychylnie przyjęta przez państwa Europy Zachodniej - RFN, Belgię, Holandię, Luksemburg, Włochy i Francję. Stała się podstawą prowadzonych przez prawie dziewięć miesięcy (10.06.1950 r. - 19.03.1951 r.) negocjacji w sprawie stworzenia międzynarodowej organizacji kontrolującej produkcję węgla i stali w Europie Zachodniej - nazwanej ostatecznie Europejską Wspólnotą Węgla i Stali (EWWiS).
Europejska Wspólnota Węgla i Stali
Negocjacje o powstaniu EWWiS zakończyły się podpisaniem
18 kwietnia 1951 roku w Paryżu Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Traktat paryski został przyjęty przez parlamenty narodowe państw członkowskich
i wszedł w życie 22 lipca 1952 roku.
Główne postanowienia Traktatu Paryskiego:
utworzenie wspólnego rynku węgla i stali, obrotu żelazem i złomem
i powierzenie kontroli jego funkcjonowania ponadnarodowej organizacji,koordynacja procesu modernizacji i rozwoju przemysłu ciężkiego,
powierzenie Wspólnocie spraw związanych z poprawą warunków bytowych zatrudnionych w przemyśle ciężkim pracowników,
Traktat o EWWiS nadawał organizacji osobowość prawną.
W sierpniu 1952 r. zaczęły funkcjonować międzynarodowe instytucje EWWiS
- Wysoka Władza, Zgromadzenie, Rada Ministrów, Trybunał Sprawiedliwości. Pierwszym przewodniczącym Wysokiej Władzy (odpowiednik dzisiejszej Komisji Europejskiej) został Jean Monnet. Wspólny rynek węgla zaczął funkcjonować
10 lutego 1953 r., stali - 1 maja 1953 r.
Traktat o EWWiS zostaje zawarty na 50 lat. Traktat wygasł 25 lipca 2002 r.
a Państwa Członkowskie Unii Europejskiej zdecydowały o nie przedłużaniu go, jednak wszystkie jego kompetencje przeszły na rzecz Wspólnoty Europejskiej.
Sukces polityczny i gospodarczy pierwszych lat funkcjonowania Wspólnoty sprawił, że politycy sześciu państw członkowskich rozpoczęli myśleć o poszerzeniu współpracy na zagadnienia polityki obronnej i zagranicznej. W praktyce oznaczało to przedstawienie projektu porozumienia o stworzeniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej
i Europejskiej Wspólnoty Politycznej.
Europejska Wspólnota Obronna (EWO)
Pomysł stworzenia europejskich sił zbrojnych, które byłyby kontrolowane
i kierowane przez organ międzynarodowy. Europejskie wojsko miało mieć takie samo uzbrojenie, mundury, przewidywano taki sam system szkolenia i dowodzenia. Państwa nie mogłyby utrzymywać własnych narodowych sił zbrojnych na szczeblu powyżej batalionu. Wyjątkiem (przewidzianym dla Francji i Wielkiej Brytanii) miały być wojska stacjonujące w koloniach.
Europejska Wspólnota Polityczna (EWP)
Projekt stworzenia międzynarodowej organizacji, która koordynowałaby politykę zagraniczną państw należących do EWWiS. Oprócz dotychczasowych instytucji wspólnotowych planowano utworzenie dwuizbowego parlamentu wybieranego w powszechnych wyborach. Wspólnocie Politycznej, której
zadaniem byłaby koordynacja polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, miała być podporządkowana Wspólnota Obronna i EWWiS.
Twórcy obu projektów nie przewidzieli oporu polityków i obywateli państw europejskich, widzących w narodowym wojsku symbol niepodległości.
Projekt o EWO został po burzliwej dyskusji odrzucony w 1954 roku przez francuskie Zgromadzenie Narodowe. Oznaczało to upadek projektów o Europejskiej Wspólnocie Obronnej i Europejskiej Wspólnocie Politycznej.
Unia Zachodnioeuropejska
Niepowodzenie projektów utworzenia EWO i EWP skłoniło polityków europejskich do podpisania w Paryżu 23.10.1954 r. Traktatu o Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE).
Jego sygnatariuszami były państwa EWWiS i Wielka Brytania. UZE stało się luźną organizacją koordynującą polityki obronne państw członkowskich. Nie stanowiło część WE - przewidziano ją jako zupełnie odrębną organizację europejską.
Traktat o utworzeniu UZE podpisano na 50 lat. Na szczycie Rady Europejskiej w Kolonii i Helsinkach w 1999 r. podjęto decyzję, by w roku 2004 UZE przekształcić
w integralną część Unii Europejskiej.
Powyższe decyzje znalazły potwierdzenie podczas szczytu w Nicei
w grudniu 2000 roku.
Konferencja w Messynie
Następnym krokiem procesu integracji europejskiej było nieformalne spotkanie ministrów spraw zagranicznych w Messynie na Sycylii (czerwiec 1955r.). Bezpośrednią przyczyną zwołania konferencji był kryzys instytucji wspólnoty wywołany dymisją ze stanowiska przewodniczącego Wysokiej Rady Jeana Monneta.
Efektem szczytu było powołanie międzyrządowej komisji, której przewodniczył minister spraw zagranicznych Belgii Paul Henri Spaak. Do prac w komisji została zaproszona również Wielka Brytania, która odmówiła, obawiając się, że w udział
w obecnej i planowanych wspólnotach ograniczy lub pozbawi ją suwerenności.
Wynikiem prac komisji było opracowanie sprawozdania zwanego „Raportem Spaaka”, które zawierało koncepcje wspólnoty gospodarczej i współpracy w dziedzinie energii atomowej. Raport stał się podstawą przyszłych negocjacji zmierzających do rozbudowy dotychczasowych więzi między państwami EWWiS.
Negocjacje trwały prawie rok (czerwiec 1956 r. - marzec 1957 r.). Efektem często burzliwych rozmów było podpisanie w stolicy Włoch - Rzymie dwóch traktatów: o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (EWEA). Od miejsca podpisania noszą one nazwę Traktatów Rzymskich. Weszły one w życie 1 stycznia 1958 roku. Traktaty Rzymskie
- w przeciwieństwie do Traktatu paryskiego o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali - zostały podpisane na czas nieokreślony.
Europejska Wspólnota Gospodarcza
Traktat o EWG zerwał z dotychczasową koncepcją integracji sektorowej
- ograniczonej do współpracy w jednej lub kilku wybranych gałęziach przemysłu. Teraz integracja miała objąć całość gospodarek państw członkowskich.
Celem utworzenia organizacji było: wspieranie rozwoju gospodarczego, podniesienie poziomu życia mieszkańców, zbliżenie polityk gospodarczych, stopniowe stworzenie wspólnego rynku dla wszystkich towarów i usług państw członkowskich.
Z uwagi na skalę przedsięwzięcia Traktat nie zawiera szczegółowych przepisów prawnych dotyczących realizacji tak nakreślonych celów. Stanowi pewne ramy, wskazówki pokazujące kierunki polityki, pozostawiając EWG wypracowanie szczegółowych przepisów. Owe traktatowe ramy to wyeliminowanie w ciągu kilkunastu lat wszelkich ograniczeń chroniących rynki państw organizacji (taryfy celne, opłaty poza i parataryfowe). Efektem końcowym miało być utworzenie od 31 grudnia 1969 r. unii celnej.
Gospodarka państw członkowskich miała funkcjonować w oparciu o cztery swobody:
swobodny przepływ osób,
swobodny przepływ usług,
swobodny przepływ towarów,
swobodny przepływ kapitału.
Dalsze zbliżenie gospodarek państw EWG miało nastąpić przez ustanowienie wspólnej polityki rolnej, transportowej. Zagwarantowane przez Traktat stworzenie Europejskiego Funduszu Socjalnego i Banku Inwestycyjnego miało przyczynić się do podniesienia poziomu życia mieszkańców i przyspieszyć rozwój gospodarczy państw EWG.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)
Celem Euratomu było stworzenie organizacji koordynującej pokojowe wykorzystanie energii atomowej przez państwa członkowskie. W tym celu państwa miały zakładać wspólne przedsiębiorstwa wykorzystujące energię atomową, prowadzić badania naukowe i wymieniać się uzyskanymi wynikami, ustanowić jednolite normy bezpieczeństwa i kontroli materiałów rozszczepialnych.
Traktat fuzyjny
Funkcjonowanie dla trzech Wspólnot Europejskich (WE) odrębnych organów zarządzających okazało się bardzo kosztowne i nieefektywne. Stąd pomysł połączenia instytucji trzech Wspólnot, który przeszedł do historii pod nazwą Traktatu Fuzyjnego (1965 r.).
W miejsce Wysokiej Władzy EWWiS, Rady Ministrów EWG i EWEA, jako miejsce stanowienia prawa. Wspólne były też Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości.
Koncepcje przyszłości Europy
Koniec lat 50. i lata 60. to okres ścierania się trzech wizji przyszłej Europy:
Koncepcja Monneta - „Europa ludów” polegająca na dalszym pogłębianiu integracji
w stronę stworzenia federacji europejskiej ze wspólną polityką gospodarczą, obronną
i zagraniczną. Nie chcąc być posądzany o wykorzystywanie stanowiska przewodniczącego Wysokiej Władzy do forsowania swojej koncepcji, Monnet zrezygnował z niego poświęcając całą uwagę na propagowanie idei federacji europejskiej.
Koncepcja Charlesa de Gaulle'a, który uważał, że należy zatrzymać dalszą integrację europejską na obecnym poziomie (francuskie nie dla dalszego pogłębiania i poszerzania Wspólnot), a w niektórych przypadkach np. prawo do stosowania weta, dążyć do rewizji porozumienia. Odrzucał wszelkie formy władzy, która ograniczałaby suwerenność kraju na rzecz jakieś ponadnarodowej organizacji.
W wymiarze praktycznym oznaczało to, Francja za prezydentury de Gaulle'a (urząd sprawował w latach 1958 - 1969) kilkakrotnie doprowadziła do kryzysu we Wspólnocie. Nie godząc się z podejmowaniem decyzji kwalifikowaną większością głosów de Gaulle przyjął taktykę „pustego krzesła” polegającą na bojkocie spotkań EWG.
Doprowadziło to w 1965 r. do całkowitego paraliżu podejmowania decyzji we Wspólnotach. Ta sytuacja trwała tak długo aż pozostałe państwa zgodziły się
z francuską koncepcją jednomyślnego podejmowania decyzji (tzw. „kompromis luksemburski”). Francja dwukrotnie też sprzeciwiła się poszerzeniu Wspólnot o nowe państwa - Wielką Brytanię, Irlandię i Danię, widząc w tym zagrożenie dla swojej pozycji lidera.
Koncepcja angielska - Europa widziana jako strefa wolnego handlu. Angielską odpowiedzią na utworzenie EWG i Euratomu było powstanie w lipcu 1959 roku na mocy Traktatu Sztokholmskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA).
Celem organizacji było stopniowe znoszenie barier celnych między państwami członkowskimi. Traktat podpisały - Wielka Brytania, Szwecja, Norwegia, Szwajcaria, Austria, Portugalia, Dania.
Nieudane próby rozszerzenia WE o Wielką Brytanię, Danię i Irlandię
Sukcesy gospodarcze państw Szóstki skłoniły Wielką Brytanię do zmiany dotychczasowej polityki. Było to tym istotniejsze, że do tej pory Anglicy nie wyobrażali sobie uczestnictwa w organizacji, która w jakikolwiek sposób mogłaby decydować
o polityce wewnętrznej i zagranicznej Anglii.
Na drodze do rozszerzenia Wspólnot stanął generał de Gaulle, który na specjalnie w tym celu zorganizowanej konferencji prasowej (w styczniu 1963 roku) stwierdził, że Wielka Brytania nie jest gotowa do członkostwa. Swego stanowiska nie zmienił do końca swej prezydentury.
De Gaulle obawiał się utraty części wpływów we Wspólnotach na rzecz Anglii, sądził że Wielka Brytania ze względu na swoją tradycje, historię, powiązania polityczne i gospodarcze, nie jest częścią Europy. Co więcej, uważał, że stanie się „koniem trojańskim” Stanów Zjednoczonych, które w ten sposób uzyskają kontrolę nad działalnością państw Szóstki.
Brak zgody na rozszerzenie WE o Wielką Brytanię był równoznaczny z odmową dla Danii i Irlandii. Państwa te nie mogły funkcjonować gospodarczo bez ścisłej współpracy z Wielką Brytanią. Ponad 60% eksportu towarów irlandzkich (głównie rolnych) szła na rynek brytyjski. Wejście do Wspólnot oznaczałoby gospodarczą ruinę dla tego państwa.
Prezydentura de Gaulle'a całkowicie zahamowała proces rozszerzania
i pogłębiania Wspólnot, a w niektórych dziedzinach (np. procedura głosowania większością) doszło do nieformalnego wycofania się z zobowiązań traktatowych. Dopiero odejście de Gaulle'a i objęcie władzy we Francji przez prezydenta Georgesa Pompidou (1969 - 1974) wyznacza nowy etap w historii Wspólnot.
Rozszerzenie Wspólnot o kolejne państwa
Zmiana na stanowisku prezydenta Francji oznaczała otwarcie drzwi dla innych państw próbujących, jak dotąd bezskutecznie, dołączyć do grona Państw Szóstki. Jedną z pierwszych decyzji prezydenta Georgesa Pompidou była publiczna deklaracja na dalsze powiększenie WE o nowe państwa.
1 stycznia 1973 r. - akces Wielkiej Brytanii, Danii i Irlandii. 26 czerwca 1975 r.
- wniosek o wejście do Wspólnot złożyła Grecja (przyjęta 01.01.1981r.). W 1977 roku podobne wnioski złożyły Hiszpania i Portugalia (przyjęci 01.01.1986r.). Norwegia także prowadziła wówczas negocjacje w sprawie przystąpienia do Wspólnot. Jednak
w referendum akcesyjnym obywatele Norwegii opowiedzieli się przeciwko przystąpieniu. Norwegia nie przystąpiła więc do Wspólnot.
Unia celna
Jednym z podstawowych założeń Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej było stopniowe znoszenie barier celnych aż do ich całkowitej eliminacji. Proces ten rozpoczął się 1 stycznia 1959 i polegał na równoczesnym zniesieniu o 10% stawek celnych na wszystkie towary przemysłowe pochodzące i wyprodukowane przez państwa Szóstki. Sukces pierwszego etapu planu (ożywienie gospodarcze, wzrost konsumpcji i ograniczenie bezrobocia) spowodował, że zdecydowano się na wprowadzenie pełnej unii celnej 1 lipca 1968 r (z pierwotnie planowanej na
31.12. 1969 r.).
Szacuje się, że wprowadzenie unii celnej było jedną z zasadniczych przyczyn gospodarczego sukcesu Wspólnot Europejskich w latach 60. i 70. (w okresie
1958 - 1970 PKB w państwach WE wzrosło średnio o 70%).
Dalszy proces tworzenia strefy wolnego handlu został zahamowany do połowy lat 80. Podstawową przeszkodą był brak zgody państw członkowskich na odejście od zasady jednomyślnego podejmowania decyzji w sprawach o charakterze gospodarczym. Sytuację patową przerwało podpisanie Jednolitego Aktu Europejskiego.
Jednolity Akt Europejski
W 1985 roku na szczycie szefów rządów państw WE w Mediolanie opublikowano tzw. „Białą księgę”. Stanowiła ona program wewnętrznych reform precyzując ramy czasowe wprowadzenia zasad wspólnego rynku. Pokazywała w jaki sposób w ciągu 7 lat znieść granice fizyczne, techniczne i fiskalne między państwami wewnątrz WE. Co więcej, księga wskazywała na przeszkody w realizacji planu
i sposoby ich przezwyciężenia.
„Biała księga” stała się podstawą negocjacji i bazą dla podpisanego 17 lutego 1986 roku Jednolitego Aktu Europejskiego (JAE). Z powodu sprzeciwów Włoch, Grecji i Danii, które JAE podpisały ponad tydzień później (28 lutego) i opóźniały jego implementację, Traktat wszedł w życie 1 lipca 1987 roku.
Najważniejsze postanowienia Jednolitego Aktu Europejskiego:
Deklaracja utworzenia w przyszłości Unii Europejskiej obejmującej dotychczasowe państwa WE,
Zwiększenie uprawnień i kompetencji organów Wspólnot,
Ograniczenie zasady jednomyślnego podejmowania decyzji,
Zadeklarowanie, że do 31.12.1992 roku należy zakończyć budowę wspólnego rynku polegającą na swobodnym przepływie towarów, osób, usług i kapitału.
Stworzenie podstaw prawnych działania Rady Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej.
Jednolity Akt Europejski był wstępem na drodze ku dalszego pogłębienia integracji europejskiej. Wspominano o tym zresztą w samym traktacie, wskazując na Unię Europejską jako kolejny etap budowy wspólnej Europy.
Powstanie Unii Europejskiej
Traktat o Unii Europejskiej został podpisany 7 lutego 1992 r. w Maastricht (wszedł w życie 1 listopada 1993 r.).Traktat z Maastricht dokonuje znacznej rewizji Traktatu Rzymskiego. Powołuje do życia Unię Europejską, która oprócz zagadnień gospodarczych rozszerza się o nowe zagadnienia - współpracę w polityce zagranicznej
i bezpieczeństwa oraz spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości.
Do najważniejszych postanowień Traktatu z Maastricht należy zaliczyć: utworzenie Unii Europejskiej, zastąpienie nazwy EWG nazwą Wspólnota Europejska, zwiększenie uprawnień Parlamentu Europejskiego, utworzenie nowego organu WE
- Trybunału Obrachunkowego, urzędu rzecznika praw obywatelskich - Ombudsmana.
FILARY UNII EUROPEJSKIEJ - w kształcie nadanym im przez Traktat
z Masstricht:
I FILAR - dotychczasowe Wspólnoty: EWG, Euratom, EWWiS poszerzone o nowe kompetencje.
II FILAR - Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. Zadania:
Umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich,
Zachowanie pokoju i umacnianie państw członkowskich,
Rozwijanie demokracji oraz prawa, poszanowanie praw człowieka
i podstawowych wolności w Europie i na świecie.
III FILAR - wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne. Zadania:
Zwalczanie terroryzmu, zorganizowanej przestępczości, handlu ludźmi
Walka z produkcją i przemytem narkotyków
Zwalczanie przestępstw wobec dzieci
Współpraca władz sądowniczych, celnych i policyjnych - bezpośrednia, jak również w ramach Europejskiego Biura Policyjnego (Europolu).
Ratyfikacja traktatu napotkała na spory opór ze strony społeczeństw państw członkowskich. Prawdziwym szokiem dla polityków był negatywny wynik referendum w Danii, który zagroził Traktatowi z Maastricht. Za cenę ustępstw wobec Danii
i ponownemu, tym razem zwycięskiemu dla zwolenników dalszej integracji europejskiej wynikowi referendum, udało się ocalić istnienie Unii Europejskiej. Tym niemniej wyniki referendum w Danii i późniejszego we Francji (minimalnie przegranego przez przeciwników Maastricht) były wyraźnymi dowodami na wzrastający w krajach Unii sceptycyzm co do dalszego pogłębiania integracji europejskiej.
Obywatelstwo UE
Każdy obywatel państw członkowskich jest obywatelem Unii Europejskiej - zasada wynikająca z Traktatu z Maastricht. Paszport Unii Europejskiej jest jednym z symboli jednoczącej się Europy. Z faktu posiadania obywatelstwa wynikają następujące prawa:
Wolność przemieszczania się i podejmowania pracy w dowolnym państwie UE,
Bierne i czynne prawo wyborcze do władz lokalnych i Parlamentu Europejskiego bez względu na miejsce zamieszkania,
Opieka dyplomatyczna i konsularna przez władze każdego z państw piętnastki,
Prawo do występowania z wnioskami do Europejskiego Rzecznika Obywatelskich (Ombudsmana).
Obywatelstwo europejskie nie zastępuje obywatelstwa kraju narodowego, a jedynie je uzupełnia.
Europejski Obszar Gospodarczy
Kolejnym ważnym krokiem na drodze ku dalszemu pogłębiania integracji naszego kontynentu stało się stworzenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).
Ustanowił go traktat podpisany w maju 1992 r. między państwami Unii Europejskiej
i EFTA (bez Szwajcarii o czym zdecydował negatywny wynik referendum). Układ wprowadził na obszarze funkcjonowania EOG zasadą swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i siły roboczej. Nie zniesiono kontroli granicznej.
Aktualnie ze strony Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu do EOG należą: Islandia, Lichtenstein, Norwegia. Pozostali członkowie EFTA po wejściu do Unii wystąpili z tej organizacji.
Kolejne rozszerzenie UE
Rozpad Związku Radzieckiego oznaczał likwidacje politycznych barier dla Finlandii i Austrii. Państwa te po II wojnie światowej, za cenę pełnej suwerenności wewnętrznej, musiały zrezygnować z przynależności do struktur gospodarczych
i militarnych Europy Zachodniej. Rosja nie mogła przeciwstawić się dążeniom społeczeństw tych państw chcących być częścią wspólnej Europy. Do nich dołączyły Szwecja i ponownie Norwegia.
W wyniku przeprowadzonych referendów 01 stycznia 1995 roku nastąpiło rozszerzenie UE o Finlandię, Austrię i Szwecję. Norwegia - ponownie - w wyniku zwycięstwa w referendum przeciwników integracji nie stała się częścią Wspólnot Europejskich.
Konferencja międzyrządowa w Turynie
Traktat z Maastricht zlecił zorganizowanie kolejnej konferencji międzyrządowej służącej reformie UE - niezbędnej dla prawidłowego funkcjonowania organów unijnych. Służyć temu miała konferencja międzyrządowa w Turynie (1996).
Konferencja dotyczyła przygotowaniu kolejnego traktatu służącego pogłębieniu współpracy UE. Za priorytety uznano zbliżenie instytucji unijnych do obywateli, uczynienie ich bardziej demokratycznymi i sprawniej funkcjonującymi. Jej prace zakończyły się podpisaniem w Amsterdamie kolejnego traktatu.
Traktat Amsterdamski
Traktat Amsterdamski został podpisany 02.10.1997 r. (wszedł w życie 01.05.1999 r.). Jego sygnatariusze zdecydowali o:
stopniowym rozszerzeniu procedury podejmowania głosów o kolejne dziedziny;
zwiększeniu współpracy państw UE w obrębie II i III filaru;
dalszym pogłębieniu zasady większościowego podejmowania decyzji;
przyszłym włączeniu Unii Zachodnioeuropejskiej do struktur unijnych - UZE ma stanowić „integralną część rozwoju Unii”;
wprowadzeniu wspólnej polityki w sprawach azylu, imigracji, przekraczania granic zewnętrznych - te zagadnienia z obecnego III filaru przeszły do I filaru UE. Obecnie w III filarze UE znajduje się wyłącznie współpraca policji i sądów w sprawach karnych.
W Traktacie znajdujemy również punkty dotyczącego wzmocnienia działań na rzecz ochrony środowiska, zdrowia, ochrony konsumenta i obywatelstwa UE.
Rok 1999
W 1999 roku mieliśmy do czynienia z kilkoma wydarzeniami, o których należy wspomnieć w kontekście rozwoju Unii Europejskiej:
1 stycznia. - wejście w życie trzeciego etapu Unii Gospodarczo - Walutowej.
W rozliczeniach bankowych pojawia się waluta Unii Europejskiej - Euro;24 - 25 marca na szczycie państw UE w Berlinie przyjęto Agendę 2000 będącą planem wydatków UE na najbliższe 6 lat;
1 maja - wejście w życie Traktatu Amsterdamskiego;
3-4 czerwca na szczycie Rady Europejskiej w Kolonii zapadła decyzja
o przeprowadzeniu reform instytucji Unii do końca 2000 roku, bez czego niemożliwe byłoby dalsze poszerzenie UE. Zostaje podjęta decyzja o likwidacji Unii Zachodnioeuropejskiej.10 - 11 grudnia 1999 r. doszło do szczytu UE w Helsinkach. Zapada na nim decyzja stworzenia europejskiego korpusu interwencyjnego (50 - 60 tys. ludzi), zdolnego w ciągu bardzo krótkiego czasu interweniować w przypadku pojawienia się punktów zapalnych grożących stabilności i pokojowi. Zgodnie
z zasadą opting out w ewentualnych akcjach militarnych będą brały te państwa WE, które będą zainteresowane w uczestnictwie w takiej akcji. Na szczycie podjęto również decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z pozostałymi państwami kandydującymi do Unii (Bułgaria, Rumunia, Litwa, Estonia, Słowacja).
Traktat z Nicei
Szczyt Rady Europejskiej, który odbył się w dniach 7-11 grudnia w Nicei, miał przygotować Unię Europejską do rozszerzenia o kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Reforma struktur i instytucji unijnych oraz zmiana systemu głosowania większościowego zapisana w Traktacie Nicejskim miała przeciwdziałać ewentualności paraliżu struktur unijnych, po rozszerzeniu Wspólnot Europejskich do 27 państw.
Najważniejsze postanowienia Traktatu są następujące:
Zgoda na zmniejszenie liczebności Komisji Europejskiej - 1 państwo będzie miało jednego komisarza. Od 1 stycznia 2005 roku komisarze będą nominowani na zasadzie rotacji spośród krajów członkowskich. Wzmocnieniu ulegnie rola Przewodniczącego KE, który będzie decydował o wewnętrznej organizacji Komisji, mianował wiceprzewodniczących i mógł żądać dymisji poszczególnych komisarzy.
Rozszerzenie procedury głosowania większościowego. Głosowanie większościowe rozszerzone o nowe zagadnienia:
sprawy wewnętrzne i wymiar sprawiedliwości (z wyłączeniem prawa rodzinnego),
wymiana usług,
swoboda przepływu i pobytu obywateli,
polityka azylowa, imigracyjna i wizowa (od 1 maja 2004 r.),
fundusze strukturalne (od 1 stycznia 2007 r.).
Rozdział głosów w instytucjach unijnych. Polska została uznana jako państwo duże, otrzymując taką samą liczbą reprezentantów w organach unijnych i liczbę głosów w Radzie UE, jak Hiszpania (27 głosów).
Zgoda na zwołanie w 2004 roku Nowej Konferencji Międzyrządowej, której celem będzie dalsze usprawnienie funkcjonowania Unii Europejskiej
i wzmocnienie istniejących instytucji unijnych.
Traktat w Nicei został podpisany 26 lutego 2001 r. Wszedł w życie
1 lutego 2003 r., po ratyfikacji w państwach członkowskich
1 maja 2004 r. Unia Europejska rozszerzy się o dalsze 10 państw, w tym Polskę. Rumunia i Bułgaria nie zakończyły jeszcze negocjacji akcesyjnych.
Instytucje Wspólnot Europejskich
KOMISJA EUROPEJSKA
Co to jest?
Komisja jest organem wykonawczym Wspólnot Europejskich. Proponuje wspólną politykę i zarządza działalnością Unii. (Decyzje podejmują państwa członkowskie na forum Rady; współdecyduje też Parlament Europejski).
Kto wchodzi w jej skład?
Składa się z 20 komisarzy. Większość komisarzy to politycy z partii rządzących
i opozycyjnych w 15 państwach członkowskich. (Jedynie w przypadku Niemiec komisarze wywodzą się tylko z koalicji rządzącej). W Komisji zasiadają byli deputowani Parlamentu Europejskiego, byli ministrowie. Kandydatury przyszłych komisarzy przedkładają rządy państw członkowskich. Komisarze są niezależni, reprezentują interesy Unii. Każde państwo UE ma swojego komisarza. Największe państwa UE: Włochy, Francja, W. Brytania, Niemcy i Hiszpania mają po dwóch. Każde państwo przyjęte po 1 maja 2004 r. będzie miało 1 komisarza. Przewodniczący Komisji (obecnie Włoch - Romano Prodi) wybierany jest przez przywódców Piętnastki,
a następnie zatwierdzany po konsultacjach z Parlamentem Europejskim, który też zatwierdza całą Komisję po jej ukonstytuowaniu się.
Ile trwa jej kadencja?
Kadencja Komisji trwa 5 lat (tak jak Parlamentu Europejskiego). Obecna Komisja pod przewodnictwem Romano Prodiego, zatwierdzona 15 września 1999 roku, do końca roku 1999 funkcjonowała jako kontynuatorka poprzedniej, która podała się do dymisji. Właściwa kadencja Komisji rozpoczęła się w styczniu 2000 roku.
Jakie ma zadania?
proponuje akty ustawodawcze - propozycje przedstawia Radzie UE i Parlamentowi Europejskiemu,
wydaje samodzielne akty prawne (po zasięgnięciu opinii przez komitety doradcze bądź zarządzające, kontrolowane przez państwa członkowskie) - mogą być anulowane przez Radę,
czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii (może wszcząć działania prawne przeciw państwom członkowskim lub firmom; nakłada grzywny na osoby prawne lub fizyczne),
wciela w życie politykę Unii (realizuje postanowienia Rady),
zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi.
Jaką ma strukturę?
Na czele Komisji stoi przewodniczący i dwóch wiceprzewodniczących. Kierują oni pracą komisarzy. Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za jeden lub kilka obszarów polityki, np. rolnictwo, handel, sprawy wewnętrzne. Komisarzom podlegają Dyrekcje Generalne (DG) i kilkanaście służb, zajmujących się rozmaitymi dziedzinami. Na czele Dyrekcji stoi dyrektor generalny (odpowiednik najwyższego szczeblem urzędnika służby cywilnej w ministerstwie). W Komisji Romano Prodiego dyrekcje otrzymały nazwy, przedtem były oznaczone numerami. Każdy komisarz ma własny gabinet polityczny, a w nim 6 doradców. Pracę Komisji koordynuje Sekretariat Generalny.
Ile zatrudnia osób?
Komisja jest największą instytucją europejską. Pracuje w niej 16 tys. ludzi, czyli połowa zatrudnionych w instytucjach europejskich. Jedna piąta personelu zajmuje się tłumaczeniami na 11 języków, obowiązujących w Unii. Większość spraw załatwiana jest w Komisji po francusku i angielsku.
Kiedy i jak podejmuje decyzje?
Komisja zbiera się na posiedzeniu raz w tygodniu, w środę rano. Zatwierdza wówczas swe propozycje i finalizuje opracowanie dokumentów politycznych. Decyzje zapadają większością głosów, każdy członek ma jeden głos. Rutynowe sprawy Komisja załatwia w uproszczonej procedurze, drogą pisemną.
Przed kim jest odpowiedzialna?
Odpowiada przed Parlamentem Europejskim. Ma on prawo wnioskowania
o votum nieufności i może zmusić Komisję do zbiorowej rezygnacji, jeśli przegłosuje to większością 2/3 głosów. W praktyce jeszcze się to nie zdarzyło, choć w 1999 roku Parlament zdecydowaną krytyką Komisji oskarżanej o korupcję, nepotyzm
i marnotrawienie publicznych środków przyczynił się do podania się przez wszystkich Komisarzy do dymisji.
Rada Europejska
Co to jest?
Są to regularne (dwa razy do roku) spotkania szefów państw i rządów krajów członkowskich Wspólnoty. Rada Europejska istnieje od 1974 roku, ale jej obecność
w instytucjach Wspólnoty potwierdził dopiero Jednolity Akt Europejski wyznaczając jej rolę nadrzędną wobec Rady Unii Europejskiej.
Kto wchodzi w jej skład?
Poza głowami państw i szefami rządów w dyskusjach uczestniczy przewodniczący Komisji Europejskiej. Radzie przewodniczy szef państwa, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej.
Jakie ma zadania?
wytycza główne kierunki polityki UE,
ustala priorytety polityki,
rozwiązuje problemy sporne, którym nie może rozstrzygnąć Rada UE,
rozstrzyga problemy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
Po każdym szczycie przewodniczący Rady Europejskiej składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, a co roku przedkłada pisemny raport na temat postępów integracji.
Rada Unii Europejskiej
Co to jest?
Jest to najważniejszy organ decyzyjny i prawodawczy Unii Europejskiej. Rada UE nie pełni funkcji rządu. Ma funkcje zbliżone do parlamentu. Władza "wykonawcza" w tym zakresie przypada Komisji Europejskiej.
Kto wchodzi w jej skład?
Radę Unii Europejskiej tworzą ministrowie poszczególnych resortów każdego
z państw członkowskich. W jednym posiedzeniu Rady uczestniczy minister odpowiedzialny za resort, którego tematyka jest omawiana.
Jaką ma strukturę?
Rada UE może występować jako Rada ds. Ogólnych (ministrowie spraw zagranicznych) lub jako Rada ds. Specjalnych tzw. branżowa (ministrowie rolnictwa, przemysłu, spraw wewnętrznych, itp.). Rada ds. Ogólnych zajmuje się sprawami najistotniejszymi. Koordynuje też pracę pozostałych ministrów i przygotowuje spotkania Rady Europejskiej. Za głównych przedstawicieli w Radzie UE uważani są ministrowie spraw zagranicznych.
Kto przewodniczy Radzie UE?
Radzie Unii Europejskiej przewodniczą kolejno wszystkie państwa członkowskie, każde przez pół roku. Na czele Rady UE stoi minister spraw zagranicznych kraju sprawującego przewodnictwo. Od stycznia do lipca 2004 r. Radzie przewodniczy Irlandia. W drugiej połowie roku 2004 - Holandia, a w roku 2005
- Luksemburg i Wielka Brytania.
Kiedy odbywają się spotkania?
Rada ds. Ogólnych zbiera się co miesiąc, pozostałe rady - 2-4 razy w roku. Spotkania odbywają się w Brukseli lub w Luksemburgu (w kwietniu, czerwcu
i październiku).
Jakie są organy pomocnicze Rady UE?
Sekretariat Generalny - koordynuje prace w Radzie UE i zapewnia jej funkcjonowanie. Zatrudnia 2300 urzędników w biurze sekretarza generalnego, służbie prawnej i 10 dyrekcjach generalnych.
COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Składa się z ambasadorów akredytowanych w Brukseli. Spotykają się oni co tydzień; przygotowują sesje ministerialne. Komitet nadzoruje i koordynuje prace 250 komitetów i grup roboczych, które analizują propozycje Komisji Europejskiej i sygnalizują ewentualne kwestie sporne.
Jakie Rada UE ma zadania?
stanowi prawo dla Unii (niektóre decyzje podejmuje wspólnie z Parlamentem Europejskim),
koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich,
zawiera porozumienia międzynarodowe w imieniu UE,
podejmuje decyzje w kwestiach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.
Jakie akty prawne wydaje?
Akty prawne przyjmowane przez samą Radę UE lub przez Radę wraz
z Parlamentem Europejskim mogą mieć formę:
rozporządzenia - są stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich, bez potrzeby wpisania do ustawodawstw narodowych,
dyrektywy - zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia wyznaczonego celu, pozostawiając im prawo wyboru formy
i środków realizacji,
decyzji - zobowiązują tych, do których są adresowane; mogą to być państwa, lecz także przedsiębiorstwa czy nawet osoby fizyczne,
zalecenia i opinii - nie są wiążące dla krajów członkowskich.
Parlament Europejski
Co to jest?
Jest to największy wielonarodowy parlament na świecie. Reprezentuje 370 mln obywateli Unii. Ma funkcję ustawodawczą i kontrolną wobec władzy wykonawczej. Jego uprawnienia są stopniowo powiększane; najpierw jego rolę wzmocnił Jednolity Akt Europejski, następnie Traktat z Maastricht i Traktat Amsterdamski.
Gdzie mieści się siedziba Parlamentu?
Comiesięczne sesje plenarne odbywają się w Strasburgu, dodatkowe sesje
i spotkania Komisji - w Brukseli. Sekretariat Generalny mieści się w Luksemburgu.
Ile trwa jego kadencja?
Kadencja parlamentu trwa 5 lat. Przewodniczący i wiceprzewodniczący są wybierani na połowę kadencji Parlamentu, czyli na 2,5 roku. Przewodniczącym Parlamentu jest obecnie Pat Cox.
Jaka jest rola parlamentu wobec Komisji?
Parlament wypowiada się na temat programu Komisji, której członkowie regularnie pojawiają się w Parlamencie. Przewodniczący Komisji jest wybierany po konsultacji z parlamentem. Po przesłuchaniach kandydatów Parlament może przyjąć lub odrzucić komisarzy, których proponuje Przewodniczący (jedynie en gros - nie ma bowiem uprawnień do decydowania o poszczególnych komisarzach). Może też odwołać Komisję, uchwalając wotum nieufności większością dwóch trzecich głosów.
Jaka jest rola parlamentu wobec Rady UE?
Przewodniczący Rady UE na początku kadencji przedstawia Parlamentowi swój program, a na koniec - sprawozdanie. Przedkłada raport o wynikach każdego spotkania Rady Europejskiej. Ministrowie uczestniczą w ważnych debatach, poddają się przesłuchaniom i odpowiadają na interpelacje poselskie.
Kto wchodzi w jego skład?
Parlament Europejski składa się z 626 deputowanych. Co trzecia z nich to kobieta. Podział miejsc jest proporcjonalny do liczby ludności.
Jaką ma strukturę?
W jego skład wchodzą przedstawiciele wielu różnych partii, zrzeszonych
w siedmiu większych frakcjach politycznych. Członkowie pracują w 17 stałych komisjach parlamentarnych.
Trybunał Sprawiedliwości
Co to jest?
Utworzony w 1953 roku jako organ orzekający Europejskiej Wspólnoty Węgla
i Stali, z czasem stał się organem orzekającym wszystkich Wspólnot. Dokonuje wykładni prawa europejskiego i interpretacji traktatów, orzeka w sprawach wnoszonych na jego forum. Trybunał, który ma siedzibę w Luksemburgu, jest ostatnią instancją wspólnotową; jego wyroki są niepodważalne i wiążące dla sądów państw członkowskich. Od 1989 r. jest wspomagany przez Sąd Pierwszej Instancji, powołany na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego.
Kto wchodzi w jego skład?
Trybunał Sprawiedliwości składa się z 15 sędziów, mianowanych przez państwa członkowskie (po jednym z każdego kraju) na sześcioletnią kadencję. Sędziowie wybierają spośród siebie przewodniczącego na kadencję trzyletnią. Wspomaga ich
9 adwokatów generalnych, których zadaniem jest przedstawianie bezstronnych
i niezależnych opinii na temat spraw, które są stawiane na forum trybunału. Sąd Pierwszej Instancji składa się również z 15 sędziów. Nie ma w nim adwokatów generalnych.
Jaką ma strukturę?
Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje sprawy podczas sesji plenarnych lub
w sześciu izbach - każda po trzech lub pięciu sędziów. Sesje plenarne odbywają się wówczas, gdy Trybunał tak zadecyduje, lub gdy zwróci się o to państwo czy instytucja, która wnosi sprawę. Sąd Pierwszej Instancji składa się z czterech izb; w każdej zasiada po trzech lub pięciu sędziów. W ważniejszych sprawach Trybunał zbiera się na sesjach plenarnych.
Jakie są zadania Trybunału Sprawiedliwości?
rozpatruje skargi wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje UE, przedsiębiorstwa lub obywateli państw UE, orzekając, czy nastąpiło naruszenie unijnego prawa,
wydaje orzeczenia wstępne na wniosek sądów krajowych o interpretację lub stwierdzenie prawomocności ustawodawstwa wspólnotowego,
rozpatruje odwołania od decyzji Sądu Pierwszej Instancji.
Czego mogą dotyczyć skargi?
unieważnienia aktów prawnych wydawanych przez instytucje wspólnotowe,
- zaniechania lub niewykonania działań,nieprzestrzegania prawa unijnego przez państwo członkowskie,
odszkodowań za szkody wyrządzone przez instytucje WE lub jej funkcjonariuszy przy wykonywaniu ich obowiązków.
Sąd Pierwszej Instancji rozpatruje:
skargi osób fizycznych i prawnych przeciwko instytucjom unijnym,
spory między instytucjami UE i jej funkcjonariuszami,
skargi przeciw Komisji Europejskiej wnoszone przez przedsiębiorstwa lub ich grupy na podstawie Traktatu o EWWiS.
Od niedawna Trybunał może na wniosek Komisji Europejskiej zasądzać wysokie kary za niewykonywanie przez państwa członkowskie jego orzeczeń. Od 1954 roku Trybunał Sprawiedliwości rozpatrzył ponad 9 tys. spraw i wydał ok. 4 tys. orzeczeń.
Trybunał Rewidentów Księgowych
(Trybunał Obrachunkowy)
Co to jest?
Trybunał Rewidentów Księgowych - finansowe sumienie Unii - powstał
w 1977 roku na mocy Traktatu Brukselskiego z 1975 roku i uchwały Rady Europejskiej z 1977 roku. Zastąpił istniejący wcześniej komitet kontroli Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euratomu.
Kto wchodzi w jego skład?
W skład Trybunału Rewidentów Księgowych wchodzi 15 kontrolerów ze wszystkich państw Piętnastki. Są oni mianowani przez Radę Europejską, po zaopiniowaniu ich kandydatur przez Komisję.
Jakie ma zadania?
kontroluje finanse Unii,
nadzoruje wykorzystanie budżetu Wspólnot - pożyczki i kredyty, subsydia
i fundusze strukturalne,ocenia prawidłowość wykorzystania wydatków Wspólnotowych.
Członkowie Trybunału pracują w trzech stałych grupach kontrolnych
(3 lub 4-osobowych) oraz jednej ad hoc (czteroosobowej). Co roku rewidenci księgowi przedstawiają sprawozdanie z kontroli budżetów instytucji europejskich. Sprawozdania te publikowane są w Dzienniku Urzędowym.
Ile trwa jego kadencja?
Kadencja Trybunału trwa 6 lat.
Jaką ma strukturę?
Na czele Trybunału stoi przewodniczący, wybierany przez rewidentów na trzy lata. Żaden członek Trybunału Rewidentów nie może łączyć swojej funkcji rewidenta
z żadną inną.
Komitet Społeczno-Ekonomiczny
Co to jest?
Komitet Społeczno-Ekonomiczny jest organem doradczym Unii. Istnieje od
1957 roku.
Kto wchodzi w jego skład?
Składa się z 222 osób - przedstawicieli wszystkich państw członkowskich Unii. Najliczniej reprezentowane są największe kraje UE: Włochy, Niemcy, Francuzi
i Brytyjczycy - po 24. Hiszpanów jest 21. Po 12 doradców pochodzi z Austrii, Belgii, Grecji, Holandii, Portugalii i Szwecji, po 9 - z Danii, Finlandii i Irlandii. Najmniej jest Luksemburczyków - jedynie 6. Kandydatów do Komitetu zgłaszają rządy europejskiej Piętnastki. Następnie opinię o nich wydaje Komisja, po czym kandydatury zatwierdza Rada Europejska.
Ile trwa kadencja?
Doradcy przebywają w Brukseli cztery lata - tyle trwa kadencja Komitetu. Mogą jednak być wybrani po raz drugi.
Jakie ma zadania?
Członkowie KES zebrani są w trzech grupach: pracodawców, pracobiorców
i przedstawicieli różnych środowisk. W dziewięciu wyspecjalizowanych sekcjach debatują o trendach w gospodarce, finansach, walucie, o ochronie środowiska, stosunkach zewnętrznych, kwestiach socjalnych, edukacji i kulturze, służbie zdrowia, rolnictwie i rybołówstwie, rozwoju regionalnym, handlu i przemyśle - słowem
o wszystkim, co dzieje się w Unii.
Jaka jest jego realna władza?
W procesie decyzyjnym w Unii Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest ubocznym organem doradczym Rady i Komisji . W pewnych przypadkach zarówno Rada jak i Komisja muszą zasięgać opinii KES. Są to m.in. swobodny przepływ ludzi, swoboda osiedlania się, współpraca w kwestiach socjalnych, zagadnienia oświaty, ochrony zdrowia i praw konsumenta, a także ochrona środowiska i rozwoju regionalnego, polityka zatrudnienia, ustawodawstwo społeczne i równouprawnienie płci. W Amsterdamie zadecydowano, że docelowo z doradztwa KES korzystał będzie również Parlament Europejski.
Komitet Regionów
Co to jest?
Komitet Regionów - powołany w roku 1991 na mocy Traktatu z Maastricht, jest organem doradczym Komisji Europejskiej i ma strukturę podobną do Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.
Kto wchodzi w jego skład?
Składa się z 222 przedstawicieli europejskiej Piętnastki. Francuzi, Niemcy, Brytyjczycy i Włosi - największe kraje Unii - zajmują po 24 fotele, Hiszpanów jest 21. Austriaków, Belgów, Greków, Holendrów, Portugalczyków i Szwedów - po 12. Mniej reprezentantów mają Duńczycy, Finowie i Irlandczycy - po 9. Luksemburg - jedynie 6. Członkowie Komitetu pracują w grupach politycznych. Reprezentują samorząd regionalny i lokalny.
Ile trwa kadencja?
Doradcy przebywają w Brukseli cztery lata - tyle bowiem trwa kadencja Komitetu. Mogą jednak być wybrani po raz drugi.
Jakie ma zadania?
Wydaje opinie w kwestiach polityki regionalnej i rozwoju regionalnego UE.
Jaką ma strukturę?
Trzonem Komitetu jest Prezydium. W jego skład wchodzi 36 członków, w tym przewodniczący, pierwszy wiceprzewodniczący i 15 wiceprzewodniczących - po jednym z każdego państwa Unii. Prezydium przygotowuje posiedzenia plenarne Komitetu i kieruje jego pracami między posiedzeniami.
Jaka jest jego realna władza?
Komitet Regionów jest organem doradczym Rady, Komisji, a także - na mocy Traktatu Amsterdamskiego - Parlamentu Europejskiego. Opinie Komitetu, opracowywane w ośmiu komisjach, są wiążące głównie w kwestiach polityki regionalnej.
SPRAWY WEWNĘTRZNE I WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI
Filip Jasiński
System Informacji Schengen
Ulf Waxler, komisarz kryminalny krajowej policji w Szwecji, w następujący sposób podsumował pierwszy miesiąc funkcjonowania swego państwa w ramach Schengen: „przed wprowadzeniem Schengen, korzystając ze współpracy z Interpolem, [sprawdzanie - przyp. autora] było o wiele trudniejsze, a zwłaszcza czasochłonne”.
***
18 grudnia 2001 r. Komisja Europejska przyjęła Komunikat w sprawie rozwoju Systemu Informacji Schengen (SIS) II. Fakt ten jest z jednej strony zwieńczeniem trwającej od wielu miesięcy dyskusji nad przyszłością tego istotnego instrumentu wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Unii Europejskiej, konkretyzującej założenia dla nowej generacji Systemu, a z drugiej rozpoczyna on proces wypracowywania zmian, jakie muszą być do niego wprowadzone. Niniejsze opracowanie dotyczy podstaw współpracy w zakresie Schengen, funkcjonowania oraz zakresu modyfikacji, jakim SIS podlegać będzie w nadchodzących latach, zwłaszcza
w świetle zbliżającego się rozszerzenia UE.
Geneza współpracy w zakresie Schengen
Przepływ osób w ramach Wspólnot Europejskich podlegał w praktyce ograniczeniom wynikającym z istnienia kontroli granicznych na większości granic między państwami członkowskimi WE. Wyjątkiem były jedynie kraje Beneluksu, które łączyła wieloletnia współpraca trójstronna w tym zakresie. Według niektórych ekspertów sytuacja ta pozostawała w sprzeczności z duchem Traktatu Rzymskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Europejską (obecnie Wspólnotę Europejską
- TWE), który w artykułach 3c, 8a oraz 48 ust. 3a (obecnie art. 3c, 18 i 39 ust. 3a, po zmianach wprowadzonych na mocy Traktatu Amsterdamskiego) wskazywał na możliwość swobodnego przemieszczania się pracowników między państwami członkowskimi, co prawda z zastrzeżeniem ograniczeń uzasadnionych względami porządku, bezpieczeństwa i zdrowia publicznego. To samo rozumienie dotyczyło
w zasadzie zapewnienia swobody przepływu towarów i usług.
Brak zgody politycznej na daleko idące złagodzenie lub też całkowite zniesienie,
w traktatowych ramach prawnych, kontroli na granicach między krajami Wspólnot sprawił, że zdecydowano się na działanie de iure pozawspólnotowe, czyli zawarcie odrębnego układu między państwami członkowskimi, nie pod oficjalnymi auspicjami WE. Stało się tak tym bardziej, że debatowany na szczycie Rady Europejskiej w Paryżu w grudniu 1974 r. projekt ustanowienia „unii paszportowej” nie został niestety zaakceptowany. Argumentowano wówczas, iż integracja europejska nie powinna ograniczać się wyłącznie do wymiaru gospodarczego, jednakże państwom członkowskim brakowało politycznej determinacji do wyjścia poza tradycyjne interpretowanie Traktatów. Dopiero inicjatywy Komisji Europejskiej z początku lat 80. mające na celu utworzenie jednolitego rynku towarów, usług i kapitału, zostały podjęte również w obszarze swobody przepływu osób. Komisja sugerowała w wielu swoich dokumentach utrzymanie dotychczasowego reżimu kontroli podróżnych z państw trzecich, przy jednoczesnym losowym badaniu osób posiadających obywatelstwo jednego z państw członkowskich. Podczas spotkania szefów państw i rządów WE
w Fontainebleau w czerwcu 1984 r. opowiedziano się wyraźnie za zniesieniem kontroli policyjnej i celnej osób i towarów przekraczających granice wewnętrzne, jednakże po raz kolejny nie wszystkie kraje członkowskie wyraziły zainteresowanie kontynuowaniem rozmów w tym zakresie.
Układ Schengen z 1985 roku
W związku z powyższym Niemcy i Francja zdecydowały się na zawarcie
13 lipca 1984 r. w Saarbrücken dwustronnej umowy w sprawie ułatwiania obywatelom obu państw przekraczania wspólnej granicy. Umowa ta dotyczyła jedynie kontroli na drogowych przejściach granicznych. Następnie, po intensywnych negocjacjach
z krajami Beneluksu zainteresowanymi nowatorskimi rozwiązaniami przyjętymi przez ich sąsiadów, 14 czerwca 1985 r. w pobliżu małej luksemburskiej miejscowości Schengen podpisano porozumienie o stopniowym znoszeniu kontroli na wspólnych granicach (tzw. I Układ z Schengen między krajami Unii Gospodarczej Beneluksu, Francją i RFN). Umowa ta, chociaż zawarta poza wspólnotowym porządkiem prawnym pomiędzy wybranymi państwami członkowskimi, otwarta była de facto dla pozostałych krajów WE, czyli wówczas Danii, Grecji, Irlandii, Wielkiej Brytanii i Włoch, a od 1986 r. również Hiszpanii i Portugalii. Uzgodniono w niej program niezbędnych krótko (tzw. środki szybkiego zastosowania, czyli do 1 stycznia 1986 r.) i długookresowych środków działania (do wdrożenia do 1 stycznia 1990 r.), co z kolei zamieszczono modelowo już wcześniej w umowie z Saarbrücken z 1984 r. - por. ramka.
Środki krótkookresowe przewidziane w pierwszej części Układu z 1985 r. (Tytuł I):
Środki długookresowe przewidziane w drugiej części Układu z 1985 r. (Tytuł II):
|
Układ z Schengen wyznaczył swoim sygnatariuszom ambitny cel - całkowite zniesienie kontroli na granicach wewnętrznych Wspólnot oraz automatyczne kompensacyjne przeniesienie tej kontroli na granice zewnętrzne wraz ze wzmocnieniem ich ochrony. Spełnienie warunku osiągnięcia wysokiego poziomu bezpieczeństwa wewnętrznego w ramach Wspólnot zależało też od skuteczności współdziałania służb policyjnych, migracyjnych oraz administracji celnych, zwłaszcza odnośnie przeciwdziałania i zwalczania przestępczości zorganizowanej. Strony Umowy (tzw. kraje Schengen) zobowiązały się do przeprowadzania konsultacji w sytuacjach, gdy podobne porozumienie miało być zawarte z jakimkolwiek innym państwem
(art. 28 Układu).
Umowa ta, nazywana w skrócie Schengen I, miała wejść w życie
1 stycznia 1990 r., jednakże w związku z koniecznością wcześniejszego przeprowadzenia kosztownych i starannych przygotowań technicznych w państwach Schengen, nastąpiło to znacznie później. Dopiero 22 grudnia 1994 r. przedstawiciele państw złożyli wspólną deklarację o gotowości wywiązania się z zobowiązań wynikających z Układu, który wszedł w życie, w związku z koniecznością ratyfikowania go przez wszystkie państwa-strony, dopiero 26 czerwca 1995 r. Warto dodać, iż Układ zawierał postanowienia stwarzające przywileje w zakresie kontroli granicznej dla wszystkich obywateli państw członkowskich Wspólnot Europejskich, a nie tylko wobec obywateli krajów Schengen (łac. pactum in favorem tertii).
Nie uzgodnienie w Umowie z Schengen praktycznych aspektów odnoszących się do środków „drugiego kroku”, a jedynie stwierdzenie, że zostaną one później uchwalone, spowodowało konieczność kontynuowania prac nad systemem Schengen, znajdującym się wszakże w dalszym ciągu in statu nascendi. Zresztą brak odpowiednich przepisów traktatowych w drugiej połowie lat 80. nawet po wejściu
w życie Jednolitego Aktu Europejskiego z 1986 r., oraz przy rozszerzającej interpretacji art. 235 (dziś art. 308) TWE, powodował, że jedyną możliwością nawiązania głębszej współpracy w zakresie polityki granicznej było ponowne skorzystanie z formuły umowy zawieranej poza wspólnotowym acquis. Zresztą część państw członkowskich,
z Wielką Brytanią i Irlandią na czele, była wówczas przeciwna całkowitemu zniesieniu wszelkich kontroli na granicach wewnętrznych.
Konwencja Wykonawcza do Układu z Schengen z 1990 roku
Prace nad tekstem nowego porozumienia Schengen wzbudzały od początku wiele kontrowersji, głównie jeśli chodzi o projektowane w nim przepisy azylowe
- przeciwko nim protestowały organizacje pozarządowe broniące praw człowieka,
a także, w grudniu 1989 r., deputowani do Parlamentu Europejskiego. Dodatkowym powodem opóźnieniem przyjęcia porozumienia rozbudowującego Schengen I było zjednoczenie Niemiec i związane z tym otwarcie granicy między RFN i b. NRD. Dopiero po pięciu latach od zawarcia pierwszego porozumienia, 19 czerwca 1990 r., podpisano Konwencję Wykonawczą do Układu z Schengen, znoszącą ostatecznie kontrole na wspólnych granicach wewnętrznych jej państw-stron. Warto przy tym podkreślić, że dopiero ten dokument niesie ze sobą praktyczne rozwiązania
w przedmiotowym zakresie, bowiem Układ z 1985 r. odnosił się jedynie do ułatwień
w ruchu granicznym. Konwencja stanowi natomiast uszczegółowienie podstawowego porozumienia i jest od niego znacznie obszerniejsza (142 artykuły Konwencji wobec
33 Układu). Co istotne, zasadniczym celem Konwencji było zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego na terytorium Schengen oraz urzeczywistnienie swobody przepływu osób, a nie, co można niekiedy mylnie wnioskować po zapoznaniu się ze szczegółowymi przepisami Konwencji, na problematyce migracyjnej, czy azylowej.
Konwencja Wykonawcza, nazywana w skrócie Schengen II, wprowadziła szeroki wachlarz środków kompensacyjnych, które miały na celu wyrównanie „deficytu” bezpieczeństwa powstałego wskutek zniesienia kontroli osobowych na granicach wewnętrznych - por ramka. Wraz z Konwencją Dublińską w sprawie azylu
z 15 czerwca 1990 r. oraz zainicjowaną jeszcze w 1975 r. współpracą Grup Roboczych TREVI, powstało w sposób funkcjonalny zaplecze dla późniejszego uruchomienia działań związanych z III filarem Unii Europejskiej, tj. wymiarem sprawiedliwości
i spraw wewnętrznych utworzonym przez Traktat z Maastricht z 7 lutego 1992 r. Chociaż nie można przy tym zapominać, że sam Traktat o Unii Europejskiej nie wzmiankował ani Układu, ani Konwencji Wykonawczej, pozostawiając, z formalnego punktu widzenia, Schengen poza III filarem, aż do kolejnej reformy traktatowej
z Amsterdamu z 1997 r. (o czym dalej).
Środki kompensacyjne przewidziane w Konwencji Wykonawczej
|
Postanowienia instytucjonalne Schengen II nadają mu odrębny charakter, chociaż nie całkowicie osobny w odniesieniu do zaplecza Wspólnot Europejskich. Podobnie jak poprzednie porozumienia z 1984 r. i 1985 r., w Konwencji wyraźnie podkreśla się jej „integracyjny” charakter, blisko związany ze Wspólnotami Europejskimi. Na mocy Tytułu VII Konwencji utworzono Komitet Wykonawczy Schengen, a zgodnie z art. 115 powstała Wspólna Władza Kontrolna, odpowiedzialna za nadzorowanie działania bazy technicznej SIS. Powołano także inne organy Schengen: Grupę Centralną, Sekretariat, Grupę Ewaluacyjną ds. Implementacji Postanowień Schengen oraz Grupy i Podgrupy Robocze.
Tymczasem grono państw członkowskich Schengen wciąż rosło,
27 listopada 1990 r. Włochy podpisały w Paryżu umowę o akcesji do Układu,
a następnie uczyniły to Hiszpania i Portugalia - 25 czerwca 1991 r. w Bonn, Grecja
- 6 listopada 1992 r. w Madrycie, Austria 28 kwietnia 1996 r. w Brukseli.
19 grudnia 1996 r. Dania, Finlandia i Szwecja podpisały w Luksemburgu umowę
o akcesji do Schengen, zaś Islandia i Norwegia uzyskały status obserwatorów. Z kolei, 19 maja 1999 r. zawarto umowę stowarzyszającą obydwu nordyckich obserwatorów
z Schengen, która weszła w życie 20 czerwca 2000 roku. Do obszaru Schengen zaliczają się też Azory, Madera i Wyspy Kanaryjskie, ale już nie terytoria zamorskie krajów członkowskich Unii, jak np. Antyle Holenderskie.
Jak wspomniano wyżej, 26 czerwca 1995 r. zaczął obowiązywać w pełni Układ
z Schengen, natomiast w innym czasie weszła w życie Konwencja Wykonawcza - są to bowiem dwa odrębne instrumenty z punktu widzenia prawa międzynarodowego.
26 marca 1995 r. Konwencja weszła w życie z udziałem Belgii, Niemiec, Francji, Luksemburga, Holandii, Hiszpanii i Portugalii, a dopiero 29 kwietnia 1998 r. wobec Włoch i Austrii, następnie 26 marca 2000 r. wobec Grecji oraz 25 marca 2001 r.
w odniesieniu do Danii, Finlandii i Szwecji oraz stowarzyszonej Islandii i Norwegii. Tym samym w ramach Schengen współpracuje obecnie 15 krajów, w tym
13 państw członkowskich Unii Europejskiej. Natomiast anglojęzyczni członkowie UE, Irlandia i Wielka Brytania, nie zdecydowali się przystąpić ani do
Schengen I, ani do Schengen II. Wynikało to z ich odrębnego rozumienia kwestii bezpieczeństwa wewnętrznego po zniesieniu kontroli na granicach wewnętrznych,
a także odrębnego położenia geograficznego, a co za tym idzie konieczności stosowania innego podejścia przy ochronie własnych granic państwowych. Państwa te dopiero teraz zaczynają przybliżać się do wybranych obszarów acquis Schengen, na mocy Traktatu Amsterdamskiego, w tym do SIS.
Reformy amsterdamskie a Schengen
Mimo nieudolnych prób Komisji Europejskiej inkorporowania systemu Schengen do acquis communautaire w połowie 1995 r., potrzeba rozwiązania problemu dualnego podejścia do wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, czyli jednoczesnego funkcjonowania acquis III-filarowego oraz porządku prawnego wypracowanego w ramach współpracy Schengen, była dalej konieczna (co ciekawe, zapowiedź rewizji postanowień Traktatu z Maastricht zamieszczono już w nim samym, w art. B). Konferencja Międzyrządowa'96 częściowo zaakceptowała propozycje Komisji Europejskiej dotyczące uwspólnotowienia części zagadnień, którymi zajmowano się na poziomie międzyrządowym w zakresie III filaru UE. Podpisany ostatecznie 2 października 1997 r. Traktat Amsterdamski, który wszedł
w życie 1 maja 1999 r., wnosi daleko idące zmiany tak wobec postanowień III filaru, jak i samego porządku Schengen. Ponadto już w art. 2 p. 4 TUE zamieszczono nowy cel
- „utrzymywanie i rozwijanie Unii jako obszaru wolności, bezpieczeństwa
i sprawiedliwości, w którym zagwarantowany jest swobodny przepływ osób,
w powiązaniu z właściwymi środkami dotyczącymi kontroli na granicach zewnętrznych, azylu, imigracji oraz zapobiegania i zwalczania przestępczości”. Główną rolę odegrał w tym zakresie Protokół włączający acquis Schengen w ramy Unii
i Wspólnot Europejskich oraz Deklaracje 44-47 i 58 dołączone do Aktu Końcowego. Ponadto podczas Konferencji Międzyrządowej poprzedzającej przyjęcie tego Traktatu Dania uzyskała prawo do częściowego opt-out ze współpracy dotyczącej wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, nie uszczupliło to jednak jej zaangażowania
w wykorzystywanie SIS.
Włączenie Schengen do unijnego i wspólnotowego porządku prawnego niesie ze sobą daleko idące konsekwencje, tak w zakresie prawnym, jak
i instytucjonalnym. W tym pierwszym przypadku reforma przyjęta w Amsterdamie polegała na przydzieleniu inkorporowanych przepisów Konwencji Wykonawczej zarówno do pierwszego (art. 2-38 Tytułu II dotyczące zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych i przepływu osób oraz art. 120-125 Tytułu V w sprawie transportu
i przepływu towarów), jak i do trzeciego filaru Unii Europejskiej (art. 39-91 Tytułu III dotyczące policji i bezpieczeństwa, a także art. 92-119 Tytułu IV odnośnie SIS). Uważa się co prawda, że art. 96 znajduje się w I filarze, gdyż dotyczy danych osób, którym odmówiono wjazdu na terytorium Schengen. Z kolei zmiany instytucjonalne sprawiły, że funkcje pełnione dotychczas przez Komitet Wykonawczy przejęła Rada UE
ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych; Grupy Centralnej - COREPER II; Sekretariatu Schengen - Sekretariat Generalny Rady; a Grup Roboczych Schengen
- właściwe Grupy Robocze Rady. Zmianie nie uległa jedynie pozycja Wspólnej Władzy Kontrolnej.
SIS I - sprawdzony i efektywny instrument współdziałania państw
W 1989 r., w trakcie prac legislacyjnych nad projektem Konwencji Wykonawczej do Układu Schengen I, powołano cztery specjalne podgrupy zadaniowe, z których najważniejsza zajmowała się opracowaniem założeń i zasad działania wspólnego banku danych, któremu dopiero później nadano nazwę Systemu Informacji Schengen (SIS). Żadne z działań nie uwidoczniło w taki sposób postępu, jaki dokonał się w ramach współpracy państw-stron Układu i Konwencji w kwestiach policyjnych
i granicznych, jak właśnie uruchomiony 25 marca 1995 r. System, faktycznie wyjątkowy w wymiarze technicznym i politycznym na skalę światową. Zgodnie z art. 93 Schengen II, „Zadaniem SIS jest (...) zapewnienie utrzymania porządku
i bezpieczeństwa publicznego, w tym bezpieczeństwa państwa, a także umożliwienie stosowania postanowień dotyczących przepływu osób, zawartych
w Konwencji, na terytorium Wysokich Umawiających się Stron za pomocą informacji przekazywanych w systemie”. Dane zawarte w SIS wykorzystywane są podczas kontroli granicznej, policyjnej, celnej oraz podczas wydawania wiz i zezwoleń na pobyt w stosunku do obywateli krajów trzecich. Kontroli tej podlegają teoretycznie wszystkie osoby przekraczające granice zewnętrzne obszaru Schengen, chociaż ostateczna decyzja w tym zakresie należy do funkcjonariuszy służb granicznych. System zawiera informacje odnoszące się do osób (np. poszukiwanych, zaginionych lub podlegających niejawnemu nadzorowi) i przedmiotów (skradzionych pojazdów, broni, gotówki, dokumentów tożsamości i dokumentów in blanco) - por. ramka. Mogą być wobec nich zastosowane takie środki, jak areszt w celu ekstradycji (art. 95); odmowa wjazdu w stosunku do osób, które nie mają prawa do wjazdu na teren Schengen
z powodu zagrożenia dla porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego
(art. 96); zatrzymanie osób zaginionych, nieletnich oraz podlegających nakazowi sądowemu (art. 97); zatrzymanie osób, świadków i podejrzanych, w celu złożenia wyjaśnień w procesie sądowym (art. 98); prowadzenie nadzoru niejawnego (art. 99); przechwycenie zaginionych lub skradzionych pojazdów samochodowych, broni, dokumentów i banknotów (art. 100). Dane zawarte w Systemie podlegają właściwej ochronie (art. 102-118), a bezpośredni i zastrzeżony dostęp do nich mają wyłącznie krajowe organy odpowiedzialne za kontrole graniczne oraz inne organy prowadzące kontrole policyjne i celne przeprowadzane wewnątrz kraju, jak również służby koordynujące te kontrole, i służby właściwe dla wydawania wiz oraz specjalizujące się w kwestiach cudzoziemczych (art. 101). Należy przy tym zaznaczyć, że to kraje Schengen same definiują, jakie instytucje będą uczestniczyć w wymianie informacji, zgodnie z regułami Konwencji z 1990 r., w ramach specjalnej listy notyfikowanej Radzie UE (wcześniej Komitetowi Wykonawczemu).
Dane wprowadzane do rejestru SIS na mocy art. 94 ust. 3 Schengen II, odnośnie osób:
Dane wprowadzane do rejestru SIS na mocy art. 94 ust. 3 Schengen II, odnośnie przedmiotów:
|
Podstawowymi zasadami regulującymi obsługę Systemu są: jego integralność, kompletność, dokładność oraz natychmiastowy, poufny i całodobowy dostęp do danych, a także ich identyczność oraz odpowiedzialność krajowa za prawidłowość, aktualność i legalność danych przechowywanych w N-SIS. Dane te muszą ponadto posiadać znaczenie dla bezpieczeństwa obszaru Schengen, jeżeli mają być wprowadzone do SIS. Wyszukiwanie informacji zawartych w Systemie odbywa się na zasadzie „trafiony/nie trafiony” (ang. hit/no hit) w czasie rzeczywistym. Mający dostęp do SIS mogą sprawdzić, czy kontrolowana osoba lub przedmiot jest ujęty
w Systemie, skąd pochodzą dane na jego temat, a także jakie wobec niego należy zastosować działania. Nie istnieje jednak możliwość skojarzenia osoby z konkretnym obiektem (pojazdem lub przedmiotem). Artykuły 112 i 113 Konwencji Wykonawczej określają dodatkowo maksymalne terminy ważności wpisów: dla osób poszukiwanych
- 3 lata; dla osób do nadzorowania - 1 rok; dla pojazdów - 3 lata; dla banknotów
i wystawionych dokumentów tożsamości - 5 lat; dla broni i blankietów dokumentów tożsamości - 10 lat. Aby zapewnić dostateczny poziom operacyjności, każde państwo Schengen winno nadzorować wprowadzane przez siebie zgłoszenia w celu ewentualnego przedłużenia (tylko wobec osób) lub skrócenia terminów ważności poszczególnych wpisów. Po trzech latach od dokonania wpisu sprawdza się zasadność jego dalszego przechowywania w Systemie. Zgodnie z własnym prawem wewnętrznym, kraj Schengen może też określić krótsze okresy przechowywania danych. Wpisom nadaje się w N-SIS specjalne numery identyfikacyjne (tzw. ID-Schengen).
Zgodnie z Konwencją Wykonawczą (art. 92), państwa Schengen tworzą
i utrzymują wspólny system informacyjny, który składa się z osobnych systemów krajowych (N-SIS) każdego kraju oraz centralnej jednostki pomocniczej z siedzibą w Strasburgu (C-SIS), w której z kolei mieszczą się dane przekazywane z zasobów krajowych dotyczące wszystkich stron Schengen - por. rys. 1 odnośnie wymiany danych między C-SIS a N-SIS. SIS zapewnia za pomocą sieci komputerowych dostępność do swoich danych osobom prowadzącym kontrole na granicach zewnętrznych Schengen oraz personelowi właściwemu w zakresie wydawania wiz
i w sprawach cudzoziemczych. Rejestr danych poszczególnego N-SIS, stworzonego
i eksploatowanego na koszt i własną odpowiedzialność danego państwa Schengen, jest ujednolicony w zakresie treści z danymi działów krajowych pozostałych krajów, i służy do automatycznego wywoływania danych na terytorium każdej strony Konwencji. Krajowe Systemy Informacji Schengen z poszczególnych krajów nie są ze sobą bezpośrednio połączone, a służby poszczególnych państw nie mają dzięki temu możliwości wglądu w wewnętrzne bazy danych innych krajów. Aktualizowane na bieżąco (co najmniej w przeciągu 5 minut) dane przekazywane są kodowaną pocztą elektroniczną z N-SIS do C-SIS. Ponadto funkcjonuje jeszcze specjalny system transkrypcji opisów danych w bazach krajowych na opisy w językach ustalonych dla danego N-SIS. Z końcem 2001 r. liczba wpisów w SIS wynosiła 10.541.271. Okazuje się, że od kilku lat znajduje się ona na mniej więcej na zbliżonym poziomie, jednakże wraz z planowanym rozszerzeniem zakresu dostępności do Systemu dla nowych instytucji oraz przystąpieniem do UE nowych państw członkowskich, może nastąpić jej poważny wzrost.
Rys. 1. Wymiana danych między państwami Schengen
W celu zapewnienia odpowiedniego funkcjonowania SIS, każde z państw członkowskich powołało, chociaż w ramach różnych konfiguracji administracyjno-instytucjonalnych, tzw. Biura SIRENE (ang. Supplementary Information Request at the National Entry - pl. Dodatkowe Żądanie Informacji przy Wejściu Krajowym), zgodnie z interpretacją art. 108 Konwencji - por. rys. 2 obrazujący wymianę danych między C-SIS a Biurami SIRENE. Podstawą ich działań jest nowelizowany co pewien czas podręcznik zawierający szczegółowe praktyczne uzgodnienia proceduralne. Językiem roboczym dla krajowych Biur SIRENE jest angielski, chociaż faktem jest, że kontakty z C-SIS odbywają się zazwyczaj w języku francuskim.
Do głównych zadań Biura SIRENE należy obsługa krajowego węzła informatycznego N-SIS, a także stanowienie punktu kontaktowego dla Biur SIRENE
z innych państw Schengen oraz dla krajowych jednostek policji i innych służb wewnętrznych; sprawowanie funkcji przedstawiciela kraju na forum państw Schengen; stałe nadzorowanie pracy SIS, w tym kontrola działania, administrowanie systemem komputerowym, analiza danych, prowadzenie statystyki, wykrywanie błędów) oraz prowadzenie prac studyjnych nad rozwojem Systemu. W latach 1995-1997 uruchomiony został tzw. SIRENE Network Phase II, będący osobną siecią połączeń między poszczególnymi Biurami, zastąpiony od połowy 2001 r. przez nową platformę informatyczną - SISNET. Tym samym, wraz z rozszerzeniem Unii Europejskiej
o Austrię, Finlandię i Szwecję w 1996 r., w sposób funkcjonalny powstał nowy rozbudowany System, tzw. SIS+, odpowiadający przede wszystkim większym potrzebom technologicznym, a także wychodzący naprzeciw słynnemu komputerowemu problemowi roku 2000 (Y2K).
Rys. 2. Wymiana danych między C-SIS a Biurami SIRENE
Aby uniknąć kolizji interesów państw, które dokonują równoległych lub „wypierających się” wzajemnie wpisów, zgodnie z zasadą, iż wpis dotyczący danej osoby może nastąpić tylko raz, opracowano specjalne reguły określające ich zgodność, a także stanowiące o ewentualnych wyjątkach - por. poniższa tablica (tak - wpisy są kompatybilne, nie - wpisy kolidują ze sobą).
|
art. 95 |
art. 96 |
art. 97 |
art. 98 |
art. 99 |
art. 95 |
tak |
tak |
tak |
tak |
nie |
art. 96 |
tak |
Tak |
nie |
nie |
nie |
art. 97 |
tak |
nie |
tak |
tak |
nie |
art. 98 |
tak |
nie |
tak |
tak |
nie |
art.. 99 |
tak |
nie |
nie |
nie |
tak |
Niezwykle istotnym elementem Systemu Informacji Schengen są szczegółowe przepisy ochrony przetwarzanych w nim danych osobowych (art. 102-118 Konwencji Wykonawczej). Naturalne jest, że dane z SIS mogą być wykorzystywane wyłącznie w celach odpowiadających danemu wpisowi. Z kolei wpisy pozostałych stron Układu nie mogą być przejmowane do innego N-SIS. Każda osoba ma prawo do zasięgnięcia informacji nt dotyczących jej danych zgromadzonych
w Systemie, wnioskując do odpowiedniego urzędu administracji publicznej, pełniącego funkcję instancji kontrolnej w zakresie ochrony danych osobowych - w przypadku Polski mogłoby to być Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO) - o zmianę, poprawienie lub wykasowanie określonego wpisu. Osobie takiej przysługuje prawo zaskarżenia nieprawdziwego spisu przed odpowiednią instancją odwoławczą, np. sądem. Kraje Schengen winny ponadto związać się i przestrzegać postanowień Konwencji nr 108 Rady Europy z 28 stycznia 1981 r. w sprawie automatycznego przetwarzania danych osobowych oraz zalecenia Komitetu Ministrów Rady Europy nr R (87) 15 z 17 września 1987 r. regulującego użycie danych osobowych w sektorze policji. Jednocześnie każde państwo Schengen zobowiązane jest do wdrożenia rygorystycznych zasad reglamentujących dostęp do poszczególnych terminali SIS, który może być udzielony wyłącznie specjalnie w tym celu przeszkolonym i upoważnionym do tego osobom (tzw. kontrola użytkowników).
Pilna potrzeba reformy SIS I
Statystyki SIS mówią same za siebie - System Informacji Schengen jest skutecznym instrumentem walki z wieloma współczesnymi formami przestępczości zorganizowanej oraz gwarantem wysokiego poziomu ochrony granic zewnętrznych współpracujących 15 państw, nawet biorąc pod uwagę fakt, że można wskazać wiele przykładów niedociągnięć oraz luk we wdrażaniu praktycznych mechanizmów SIS
w części państw członkowskich. Tym samym uznano, że ten skomplikowany
i kosztowny System będzie musiał uleć przebudowie ze względu na następujące istotne czynniki:
konieczność dostosowania SIS do przyjęcia nowych państw członkowskich do Unii Europejskiej, wraz z rozszerzeniem na Wschód, bowiem System pomieścić może
- teoretycznie - dane z jedynie 18 państw Schengen;potrzebę skuteczniejszego i bardziej zdecydowanego odpowiedzenia na zagrożenia płynące ze strony nowoczesnych i radykalnych form przestępczości zorganizowanej, w tym - szczególnie po tragicznych wydarzeniach z 11 września 2001 r. - również terroryzmu;
usprawnienie procedur wymiany danych między C-SIS a częścią słabiej rozbudowanych informatycznie sieci N-SIS, jak np. niemiecką, wraz z aktualizacją istniejącego oprogramowania komputerowego;
szansę bezpośredniego powiązania SIS z innymi unijnymi bazami danych z zakresu wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, jak przyszłą bazą EUROJUST, EURODAC, czy też istniejącą bazą Europolu oraz EMCDDA;
dołączenie nowych funkcji informatycznych do Systemu, w celu poprawienia jego operacyjności i przydatności w praktycznym działaniu;
falę krytyki ze strony obrońców praw człowieka oraz w świetle wniosków wypływających z kolejnych uchwał Parlamentu Europejskiego.
Na podstawie inicjatywy belgijsko-szwedzkiej, Rada ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych potwierdziła w dniach 28-28 maja 2001 r. konieczność zreformowania budżetu SIS, przyporządkowując go po reformie odpowiednio do wydatków UE i WE (por. art. 119 Konwencji Wykonawczej). Natomiast opublikowanie 18 grudnia 2001 r. przez Komisję Komunikatu w sprawie rozwoju Systemu Informacji Schengen II, wraz z przyjęciem 6 grudnia 2001 r. Decyzji Rady 2001/886 JHA oraz Rozporządzenia Rady (WE) nr 2424/2001, stworzyło podstawę rozpoczęcia działań reformatorskich. Uznano w tych dokumentach, że
w związku z tym, że SIS II (bo tak będzie nazywał się nowy System Informacji Schengen) ma być pojedynczy i zintegrowany, jego opracowaniem zajmie się Komisja, która wziąć ma też pod uwagę zdanie państw członkowskich, Parlamentu Europejskiego, Wspólnej Władzy Kontrolnej oraz państw kandydujących do członkostwa w UE.
Prace reformatorskie prowadzone są obecnie w trzech fazach:
przygotowanie i opracowanie studium wykonalności, wskazanie potrzeb finansowych, technicznych i kadrowych - do połowy 2002 r.;
budowa SIS II poprzedzona wyborem wykonawcy w drodze przetargu publicznego - do końca 2004 r.;
faza testów nowego Systemu - do końca 2005 r.;
przejście z SIS I na SIS II, wykonanie analizy ryzyka oraz efektywności funkcjonowania naraz dwóch Systemów - od 2005 r.
Dotychczasowe dyskusje w ramach Grup Roboczych Rady, tzw. SISTECH oraz SIRENE, dotyczą:
ewentualnego zwiększenia liczby podmiotów uprawnionych do dostępu do SIS,
w różnym zakresie, m.in. o służby ochrony państwa, organy sądowe, EUROPOL
(w zakresie art. 95-99 Konwencji), EUROJUST, służby migracyjne, instytucje odpowiedzialne za rejestrację samochodów i walkę z przestępstwami finansowymi, agencje kredytowe, a nawet organizacje pozarządowe;dodania nowych kategorii przedmiotów oraz cech osobowych;
wprowadzenia fotografii i oznaczeń biometrycznych (np. odcisków palców), wskazówek dla służb wywiadowczych państw członkowskich (sugerujących,
iż dana osoba może stanowić np. zagrożenie psychologiczne lub być potencjalnym handlarzem narkotykami);funkcjonowania Biur SIRENE po rozszerzeniu Unii Europejskiej;
skonstruowania odrębnej ściśle chronionej bazy danych w zakresie terroryzmu,
a także sekcji dotyczącej osób podejrzanych, np. o inicjowanie rozruchów ulicznych.
Odrębne propozycje zmian przygotowują ponadto obecnie państwa członkowskie. Nie zadecydowano jeszcze, jak będzie wyglądać nowa platforma przesyłania danych, która najprawdopodobniej zastąpi SISNET (być może będzie to system IDA-TESTA). Reformatorom Systemu przyświeca idea wyjścia poza sztywne ramy Konwencji Wykonawczej, czyli „biernego raportowania i przesyłania informacji” w ramach SIS i nadania tej współpracy charakteru bardziej śledczego. W grę wchodzi też ewentualne zdecentralizowanie SIS. Szacunki wskazują, że całe przedsięwzięcie może kosztować podatnika europejskiego około 23 milionów EUR, przy czym osiągnięcie praktycznej funkcjonalności może nastąpić w 2006 r. Tym samym ewentualne dokooptowanie do SIS II nowych członków, w tym Polski, będzie mogło nastąpić około 2008 roku.
Przygotowania do uruchomienia własnego N-SIS w Polsce
Komisja Europejska w swojej nocie informacyjnej z 10 lipca 2001 r. Schengen
a rozszerzenie przypomniała, że „System Informacyjny Schengen jest traktowany jako jeden z warunków wstępnych zniesienia wewnętrznej kontroli granicznej”. „Dla krajów kandydackich rzeczą korzystną będzie stworzenie krajowych baz danych dla celów art. 95 i 97-100 (rejestry policyjne) oraz art. 96 (odmowa wejścia), tak, aby było możliwe ich szybkie podłączenie do zintegrowanego systemu informatycznego,
a następnie - po przystąpieniu do Unii - do N-SIS. Kluczowe znaczenie ma również wczesne zaplanowanie utworzenia Biura SIRENE”. Polska i pozostali kandydaci do członkostwa zostali też zobligowani do przyjęcia niezbędnych przepisów krajowych gwarantujących wysoki poziom ochrony danych osobowych, wymagany dodatkowo
w innych częściach acquis. Podobnie stwierdzono w negocjacjach z Polską
w zrewidowanym Wspólnym Stanowisku UE z 14 listopada 2001 r.
Nie będzie już można zastosować klauzuli opt-out wobec porządku prawnego Schengen, co czyniono jeszcze przed wejściem w życie Traktatu Amsterdamskiego. Ponadto kraje kandydackie muszą przyjąć całość wykonalnych już teraz zobowiązań acquis Schengen w okresie przedakcesyjnym, pozostałe zaś jak najszybciej po uzyskaniu członkostwa. Chociaż trzeba podkreślić, że wprowadzenie w życie mechanizmów Schengen nie implikuje automatycznego zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych i nie zawiera jakiegokolwiek z góry określonego harmonogramu podobnych działań.
Polska zapowiedziała, iż do czasu akcesji wywiąże się z zobowiązań nałożonych na nią w ramach negocjacji w rozdziale 24 „Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne”. Na życzenie Komisji Europejskiej strona polska opracowała w sierpniu 2001 r. własny Plan Działania w zakresie Schengen, a także odniosła się do tego zagadnienia w kolejnych wersjach Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w UE (NPPC) oraz Strategii Zintegrowanego Zarządzania Granicą. Zainicjowane jeszcze w 2000 r. prace koncepcyjne nad utworzeniem polskiego węzła N-SIS zostały wstrzymane, w związku z koniecznością określenia, jakie wewnętrzne istniejące (np. POBYT) i planowane (KSI, KSIP, KCIK) komputerowe bazy danych odnoszące się do zakresu przedmiotowego SIS, mają ostatecznie stanowić elementy oraz podstawę N-SIS. Trwa również dyskusja nad umiejscowieniem w administracji państwowej przyszłego Biura SIRENE.
Co szczególnie istotne z perspektywy prawa krajowego, to fakt, że Komisja Europejska stoi na stanowisku, że inkorporacja acquis Schengen do porządku prawnego WE/UE sprawia, że nie istnieje już wymóg podpisania i ratyfikowania porozumień
z 1985 r. i 1990 r. przez nowe kraje członkowskie. Oceniając natomiast obydwa dokumenty z punktu widzenia prawa międzynarodowego okazuje się, że są one
w dalszym ciągu dwiema w pełni obowiązującymi umowami międzynarodowymi, a ich strony nie podjęły przecież decyzji o ich rozwiązaniu.
Podsumowanie
Współpracę w zakresie Schengen należy, mimo wszystkich jej niedociągnięć oraz ograniczeń natury technicznej i politycznej, uznać w zasadzie za sukces. Jej zawiązanie nie tylko doprowadziło do przyspieszenia ukształtowania III filaru Unii Europejskiej, ale jest też obecnie podstawą skutecznego wprowadzania w życie czterech swobód traktatowych, przy jednoczesnym zapewnieniu niezbędnego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego na terytorium znacznej części Europy (nie tylko wszakże Unii Europejskiej). W szczególności, dzięki Systemowi Informacji Schengen, wielostronna współpraca państw członkowskich Unii została zintensyfikowana,
a wzmożona mobilność zorganizowanej przestępczości napotkała zaporę właśnie pod postacią SIS. Rozpoczęte niedawno prace nad zreformowaniem Systemu będą zapewne trwać jeszcze długo, lecz pozytywnym sygnałem jest to, że państwa kandydujące,
w tym również Polska, będą konsultowane przez Komisję Europejską co do ich własnej wizji przyszłego SIS II.
Tymczasem na początku kwietnia 2002 r. brytyjska organizacja pozarządowa Statewatch, specjalizująca się w monitorowaniu zmian legislacyjnych i politycznych
w zakresie wymiaru sprawiedliwości, spraw wewnętrznych oraz ochrony praw człowieka w Unii Europejskiej, opublikowała raport nt. projektowanego SIS II. Nie powinna dziwić tradycyjnie sceptyczna opinia tej organizacji pozarządowej odnośnie do propozycji zmian w acquis Schengen, jednakże warto zauważyć, iż określenie nowego Systemu mianem „unijnego Wielkiego Brata” jest poważnym zarzutem. Rzecz w tym, iż ma ono dość silne podstawy: wg ekspertów Statewatch Belgia Szwecja starają się obejść ramy konwencyjne Schengen i wprowadzić takie „unowocześnienia” w ramach SIS, które nie będą zgodne z jej obecnym stanem prawnym, a zatem wymagają dokonania rewizji samej Konwencji. Ponadto projekt ustanowienia części Systemu dostępnym wyłącznie dla służb specjalnych, tudzież udostępnianie wpisów szerszemu gronu odbiorców (agend i instytucji), bez wprowadzenia dodatkowych zabezpieczeń
w zakresie ochrony danych osobowych, sprawiają, iż konieczne jest branie pod uwagę, podczas prac nad SIS II, nie tylko względów natury technicznej i politycznej, lecz również stanowiska obywateli UE i reprezentujących ich organizacji pozarządowych.
Międzynarodowa Współpraca Policyjna
Andrzej Koweszko
Etapy rozwoju współpracy policyjnej
Początki instytucjonalnej współpracy europejskiej sięgają drugiej połowy XIX wieku i wiążą się z okresem wzmożonej migracji ludności spowodowanej zmianami politycznymi
i gwałtownym rozwojem nowych gałęzi przemysłu. Zmiany te miały bezpośredni wpływ na rozszerzenie się zasięgu działania przestępców i zrodziły nieznane dotąd formy przestępczości.
Następstwem rozwoju nowych form przestępczości było organizowanie nowych struktur aparatu ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Jednocześnie tworzono zręby nowoczesnego prawa międzynarodowego, a tym samym podstawy prawne i organizacyjne współpracy policji kryminalnych.
Już w 1888 r. Austria, Belgia i Holandia zawarły pierwszą umowę przewidującą wymianę informacji o przestępcach działających na ich terytoriach. Umowę tę można uznać za początek wprowadzania w życie idei europejskiej współpracy policyjnej. Pozytywne rezultaty wspólnych działań wykrywczych zaowocowały przyjęciem w 1898 r. na konferencji w Rzymie zaleceń dotyczących wspólnego gromadzenia informacji o ruchach anarchistycznych.
Lata dwudzieste obecnego stulecia można śmiało nazwać okresem dynamicznej budowy podstaw prawno-funkcjonalnych współpracy policyjnej, która stopniowo zaczęła wykraczać poza obszar jednego kontynentu, obejmując swoim zasięgiem również Amerykę Północną. Rządy Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i Kanady zdawały sobie już wtedy sprawę, że dynamiczny rozwój struktur mafijnych wymaga globalnej polityki ścigania.
W latach dwudziestych został też zapoczątkowany, trwający do chwili obecnej, proces podpisywania konwencji, które miały na celu usprawnienie obiegu informacji oraz zainicjowały tworzenie pierwowzorów baz danych o przestępcach i przestępstwach. Rosnąca świadomość zagrożeń wynikających z rozwoju przestępczości o ponadnarodowym charakterze oraz frustracja z racji niepowodzeń w ściganiu przestępców działających lub ukrywających się na terytorium innych państw, zadecydowały o powołaniu w 1923 r. nowej struktury policyjnej o ponadnarodowym charakterze - Międzynarodowej Komisji Policji Kryminalnych, której dorobek przejął w 1956 r. INTERPOL,. Ta pierwsza międzynarodowa organizacja policyjna w istotny sposób przyczyniła się do stworzenia podwalin nowego systemu współpracy organów ścigania oraz wzrostu skuteczności działań policji poszczególnych państw.
Do połowy lat 70. współpraca policyjna odbywała się przede wszystkim za pośrednictwem INTERPOLU oraz na podstawie bilateralnych i multilateralnych umów międzynarodowych.
Chociaż w literaturze przedmiotu istnieją różnice w ocenie stadiów zaawansowania rozwoju współpracy policyjnej, zarówno praktycy, jak i teoretycy zgodnie przyznają, że to
w Europie zostały wypracowane nowoczesne formy współdziałania organów ścigania. Pomimo konkurencyjnego organizowania działań wykrywczych o międzynarodowym zasięgu
w innych regionach świata, Europa nadal może się szczycić największymi osiągnięciami
w tym zakresie.
Specyficzna sytuacja na kontynencie północnoamerykańskim, będąca następstwem ogromnego zróżnicowania strukturalnego, kompetencyjnego i terytorialnego organów policyjnych, stała się powodem powołania tam do życia Międzynarodowego Stowarzyszenia Szefów Policji, którego koncepcja zakłada przede wszystkim integrację członków kadry kierowniczej poszczególnych policji.
W drugiej połowie lat 70. w Ameryce Południowej i Azji Południowo-Wschodniej rozpoczął się dynamiczny proces tworzenia regionalnych struktur organizacyjnych mających na celu koordynację działań policyjnych o międzynarodowym zasięgu.
Szczególną rolę w organizowaniu międzynarodowej współpracy organów ścigania
i wymiaru sprawiedliwości zaczęły odgrywać od 1975 r. instytucje Wspólnoty Europejskiej. Początków tego procesu można upatrywać w nieformalnym spotkaniu ministrów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej w Rzymie
w 1975 roku, podczas którego uzgodniono nawiązanie funkcjonalnej współpracy resortów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości. Powołana wtedy, decyzją ministrów, nieformalna grupa TREVI działała aż do wejścia w życie Traktatu o Unii Europejskiej (cytowanego dalej jako TUE), czyli do l listopada 1993 r., chociaż istnienie jej nigdy nie zostało usankcjonowane prawem. W okresie działalności tej grupy próbowano tworzyć sieci łączności, powołano krajowe centra spotkań, zintensyfikowano wymianę informacji
i współpracę w zakresie: zwalczania terroryzmu i innych najgroźniejszych form przestępczości, cywilnego bezpieczeństwa powietrznego i nuklearnego, katastrof żywiołowych, technik policyjnych i wyposażenia policyjnego, a także dokonywano wymiany oficerów łącznikowych.
Postanowienia dotyczące współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych uzyskały wyraźną podstawę prawną dopiero w Tytule VI TUE. Konsekwencją tego było wykształcenie się nowej struktury współpracy instytucjonalnej, właściwej dla Unii Europejskiej. Współpraca, głównie policyjna i sądownicza, w zwalczaniu przestępczości polega na wprowadzaniu ułatwień w procedurze ekstradycji, wykonywaniu wyroków
w sprawach karnych i tworzeniu systemu wymiany informacji.
Typowym instrumentem III Filara są konwencje; stanowią one podstawę tworzenia norm wiążących bezpośrednio wszystkie państwa, które do nich przystąpiły.
W październiku 1997 r., po trwających ponad rok negocjacjach, podpisano Traktat Amsterdamski. Zawiera on wiele zapisów dotyczących współpracy policyjnej i zobowiązuje m.in. Radę Unii Europejskiej, aby po pięciu latach od jego wejścia w życie rozwinęła współpracę administracyjną, policyjną i sądowniczą w sprawach kryminalnych w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości, szczególnie zorganizowanej, a w tym głównie związanej z rasizmem i ksenofobią, terroryzmu, handlu ludźmi, molestowania dzieci, nielegalnego handlu bronią i narkotykami oraz korupcji.
2. Aktualne kierunki działania Unii Europejskiej w sferze rozwoju współpracy policyjnej
Zarówno Grupa Schengen, jak i UE podejmowały w latach 1998-1999 wiele inicjatyw mających na celu poprawę współpracy policyjnej państw członkowskich. Wraz
z wejściem w życie l maja 1999 r. Traktatu Amsterdamskiego zakończyła się prawna
i instytucjonalna autonomia Grupy Schengen, istniejącej dotychczas jako struktura niezależna od UE. Tego dnia nastąpiła integracja systemu Schengen z Unią. Zadania Komitetu Wykonawczego Schengen przejęła Rada Unii Europejskiej.
Głównym celem, na którym koncentrowały się w ostatnim okresie istnienia wysiłki Grupy Schengen, była poprawa jakości współpracy policyjnej w prowadzeniu postępowań przygotowawczych i pracy wykrywczej w państwach członkowskich.
Konwencja wykonawcza do Układu z Schengen zawierała zapisy o wymianie informacji pomiędzy policjami w celu ochrony porządku prawnego; ponieważ często trudno było je stosować w praktyce, następowało wydłużenie procedur wymiany informacji. Działo się też tak dlatego, że przekazywane informacje mogą dotyczyć tylko spraw kryminalnych
i może to nastąpić na wyraźny wniosek strony pytającej, która jest zobowiązana do określenia w nim sposobu ich wykorzystania. Państwa członkowskie zagwarantowały sobie prawo do rozpatrywania każdego wniosku przez ich organy sądowe, jeżeli wymagają tego krajowe przepisy prawa. Dotyczy to głównie spraw, co do których kompetencje sądów, prokuratury i policji są różne we współpracujących ze sobą państwach. Ten tryb wymiany informacji powoduje niekiedy tak znaczne spowolnienie tego procesu, że przekazywane informacje stają się praktycznie bezużyteczne.
Podejmowane ostatnio w wielu krajach próby pokonania barier formalnoprawnych skupiały się na opracowaniu propozycji nowych rozwiązań legislacyjnych, które
w przyszłości pozwoliłyby policjom państw członkowskich na bezpośrednią wymianę informacji i kontynuowanie czynności wykrywczych. Odbywałoby się to bez pośrednictwa jakichkolwiek organów pozapolicyjnych. W tym celu państwa Grupy Schengen opracowały katalog zagadnień i informacji, o które policja jednego kraju może zwracać się do policji drugiego kraju, bez angażowania władz prokuratorskich lub sądowych. Katalog ten zawiera m.in. dane o właścicielach i kierowcach pojazdów silnikowych, informacje pozwalające weryfikować prawa jazdy, a także adresy, dane personalne i rysopisowe. Warto tu wspomnieć, że już w 1997 r. polskie organy ścigania zaczęły stosować, przekazując informacje, zasady zaproponowane przez UE.
Samodzielne działania policji o zasięgu międzynarodowym nie mogą uwzględniać stosowania środków przymusu i izolacji osób. Wymaga to bowiem nadal decyzji odpowiednich krajowych organów prokuratury lub sądu.
Po kilkuletnim okresie zbierania praktycznych doświadczeń z Konwencją wykonawczą do Układu z Schengen, w pierwszej połowie 2000 r. rozpoczęto szczegółowe badanie zapisów konwencji i kontynuowano tworzenie dalszych podstaw prawnych współpracy policyjnej w Europie. Celem tych prac jest zorganizowanie wymiany informacji pomiędzy policjami z zakresu działań wykrywczych, nawet w odniesieniu do tych zagadnień, w przypadku których w pierwszej fazie wstępnych testów uzyskano rezultaty negatywne.
Kolejnym projektem było rozszerzenie postanowień o możliwości transgranicznej obserwacji i pościgu za przestępcą rozpoznanym na miejscu zbrodni oraz ujednolicenie już istniejących w poszczególnych państwach członkowskich wewnętrznych przepisów dotyczących prowadzenia pościgu i obserwacji, aby ułatwić szybką wymianę informacji pomiędzy kompetentnymi służbami. Umożliwia to policjantom jednego państwa kontynuowanie czynności na terenie innego państwa aż do czasu płynnego przejęcia działań przez jego służby.
Niezależnie od prób wspólnego zwalczania przestępczości kryminalnej UE stara się rozwijać programy prewencyjne służące eliminowaniu przyczyn przestępczości, a także popularyzuje programy już sprawdzone w praktyce.
Główne wysiłki UE koncentrują się na zapobieganiu nielegalnej imigracji, której organizowanie jest obecnie dochodowym zajęciem wielu grup przestępczych. Projekty objęły państwa Europy Środkowej i Wschodniej, przez które odbywa się tranzyt nielegalnych imigrantów.
Szczególne znaczenie ma też szeroka współpraca w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej. Jedynym skutecznym sposobem ograniczenia jej rozwoju jest systematyczne konfiskowanie „brudnych” pieniędzy gromadzonych przez przestępców działających w strukturach przypominających dobrze zorganizowane koncerny przemysłowe. Cel ten będzie jest osiągnięty przez właściwą współpracę jednostek do zwalczania przestępczości finansowej i przejmowanie zysków z przestępstwa przed ich zalegalizowaniem.
Bardzo ważnym dokumentem - z punktu widzenia uczestnictwa Polski
w międzynarodowej współpracy organów ścigania - jest Pakt Przedakcesyjny
o Zwalczaniu Przestępczości Zorganizowanej zawarty między państwami członkowskimi Unii Europejskiej a państwami kandydującymi Europy Środkowej i Wschodniej oraz Cyprem, podpisany w Brukseli 28 maja 1998 r. przez ministrów sprawiedliwości i spraw wewnętrznych Unii Europejskiej, działających jako członkowie Rady Unii w porozumieniu z Komisją Europejską i ministrami sprawiedliwości i spraw wewnętrznych państw kandydujących.
Strony tego paktu uznały, że skuteczność współpracy organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości zarówno na szczeblu krajowym, jak i międzynarodowym zależy od spełnienia następujących warunków:
nadania organom policyjnym odpowiedniej struktury, uprawnionej do działania, zapewnienia wysokiego poziomu szkolenia personelu i właściwego sprzętu technicznego;
nadania wymiarowi sprawiedliwości kompetencji umożliwiających działanie według nowoczesnych standardów merytorycznych i proceduralnych;
stworzenia instrumentów prawnych umożliwiających zwalczanie korupcji;
zapewnienia organom ścigania możliwości zwalczania przestępczości zorganizowanej, w tym przestępstw związanych z narkotykami
i międzynarodowym handlem bronią oraz możliwości konfiskowania dochodów
z przestępstw i zapobiegania „praniu” pieniędzy;wdrożenia prewencyjnych programów przeciwdziałania narkomanii;
skrupulatnej kontroli legalnego obrotu bronią palną i materiałami wybuchowymi.
Międzynarodowa Organizacja Policji Kryminalnych - INTERPOL
Działająca od ponad 75 lat Międzynarodowa Organizacja Policji Kryminalnych
- INTERPOL jest najstarszą, największą i niewątpliwie najbardziej znaną na świecie międzynarodową organizacją policyjną. Obecnie członkami INTERPOLU jest już
181 państw. Dzięki wieloletnim wysiłkom wszystkich państw członkowskich Sekretariat Generalny INTERPOLU stał się największą i jak dotychczas najdoskonalszą bazą danych
o przestępcach, przedmiotach utraconych w wyniku przestępstwa i metodach działania sprawców.
Podstawą działania Międzynarodowej Organizacji Policji Kryminalnych
-INTERPOL jest Statut uchwalony w 1956 r. na 25 Sesji Zgromadzenia Ogólnego
w Wiedniu. W art. 2 Statutu zostały zawarte zadania i zasady działania organizacji, które nakazują zapewnianie i promowanie możliwie jak najszerszej wzajemnej pomocy wszystkich władz policji kryminalnych zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi
w różnych państwach oraz w duchu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, a także ustanawianie i rozwijanie instytucji mogących się przyczynić do zapobiegania i zwalczania przestępstw kryminalnych. Artykuł 3 Statutu zabrania INTERPOLOWI podejmowania jakichkolwiek interwencji lub działań o charakterze politycznym, militarnym, religijnym lub narodowościowym.
Budżet INTERPOLU na rok 2003, pochodzący ze składek wpłacanych przez rządy państw członkowskich, wyniósł 39,2 mln euro.
Ogólną strukturę organizacji stanowią:
Zgromadzenie Ogólne,
Komitet Wykonawczy,
Sekretariat Generalny,
krajowe biura INTERPOLU,
doradcy.
Językami roboczymi INTERPOLU są: francuski, angielski, hiszpański i arabski.
INTERPOL jest organizacją mogącą się poszczycić największymi osiągnięciami
w tworzeniu podstaw dobrej współpracy międzynarodowej. W drugiej połowie lat 90 organizacja zbudowała unikalne w skali światowej bazy danych, a wśród nich:
światową bazę danych identyfikacyjnych skradzionych pojazdów silnikowych
i statków wodnych, co umożliwia ich identyfikację i rozpoznawanie tras przerzutowych, wspieranie czynności śledczych oraz pomoc w ustalaniu zorganizowanych grup przestępczych zajmujących się handlem skradzionymi pojazdami w skali międzynarodowej, a także usprawnienie systemu odzyskiwania mienia;system poszukiwania przestępców, zwany niekiedy systemem „czerwonych listów gończych”, na podstawie których na terytorium 181 państw świata można zatrzymać osobę poszukiwaną;
Rozwój INTERPOLU nie został zakończony. W 1998 roku Zgromadzenie Ogólne podjęło rezolucję zobowiązującą Komitet Wykonawczy do opracowania wieloletniego Strategicznego Planu Rozwoju INTERPOLU, który umożliwi w XXI wieku stawienie czoła narastającemu zagrożeniu globalną przestępczością i przygotuje organizację do spełnienia stale rosnących oczekiwań krajów członkowskich. Prace nad Strategicznym Planem Rozwoju powierzono czteroosobowemu Komitetowi Sterującemu, składającemu się
z przedstawicieli: Afryki, Azji, obu Ameryk i Europy. Wyniki pracy Komitetu Sterującego zostały jednogłośnie zaaprobowane przez Zgromadzenie Ogólne w 1999 roku, a jego członkowie otrzymali zadanie nadzorowania planu modernizacji Międzynarodowej Organizacji Policji Kryminalnych - INTERPOL w latach 2000-2001.
W 2000 roku Komitet Wykonawczy, wspólnie z kadrą kierowniczą Sekretariatu Generalnego, przystąpił do zmiany struktury organizacyjnej centrali INTERPOLU. Pozwoliła ona na dostosowanie działalności Sekretariatu Generalnego do oczekiwań formułowanych przez terenowe jednostki policyjne, a także zmniejszenie biurokracji oraz ułatwienia
w dostępie do danych niezbędnych do skutecznego prowadzenia działań wykrywczych
i analitycznych na poziomie krajowym.
Obecność Polski w międzynarodowych strukturach policyjnych datuje się od roku 1923, kiedy to przedstawiciele polskiej Policji Państwowej uczestniczyli w kongresie założycielskim Międzynarodowej Komisji Policji Kryminalnych, która działała do wybuchu II wojny światowej.
Konferencja, pierwsza od zakończenia wojny, a zarazem ostatnia, w której wzięli udział delegaci polscy, odbyła się w Brukseli w 1946 r. Wskutek uwarunkowań politycznych strona polska zerwała w 1952 r. wszelkie kontakty z INTERPOLEM. Jedynym krajem zza „żelaznej kurtyny”, który pozostał w strukturach organizacji, była Jugosławia, która została usunięta z INTERPOLU w związku z tzw. konfliktem bałkańskim.
Po ponownym przystąpieniu Polski do INTERPOLU w 1990 r. w Biurze Operacyjno-Rozpoznawczym Komendy Głównej Policji została utworzona komórka organizacyjna INTERPOLU w randze wydziału. Ponieważ jednak zakres jego działalności merytorycznej zdecydowanie wykraczał poza obszar działania biura, l grudnia 1991 r. wydział został przekształcony w Krajowy Oddział INTERPOLU Departamentu Policji Kryminalnej KGP. Z chwilą likwidacji Departamentu Policji Kryminalnej, a więc
l sierpnia 1992 r., Krajowy Oddział INTERPOLU został przemianowany w samodzielną jednostkę Policji - Krajowe Biuro INTERPOLU KGP (KBI KGP). l maja 1998 r. polskie biuro INTERPOLU zorganizowało Międzynarodowe Biuro Współpracy Policji KGP, które
- zgodnie z zaleceniami Rady Unii Europejskiej - stało się centralną jednostką odpowiedzialną za organizację międzynarodowej współpracy policyjnej, wszystkimi dostępnymi kanałami, z partnerami zagranicznymi - INTERPOLEM i BALTCOMEM oraz zagranicznymi i krajowymi oficerami łącznikowymi. Wymianę informacji przeprowadza się na podstawie - podpisanych przez kompetentne władze polskie - konwencji i porozumień (umów) międzynarodowych.
Europejskie Biuro Policji - EUROPOL
Założeniem generalnym powołania EUROPOLU było rozwijanie współpracy
w zakresie:
udzielania pomocy policjom państw członkowskich Unii Europejskiej
w prowadzeniu postępowań przygotowawczych obejmujących swym zasięgiem kilka państw członkowskich;budowania systemów informacji policyjnych;
stworzenia spójnej (dla policji wszystkich państw Unii Europejskiej) metodologii pracy operacyjnej, analizy kryminalnej i wywiadu kryminalnego oraz klasyfikacji danych operacyjnych.
Od chwili wejścia w życie Konwencji o EUROPOLU (l października 1998 r.), której ratyfikacja, wbrew wcześniejszym optymistycznym prognozom, trwała ponad cztery lata, Unia Europejska dokłada wszelkich starań, aby EUROPOL uzyskał zdolność operacyjną.
Zwiastunem korzystnych zmian było przełamanie wielomiesięcznych opóźnień
w rozwoju tej struktury, spowodowanych obawą Wspólnej Rady Nadzorczej o możliwość naruszania, przez EUROPOL zasad ochrony danych osobowych. Rada Ministrów Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych UE w maju 1999 r. przyjęła zasady określające procedury działania Wspólnej Rady Nadzorczej w tym zakresie. Uwzględniono w nich zarówno sprawę ochrony danych stanowiących własność poszczególnych państw członkowskich, jak i interes obywateli, którzy mogliby być potencjalnymi ofiarami przetwarzania danych osobowych. Po usunięciu tych przeszkód i ratyfikowaniu przez państwa członkowskie UE Protokołu o immunitetach funkcjonariuszy EUROPOLU oraz umów bilateralnych zawartych między tymi państwami a Holandią, na której terytorium znajduje się siedziba Sekretariatu EUROPOLU, organizacja uzyskała l lipca 1999 roku częściową zdolność operacyjną. Jednak datą, uznawaną za dzień ostatecznych narodzin EUROPOLU jest 26 marca 2000 roku, kiedy to EUROPOL uzyskał pełną zdolność prawną jako organizacja międzynarodowa.
Na mocy zmian art. 30 TUE, wynikających z Traktatu Amsterdamskiego, podpisanego 2 października 1997 r., EUROPOL podejmuje działania w sferze współpracy policyjnej obejmujące:
współpracę operacyjną między właściwymi instytucjami włączając w to policję, służbę celną i inne wyspecjalizowane organy ścigania państw członkowskich,
w zakresie zapobiegania, wykrywania i procesowego dokumentowania przestępstw kryminalnych;zbieranie, gromadzenie, przetwarzanie, analizowanie i wymianę właściwych informacji, w tym posiadanych przez organy ścigania, o podejrzanych transakcjach finansowych, z zachowaniem odpowiednich przepisów o ochronie danych osobowych; szkolenie, wymianę oficerów łącznikowych, czasowe oddelegowywanie personelu, wykorzystanie sprzętu lub ekspertyz kryminalistycznych;
ocenę specyficznych technik śledczych stosowanych w procesie ujawniania poważnych form zorganizowanej przestępczości.
Rada Ministrów Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych UE wspiera współpracę
w ramach EUROPOLU. W szczególności:
umożliwi EUROPOLOWI wspomaganie i rozwijanie specyficznych działań śledczych przez kompetentne władze państw członkowskich oraz koordynowanie działań obejmujących czynności operacyjne i powoływanie wspólnych grup policyjnych składających się z przedstawicieli państw członkowskich organizacji;
stosuje rozwiązania pozwalające EUROPOLOWI na zwracanie się do właściwych władz krajów członkowskich z prośbą o podejmowanie i koordynowanie śledztw w specyficznych sprawach przez kompetentne organy oraz na wykonywanie przez EUROPOL specjalistycznych ekspertyz pomocnych państwom członkowskim
w prowadzeniu śledztw w sprawach o przestępczość zorganizowaną;promuje porozumienia umożliwiające nawiązanie łączności między urzędnikami prokuratur lub organów śledczych specjalizujących się w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej;
tworzy sieć badawczą, dokumentacyjną i statystyczną przestępczości transgranicznej.
Działalność EUROPOLU jest nadzorowana przez Radę Ministrów Sprawiedliwości
i Spraw Wewnętrznych UE. W skład struktury EUROPOLU wchodzi Rada Kierownicza, którą tworzą przedstawiciele państw członkowskich. Jest ona organem nadzorującym pracę dyrektora organizacji. Decyzje Rady Kierowniczej podlegają zatwierdzeniu przez Radę Ministrów Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych UE.
Personel EUROPOLU został skompletowany na mocy trzech porozumień zawartych pomiędzy państwami UE. W EUROPOLU jest zatrudnionych 496 osób z poszczególnych państw członkowskich Unii, a wśród nich — 59 oficerów łącznikowych, będących pracownikami różnych organów ścigania (policji, żandarmerii, służby celnej i imigracyjnej). Oficerowie łącznikowi EUROPOLU są nadal funkcjonariuszami organów ścigania odpowiedzialnymi przed swoimi właściwymi władzami krajowymi oraz komisarzami ochrony danych osobowych. Oficerowie łącznikowi wraz z etatowymi pracownikami EUROPOLU, do których należą analitycy, eksperci, prawnicy i personel administracyjny, zapewniają stałą 24-godzinną obsługę specjalistyczną wszystkich partnerów organizacji.
Warunkiem nawiązania formalnej współpracy z EUROPOLEM przez państwa spoza Unii Europejskiej jest podpisanie stosownej umowy pomiędzy przedstawicielem rządu państwa wnioskującego o nawiązanie kontaktu a dyrektorem EUROPOLU. Możliwość taką dopuszcza art. 42 Konwencji o EUROPOLU (Stosunki z krajami i organizacjami trzecimi). Do 30 czerwca 1999 r. wolę nawiązania oficjalnych kontaktów z EUROPOLEM wyraziły rządy: Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, Polski, Bułgarii i Węgier. Kierownictwo EUROPOLU, wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom, utworzyło w pierwszym kwartale 2000 r. specjalną komórkę do spraw kontaktów z państwami spoza UE, która będzie także obsługiwać ich oficerów policji akredytowanych przy EUROPOLU w roli obserwatorów.
Polska przed przyjęciem jej w poczet członków Unii Europejskiej nie może liczyć na przystąpienie do Konwencji o EUROPOLU. Wynika to z art. 46 Konwencji
o EUROPOLU, której podstawą jest art. K.3 TUE, podpisanej w Brukseli 26 lipca 1995 r. Artykuł 46 jednoznacznie definiuje zasady przystępowania do EUROPOLU nowych członków. Jego § l głosi: „Konwencja jest otwarta na przystąpienie (do EUROPOLU) każdego państwa, które stanie się członkiem Unii Europejskiej”. Obowiązujące zasady
i przepisy nie wykluczają instytucjonalnych kontaktów i nieformalnej współpracy
w konkretnych sprawach oraz wymiany informacji do celów prognostyczno-analitycznych,
a także akredytacji oficera łącznikowego.
Od 1999 roku działa w Hadze, akredytowany przy Ambasadzie RP, oficer polskiej Policji, którego zadaniem jest wspieranie procesu integracji naszych organów ścigania
z EUROPOLEM i pełnienie funkcji łącznikowych po zawarciu umowy o współpracy
z Polską, jako krajem trzecim. Polska jest stowarzyszona z EUROPOLEM od 2001 roku.
EUROPOL jest finansowany ze składek wszystkich państw członkowskich, obliczanych według wzoru uwzględniającego m.in. wysokość dochodu narodowego brutto danego państwa. W 2003 r. budżet EUROPOLU wynosił wyniósł 55,5 mln euro.
Zgodnie z zapisem Konwencji o EUROPOLU, organizacja będzie posiadać system komputerowy umożliwiający wprowadzanie, udostępnianie i analizowanie danych. Konwencja ustanawia ścisłe reguły jego funkcjonowania, zapewniające poszanowanie praw obywatelskich i prawa do ochrony danych osobowych, możliwość kontroli i nadzoru oraz bezpieczeństwo.
Zagrożenia i trudności we współpracy policyjnej w wymiarze międzynarodowym
Narastająca przestępczość, charakteryzująca się coraz bardziej globalną, złożoną strukturą, zmusza obecnie organy ścigania do zmiany form i metod pracy wykrywczej oraz koncentracji wysiłków na zachowaniach najgroźniejszych dla bezpieczeństwa obywateli, takich jak czyny przestępne z użyciem broni palnej i przemocy oraz popełnianych w sposób zorganizowany, a w tym handlu narkotykami.
Dzięki wysiłkom tysięcy funkcjonariuszy z różnych państw, zdołano wypracować już uniwersalne zasady wymiany informacji policyjnych. Stanowią one, że:
każde państwo decyduje o rodzaju informacji, które będą przekazywane za pośrednictwem jawnych lub szyfrowych środków łączności;
przekazywane informacje muszą mieć wymiar międzynarodowy;
korzystanie z informacji musi się odbywać zgodnie z normami prawa krajowego;
zakres tematyczny przekazywanych informacji nie może naruszać zasad ochrony danych osobowych oraz praw człowieka;
informacje policyjne nie mogą dotyczyć sfery obronności.
Analiza praktycznych doświadczeń zebranych przez europejskie policje w ostatnim dziesięcioleciu, charakteryzującym się dynamicznym rozwojem różnych form współpracy policyjnej wskazuje, że główne problemy wynikają z:
różnic w przepisach o ochronie tajemnicy;
rozproszenia ośrodków koordynacyjnych i powielania prac;
niespójności technologicznej i tematycznej baz danych policyjnych w różnych państwach;
różnic w ocenie i definiowaniu zagrożeń;
prób tworzenia w jednostkach terenowych ośrodków krajowej koordynacji współpracy międzynarodowej;
naruszania procesowych zasad udostępniania danych osobowych;
uzyskiwania materiału dowodowego w sposób niezgodny z przepisami prawa, co uniemożliwia jego wykorzystanie w procesie.
EUROPOL
Misja
Europol jest organem ścigania Unii Europejskiej, prowadzącym dochodzenia
w sprawach kryminalnych. Jego celem jest zwiększenie efektywności działania
i usprawnienie współpracy pomiędzy właściwymi władzami w państwach członkowskich
w zakresie prewencji i zwalczania poważnych form międzynarodowej przestępczości zorganizowanej. Do misji Europolu należy wspieranie działań prawnych podejmowanych przez Unię Europejską przeciwko zorganizowanej przestępczości, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji przestępczych.
Historia
Utworzenie Europolu uzgodniono w Traktacie o Unii Europejskiej z Maastricht z dnia
7 lutego 1992 r. Ze swojej siedziby w Hadze (Holandia) Europol rozpoczął działalność
- początkowo w ograniczonym zakresie - w dniu 3 stycznia 1994 r., jako jednostka Europolu do zwalczania handlu narkotykami (Europol Drugs Unit). Stopniowo podejmowane były działania zmierzające do zwalczania innych istotnych form przestępczości. Z dniem
1 stycznia 2002 r. mandat Europolu został poszerzony o działania skierowane przeciw wszystkim poważnym formom przestępczości międzynarodowej ujętym w aneksie do Konwencji o Europolu. Konwencja o Europolu została ratyfikowana przez wszystkie państwa członkowskie Unii i weszła w życie w dniu 1 października 1998 r. Na podstawie licznych aktów prawnych przyjętych w związku z konwencją, Europol podjął działalność w pełnym zakresie w dniu 1 lipca 1999 r.
Mandat
Europol wspiera działania państw członkowskich, przede wszystkim w zakresie ścigania karnego:
handlu narkotykami;
przemytu ludzi;
terroryzmu;
nielegalnego handlu pojazdami mechanicznymi;
handlu ludźmi i pornografii z udziałem dzieci;
fałszerstwa pieniędzy (w tym nowej waluty euro) i innych środków płatniczych;
prania brudnych pieniędzy.
Poza powyższymi zadaniami do priorytetów działalności Europolu należy zwalczanie przestępstw naruszających nietykalność osobistą, a także zwalczanie przestępczości finansowej i przestępczości w cyberprzestrzeni.
Operacje Europolu podejmowane są w przypadku, gdy działania kryminalne prowadzone są przez zorganizowane organizacje przestępcze i obejmują swym zasięgiem przynajmniej dwa państwa członkowskie.
Europol wspiera państwa członkowskie poprzez następujące działania:
ułatwienie wymiany informacji - przy uwzględnieniu postanowień ustawodawstwa krajowego - pomiędzy oficerami łącznikowymi delegowanymi do Europolu przez państwa członkowskie w charakterze przedstawicieli krajowych organów ścigania;
udostępnianie analiz operacyjnych dla wspierania działań podejmowanych w państwach członkowskich;
przygotowywanie sprawozdań strategicznych (np. ocen zagrożenia) i analiz kryminalistycznych na podstawie informacji i wyników działań śledczych przekazanych przez państwa członkowskie, opracowanych przez Europol lub pozyskanych z innych źródeł;
udostępnianie wiedzy fachowej i wsparcia technicznego dla dochodzeń i operacji prowadzonych w krajach UE, pod kontrolą i w ramach właściwości prawnej zaangażowanych państw członkowskich.
Europol czynnie wspiera działania podejmowane w ramach analizy przestępczości oraz harmonizacji metod dochodzeniowych w państwach członkowskich.
System komputerowy Europolu (TECS)
Konwencja o Europolu przewiduje utworzenie i utrzymywanie przez Europol zautomatyzowanego systemu informacyjnego umożliwiającego rejestrowanie, udostępnianie
i analizowanie danych. Konwencja ustala także ścisłe ramy w zakresie przestrzegania praw człowieka oraz ochrony, kontroli, nadzoru i bezpieczeństwa danych.
System komputerowy Europolu składa się z trzech podstawowych elementów:
systemu informacyjnego;
systemu analiz;
systemu indeksowego.
Budżet
Europol jest finansowany ze składek państw członkowskich naliczanych proporcjonalnie do produktu krajowego brutto. Budżet na rok 2003 wynósł 55,5 mln euro.
Rewident finansowy powoływany jednomyślną decyzją zarządu jest odpowiedzialny za kontrolę przydzielania i wydatkowania środków finansowych, a także za ustanawianie
i pobieranie kwot stanowiących wpływy Europolu.
Bilans roczny Europolu podlega weryfikacji przez wspólną komisję kontroli, która składa się z trzech członków powołanych przez Europejski Trybunał Obrachunkowy.
Personel
Dyrekcję Europolu powołuje Rada Unii Europejskiej (ministrowie sprawiedliwości
i spraw wewnętrznych). W jej skład wchodzą obecnie dyrektor Jürgen Storbeck (Niemcy)
i zastępcy dyrektora Willy Bruggeman (Belgia), i Mariano Simancas (Hiszpania).
Obecnie Europol zatrudniał w 2002 r. 386 pracowników ze wszystkich państw członkowskich, w tym 59 oficerów łącznikowych reprezentujących różne organy ściagania (policję, służby celne, żandarmerię, władze imigracyjne itp.). Oficerowie łącznikowi - przy współpracy z funkcjonariuszami Europolu, funkcjonariuszami dochodzeniowymi i innymi specjalistami władającymi różnymi językami - zapewniają efektywne, sprawne działanie służb przez całą dobę. Liczba pracowników Europolu wzrosła w roku 2003 do 496 osób, wliczając w to oficerów łącznikowych i personel ochrony.
Nadzór i zarządzanie
Europol jest odpowiedzialny przed Radą UE ds. Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, która sprawuje nadzór i zarządza pracą Europolu. Rada mianuje dyrektora
i zastępców dyrektora oraz zatwierdza budżet Europolu. W skład Rady wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich, a wymóg podejmowania decyzji jednogłośnie gwarantuje demokratyczną kontrolę nad Europolem.
Zarząd Europolu tworzą przedstawiciele państw członkowskich (po jednym z każdego państwa). Sprawuje on ogólny nadzór nad działalnością organizacji.
Wspólny organ nadzorczy, składający się z dwóch specjalistów do spraw ochrony danych z każdego państwa członkowskiego, nadzoruje zawartość i wykorzystanie wszystkich danych osobowych zgromadzonych przez Europol.
Współpraca z krajami spoza Unii
oraz organizacjami międzynarodowymi
Europol rozbudował swoją działalność w zakresie ścigania karnego w wymiarze międzynarodowym podpisując umowy bilateralne z następującymi państwami spoza Unii oraz organizacjami międzynarodowymi (w porządku alfabetycznym): Estonia, Europejski Bank Centralny, Europejskie Centrum Monitoringu ds. Narkotyków i Narkomanii, Interpol, Islandia, Norwegia, Polska, Republika Czeska, Słowenia, Światowa Organizacja Celna, USA oraz Węgry. Ponadto Europol utworzył biuro łącznikowe w Waszyngtonie.
Polska Policja i Straż Graniczna są stowarzyszone z Europolem od 2001 r. Polska jest pierwszym krajem, który podpisał taką umowę z Europolem. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej Polska ratyfikuje umowę - od tego momentu polskie służby będą miały szeroką możliwość podejmowania wspólnych śledztw, uczestniczenia w podejmowaniu decyzji oraz szybki dostęp do pełnej informacji.
Europejski Nakaz Aresztowania
Hanna Maroń „Integracja europejska a prawo karne”, TNOiK 2003
Wstęp
Europejski Nakaz Aresztowania (ENA) został przedstawiony przez Radę UE,
a następnie przyjęty w formie decyzji ramowej 13 VI 2002 roku. Jest to dokument III filaru, który, jak się oczekuje, całkowicie odmieni procedurę ekstradycyjną w UE. Zaczął on obowiązywać od 1 I 2004 roku, jednak sześć państw (Belgia, Hiszpania, Wielka Brytania, Francja, Portugalia i Luksemburg), na podstawie art. 27 dokumentu, wyraziło gotowość związania się jego postanowieniami już od l I 2003, tak więc jest on już aktem stosowanym.
ENA zastąpił w stosunkach między członkami Unii wszystkie obowiązujące dotąd traktaty i umowy ekstradycyjne, które zostały wymienione w art. 31 decyzji oraz umowy bilateralne między państwami członkowskimi UE. Państwa mogą jednak stosować dotychczasowe umowy, a nawet zawierać nowe, jeżeli w dalszym stopniu uproszczą one procedurę przekazania.
Europejski Nakaz Aresztowania może zostać wydany w stosunku do osoby ściganej
w celu przeprowadzenia wobec niej postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego. Jest to decyzja sądowa państwa członkowskiego, zawierająca wniosek do organu sadowego drugiego państwa członkowskiego o aresztowanie
i wydanie osoby ściganej. Założenie ENA opiera się na automatycznym uznaniu wniosku i jego realizacji na całym obszarze Unii. Skróci to w dużym stopniu czas rozpatrzenia wniosku,
a przede wszystkim wydania i tym samym zapewni usprawnienie procedury ekstradycyjnej.
Ekstradycja
Pojęcie ekstradycji i typowe przeszkody ekstradycyjne
Instytucja ekstradycji jest już tak silnie zakorzeniona w języku prawnym i prawniczym, że rozważania nad jej definicją i istotą wydaję się zbędne. Unikając więc drobiazgowych dociekań, posłużmy się syntetyczną definicją Z. Knypla. Według tego autora ekstradycja to: „Wydanie określonej osoby przez państwo, na terenie którego ta osoba przebywa, następujące na wniosek pastwa, któremu przysługuje jurysdykcja karna, w celu przeprowadzenia przeciwko niej postępowania karnego lub wykonania orzeczonej uprzednio kary”.
Ta definicja wymienia podstawowe, choć nie jedyne, elementy ekstradycji. Jednak jednoczesne istnienie wniosku, jurysdykcji karnej państwa wzywającego i pobyt ekstradowanego
w państwie wezwanym nie przesądzają o pozytywnej odpowiedzi na wniosek ekstradycyjny. Odmowę wydania może spowodować bowiem brak elementów pozytywnych, koniecznych, by ekstradycja doszła do skutku lub wystąpienie elementów negatywnych, zwanych przeszkodami ekstradycyjnymi. Przede wszystkim zaś, popełnione przestępstwo musi być przestępstwem ekstradycyjnym, a więc takim, które jest na tyle istotne, by uruchamiać długotrwałą
i skomplikowaną procedurę ekstradycyjną. Do ich określenia stosowana była kiedyś metoda listy (enumeracji). Obecnie dominująca jest metoda eliminacji, która polega na określeniu minimalnego progu kary. I tak, przestępstwa zagrożone (w obu państwach) karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej rok, a przy ekstradycji w celu wykonania kary - 6 miesięcy”, są przestępstwami ekstradycyjnymi.
Najczęściej występujące warunki, które muszą zostać spełnione, by nastąpiło wydanie, to:
istnienie ważnej umowy ekstradycyjnej (jak na razie zobowiązanie państwa do wydania sprawcy przestępstwa zaliczanego do delicta iuris gentium bez względu na istnienie umowy nie jest normą zwyczajową prawa międzynarodowego); oczywiście państwo wezwane może dokonać ekstradycji bez umowy, jeśli tylko ma taką wolę i dopuszcza to jego wewnętrzne ustawodawstwo,
wzajemność państwa wzywającego,
istnienie kompletnego wniosku ekstradycyjnego (konieczne elementy wniosku są zawarte w poszczególnych traktatach; gdy wniosek jest niekompletny, regulacje na ogół dopuszczają zwrócenie się do państwa wzywającego o jego uzupełnienie, co oczywiście wydłuża procedurę jego rozpatrzenia),
popełnienie przestępstwa na terytorium państwa wzywającego lub - szerzej - poza terytorium państwa wezwanego (przeszkodą ekstradycyjną może być zarówno popełnienie przestępstwa w granicach państwa wezwanego - wtedy owo państwo
z reguły ma obowiązek osądzenia sprawcy, jak też poza tym terytorium, jeżeli państwo wezwane nie ma jurysdykcji do rozpatrzenia wniosku),pobyt osoby ściganej na terytorium państwa wezwanego,
podwójna karalność, a więc wymóg, aby czyn był przestępstwem zarówno
w państwie wzywającym, jak i wezwanym; pod uwagę bierze się elementy przestępstwa, a nie jego nazwę czy identyczne sankcje.
Przeszkody ekstradycyjne to, według M. Płachty, „zespół prawnie relewantnych przesłanek, na które może powołać się państwo wezwane w celu nieuwzględnienia żądania państwa wzywającego”. Najczęstsze przeszkody to:
przestępstwo polityczne,
zasada specjalności (zwana też zasada ograniczonego ścigania) i związany z nią zakaz reekstradycji,
klauzula antydyskryminacyjna, czyli podejrzenie, że żądanie ekstradycji zostało wydane w celu sądzenia lub ukarania osoby wydanej z powodu jej płci, rasy, religii, narodowości itd.,
fakt, że osoba ścigana jest obywatelem państwa wezwanego (rzadziej też: ma tam miejsce pobytu),
przestępstwo o charakterze wojskowym lub finansowym (celne, podatkowe czy skarbowe),
zasada ne bis in idem lub lis pendens (ta pierwsza zarówno do wyroków skazujących, jak i uniewinniających lub umarzających postępowanie karne),
amnestia lub ułaskawienie, przedawnienie, immunitety i inne okoliczności uchylające odpowiedzialność karną,
podejrzenie, że osoba ścigana może po wydaniu zostać poddana torturom lub innemu nieludzkiemu traktowaniu albo nie mieć uczciwego procesu (naruszenie zasady fair trial); z tym wiąże się też zakaz wydania osoby skazanej podczas rozprawy in absentia lub przez trybunał specjalny, o ile państwo wzywające nie dostarczy gwarancji powtórzenia procesu,
orzeczenie lub możliwość orzeczenia kary śmierci; wydanie może nastąpić po zapewnieniu ze strony państwa wzywającego, że oskarżony nie zostanie skazany na karę śmierci, a gdy karę orzeczono - nie zostanie ona wykonana.
Powyższy podział na pozytywne i negatywne przesłanki ekstradycji ma tylko znaczenie umowne. Równie dobrze można by wszystkie przesłanki potraktować jako przeszkody, niektóre w przypadku ich wystąpienia, inne - przeciwnie - przez ich brak.
Procedura ekstradycyjna
Klasyczna procedura ekstradycyjna opiera się na współpracy organów wykonawczych. Różnie, w zależności od państwa, kształtuje się rola organów sądowych
w rozpatrywaniu wniosku - może być wyłącznie doradcza (np. w Belgii), wiążąca (Holandia, gdzie decyduje sąd) lub wiążąca, ale po odwołaniu się od decyzji administracyjnej (Szwajcaria). Niezależnie od tego wniosek ekstradycyjny jest przekazywany drogą dyplomatyczną (poprzez Ministerstwa Spraw Zagranicznych). Oznacza to, że organ wydający wniosek oraz rozpatrujący go nie mają między sobą żadnego kontaktu. Powoduje to znaczne wydłużenie procedury ekstradycyjnej, w szczególności, gdy pojawiają się problemy, na przykład wniosek ma braki. Terminy rozpatrzenia wniosku i wydania są długie, a nie wszystkie umowy przewidują możliwość skrócenia ich, gdy osoba ścigana wyrazi zgodę na ekstradycję. Często nawet brak jest jakichkolwiek terminów lub wiąże jedynie termin wydania, liczony od daty pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Nowsze traktaty ekstradycyjne starają się z tym uporać, ustalając wiążące terminy, dozwalając na inny niż dyplomatyczny kontakt, o ile strony tak postanowią, wprowadzając inne normy służące usprawnieniu procedury, jak chociażby wspomniana przeze mnie uproszczona ekstradycja, zależna od zgody. Widać więc tendencję do usprawnienia ekstradycji, jednak na razie nie jest to regułą.
Charakter prawny wydania na podstawie ENA
Europejski Nakaz Aresztowania nie jest kolejnym instrumentem ekstradycyjnym. Wyraźnie stwierdza się w nim, że procedura ekstradycyjna zostaje zastąpiona przekazaniem (ang. surrender). Oznacza to, że rezygnuje się z formalnej procedury ekstradycyjnej jako instrumentu współpracy międzynarodowej. Jest to możliwe, gdyż ENA opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych oraz zaufania między państwami Unii Europejskiej. Na tej podstawie, która dla powodzenia całego systemu musi okazać się solidna, opiera się konstrukcja instytucji przekazania. Powody rezygnacji z ekstradycji są oczywiste
- system ekstradycyjny jest wolny i często nieefektywny. Procedura rozpatrywania wniosku trwa długo i nie zawsze jest skuteczna, jako że istnieje wiele powodów, dla których państwo może ekstradycji odmówić. Jak twierdzi M. Płachta, za każdą przeszkodą ekstradycyjną stoi powód, często niewyartykułowany, wręcz niemożliwy do publicznego przedstawienia. Z ośmiu przez niego wyróżnionych na uwagę w tym kontekście zasługuje przede wszystkim brak zaufania między państwami, w tym zwłaszcza do instytucji prawnoustrojowych, głębokie różnice w systemach prawnych czy tradycja, kultura i religia. Niespotykana dotąd ścisła współpraca polityczna i gospodarcza państw Unii, fakt, że charakteryzują się one podobnymi zasadami kulturowymi, a ich systemy prawne są względnie zbliżone (biorąc pod uwagę różnice między systemem kontynentalnym a common law) pozwalają przynajmniej założyć, że system wprowadzony przez ENA będzie skuteczny i szybki.
Prócz zmian dotyczących procedury i przeszkód w realizacji nakazu, odmienności obu instytucji widoczne są już w terminologii. Zamiast państwa wzywającego i wezwanego, używa się odpowiednio terminów: państwo wydające nakaz (ang. issuing state) oraz państwo wykonujące nakaz (ang. executing state). Obie te zmiany terminologiczne mają podkreślić różnice między ekstradycją a wydaniem, przede wszystkim zaś, szybkość i prostotę całej procedury.
Skuteczność ENA opiera się na dwóch elementach: ograniczeniu przedmiotowych przesłanek odmowy wydania oraz na uproszczeniu procedury ekstradycyjnej.
Pozytywne przesłanki ekstradycyjne oraz przeszkody ekstradycyjne
w Europejskim Nakazie Aresztowania
Europejski Nakaz Aresztowania, w porównaniu do instrumentów ekstradycyjnych, znacznie rozszerzył warunki dopuszczalności wydania. Przede wszystkim zmianie uległa definicja przestępstwa ekstradycyjnego. Nakaz może zostać wydany co do przestępstw, za które górna granica zagrożenia karą w państwie wydającym nakaz (nie w obu) wynosi co najmniej 12 miesięcy. W przypadku skazania, orzeczona kara (lub środek karny) musi wynieść co najmniej 4 miesiące pozbawienia wolności. Warto podkreślić raz jeszcze, że odniesienie wymiaru kary następuje tylko w stosunku do państwa wydającego nakaz. Wiąże się to
z ograniczeniem w ENA fundamentalnej dotąd zasady ekstradycyjnej, jaką jest warunek podwójnej karalności. W zależności od typu przestępstwa został on bądź zredukowany do przeszkody fakultatywnej, a więc takiej, którą państwo wykonujące może, ale nie musi uznać za podstawę odmowy wydania, bądź też całkowicie zlikwidowany. To ostatnie ma miejsce przy 32 wymienionych z nazwy, zróżnicowanych przestępstwach, zagrożonych w państwie wydającym nakaz karą pozbawienia wolności o górnej granicy wynoszącej co najmniej 3 lata. Pozostałe przestępstwa mogą być weryfikowane pod kątem zasady podwójnej karalności, przy czym nieistotne są różnice w nazewnictwie czy też zgodność wszystkich elementów przestępstwa w systemach prawnych obu krajów.
Okoliczności powodujące obligatoryjną odmowę wydania
Pierwszą okolicznością wyłączającą wydanie jest fakt objęcia przestępstwa amnestią
w państwie wykonującym, jeżeli to państwo ma jurysdykcję do ścigania tego przestępstwa na podstawie swojego krajowego prawa. Jest to tradycyjna, choć nie pozbawiona kontrowersji przeszkoda ekstradycyjna.
Drugą przeszkodą jest fakt, że przestępstwo osoby ściganej zostało już prawomocnie osądzone w jednym z państw członkowskich UE, o ile w przypadku skazania, wyrok jest lub został wykonany lub też nie może już zostać wykonany z przyczyn prawnych
(np. przedawnienia). Jest to ucieleśnienie zasady ne bis in idem, która, choć fundamentalna
w prawie krajowym każdego państwa prawa, w stosunkach międzypaństwowych często bywa ograniczana lub pomijana. Państwa powołują się przy tym na swoją suwerenność, w tym przypadku oznaczającą możliwość podjęcia własnej decyzji co do ścigania i skazania, niekiedy zaliczając jedynie wykonaną w innym państwie karę na poczet tej wymierzonej w zapadłym ponownie wyroku. Jest to również obrona przed tak zwanymi sham trials, a więc procesami sądowymi na pokaz, nie zmierzającymi do rozstrzygnięcia o winie, lecz do uchronienia sprawcy przed odpowiedzialnością karną. Echa takiego podejścia widać też w ENA. Świadczy o tym fakt, że przeszkodę wydania stanowią wyroki wydane jedynie przez sady państw członkowskich. ENA zakłada zasadę zaufania w stosunkach między państwami Piętnastki, widoczną także
w innych jego przepisach (np. uchylenie zakazu nie wydawania własnych obywateli). Zasada ne bis in idem nie obowiązuje w sposób bezwzględny w stosunku do państw spoza Unii, co oznacza, że prawomocne osądzenie w takim kraju nie będzie obligatoryjną przesłanką odmowy realizacji nakazu (o ile oczywiście osoba ścigana przebywa na terenie państwa Unii). Na uwagę zasługuje też termin „[osoba] prawomocnie (ostatecznie) osądzona” (ang.fimaly judged), co oznacza, że przeszkodą jest istnienie wyroku zarówno skazującego, jak i uniewinniającego, jednakże nie jest nią postanowienie wydane w trakcie śledztwa (jest to natomiast przyczyna fakultatywna).
Trzecią okolicznością uniemożliwiającą wydanie jest wiek ściganego. W propozycji Komisji z 10 grudnia 2001 r. wyraźnie zaznaczone było, że chodzi o wiek podeszły. W wersji obowiązującej przeszkodą jest po prostu wiek, a więc zarówno zbyt zaawansowany, jak i zbyt młody. Punkt 3 art. 3 ENA stanowi, że trzeba odmówić wydania, jeżeli podmiot nakazu, ze względu na wiek, nie może, według prawa państwa wykonującego, podlegać odpowiedzialności karnej za czyn określony w nakazie. Nie jest to regulacja pionierska, lecz mimo wszystko nowa i, w stosunku do wieku podeszłego, co będzie przedmiotem szczegółowych rozważań, bez wątpienia kontrowersyjna. Zwana jest niekiedy klauzulą Pinocheta, uważa się bowiem, że wprowadzono ją, aby w przyszłości uniknąć kontrowersji podobnych do tych, jakie wzbudził hiszpański wniosek o ekstradycję osiemdziesięciotrzyletniego senatora i byłego prezydenta Chile (pominięte zostaną wątpliwości dotyczące jego immunitetu). Brytyjski rząd ostatecznie odmówił ekstradycji właśnie ze względu na jego wiek i związany z nim stan zdrowia, co wzbudziło wielkie kontrowersje. Przepis ten budzi kilka wątpliwości. Po pierwsze, niejasne jest, czy państwo wykonujące odmawia wydania jedynie wtedy, gdy w jego krajowym prawie istnieje podobny zakaz czy też, gdy po prostu uzna, że wydanie takie jest niedozwolone ze względów humanitarnych. Jeżeli tak, to kto i kiedy to ocenia: czy ten sam organ sądowy, który rozstrzyga o wydaniu, na wniosek (państwa, strony?) czy też może z urzędu? Czy od tej decyzji przysługuje odwołanie, jeśli tak, to komu i do kogo? Jak widać, choć to przecież przeszkoda obligatoryjna, jest mimo to niejednoznaczna i ocenna.
Ostatnia obligatoryjna przesłanka zabraniająca wydania ujęta jest w punkcie
(13) preambuły. Stanowi on, że nikt nie może zostać usunięty lub ekstradowany do kraju,
w którym istnieje poważne ryzyko orzeczenia wobec tej osoby kary śmierci, stosowania tortur lub narażenia jej na inne nieludzkie lub poniżające traktowanie lub karanie. Jest to typowa przeszkoda ekstradycyjna. Na zastanowienie zasługuje fakt, że umieszczono ją w preambule. Wydaje się, że ma to podkreślić jej znaczenie jako fundamentalnej zasady nie tylko ekstradycyjnej, ale praw człowieka w ogóle. Być może twórcy ENA założyli też, oby nie zbyt optymistycznie, że takie ujęcie będzie wystarczające, jako że w krajach UE wskazane zagrożenia nie istnieją. Potwierdzić to może fakt, że w punkcie tym wymienione jest usuwanie i ekstradycja, nie zaś wydanie. Mimo wszystko wydaje się, że również i ten przepis mógłby, w odpowiednich okolicznościach, stanowić podstawę odmowy wykonania nakazu.
Podstawy do fakultatywnej odmowy wydania
Pierwszą przeszkodą jest brak podwójnej karalności. Jednak, jak już wspomniano, nie dotyczy ona enumeratywnie wymienionych w art. 2 p. 3 przestępstw, jest też opatrzona innym zastrzeżeniem. Mianowicie w sprawach podatkowych, celnych i dewizowych nie można odmówić wykonania nakazu z powodu braku takiego samego ciężaru w państwie wykonującym lub też gdy nie ma ono takiej samej, jak państwo wydające nakaz, regulacji dotyczącej tych kwestii.
Drugą podstawą odmowy jest stan sprawy w toku. Kiedy w państwie wykonującym toczy się przeciwko osobie wskazanej w nakazie postępowanie co do tego samego czynu, to państwo może odmówić wydania.
Wspomniano już o prawomocnej decyzji sądowej jako przyczynie obligatoryjnej odmowy wydania. Z nią wiążą się dwie przeszkody o charakterze fakultatywnym. Po pierwsze,
w przypadku podjęcia w państwie wykonującym sądowej decyzji o odmowie ścigania lub o jego wstrzymaniu, bądź też w razie, gdy w innym państwie członkowskim zostało wydane prawomocne rozstrzygnięcie sądowe poprzedzające czynności śledcze w państwie wykonującym, to państwo ma prawo, choć nie obowiązek, odmówić wydania. Po drugie, prawie identycznym, ale fakultatywnym powodem odmowy wykonania nakazu karnego jest również decyzja sądowa, ale zapadła w państwie trzecim, a więc nie będącym członkiem Unii Europejskiej. Pozostałe elementy obu przepisów są identyczne, a więc: ostateczność decyzji, ten sam czyn i dodatkowe warunki dotyczące wykonania wyroku. Przyczyny tej różnicy podano przy omówieniu „bliźniaczej” przeszkody o charakterze obligatoryjnym.
Kolejną przyczyną jest przedawnienie przewidziane przez prawo państwa wykonującego. Dodatkowym warunkiem jest istnienie jurysdykcji tego państwa do ścigania tego przestępstwa na podstawie swojego krajowego prawa.
Następną przeszkodą jest zakaz wydawania własnych obywateli, jednak w postaci bardzo okrojonej. Zakaz powyższy jest jedną z fundamentalnych przeszkód ekstradycyjnych i zarazem kolejną, którą ENA pomija lub minimalizuje. Według reguł klasycznej ekstradycji jest to na ogół zakaz bezwzględny, złagodzony niekiedy przez obowiązek iudicare. ENA uznaje go tylko wtedy, gdy nakaz aresztowania został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka karnego, a państwo wykonujące, którego skazany jest obywatelem, rezydentem lub na terenie którego przebywa, zobowiązuje się ową sankcję wykonywać.
Jak widać, podmiotem tego przepisu jest nie tylko obywatel, ale i rezydent czy też osoba jedynie przebywająca w danym kraju. Sądzić należy, że ta przeszkoda ma w ENA mniejsze nawet znaczenie, niż by to się mogło wydawać. Wyjątek poczyniony na rzecz zakazu nie jest bowiem w praktyce niczym innym niż ukłonem w stronę zasady wzajemnego uznawania orzeczeń sadowych (jeden z „kamieni milowych” na drodze ku „obszarowi wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości” sformułowanych na posiedzeniu Rady Europejskiej
w Tampere październiku 1999 r.) i zarazem podkreśleniem reguły, które jest wzajemne zaufanie między państwami Unii. Zakaz wydawania własnych obywateli jest często zasadą konstytucyjną, toteż jego zniesienie przez ENA wymagało niekiedy (np. w Niemczech) zmiany ustawy zasadniczej. Austria, która jeszcze nie zmieniła swego wewnętrznego ustawodawstwa, jest uprawniona, na mocy art. 33 § l ENA, do odmowy wykonania nakazu dotyczącego jej obywatela, jeśli czyn przez niego popełniony nie stanowi przestępstwa według prawa austriackiego. Takie uprawnienie przysługuje jej najpóźniej do końca 2008 roku.
Dalsza, typowa przeszkoda ekstradycyjna wiąże się z zasadą terytorialności. Państwo może odmówić wykonania nakazu w dwóch sytuacjach: jeżeli czyn został popełniony
w jego granicach lub jeżeli został popełniony poza terytorium państwa wydającego nakaz,
a przy tym prawo państwa wykonującego nie pozwala w takim wypadku na ściganie czynu popełnionego poza swoim terytorium. W pierwszym przypadku wiąże się to z prawem państwa do ścigania osób naruszających ich własny porządek prawny. W drugim - z brakiem jurysdykcji do wydawania osób państwom „trzecim”, jeśli to nie ich porządek prawny został naruszony. Oczywiście są kraje, których prawo w takiej sytuacji pozwala na wydanie i wtedy przeszkoda nie istnieje.
Ostatnia przeszkoda umieszczona została w punkcie (12) preambuły, który zawiera odniesienie do praw człowieka oraz klauzulę antydyskryminacyjną. Stanowi ona, że przepisy ENA nie zabraniają odmowy wydania w sytuacji, gdy istnieje podejrzenie, że nakaz został wydany w celu sądzenia lub ukarania osoby z powodu jej płci, rasy, religii, narodowości itd. Powody umieszczenia tego przepisu w preambule są, moim zdaniem, analogiczne do tych dotyczących zakazu wydania w przypadku zagrożenia torturami, choć klauzula antydyskryminacyjna wyraźnie odnosi się do stosunków pomiędzy krajami członkowskimi (mowa jest o nakazie, nie o ekstradycji). Świadczy to, według mnie, o założeniu większego, choć ciągle minimalizowanego, prawdopodobieństwa wystąpienia sytuacji z punktu
(12) niż z (13).
Sytuacje, w których wydanie może nastąpić po udzieleniu gwarancji
Jeżeli nakaz aresztowania został wydany dla wykonania orzeczenia zapadłego in absentia
(o ile sytuacja ta nie wynikła z winy skazanego), jego wykonanie może zostać uzależnione od uzyskania zapewnienia organu sądowego wydającego nakaz, że, skazany będzie miał możliwość w państwie wydającym ubiegania się o ponowną rozprawę i że będzie mógł być obecny na rozprawie.
Drugi typ gwarancji dotyczy kary grożącej osobie ściganej w państwie wydającym nakaz. Jeśli w tym kraju za czyn, w stosunku do którego został on wydany, grozi kara dożywotniego pozbawienia wolności, wydanie może być uzależnione od zapewnienia, że istnieje tam możliwość rewizji wyroku (na zadanie lub najpóźniej po 20 latach) lub ubiegania się
o ułaskawienie. Zabiegi te mają na celu uniknięcie wykonania owej kary (oczywiście poprzez jej zamianę na inną). Warto zauważyć, że dolegliwość kary uległa obniżeniu. W klasycznej ekstradycji taka karą jest kara śmierci (do której odniesienie znajduje się w omówionym poprzednio punkcie (13) preambuły), w krajach Unii Europejskiej nie jest ona jednak orzekana.
Ostatni warunek wiążę się z zasadą nie wydawania własnych obywateli. Zamiast korzystać z możliwości odmowy wykonania nakazu (o czym wyżej), państwo wykonujące może uzależnić wydanie własnego obywatela (lub też rezydenta, ale już nie osoby, która jedynie przebywa na jego terytorium) od zapewnienia, że po przeprowadzeniu postępowania w państwie wydającym nakaz zostanie on odesłany do państwa wykonującego, w celu wykonania wymierzonej tam kary.
Jeszcze jedna reguła ekstradycyjna uległa w ENA zmianie. Mowa tu o zasadzie specjalności, która limituje ściganie w państwie wzywającym do przestępstwa będącego przedmiotem wniosku ekstradycyjnego. Jest to jedna z najbardziej powszechnie uznawanych zasad ekstradycyjnych. Może zostać usunięta jedynie przez wyraźną zgodę państwa wezwanego. W ENA zasada specjalności występuje w wielu modyfikacjach. Po pierwsze,
w wersji klasycznej, a więc jako bezwzględna przeszkoda do wykonania nakazu w sytuacji braku zgody państwa wykonującego. Po drugie - zasada specjalności może ulec odwróceniu, a więc o ile państwo wykonujące nie sprzeciwi się ściganiu za przestępstwa inne niż będące przedmiotem nakazu, będzie istniało domniemanie jego zgody. Warunkiem jest zawiadomienie o tym Rady Unii Europejskiej, a reguła ta będzie obowiązywać jedynie między państwami, które takie zawiadomienia złożyły. Po trzecie, zasada specjalności nie obowiązuje w pewnych przypadkach. Prócz typowego dotąd uchylenia zasady, ENA pozwala na ściganie przestępstw nie będących przedmiotem nakazu, o ile:
nie są one zagrożone karą pozbawienia wolności,
osoba wydawana nie będzie taką karą zagrożona,
kara z zasady nie spowoduje ograniczenia wolności skazanego ,
osoba ścigana zgodziła się na wydanie, jeżeli zgoda jest połączona z rezygnacją
z zasady specjalności.
Prawie identyczne uregulowania dotyczą odpowiednika reekstradycji, czyli ponownego wydania tej samej osoby.
Ograniczenie zasady specjalności to kolejny dowód na uproszczenie procedur, które przewiduje Europejski Nakaz Aresztowania. Jest ono potwierdzeniem wspominanej tu już kilkakrotnie zasady wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi Unii. Zasada specjalności jest ograniczeniem praw suwerennych państwa wzywającego w interesie państwa wezwanego i pełni rolę gwarancji, że ekstradycja odbędzie się na warunkach stawianych przez państwo wezwane. Wyłączenie zasady przy braku zagrożenia karą pozbawienia wolności lub wolność ograniczającą jest krokiem w kierunku zmniejszenia jej znaczenia. Jednocześnie zwraca się uwagę na fakt, że gdy osoba ścigana została uprzednio ekstradowana do państwa wykonującego nakaz z kraju spoza Unii i jest chroniona przez zasadę specjalności, jej uchylenie musi nastąpić z poszanowaniem zasad umowy ekstradycyjnej między tymi dwoma państwami. Do czasu uzyskania zgody państwa wezwanego, terminy do wydania nie rozpoczynają biegu.
Katalog wymienionych przeszkód różni się od swojego typowego odpowiednika. Wypunktowano już wiele różnic, pora omówić więc te przeszkody, które się w ENA nie znalazły, a których podłożem jest brak zaufania w stosunkach między państwami. Są to normy zmierzające do wzmocnienia ochrony ekstradowanego po wydaniu go państwu wzywającemu.
Przestępstwo polityczne
Najbardziej rewolucyjną zmianą w Europejskim Nakazie Aresztowania jest brak przeszkody w postaci przestępstwa politycznego. Sama przeszkoda, choć od dawna ugruntowana w prawie ekstradycyjnym, wzbudzała od zawsze wielkie kontrowersje jako nieostra i uznaniowa, doczekała się też wielu wyłączeń.
Z założenia miała ona chronić prawo ludów do samostanowienia lub do walki przeciw narzuconemu ustrojowi, w rzeczywistości jest często ucieczką od odpowiedzialności dla terrorystów wszelkiej maści. Brak bowiem definicji, czym jest przestępstwo polityczne, nie ma zgody do tego, kiedy sprawca powinien uniknąć odpowiedzialności, co decyduje o „przekroczeniu granic” takiego przestępstwa, gdy przestaje być ono politycznym, a staje się pospolitym.
W odpowiedzi na te problemy, proponuje się zastąpienie kategorii przestępstwa politycznego klauzulą antydyskryminacyjną, jako bardziej przejrzystą. W ENA, zapewne w obliczu wątpliwości, zrezygnowano w ogóle z wyodrębnienia tej kategorii przestępstwa. Twórcy wyszli
z założenia, że skoro państwa członkowskie Unii Europejskiej są demokratyczne, to każde działanie wbrew władzy czy ustrojowi, wyczerpujące znamiona przestępstwa trzeba za takie uznać bez żadnych dodatkowych warunków. W ustrojach demokratycznych istnieją bowiem mechanizmy zmiany władzy w postaci wyborów. Można sobie jednak wyobrazić sytuację, gdy podmiotem wydania będzie obywatel państwa spoza Unii, wybitnie niedemokratycznego,
w którym silne są ruchy narodowo-wyzwoleńcze. Nie należy również zapominać o tym, że na terenie UE też istnieją grupy od dawna walczące - w mniemaniu swoim i swoich stronników
- o wolność (np. problem Irlandii Północnej czy Kraju Basków) i niezależnie od ich oceny politycznej mają one rzesze zwolenników. Oczywiste jest, że ich walka może polegać na użyciu takich środków, których ocena prawnokarna nie jest jednoznaczna. Tak więc gdyby powyższy argument był jedynym, tu uwydatniałaby się jego słabość. Dlatego można sądzić, że główną przyczyną rezygnacji z tej przeszkody jest - po raz kolejny - zasada wzajemnego zaufania między państwami Unii. Zaufanie to sprowadza się tutaj do wzajemnej akceptacji orzeczeń sądowych. Innymi słowy, jest to założenie, że sąd innego państwa członkowskiego jest
w stanie prawidłowo i bezstronnie zbadać, czy przestępstwo zasługuje na miano politycznego (jeśli taka kategoria istnieje w danym systemie prawnym), ocenić czyn stosownie do wszystkich okoliczności sprawy, a nie w kontekście naczelnej zasady walki z terrorystami, jak wielu krajach traktuje się separatystów (vide Czeczenia). Rezygnacja z klauzuli przestępstwa politycznego jest bez wątpienia krokiem ku usprawnieniu procedury ekstradycyjnej, ale czy jest to krok słuszny? Czy Europa gotowa jest na odejście od tej zasady, biorąc pod uwagę sytuację niektórych z obecnych krajów członkowskich, jak i w kontekście przyszłego rozszerzenia (problem Cypru czy tureckich Kurdów)? Trudno na to pytanie odpowiedzieć z góry. Na pewno ważna jest rola organizacji humanitarnych. Ich raporty będą cennym i, co najważniejsze, bezstronnym źródłem informacji na ten temat.
W ENA brak jest też zastrzeżenia dotyczącego przestępstw wojskowych, a także wyroków wydanych w postępowaniu przed sądem utworzonym ad hoc lub sądem specjalnym. Przestępstwo wojskowe jako podstawa wniosku ekstradycyjnego było na ogół obligatoryjne przesłanka do odmowy wydania. W ENA w ogóle pominięto tę przesłankę. Zrównano więc wszystkie kategorie przestępstw. Zrezygnowano także z możliwości odmowy wydania w przypadku wyroków wydanych przez sądy inne niż stałe. Być może uznano, że przypadki te są albo tak rzadkie, albo nie występują wcale (lub występować nie powinny)
w państwach demokratycznych, że utrzymanie przeszkody byłoby bezcelowe.
Procedura wydania
Oprócz zredukowania podstaw odmowy wykonania nakazu, drugim elementem, który stanowić będzie o skuteczności i szybkości wydania, jest procedura przekazania i rozpatrzenia nakazu oraz wydania osoby ściganej.
Jedną z donioślejszych zmian proceduralnych jest całkowite jej oparcie na organach sądowych. Jak już wspomniano na wstępie, sam nakaz aresztowania jest decyzją sądową. Rolę organów administracyjnych ograniczono do czynności czysto technicznych, takich jak przekazanie i odebranie nakazu (w pewnych wypadkach) i innej korespondencji. Jednak to odpowiednie organy sądowe są autorami i adresatami nakazu i decyzja o wydaniu również jest podjęta przez sąd. Ma to wiele konsekwencji. Przede wszystkim, skraca to procedurę.
Dotychczasowe kontakty via kanały dyplomatyczne były powolne, szczególnie
w sytuacji, gdy wniosek ekstradycyjny musiał zostać uzupełniony. Poza tym o kwestii wolności osobistej nie zawsze lub nie tylko decydował sąd. Teraz to uległo zmianie. Bezpośredni kontakt między organami sądowymi obu państw służy też lepszej komunikacji, wnikliwszemu poznaniu sprawy, łatwiejszemu wyjaśnieniu wątpliwości.
Wydany przez sąd nakaz zostaje przesłany bezpośrednio do sądu państwa wykonującego, o ile miejsce pobytu osoby poszukiwanej jest znane. Gdy organ wydający nakaz nie zna organu wykonującego, istnieje możliwość uzyskania informacji bezpośrednio od państwa wykonującego lub przez Europejską Sieć Sądową. W każdym przypadku organ wydający może umieścić w Systemie Informacyjnym Schengen zgłoszenie, które jest równoważne samemu nakazowi. Można też przesłać je za pomocy Interpolu, jeśli nie można skorzystać z SIS. Jeżeli nakaz trafi do niewłaściwego organu, powinien zostać przesłany do właściwego, przy jednoczesnym poinformowaniu o tym organu sądowego, który nakaz wydał.
Po ujęciu osoby ściganej należy poinformować ją o istnieniu i treści nakazu, a także o tym, że ma prawo skorzystać z pomocy obrońcy i tłumacza. Należy ją również zawiadomić
o możliwości udzielenia zgody na wydanie. W takim przypadku procedura jest szybsza i mniej skomplikowana. Zgoda z zasady nie może być cofnięta i może dotyczyć samego wydania lub zawierać również rezygnację z zasady specjalności. Należy upewnić się, że została udzielona dobrowolnie, ze świadomością konsekwencji i, o ile osoba ścigana tego zażąda, w obecności obrońcy. Uregulowania dotyczące zgody mają swój pierwowzór w Konwencji UE o uproszczonej ekstradycji z 1995 r.
W przypadku braku zgody na wydanie, osoba ujęta ma prawo zostać przesłuchana. Niekiedy państwo wykonujące ma obowiązek ją przesłuchać. Dzieje się tak w sytuacji, gdy decyzja co do wydania jeszcze nie zapadła, nakaz został wydany w celu przeprowadzenia postępowania karnego, a sąd rozpatrujący wniosek nie podjął decyzji o czasowym przewiezieniu tej osoby do państwa wydającego nakaz, aby tam została przesłuchana.
W przeciwnym razie osoba ścigana musi powrócić do państwa wykonującego, aby uczestniczyć
w posiedzeniu dotyczącym jej wydania. W przypadku przesłuchania w państwie wykonującym, powinno się ono odbyć zgodnie z prawem państwa wykonującego oraz z warunkami ustalonymi wspólnie przez oba kraje.
O wydaniu, jak już wspomniano, decyduje organ sądowy, który może w pilnym trybie zażądać uzupełnienia nakazu od organu, który go wydał. Organ ten może również, w każdym czasie, przesyłać dodatkowe informacje sądowi państwa wykonującego. W przypadku dwóch nakazów (lub też nakazu oraz wniosku ekstradycyjnego wydanego przez państwo spoza Unii Europejskiej), sąd państwa wykonującego ocenia, sam lub przy pomocy Eurojust, który nakaz (czy też nakaz lub wniosek) powinien zostać wykonany, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy. W przypadku wniosku wydanego przez Międzynarodowy Trybunał Karny, o pierwszeństwie decyduje jego statut.
Jeżeli osobę ściganą chroni przywilej lub immunitet dotyczący jurysdykcji lub wykonania nakazu w państwie wykonującym, musi on zostać uchylony, aby wydanie mogło nastąpić. Państwo wykonujące nakaz powinno, w razie potrzeby, zwrócić się do odpowiedniego organu
o jego uchylenie. Do tego czasu nie biegną żadne terminy przewidziane w ENA. Trzeba zwrócić uwagę zarówno na istnienie tej przeszkody do wydania, tradycyjnej w prawie międzynarodowym, jak i na ograniczenie jej przedmiotowego zakresu.
Ważnym krokiem ku przyspieszeniu wydania jest ustalenie wiążących limitów czasowych, zarówno na podjęcie decyzji o realizacji nakazu, jak i na samo wydanie. ENA stanowi, że nakaz aresztowania powinien być rozpatrywany w trybie pilnym, a wydanie osoby winno nastąpić jak najszybciej po wydaniu decyzji. Maksymalne terminy wynoszą:
w przypadku zgody osoby ściganej na wydanie - termin na podjęcie decyzji
o wydaniu wynosi 10 dni od dnia udzielenia zgody,w przypadku braku zgody, termin na podjęcie decyzji o wydaniu wynosi 60 dni od dnia ujęcia osoby ściganej,
termin na wydanie wynosi 10 dni od wydania decyzji zezwalającej na wydanie.
W wyjątkowych przypadkach terminy podlegają przedłużeniu. Jeśli z przyczyn niezależnych od państwa wykonującego podjęcie decyzji nie nastąpiło, termin może zostać przedłużony o dalsze 30 dni. Gdy mimo to państwo wykonujące nie jest w stanie dotrzymać terminów, musi, podając powody, poinformować o tym Eurojust. Przy niemożności wydania w ustalonym terminie z przyczyn niezależnych od państwa wykonującego, należy ustalić nowa datę, a wydanie musi nastąpić w przeciągu 10 dni. Poza tym można, w wyjątkowych przypadkach, opóźnić wydanie z ważnych humanitarnych przyczyn. Nastąpi ono, gdy tylko te przyczyny ustaną. Tak jak powyżej, należy wtedy uzgodnić nowy termin, a wydanie musi zajść w ciągu l0 dni.
Tak jak w tradycyjnych instrumentach, jest możliwość wydania warunkowego lub opóźnionego. Także uregulowania dotyczące transferu osoby wydanej są podobne do innych instrumentów. ENA zawiera również przepis nakazujący zaliczenie okresu pozbawienia wolności, związanego z wykonaniem nakazu, na poczet przyszłej kary pozbawienia wolności,
o ile zostanie orzeczona. Kolejne przepisy dotyczą zajęcia i przekazania rzeczy będących własnością osoby wydawanej, o ile mogą one być dowodem w sprawie lub pochodzą
z przestępstwa.
Podsumowanie
Europejski Nakaz Aresztowania jest instrumentem ważnym pod wieloma względami. Nie należy przywiązywać zbyt dużej wagi do zmiany nazewnictwa i tym samym zlikwidowania procedury ekstradycyjnej, gdyż w istocie jest to zmiana kosmetyczna, być może o podłożu bardziej politycznym niż prawnym. Ważne jest natomiast przede wszystkim to, że ENA jako pierwszy pomija wiele utrwalonych już przeszkód ekstradycyjnych lub znacząco je modyfikuje, zmniejszając ich znaczenie. Poza tym, procedura zostaje oparta na sądach, ignorując właściwie rolę władzy wykonawczej. To zmiany rewolucyjne, możliwe jednak do przeprowadzenia, ze względu na wysoki stopień zaufania miedzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Z pewnością będzie to akt skuteczny, przyczyni się do przyspieszenia, uproszczenia i odformalizowania postępowania. Jego uchwalenie stanowi duży krok do utworzenia na terenie UE jednolitego obszaru karnego. Jednak należy mieć na uwadze, że, jak to ujął M. Płachta: „Nadmierne uproszczenie procedury ekstradycyjnej w postaci zbyt ostrej „drogi na skróty” może prowadzić do naruszenia podstawowych praw i gwarancji oraz braku dostatecznej ochrony prawnej”. Czy ENA stanowi właśnie tego przykład? Wydaje się, że nie, choć oczywiście wszystko okaże się w działaniu. Warto więc uważnie przyglądać się czekającym wkrótce Europę postępowaniom opartym na Europejskim Nakazie Aresztowania.
DECYZJA RAMOWA RADY
z dnia 13 czerwca 2002 r.
w sprawie europejskiego nakazu aresztowania
i procedury przekazywania osób między
Państwami Członkowskimi
(2002/584/WSiSW)
DECYZJA RAMOWA RADY
z dnia 13 czerwca 2002 r.
w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury przekazywania osób między Państwami Członkowskimi
(2002/584/WSiSW)
RADA UNII EUROPEJSKIEJ,
uwzględniając Traktat o Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 31 lit. a) i b) oraz art. 34 ust. 2 lit. b),
uwzględniając wniosek Komisji,
uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego,
a także mając na uwadze, co następuje:
(1) Zgodnie z konkluzjami Rady Europejskiej w Tampere z dnia 15 i 16 października 1999 r. w szczególności z ich pkt. 35, należy znieść formalną procedurę ekstradycyjną między Państwami Członkowskimi w odniesieniu do prawomocnie skazanych osób uciekających przed sprawiedliwością oraz należy przyspieszyć procedury ekstradycyjne w odniesieniu do osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa.
(2) Program podejmowania środków w celu wprowadzenia zasady wzajemnego uznawania decyzji
w sprawach karnych, określony w pkt. 37 konkluzji Rady Europejskiej w Tampere oraz przyjęty przez Radę dnia 30 listopada 2000 r., odnosi się do wzajemnego wykonywania nakazów aresztowania.
(3) Wszystkie lub niektóre z Państw Członkowskich są stronami konwencji dotyczących ekstradycji, w tym Europejskiej Konwencji o ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 r. oraz Europejskiej Konwencji o zwalczaniu terroryzmu z dnia 27 stycznia 1977 r.
W ustawodawstwie ekstradycyjnym krajów nordyckich przyjęto identyczne brzmienie przepisów.
Ponadto, Państwa Członkowskie zawarły między sobą trzy następujące, stanowiące część dorobku Unii Konwencje w całości lub w części poświęcone ekstradycji: Konwencja wykonawcza z dnia 19 czerwca 1990 r. do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach (dotycząca stosunków między Państwami Członkowskimi będącymi stronami tej Konwencji), Konwencja z dnia 10 marca 1995 r. o uproszczonych procedurach ekstradycyjnych między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej oraz Konwencja z dnia 27 września 1996 r. o ekstradycji między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej.
(5) Jako, że cel Unii, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa
i sprawiedliwości, prowadzi do zniesienia ekstradycji między Państwami Członkowskimi i zastąpienia jej systemem przekazywania osób między organami sądowymi. W dalszej perspektywie wprowadzenie nowego, uproszczonego systemu przekazywania osób skazanych bądź podejrzanych, w celach wykonania wyroku lub wszczęcia postępowania prowadzącego do wydania wyroku w sprawach karnych, stwarza możliwość usunięcia złożoności obecnych procedur ekstradycyjnych
i związanej z nimi możliwości przewlekania postępowania. Dominująca do dziś między Państwami Członkowskimi tradycyjna współpraca w zakresie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości powinna zostać zastąpiona przez system swobodnego przepływu orzecznictwa sądowego w sprawach karnych, obejmujący zarówno decyzje prawomocne i jak i nieprawomocne.
(6) Europejski nakaz aresztowania, przewidziany w niniejszej decyzji ramowej stanowi pierwszy konkretny środek w dziedzinie prawa karnego wprowadzający zasadę wzajemnego uznawania, którą Rada Europejska określa jako „kamień węgielny” współpracy sądowej.
(7) Jako, że cel, jakim jest zastąpienie systemu wielostronnej ekstradycji zbudowany na fundamencie Europejskiej Konwencji o ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 r. nie może zostać w sposób wystarczający osiągnięty przez działające jednostronnie Państwa Członkowskie, a natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii Rada może przyjąć odpowiednie środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej i art. 5 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Zgodnie z zasadą proporcjonalności, wymienioną w tym ostatnim artykule, niniejsza decyzja ramowa nie wykracza poza środki niezbędne dla osiągnięcia tego celu.
(8) Decyzje w sprawie wykonywania europejskiego nakazu aresztowania należy poddawać należytym kontrolom, co oznacza, że organ sądowy Państwa Członkowskiego, na terytorium, którego osoba, której wniosek dotyczy została aresztowana, zobowiązany jest do podjęcia decyzji w sprawie przekazania tej osoby.
(9) Rolę władz centralnych w wykonywaniu europejskiego nakazu aresztowania należy ograniczyć do pomocy praktycznej i administracyjnej.
(10) Mechanizm europejskiego nakazu aresztowania opiera się na wysokim stopniu zaufania w stosunkach między Państwami Członkowskimi. Jego wykonanie można zawiesić jedynie w przypadku poważnego i trwałego naruszenia przez jedno z Państw Członkowskich zasad określonych w art. 6 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, ustalonych przez Radę na podstawie art. 7 ust. 1 wymienionego Traktatu ze skutkami określonymi w jego art. 7 ust. 2.
(11) W stosunkach między Państwami Członkowskimi europejski nakaz aresztowania powinien zastąpić wszystkie wcześniejsze instrumenty dotyczące ekstradycji, łącznie
z przepisami tytułu III Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen, dotyczącymi ekstradycji.
(12) Niniejsza decyzja ramowa respektuje prawa podstawowe i przestrzega zasad uznanych w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej oraz tych, które znajdują odbicie w Karcie Podstawowych Praw Unii Europejskiej, w szczególności w jej rozdziale VI. Żadnego z przepisów niniejszej decyzji ramowej nie należy interpretować jako zakazującego odmowy przekazania osoby, w odniesieniu, do której europejski nakaz aresztowania został wydany, kiedy istnieją, oparte o obiektywne przesłanki, podstawy do przypuszczania, że wymieniony nakaz aresztowania został wydany w celu ścigania lub ukarania osoby ze względu na jej płeć, rasę, religię, pochodzenie etniczne, obywatelstwo, język, poglądy polityczne lub orientację seksualną, lub, że jej sytuacja może ulec pogorszeniu z jednej z tych przyczyn.
Niniejsza decyzja ramowa nie uniemożliwia Państwu Członkowskiemu stosowania własnych norm konstytucyjnych odnoszących się do sprawiedliwego procesu, wolności zrzeszania się, wolności prasy i wolności słowa w innych mediach.
(13) Żadna osoba nie może zostać usunięta, wydalona, lub ekstradowana do państwa,
w którym istnieje poważne ryzyko, że zostanie ona skazana na karę śmierci, poddana torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karze.
(14) Jako, że wszystkie Państwa Członkowskie ratyfikowały Konwencję Rady Europy z dnia
28 stycznia 1981 r. o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych, dane osobowe przetwarzane w kontekście wykonania niniejszej decyzji ramowej powinny być chronione zgodnie z zasadami wymienionej Konwencji,
PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ RAMOWĄ:
ROZDZIAŁ 1
ZASADY OGÓLNE
Artykuł 1
Definicja europejskiego nakazu aresztowania i zobowiązania do jego wykonania
1. Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną przez Państwo Członkowskie w celu aresztowania i przekazania przez inne Państwo Członkowskie osoby, której dotyczy wniosek w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego.
2. Państwa Członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu
o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej.
3. Niniejsza decyzja ramowa nie skutkuje modyfikacją obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawa zawartych w art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej.
Artykuł 2
Zakres stosowania europejskiego nakazu aresztowania
1. Europejski nakaz aresztowania może zostać wydany w przypadku czynów, które
w świetle prawa obowiązującego w wydającym nakaz Państwie Członkowskim zagrożone są karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o maksymalnym wymiarze co najmniej 12 miesięcy albo w przypadku, gdy zapadł wyrok lub wydano środek zabezpieczający o wymiarze, co najmniej czterech miesięcy.
2. Następujące przestępstwa, jeśli w wydającym nakaz Państwie Członkowskim zagrożone są karą pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym o wymiarze, co najmniej trzech lat i jako określone prawem wydającego nakaz Państwa Członkowskiego, stanowią na warunkach niniejszej decyzji ramowej podstawę, bez weryfikacji pod kątem podwójnej odpowiedzialności karnej za popełniony czyn, do przekazania na mocy europejskiego nakazu aresztowania:
- udział w organizacjach przestępczych,
- terroryzm,
- handel ludźmi,
- seksualne wykorzystywanie dzieci i pornografia dziecięca,
- nielegalny handel środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi,
- nielegalny handel bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi,
- korupcja,
- nadużycia finansowe, w tym mające negatywny wpływ na interesy finansowe Wspólnot Europejskich w rozumieniu Konwencji z dnia 26 lipca 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich,
- pranie wpływów pieniężnych z przestępczości,
- fałszowanie walut, w tym waluty euro,
- przestępczość komputerowa
- przestępczość w dziedzinie ochrony środowiska, w tym nielegalny handel zagrożonymi gatunkami zwierząt i roślin oraz ich odmianami,
- ułatwianie bezprawnego wjazdu i stałego przebywania,
- zabójstwo, ciężkie uszkodzenie ciała,
- nielegalny handel organami i tkankami ludzkimi,
- porwanie, bezprawne przetrzymywanie i branie zakładników,
- rasizm i ksenofobia,
- kradzież zorganizowana lub rozbój z bronią w ręku,
- nielegalny handel przedmiotami kultury, w tym antykami i dziełami sztuki,
- oszustwo,
- ściąganie haraczy i wymuszanie,
- podrabianie towarów i piractwo,
- fałszowanie dokumentów urzędowych i handel nimi,
- fałszowanie środków płatniczych,
- nielegalny handel substancjami hormonalnymi i innymi środkami pobudzającymi wzrost,
- nielegalny handel materiałami jądrowymi lub radioaktywnymi,
- handel kradzionymi pojazdami,
- gwałt,
- podpalenie,
- przestępstwa podlegające jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego,
- bezprawne zajęcie samolotu / statku,
- sabotaż.
3. Rada może w każdej chwili podjąć decyzję, stanowiąc jednomyślnie po konsultacji
z Parlamentem Europejskim na warunkach ustanowionych w art. 39 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, o dodaniu innych rodzajów przestępstw do wykazu zawartego w ust. 2. Rada bada, w świetle sprawozdania przedłożonego przez Komisję na podstawie art. 34 ust. 3, czy wykaz ten należy poszerzyć lub zmienić.
4. Dla przestępstw innych niż określone ust. 2, przekazanie następuje pod warunkiem, że czyny, za które wydaje się europejski nakaz aresztowania, stanowią przestępstwo
w rozumieniu prawa wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego, niezależnie od składowych elementów naruszeń prawa karnego lub ich opisu.
Artykuł 3
Obligatoryjna odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania
Właściwy sądowy organ Państwa Członkowskiego wykonującego europejski nakaz aresztowania (zwany dalej „wykonującym nakaz organem sądowym”) odmawia wykonania europejskiego nakazu aresztowania w następujących przypadkach:
1. jeśli przestępstwo będące podstawą nakazu aresztowania jest objęte amnestią
w wykonującym nakaz Państwie Członkowskim, w przypadku gdy przestępstwo to podlega jurysdykcji państwa z mocy jego prawa karnego;
2. jeśli wykonujący nakaz organ sądowy zostaje poinformowany, że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek zapadło w związku z popełnieniem tych samych czynów prawomocne orzeczenie w Państwie Członkowskim, z zastrzeżeniem, że jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest wykonywana, lub też nie może być dłużej wykonywana w świetle prawa Państwa Członkowskiego, w którym nastąpiło skazanie;
3. jeśli w świetle prawa państwa wykonującego nakaz osoba podlegająca europejskiemu nakazowi aresztowania z uwagi na jej wiek nie może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej za czyny, stanowiące podstawę wydania nakazu aresztowania.
Artykuł 4
Fakultatywna odmowa wykonania europejskiego nakazu aresztowania
Wykonujący nakaz organ sądowy może odmówić wykonania europejskiego nakazu aresztowania, gdy:
1. w jednym z przypadków wymienionych w art. 2 ust. 4 czyn, który stanowi podstawę wydania europejskiego nakazu aresztowania, nie stanowi przestępstwa w świetle prawa wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego; jednakże w odniesieniu do przestępstw związanych z podatkami, lub opłatami, należnościami celnymi i wymianą walut obcych, wykonania europejskiego nakazu aresztowania nie można odmówić na tej podstawie, iż prawo wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego nie nakłada tego samego rodzaju podatku lub cła, lub nie zawiera tego samego rodzaju zasad w odniesieniu do podatków, opłat, należności celnych i wymiany walut, jak prawo wydającego nakaz Państwa Członkowskiego;
2. w przypadku gdy osoba podlegająca europejskiemu nakazowi aresztowania jest ścigana w wykonującym nakaz Państwie Członkowskim za ten sam czyn, który stanowi podstawę wydania europejskiego nakazu aresztowania;
3. w przypadku, gdy organy sądowe wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego zdecydują nie ścigać za przestępstwo stanowiące podstawę wydania europejskiego nakazu aresztowania albo wstrzymać postępowanie sądowe, lub w przypadku gdy
w Państwie Członkowskim w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek w odniesieniu do tych samych czynów zapadło prawomocne orzeczenie, co chroni ją przed dalszym postępowaniem sądowym;
4. w przypadku gdy zgodnie z prawodawstwem wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego ściganie karne lub ukaranie osoby, której dotyczy wniosek jest ustawowo zakazane i gdy czyny podlegają jurysdykcji tego Państwa Członkowskiego na podstawie jego prawa karnego;
5. jeśli wykonujący nakaz organ sądowy zostaje powiadomiony, że w stosunku do osoby, której dotyczy wniosek zapadło, odnośnie tych samych czynów, prawomocne orzeczenie państwie trzecim z zastrzeżeniem, że jeśli została orzeczona kara, to została ona wykonana lub jest aktualnie wykonywana, albo w myśl prawa kraju skazania nie może być dłużej wykonywana;
6. jeśli europejski nakaz aresztowania został wydany w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego, a osoba, której dotyczy wniosek jest obywatelem wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego lub w tym państwie stale przebywa, a państwo to zobowiązuje się wykonać karę pozbawienia wolności lub środek zabezpieczający zgodnie z jego prawem krajowym;
7. w przypadku gdy europejski nakaz aresztowania odnosi się do przestępstw, które:
w świetle prawa wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego są traktowane jako popełnione w całości bądź w części na terytorium wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego lub w miejscu traktowanym jako jego terytorium; lub
b) są popełnione poza terytorium wydającego nakaz Państwa Członkowskiego,
a prawo wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego nie dopuszcza ścigania przestępstw tego rodzaju, jeśli popełnione zostają poza jego terytorium.
Artykuł 5
Gwarancje ze strony wydającego nakaz Państwa Członkowskiego udzielane
w szczególnych przypadkach
Wykonanie europejskiego nakazu aresztowania przez wykonujący nakaz organ sądowy może, z mocy prawa wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego, podlegać następującym warunkom:
1. w przypadku gdy europejski nakaz aresztowania wydaje się w celu wykonania wyroku lub środków zabezpieczających nałożonych decyzją podjętą in absentia i jeśli osoba, której to dotyczy nie została wezwana do osobistego lub w jakikolwiek inny sposób powiadomiona o dacie i miejscu stawienia się, co doprowadziło do wydania decyzji in absentia, przekazanie następuje pod warunkiem, że wydający nakaz organ sądowy udziela zapewnienia uznanego za równoważne gwarancji za osobę, która podlega europejskiemu nakazowi aresztowania, że będzie ona miała możliwość składać wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy w wydającym nakaz Państwie Członkowskim być obecny podczas wydania orzeczenia;
2. jeśli przestępstwo, stanowiące podstawę europejskiego nakazu aresztowania, zagrożone jest karą dożywotniego pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym, wykonanie przedmiotowego nakazu aresztowania następuje pod warunkiem, że
w systemie prawnym wydającego nakaz Państwa Członkowskiego istnieją przepisy dopuszczające rewizję wymiaru kary lub zastosowanych środków, dokonywanych na wniosek lub najpóźniej po upływie 20 lat, albo wystąpienie o zastosowanie prawa łaski, o co osoba ta ma prawo się ubiegać na mocy obowiązującego w wydającym nakaz Państwie Członkowskim prawa lub praktyki, mając na celu uniknięcie wykonania takiej kary lub środka zabezpieczającego;
3. w przypadku gdy osoba, której dotyczy europejski nakaz aresztowania do celów ścigania, jest uznawana za obywatela lub osobę stale przebywającą w wykonującym nakaz Państwie Członkowskim, przekazanie następuje pod warunkiem, że osoba ta po rozprawie zostaje przekazana do wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego w celu odbycia tam kary pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego, orzeczonych w wydającym nakaz Państwie Członkowskim.
Artykuł 6
Właściwe organy sądowe
1. Wydającym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wydającego nakaz Państwa Członkowskiego, właściwego dla wydania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym Państwie.
2. Wykonującym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego, właściwego dla wykonania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym Państwie.
3. Każde Państwo Członkowskie powiadamia Sekretariat Generalny Rady o właściwym
w świetle jego prawa organie sądowym.
Artykuł 7
Powołanie organu centralnego
1. Każde Państwo Członkowskie może wyznaczyć organ centralny lub, jeśli jego system prawny przewiduje taką możliwość, więcej niż jeden organ centralny wspomagający właściwe organy sądowe.
2. Państwo Członkowskie może, jeśli to wskazane z uwagi na uwarunkowania organizacyjne jego wewnętrznego systemu sądowego, nałożyć na organ lub organy centralne odpowiedzialność za urzędowe przekazywanie i odbiór europejskich nakazów aresztowania, jak również za wszelką inną odnośną korespondencję urzędową.
Państwo Członkowskie pragnące wykorzystać możliwości wynikające z niniejszego artykułu powiadamiają Sekretariat Generalny Rady odnośnie do wyznaczonego organu lub organów centralnych. Powiadomienia te wiążą wszystkie organy wydającego nakaz Państwa Członkowskiego.
Artykuł 8
Treść i forma europejskiego nakazu aresztowania
1. Europejski nakaz aresztowania zawiera następujące informacje podawane zgodnie
z formularzem znajdującym się w Załączniku:
a) tożsamość i obywatelstwo osoby, do której skierowany jest wniosek;
b) nazwisko i imię, adres, telefon i faks oraz adres e-mail wydającego nakaz organu sądowego;
c) dowody istnienia podlegającego wykonaniu wyroku, środka zabezpieczającego lub jakiegokolwiek innego podlegającej wykonaniu orzeczenia sądowego mającego analogiczny skutek prawny, a wchodzący w zakres art. 1 i 2;
d) charakter i kwalifikacja prawna przestępstwa, szczególnie w odniesieniu do art. 2;
e) opis okoliczności popełnienia przestępstwa, w tym jego czas i miejsce oraz stopień jego popełnienia przez osobę, której dotyczy wniosek;
f) orzeczona kara, jeśli istnieje prawomocny wyrok, lub skala przewidzianych za to przestępstwo kar w świetle prawodawstwa wydającego nakaz Państwa Członkowskiego;
g) jeśli to możliwe, inne skutki przestępstwa.
2. Europejski nakaz aresztowania należy przetłumaczyć na język urzędowy lub jeden
z języków urzędowych wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego. Każde z Państw Członkowskich może, w chwili przyjęcia niniejszej decyzji ramowej lub w terminie późniejszym, stwierdzić w deklaracji złożonej w Sekretariacie Generalnym Rady, iż przyjmie tłumaczenie w jednym lub większej liczbie języków urzędowych instytucji Wspólnot Europejskich.
ROZDZIAŁ 2
PROCEDURA PRZEKAZYWANIA
Artykuł 9
Przekazywanie europejskiego nakazu aresztowania
1. Jeśli znane jest miejsce pobytu osoby, której dotyczy wniosek, wydający nakaz organ sądowy może przekazać europejski nakaz aresztowania bezpośrednio do wykonującego nakaz organu sądowego.
2. Wydający nakaz organ sądowy może, w każdym przypadku, podjąć decyzję
o zamieszczeniu wezwania do osoby, której dotyczy wniosek za pośrednictwem Systemu Informacyjnego Schengen (SIS).
3. Wezwanie takie odnosi skutek prawny zgodnie z przepisami art. 95 Konwencji wykonawczej z dnia 19 czerwca 1990 r. do Układu z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r.
w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach. Wpis umieszczony
w Systemie Informacyjnym Schengen jest równoznaczne z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania wraz z towarzyszącymi mu informacjami określonymi w art. 8 ust. 1.
Na okres przejściowy, do czasu, gdy możliwe będzie przekazanie przez SIS wszystkich informacji określonych w art. 8, wezwanie stanowi równoważny odpowiednik europejskiego nakazu aresztowania do czasu przez odbioru wykonujący nakaz organ sądowy egzemplarza oryginalnego w wymaganej i odpowiedniej formie.
Artykuł 10
Szczegółowe procedury przekazywania europejskiego nakazu aresztowania
1. Jeśli wydający nakaz organ sądowy nie zna właściwego wykonującego nakaz organu sądowego, może on wszcząć niezbędne dochodzenie, w tym przez punkty kontaktowe Europejskiej Sieci Sądowej, w celu uzyskania tych informacji od wykonującego nakaz Państwo Członkowskiego.
2. Jeśli wydający nakaz organ sądowy wyraża takie życzenie, przekazanie może nastąpić poprzez bezpieczny telekomunikacyjny system Europejskiej Sieci Sądowej.
3. Jeśli skorzystanie z elektronicznych usług SIS nie jest możliwe, wydający nakaz organ sądowy może skorzystać z usług Interpolu, aby ten przekazał europejski nakaz aresztowania.
4. Wydający nakaz organ sądowy może przesłać europejski nakaz aresztowania przez dowolne bezpieczne środki zapewniające zachowanie zapisu pisemnego w sposób pozwalający wykonującemu nakaz Państwu Członkowskiemu na stwierdzenie jego autentyczności.
5. Wszelkie trudności wiążące się z przekazywaniem lub stwierdzaniem autentyczności jakiegokolwiek dokumentu niezbędnego do wykonania europejskiego nakazu aresztowania rozwiązuje się w drodze bezpośrednich kontaktów między zaangażowanymi organami sądowymi lub, gdy sytuacja tego wymaga, przy zaangażowaniu organów centralnych Państw Członkowskich.
6. Jeśli organ, który otrzymuje europejski nakaz sądowy nie jest właściwy do jego rozpatrzenia i wykonania, przesyła on automatycznie europejski nakaz aresztowania do właściwego organu swego Państwa Członkowskiego oraz powiadamia odpowiednio wydający nakaz organ sadowy.
Artykuł 11
Prawa osoby, której dotyczy wniosek
1. W momencie aresztowania osoby, której dotyczy wniosek, wykonujący nakaz właściwy organ sądowy, zgodnie z prawem krajowym, powiadamia tę osobę o europejskim nakazie aresztowania i jego treści, a także o możliwości wyrażenia przez tę osobę zgody na jej przekazanie wydającemu nakaz organowi sądowemu.
2. Osoba, której dotyczy wniosek aresztowana w celach wykonania europejskiego nakazu aresztowania ma prawo do korzystania z pomocy prawnej i do pomocy tłumacza zgodnie
z prawem krajowym wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego.
Artykuł 12
Utrzymanie aresztu osoby, której dotyczy wniosek
Kiedy osoba zostaje aresztowana na podstawie europejskiego nakazu aresztowania, wykonujący nakaz organ sądowy podejmuje decyzję, czy osoba ta powinna pozostać zatrzymana, zgodnie z prawem Państwa Członkowskiego wykonującego europejski nakaz aresztowania. Osoba ta może być zwolniona tymczasowo w dowolnym terminie zgodnie
z prawem krajowym wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego pod warunkiem, że właściwy organ Państwa Członkowskiego, o którym mowa, podejmuje wszelkie środki, jakie uważa za niezbędne, aby zapobiec ucieczce tej osoby.
Artykuł 13
Zgoda na przekazanie
1. Jeśli aresztowana osoba powiadamia, że zgadza się na przekazanie, to zgoda ta oraz,
w odpowiednich przypadkach, zrzeczenie się prawa do skorzystania z zasady szczególności, wymienionej w art. 27 ust. 2, wyraża to przed wykonującym nakaz organem sądowym zgodnie z prawem krajowym wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego.
2. Każde Państwo Członkowskie przyjmuje środki niezbędne, aby zapewnić, że zgoda ta oraz, w odpowiednich przypadkach, zrzeczenie się, określone w ust. 1, zostały wyrażone
w sposób wykazujący, że osoba, której to dotyczy, wyraziła je dobrowolnie i w pełnej świadomości tego konsekwencji. W tym celu osoba, której dotyczy wniosek ma prawo do korzystania z pomocy prawnej.
3. Zgoda oraz, w razie potrzeby, zrzeczenie się określone w ust. 1, zostają formalnie zarejestrowane zgodnie z procedurą przewidzianą w prawie krajowym wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego.
4. Zgoda nie może zostać cofnięta. Każde Państwo Członkowskie może jednak przewidzieć, że zgoda oraz, w odpowiednich przypadkach, zrzeczenie się, mogą zostać cofnięte zgodnie z zasadami mającymi zastosowanie z mocy prawa krajowego. W takim przypadku okres między datą wyrażenia zgody i jej cofnięcia nie jest brany pod uwagę przy określaniu terminów ustanowionych w art. 17. Państwo Członkowskie, które pragnie odwołać się do tej możliwości, w momencie przyjęcia niniejszej decyzji ramowej odpowiednio powiadamia o tym Sekretariat Generalny Rady i wskazuje procedury, według których cofnięcie zgody jest możliwe, a także powiadamia o wszelkich zmianach w tych procedurach.
Artykuł 14
Sądowe przesłuchanie osoby, której dotyczy wniosek
W przypadku, gdy osoba aresztowana nie wyraża zgody na jej przekazanie, jak to określono w art. 13, ma prawo do przesłuchania przez wykonujący nakaz organ sądowy zgodnie
z prawem wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego.
Artykuł 15
Decyzja o przekazaniu
1. Decyzję o tym, czy dana osoba ma zostać przekazana, podejmuje wykonujący nakaz organ sądowy z uwzględnieniem terminów i zgodnie z warunkami określonymi w niniejszej decyzji ramowej.
2. Jeśli wykonujący organ sądowy uważa informacje przekazane przez wydające nakaz Państwo Członkowskie za niewystarczające do celów podjęcia decyzji o przekazaniu, występuje o bezzwłoczne przekazanie niezbędnych informacji uzupełniających,
w szczególności w odniesieniu do art. 3-5 oraz art. 8, oraz może ustalić termin ich otrzymania, z uwzględnieniem konieczności zachowania terminu określonego w art. 17.
3. Wydający nakaz organ sądowy może w dowolnym terminie przesyłać wszelkie dodatkowe przydatne informacje do wykonującego nakaz organu sądowego.
Artykuł 16
Decyzja w wypadku zbiegu wniosków
1. Jeśli dwa lub więcej Państw Członkowskich wydało europejskie nakazy aresztowania
w odniesieniu do tej samej osoby, decyzję, co do tego, który z europejskich nakazów aresztowania podlega wykonaniu podejmuje wykonujący nakaz organ sądowy po wnikliwym rozpatrzeniu wszystkich okoliczności, w szczególności stopnia powagi przestępstw i miejsca ich popełnienia, odnośnych dat wydania europejskich nakazów aresztowania oraz na podstawie rozeznania, czy poszczególne nakazy wydano w celach ścigania, czy też pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego.
2. Przy podejmowaniu decyzji określonej w ust. 1 wykonujący nakaz organ sądowy może zasięgnąć porady ze strony Eurojustu.
3. W wypadku zaistnienia konfliktu między europejskim nakazem aresztowania
a wnioskiem o ekstradycję wysuniętym przez państwo trzecie, decyzję o tym, czy europejski nakaz aresztowania, czy też wniosek o ekstradycję ma pierwszeństwo, podejmuje właściwy organ wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego po wnikliwym rozpatrzeniu wszystkich okoliczności, szczególnie określonych w ust. 1 oraz określonych w mającej tu zastosowanie konwencji.
4. Niniejszy artykuł pozostaje bez uszczerbku dla zobowiązań Państw Członkowskich wynikających ze Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego.
Artykuł 17
Terminy i procedury podejmowania decyzji o wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania
1. Europejski nakaz aresztowania stosuje się i wykonuje w trybie przewidzianym dla spraw niecierpiących zwłoki.
2. W przypadkach, gdy osoba, której dotyczy wniosek wyraża zgodę na swoje przekazanie, ostateczna decyzja w sprawie wykonania europejskiego nakazu aresztowania zostaje podjęta w ciągu 10 dni od wyrażenia zgody.
3. W pozostałych przypadkach ostateczna decyzja o wykonaniu europejskiego nakazu zostaje podjęta w ciągu 60 dni po aresztowaniu osoby, której dotyczy wniosek.
4. W sytuacji, gdy w szczególnych przypadkach europejski nakaz aresztowania nie może zostać wykonany w terminie ustanowionym w ust. 2 lub 3, wykonujący nakaz organ sądowy niezwłocznie powiadamia o tym wydający nakaz organ sądowy, podając przyczyny zwłoki. W takim przypadku terminy mogą zostać przedłużone o dalsze 30 dni.
5. Do czasu podjęcia przez wykonujący nakaz organ sądowy ostatecznej decyzji
w sprawie europejskiego nakazu aresztowania, zapewnia on, że warunki materialne niezbędne do skutecznego przekazania tej osoby pozostają spełnione.
6. W przypadku odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania należy podać jej przyczyny.
7. W przypadku, gdy w wyjątkowych okolicznościach któreś z Państw Członkowskich nie jest w stanie dotrzymać terminów przewidzianych w niniejszym artykule, powiadamia ono o tym fakcie Eurojust, podając przyczyny zwłoki. Ponadto Państwo Członkowskie, które doświadcza kolejnych opóźnień ze strony drugiego Państwa Członkowskiego w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania, powiadamia o tym Radę w celu dokonania oceny wdrożenia niniejszej decyzji ramowej na szczeblu Państwa Członkowskiego.
Artykuł 18
Sytuacja przed podjęciem decyzji
1. W przypadku, gdy europejski nakaz aresztowania zostaje wydany w celu przeprowadzenia sądowego postępowania karnego, wykonujący organ sądowy musi:
a) wyrazić zgodę na przesłuchanie osoby, której wniosek dotyczy, zgodnie z art. 19;
b) albo wyrazić zgodę na czasowe przekazanie osoby, której wniosek dotyczy.
2. Warunki i czas trwania czasowego przekazania ustala się w drodze wzajemnego porozumienia między organem wydającym i organem wykonującym nakaz.
3. W przypadku przekazania czasowego, osobie tej należy zapewnić możliwość powrotu do wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego, aby mogła tam wziąć udział
w przesłuchaniach jej dotyczących, jako strona w procedurze przekazania.
Artykuł 19
Przesłuchiwanie osoby przed podjęciem decyzji
1. Osobę, której dotyczy wniosek przesłuchuje organ sądowy w asyście drugiej osoby wyznaczonej zgodnie z prawem Państwa Członkowskiego obowiązującym dla wnioskującego sądu.
2. Osobę, której dotyczy wniosek przesłuchuje się zgodnie z prawem wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego i na warunkach ustalonych w drodze wzajemnego porozumienia między organem sądowym wydającym i organem sądowym wykonującym nakaz.
3. Aby zapewnić należyte stosowanie niniejszego artykułu oraz ustalonych warunków, wykonujący nakaz właściwy organ sądowy może wyznaczyć drugi organ sądowy w swoim Państwie Członkowskim do wzięcia udziału w przesłuchaniu osoby, której dotyczy wniosek.
Artykuł 20
Przywileje i immunitety
1. W przypadku, gdy osobie, której dotyczy wniosek przysługuje jakiś przywilej bądź immunitet jurysdykcyjny lub egzekucyjny w wykonującym nakaz Państwie Członkowskim, nie rozpoczyna się bieg terminów określonych w art. 17 i nie są one liczone od dnia, kiedy wykonujący nakaz organ sądowy zostaje powiadomiony o fakcie, że dany przywilej lub immunitet zostały uchylone.
Wykonujące nakaz Państwo Członkowskie składa zapewnienie, że warunki materialne konieczne dla skutecznego przekazania są spełnione w momencie, gdy osobie, której dotyczy wniosek nie przysługuje już przywilej bądź immunitet.
2. W przypadku, gdy w sprawie uchylenia przywileju lub immunitetu właściwy jest organ wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego, wykonujący nakaz organ sądowy wzywa go do bezzwłocznego skorzystania z tego uprawnienia. W przypadku, gdy moc uchylenia przywileju bądź immunitetu spoczywa w gestii organu innego państwa lub organizacji międzynarodowej, wydający nakaz organ sądowy występuje o skorzystanie z tego uprawnienia.
Artykuł 21
Konkurencyjne wobec siebie zobowiązania międzynarodowe
Niniejsza decyzja ramowa nie uchybia zobowiązaniom wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego w przypadku, gdy osoba, której dotyczy wniosek zostaje ekstradowana do tego Państwa Członkowskiego z państwa trzeciego i w przypadku, gdy osoba ta jest chroniona przepisami porozumienia, na mocy, którego została poddana ekstradycji
z uwzględnieniem uprawnień szczególnych. Wykonujące nakaz Państwo Członkowskie podejmuje wszelkie środki niezbędne dla bezzwłocznego zażądania zgody państwa, z którego osoba, której wniosek dotyczy została ekstradowana tak, by mogła ona zostać przekazana Państwu Członkowskiemu, które wydało europejski nakaz aresztowania. Nie rozpoczyna się bieg terminów określonych w art. 17 do dnia, w którym wygasają te szczególne uprawnienia. Do czasu wydania decyzji Państwa, z którego osoba, której dotyczy wniosek została ekstradowana, wykonujące nakaz Państwo Członkowskie składa zapewnienie, że warunki materialne konieczne dla skutecznego przekazania pozostają spełnione.
Artykuł 22
Powiadomienie o decyzji
Wykonujący nakaz organ sądowy niezwłocznie powiadamia wydający nakaz organ sądowy
o decyzji w sprawie czynności, które mają zostać podjęte w sprawie europejskiego nakazu aresztowania.
Artykuł 23
Terminy przekazania
1. Osoba, której dotyczy wniosek zostaje przekazana tak szybko, jak to możliwe, w dniu uzgodnionym przez zainteresowane organy.
2. Osoba ta zostaje przekazana najpóźniej po upływie 10 dni od daty wydania prawomocnej decyzji w sprawie wykonania europejskiego nakazu aresztowania.
3. Jeśli przekazanie osoby, której dotyczy wniosek w terminie ustanowionym
w ust. 2 udaremniają okoliczności niezależne od któregokolwiek z Państw Członkowskich, wykonujące i wydające nakaz organy sądowe niezwłocznie porozumiewają się ze sobą
i ustalają nowy termin przekazania. W takim przypadku przekazanie ma miejsce w ciągu
10 dni od w ten sposób uzgodnionej nowej daty.
4. Wyjątkowo przekazanie może być czasowo odroczone z ważnych przyczyn natury humanitarnej, na przykład, gdy zachodzą poważne podstawy do przypuszczenia, że zagrozi to w sposób ewidentny życiu lub zdrowiu osoby, której dotyczy wniosek. Wykonanie europejskiego nakazu aresztowania ma miejsce w terminie możliwie najkrótszym po ustąpieniu tych podstaw. Wykonujący nakaz organ sądowy niezwłocznie powiadamia wydający nakaz organ sądowy o ustaleniu nowej daty przekazania. W tym przypadku przekazanie ma miejsce w ciągu 10 dni od w ten sposób uzgodnionej nowej daty.
5. Po upłynięciu terminów określonych w ust. 2-4 osoba nadal przebywająca w areszcie powinna zostać zwolniona.
Artykuł 24
Przekazanie odroczone lub warunkowe
1. Wykonujący nakaz organ sądowy może, po podjęciu decyzji o wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania, odroczyć przekazanie osoby, której dotyczy wniosek tak, że może ona być sądzona w wykonującym nakaz Państwie Członkowskim lub, jeśli już jest skazana, może ona odbywać na swoim terytorium karę orzeczoną na podstawie czynu innego, niż wymieniony w europejskim nakazie aresztowania.
2. Zamiast odroczenia przekazania, wykonujący nakaz organ sądowy może czasowo przekazać osobę, której dotyczy wniosek wydającemu nakaz Państwu Członkowskiemu na warunkach podlegających ustaleniu w drodze wzajemnego porozumienia między wykonującym i wydającym nakaz organami sądowymi. Porozumienie to sporządza się na piśmie, a jego warunki wiążą wszystkie organy wydającego nakaz Państwa Członkowskiego.
Artykuł 25
Tranzyt
1. Każde Państwo Członkowskie, za wyjątkiem sytuacji, gdy korzysta z możliwości odmowy przekazania w sytuacji, gdy tranzyt obywatela lub rezydenta jest wnioskowany
w celu pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego, zezwala na tranzyt przez swoje terytorium osoby, której dotyczy wniosek pod warunkiem przekazania informacji o:
a) tożsamości i obywatelstwie osoby podlegającej europejskiemu nakazowi aresztowania;
b) istnieniu europejskiego nakazu aresztowania;
c) charakterze i prawnej kwalifikacji przestępstwa;
d) prawnym opisie okoliczności przestępstwa, łącznie z datą i miejscem jego popełnienia.
W przypadku, gdy osoba, która podlega europejskiemu nakazowi aresztowania do celów przeprowadzenia postępowania uznawana jest za obywatela lub rezydenta Państwa Członkowskiego tranzytu, tranzyt może zostać objęty warunkiem, że osoba ta po rozprawie zostaje przekazana Państwu Członkowskiemu tranzytu w celu odbycia kary pozbawienia wolności lub wykonania środka zabezpieczającego orzeczonych wobec niej w wydającym nakaz Państwie Członkowskim.
2. Każde Państwo Członkowskie wyznacza organ odpowiedzialny za odbiór wniosków tranzytowych oraz niezbędnych dokumentów, jak również wszelkiej innej korespondencji urzędowej dotyczącej wniosków tranzytowych. Państwa Członkowskie powiadamiają o tym wyznaczeniu Sekretariat Generalny Rady.
3. Wniosek tranzytowy i informacje wymienione w ust. 1 mogą być kierowane do organu wyznaczonego na mocy ust. 2 z użyciem dowolnych środków pod warunkiem, że zapewniają one zachowanie zapisu pisemnego. Państwo Członkowskie tranzytu powiadamia o swojej decyzji z użyciem tej samej procedury.
4. Niniejsza decyzja ramowa nie ma zastosowania w przypadku przewozu drogą lotniczą bez przewidzianej rozkładem lotu przerwy w podróży. Jednakże, jeśli dochodzi do nieuwzględnionego w rozkładzie lądowania, wydające nakaz Państwo Członkowskie dostarcza organowi wyznaczonemu na mocy ust. 2 informacji przewidzianych w ust. 1.
5. W przypadku, gdy tranzyt dotyczy osoby, która ma zostać ekstradowana z państwa trzeciego do Państwa Członkowskiego, niniejszy artykuł będzie miał zastosowanie mutatis mutandis. W szczególności uważa się, że wyrażenie „europejski nakaz aresztowania” należy zastąpić wyrażeniem „wniosek o ekstradycję”.
ROZDZIAŁ 3
SKUTKI PRZEKAZANIA
Artykuł 26
Zaliczenie okresu zatrzymania odbytego w wykonującym nakaz Państwie Członkowskim
1. Wydające nakaz Państwo Członkowskie zalicza wszystkie okresy zatrzymania zaistniałe w wyniku wykonania europejskiego nakazu aresztowania do ogólnego wymiaru czasowego zatrzymania, które ma być odbyte w wydającym nakaz Państwie Członkowskim jako skutek orzeczenia o pozbawieniu wolności lub wydania środka zabezpieczającego.
2. W tym celu wszystkie informacje dotyczące wymiaru czasowego zatrzymania osoby, której dotyczy wniosek na podstawie europejskiego nakazu aresztowania zostają przekazane przez wykonujący nakaz organ sądowy lub organ centralny wyznaczony na mocy art. 7 do wydającego nakaz organu sądowego w momencie przekazania.
Artykuł 27
Możliwość ścigania za inne przestępstwa
1. Każde Państwo Członkowskie może notyfikować Sekretariatowi Generalnemu Rady, że w jego stosunkach z innymi Państwami Członkowskimi, które wystosowały podobną notyfikację, domniemana jest zgoda na ściganie, skazanie lub zatrzymanie w związku
z pozbawieniem wolności lub wykonaniem środka zabezpieczającego za przestępstwo popełnione przed przekazaniem osoby inne niż to, z powodu, którego została przekazana chyba, że w przypadku szczególnym wykonujący nakaz organ sądowy stanowi inaczej
w swojej decyzji w sprawie przekazania.
2. Z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 1 i 3, osoba przekazana może nie być ścigana, skazana lub w inny sposób pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem inne niż to, za które została przekazana.
3. Ust. 2 nie stosuje się w następujących przypadkach:
a) kiedy osoba mająca możliwość opuszczenia terytorium Państwa Członkowskiego, któremu została przekazana, nie uczyniła tego w ciągu 45 dni od swego ostatecznego zwolnienia, lub wróciła na to terytorium po opuszczeniu go;
b) przestępstwo nie podlega karze pozbawienia wolności lub środkowi zabezpieczającemu;
c) sądowa procedura karna nie daje podstaw do zastosowania środków ograniczających wolność osobistą;
d) kiedy osoba może podlegać karze lub środkowi penitencjarnemu niepolegającemu na pozbawieniu wolności, co w szczególności dotyczy kary finansowej lub środka zastosowanego w jej miejsce, nawet jeśli kara lub środek daje podstawy do ograniczenia jej wolności osobistej;
e) kiedy osoba, co do której uzgodniono, że ma zostać przekazana, równocześnie, jeśli to właściwe, zgodnie z art. 13 odwołuje się do zasady szczególności;
f) kiedy osoba po jej przekazaniu w sposób jednoznaczny odwołuje się do zasady szczególności w odniesieniu do szczególnych przestępstw poprzedzających jej przekazanie. Zrzeczenie się następuje przed właściwymi organami sądowymi wydającego nakaz Państwa Członkowskiego i zostaje zapisane zgodnie z prawem krajowym tego Państwa. Zrzeczenie się sporządza się w taki sposób, aby jego brzmienie wyraźnie świadczyło, iż osoba ta uczyniła to dobrowolnie i w pełnej świadomości konsekwencji. W tym celu osoba ta ma prawo do korzystania z pomocy prawnej;
g) w przypadku gdy wykonujący nakaz organ sądowy, który przekazał osobę, wyraża zgodę zgodnie z ust. 4.
4. Z wnioskiem o wyrażenie zgody występuje się do wykonującego nakaz organu sądowego, z załączeniem informacji określonych w art. 8 ust. 1 oraz tłumaczenia określonego w art. 8 ust. 2. Zgodę taką wyraża się, gdy przestępstwo, wobec którego jest ona wymagana, podlega przekazaniu osoby zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej. Zgody odmawia się w przypadkach wymienionych w art. 3, a ponadto można jej nie udzielić jedynie na podstawie przyczyn wymienionych w art. 4. Decyzję podejmuje się nie później niż po upływie 30 dni po otrzymaniu wniosku.
W przypadku sytuacji określonej w art. 5 wydające nakaz Państwo Członkowskie musi udzielić odnośnych gwarancji.
Artykuł 28
Przekazanie lub wynikająca z niego ekstradycja
1. Każde Państwo Członkowskie może notyfikować Sekretariatowi Generalnemu Rady, że w jego stosunkach z pozostałymi Państwami Członkowskimi, które wystąpiły z podobną notyfikacją, można domniemywać zgodę na przekazanie osoby do Państwa Członkowskiego innego niż wykonujące nakaz Państwo Członkowskie na mocy europejskiego nakazu aresztowania za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem chyba, że w przypadku szczególnym wykonujący nakaz organ sądowy stanowi inaczej w swojej decyzji w sprawie przekazania.
2. W każdym przypadku osoba, która została przekazana Państwu Członkowskiemu wydającemu nakaz na mocy europejskiego nakazu aresztowania może, bez zgody wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego, zostać przekazana do Państwa Członkowskiego innego niż wykonujące nakaz Państwo Członkowskie na mocy europejskiego nakazu aresztowania wydanego za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem w następujących przypadkach:
gdy osoba, której dotyczy wniosek miała możliwość opuszczenia terytorium Państwa Członkowskiego, do którego została przekazana, nie uczyniła tego przed upływem
45 dni od swego ostatecznego zwolnienia lub wróciła na to terytorium po jego opuszczeniu;
gdy osoba, której dotyczy wniosek wyraża zgodę na jej przekazanie do Państwa Członkowskiego innego niż wykonujące nakaz Państwo Członkowskie na mocy europejskiego nakazu aresztowania. Zgodę wyraża się przed właściwymi organami sądowymi wydającego nakaz Państwa Członkowskiego i zapisuje się ją zgodnie
z prawem krajowym tego Państwa. Zapis sporządza się w sposób jednoznacznie świadczący, że osoba, której to dotyczy, wyraziła ją dobrowolnie i w pełnej świadomości tego konsekwencji. W tym celu osoba, której dotyczy wniosek ma prawo do skorzystania z pomocy prawnej;
c) gdy osoby, której dotyczy wniosek nie obejmuje zasada szczególności zgodnie art. 27 ust. 3 lit. a), e), f) i g).
3. Wykonujący nakaz organ sądowy wyraża zgodę na przekazanie osoby do drugiego Państwa Członkowskiego zgodnie z następującymi zasadami:
a) wniosek o wyrażenie zgody zostaje złożony zgodnie z art. 9 i towarzyszą mu informacje określone w art. 8 ust. 1 oraz tłumaczenie określone w art. 8 ust. 2;
b) zgodę wyraża się, gdy przestępstwo, za które się o nią wnioskuje, pociąga za sobą przekazanie osoby zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej;
c) decyzja zostaje podjęta nie później niż przed upływem 30 dni po otrzymaniu wniosku;
d) nie wyraża się zgody w przypadku określonych w art. 3, a ponadto można odmówić jej wyrażenia jedynie na podstawach określonych w art. 4.
W sytuacjach określonych w art. 5, wydające nakaz Państwo Członkowskie musi udzielić przewidzianych dla nich gwarancji.
4. Bez względu na ust. 1, osoba przekazana na mocy europejskiego nakazu aresztowania nie zostaje ekstradowana do państwa trzeciego bez zgody właściwych organów Państwa Członkowskiego, które tę osobę przekazało. Zgodę taką wyraża się zgodnie z konwencjami wiążącymi dla tego Państwa Członkowskiego, jak również zgodnie z jego prawem krajowym.
Artykuł 29
Przekazywanie mienia
1. Na wniosek wydającego nakaz organu sądowego lub z własnej inicjatywy wykonujący nakaz organ sądowy, zgodnie ze swoim prawem krajowym, zajmuje i przekazuje mienie, które:
a) może być potrzebne jako dowód, lub
b) osoba, której dotyczy wniosek zdobyła je w wyniku przestępstwa.
2. Mienie określone w ust. 1 przekazuje się nawet wówczas, gdy europejskiego nakazu aresztowania nie można przeprowadzić z uwagi na zgon lub ucieczkę osoby, której dotyczy wniosek.
3. Jeśli mienie, określone w ust. 1 podlega zajęciu lub konfiskacie na terytorium wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego, to może ono, jeśli mienie jest potrzebne
w związku z toczącym się sądowym postępowaniem karnym, czasowo przetrzymać je lub przekazać wydającemu nakaz Państwu Członkowskiemu, pod warunkiem jego zwrotu.
4. Chronione są wszelkie prawa, jakie wykonujące nakaz Państwo Członkowskie lub strony trzecie mogły nabyć w odniesieniu do mienia określonego w ust. 1. W przypadku, gdy prawa takie istnieją, wydające nakaz Państwo Członkowskie zwraca mienie bez opłat wykonującemu nakaz Państwu Członkowskiemu jak najszybciej po zakończeniu karnego postępowania sądowego.
Artykuł 30
Wydatki
1. Wydatki poniesione na terytorium wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego na wykonanie europejskiego nakazu aresztowania obciążają to Państwo Członkowskie.
2. Wszelkie inne wydatki obciążają wydające nakaz Państwo Członkowskie.
ROZDZIAŁ 4
PRZEPISY OGÓLNE I KOŃCOWE
Artykuł 31
Stosunek do innych instrumentów prawnych
1. Bez uszczerbku dla ich stosowania w relacjach między Państwami Członkowskimi
i państwami trzecimi, niniejsza decyzja ramowa od dnia 1 stycznia 2004 r. zastępuje odnośne przepisy następujących Konwencji, mających zastosowanie w stosunkach między Państwami Członkowskimi w dziedzinie ekstradycji:
a) Europejska Konwencja o ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 r., jej Protokół dodatkowy z dnia 15 października 1975 r., jej drugi Protokół dodatkowy z dnia 17 marca 1978 r., oraz Europejska Konwencja o zwalczaniu terroryzmu z dnia 27 stycznia 1977 r.,
w kwestiach dotyczących ekstradycji;
b) Porozumienie między 12 Państwami Członkowskimi Wspólnot Europejskich w sprawie uproszczenia i unowocześnienia metod przekazywania wniosków ekstradycyjnych
z dnia 26 maja 1989 r.;
c) Konwencja z dnia 10 marca 1995 r. o uproszczeniu procedury ekstradycji między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej;
d) Konwencja z dnia 27 września 1996 r. odnosząca się do przeprowadzania ekstradycji między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej;
e) Tytuł III rozdział 4 Konwencji wykonawczej z dnia 19 czerwca 1990 r. do Układu
z Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. w sprawie stopniowego znoszenia kontroli na wspólnych granicach.
Państwa Członkowskie mogą nadal stosować się do porozumień lub uzgodnień dwustronnych bądź wielostronnych obowiązujących w dniu przyjęcia niniejszej decyzji ramowej w zakresie pozwalającym na szersze i głębsze traktowanie celów niniejszej decyzji ramowej oraz, w dalszej perspektywie, służących upraszczaniu i ułatwianiu procedur przekazywania osób podlegających europejskim nakazom aresztowania.
Państwa Członkowskie mogą zawierać dwustronne lub wielostronne porozumienia
i dokonywać takich uzgodnień po wejściu w życie niniejszej decyzji ramowej w zakresie pozwalającym na szersze i głębsze traktowanie nakazów niniejszej ramowej decyzji oraz,
w dalszej perspektywie, służącym upraszczaniu i ułatwianiu procedur przekazywania osób podlegających europejskim nakazom aresztowania, w szczególności przez ustalanie terminów krótszych niż określone w art. 2 ust. 2, przez dalsze ograniczanie podstaw do odmowy, wymienionych w art. 3 i 4, bądź przez obniżanie progu przewidzianego w art. 2 ust. 1 lub 2.
Porozumienia i uzgodnienia określone w akapicie drugim nie mogą w żadnym przypadku wpływać na stosunki z Państwami Członkowskimi, które nie są ich stronami.
W ciągu trzech miesięcy od daty wejścia w życie niniejszej decyzji ramowej, Państwa Członkowskie notyfikują Radzie i Komisji istnienie określonych w akapicie pierwszym porozumień i uzgodnień, których stosowanie pragną kontynuować.
Państwa Członkowskie notyfikują także Radzie lub Komisji wszelkie nowe porozumienia czy uzgodnienia określone w akapicie drugim, w ciągu trzech miesięcy od ich podpisania.
3. W przypadku, gdy konwencje lub porozumienia określone w ust. 1 stosuje się do terytoriów Państw Członkowskich lub, za których stosunki zewnętrzne odpowiedzialne jest Państwo Członkowskie, a wobec których nie znajduje zastosowania niniejsza decyzja ramowa, instrumenty te nadal regulują stosunki nawiązane między tymi terytoriami
i pozostałymi Państwami Członkowskimi.
Artykuł 32
Przepis przejściowy
1. Wnioski o ekstradycję otrzymane przed dniem 1 stycznia 2004 r. będą nadal podlegały istniejącym instrumentom prawnym odnoszącym się do ekstradycji. Wnioski o ekstradycję otrzymane po tej dacie będą rozpatrywane zgodnie z przepisami przyjętymi przez Państwa Członkowskie na mocy niniejszej decyzji ramowej. Jednakże, każde z Państw Członkowskich może, w momencie przyjęcia niniejszej decyzji ramowej wydać oświadczenie wskazujące na to, że jako wykonujące nakaz Państwo Członkowskie będzie ono nadal postępowało
z wnioskami odnoszącymi się do czynów przestępczych popełnionych przed datą wyszczególnioną we wniosku zgodnie z systemem ekstradycyjnym mającym zastosowanie przed dniem 1 stycznia 2004 r. Data, o której mowa, nie może być późniejsza niż dzień
7 sierpnia 2002 r. Wskazane oświadczenie zostanie opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Może ono zostać wycofane w dowolnym czasie.
Artykuł 33
Przepisy dotyczące Austrii i Gibraltaru
1. Jak dotąd Austria nie zmodyfikowała art. 12 ust. 1 „Auslieferungs-und Rechtshilfegesetz” i najpóźniej do dnia 31 grudnia 2008 r. może ona zezwalać swoim organom sądowym wykonującym nakazy na odmowę stosowania europejskiego nakazu aresztowania, jeśli osoba, której dotyczy wniosek jest obywatelem austriackim i jeśli czyn, za który wydano europejski nakaz aresztowania, nie jest karalny w świetle austriackiego prawa.
2. Niniejszą decyzję ramową stosuje się do Gibraltaru.
Artykuł 34
Wykonanie
1. Państwa Członkowskie podejmują niezbędne środki do wykonania przepisów niniejszej decyzji ramowej do dnia 31 grudnia 2003 r.
2. Państwa Członkowskie przekazują Sekretariatowi Generalnemu Rady i Komisji tekst przepisów transponujących do ich prawa krajowego zobowiązania nałożone na nie z mocy niniejszej decyzji ramowej. W trakcie transpozycji każde Państwo Członkowskie może powiadomić, że bezzwłocznie zacznie stosować niniejszą decyzję ramową w swoich stosunkach z tymi Państwami Członkowskimi, które złożyły podobną notyfikację.
Sekretariat Generalny Rady przekaże Państwom Członkowskim i Komisji informacje otrzymane na mocy art. 7 ust. 2, art. 8 ust. 2, art. 13 ust. 4 i art. 25 ust. 2. Zleci też opublikowanie tych informacji w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.
3. Na podstawie informacji przekazanych przez Sekretariat Generalny Rady, Komisja najpóźniej do dnia 31 grudnia 2004 r. składa Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie w sprawie działania niniejszej decyzji ramowej wraz z towarzyszącymi mu, gdy to konieczne, wnioskami ustawodawczymi.
4. W drugiej połowie roku 2003 r. Rada dokona przeglądu, w szczególności praktycznego stosowania przepisów niniejszej decyzji ramowej przez Państwa Członkowskie, jak również funkcjonowania Systemu Informatycznego Schengen.
Artykuł 35
Wejście w życie
Niniejsza decyzja ramowa wchodzi w życie dwudziestego dna po jej opublikowaniu
w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich.
Sporządzono w Luksemburgu, dnia 13 czerwca 2002 r.
W imieniu Rady
M. Rajoy Brey
Przewodniczący
ZAŁĄCZNIK
EUROPEJSKI NAKAZ ARESZTOWANIA10
Nakaz ten został wydany przez właściwy organ sądowy. Wnioskuję, żeby wymienioną niżej osobę aresztowano i przekazano w celu przeprowadzenia sądowego postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego.
a) |
Informacja dotycząca osoby, której dotyczy wniosek: |
|
Nazwisko: |
|
Imię (imiona): |
|
Nazwisko panieńskie, jeśli dotyczy: |
|
Pseudonimy, jeśli dotyczy: |
|
Płeć: |
|
Obywatelstwo: |
|
Data urodzenia: |
|
Miejsce urodzenia: |
|
Stałe miejsce zamieszkania i/lub znany adres: |
|
Język rozumiany przez osobę, której dotyczy wniosek (jeśli wiadomo):
|
|
Znaki szczególne / rysopis osoby, której wniosek dotyczy:.
|
|
Zdjęcie i odciski palców osoby, której dotyczy wniosek, jeśli takowe są dostępne |
b) |
Decyzja na podstawie, której sporządzono nakaz: |
|||
1. |
Nakaz aresztowania lub decyzja sądowa mające ten sam skutek: |
|||
|
Rodzaj: |
|||
2. |
Podlegające wykonaniu orzeczenie:
|
|||
|
Numer akt: ...….............................................................................................................
|
|||
c) |
Wskazania co do długości orzeczonej kary: |
|||
1. |
Maksymalna długość kary pozbawienia wolności lub zatrzymania, jaką można zastosować za określone przestępstwo(-a):
|
|||
2. |
Zastosowana długość kary pozbawienia wolności lub zatrzymania:
|
|||
|
Pozostała do odbycia część wyroku:
|
|||
d) |
Decyzja wydana in absentia oraz:
|
|||
— |
Osoba, której to dotyczy, została wezwana do osobistego stawiennictwa lub w inny sposób powiadomiona o dacie i miejscu stawienia się przed sądem, co doprowadziło do wydania decyzji in absentia,
|
|||
|
lub
|
|||
— |
Osoba, której to dotyczy, nie została wezwana do osobistego stawiennictwa lub inaczej powiadomiona o dacie i miejscu stawienia się przed sądem, co doprowadziło do wydania decyzji in absentia, lecz posiada odnośne gwarancje prawne po jej przekazaniu (gwarancje takie można wydawać z wyprzedzeniem)
|
|||
Proszę wskazać gwarancje prawne
|
||||
e) |
Przestępstwa: |
|||
Nakaz ten odnosi się do ogółem: ........................................ liczby przestępstw |
||||
Opis okoliczności, w jakich przestępstwo (przestępstwa) popełniono, łącznie
|
||||
Charakter i kwalifikacja prawna przestępstwa (przestępstw) oraz mające zastosowanie ustawowe przepisy / kodeks:
|
||||
I. |
Jeśli to właściwe, proszę zaznaczyć jedno lub więcej przestępstw zagrożonych
|
|||
|
udział w organizacji przestępczej; |
|||
|
terroryzm; |
|||
|
handel ludźmi; |
|||
|
seksualne wykorzystanie dzieci i pornografia dziecięca; |
|||
|
nielegalny obrót substancjami odurzającymi i substancjami psychotropowymi; |
|||
|
nielegalny handel bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi; |
|||
|
korupcja; |
|||
|
nadużycia finansowe, w tym mające negatywny wpływ na interesy finansowe Wspólnot Europejskich w rozumieniu Konwencji z dnia 26 lipca 1995 r. o ochronie interesów finansowych Wspólnot Europejskich; |
|||
|
pranie wpływów pieniężnych z przestępczości; |
|||
|
fałszowanie walut, w tym waluty euro; |
|||
|
przestępczość komputerowa; |
|||
|
przestępczość w dziedzinie ochrony środowiska, w tym nielegalny handel zagrożonymi gatunkami zwierząt i roślin oraz z ich odmianami; |
|||
|
ułatwianie bezprawnego wjazdu i stałego zamieszkania; |
|||
|
zabójstwo, poważne uszkodzenie ciała; |
|||
|
nielegalny handel organami i tkankami ludzkimi; |
|||
|
porwanie, bezprawne przetrzymywanie i branie zakładników; |
|||
|
rasizm i ksenofobia; |
|||
|
kradzież zorganizowana lub rozbój z bronią w ręku; |
|||
|
nielegalny handel przedmiotami kultury, w tym antykami i dziełami sztuki; |
|||
|
oszustwo; |
|||
|
ściąganie haraczy i wymuszanie; |
|||
|
podrabianie towarów i piractwo; |
|||
|
fałszowanie dokumentów urzędowych i handlowanie nim; |
|||
|
fałszowanie środków płatniczych; |
|||
|
nielegalny handel substancjami hormonalnymi i substancjami pobudzającymi wzrost; |
|||
|
nielegalny handel materiałami jądrowymi i radioaktywnymi; |
|||
|
handel kradzionymi pojazdami; |
|||
|
gwałt; |
|||
|
podpalenie; |
|||
|
przestępstwa podlegające jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego; |
|||
|
bezprawne zajęcie, samolotu/statku; |
|||
|
sabotaż. |
|||
II. |
Pełne opisy przestępstwa (przestępstw) nie objętych sekcją I powyżej: |
|||
|
||||
f) |
Pozostałe okoliczności odnoszące się do sprawy (nieobowiązkowo): |
|||
(Uwaga: Opis może obejmować uwagi na temat eksterytorialności, wstrzymania przedawnienia i innych konsekwencji przestępstwa)
|
||||
g) |
Niniejszy nakaz odnosi się także do zajęcia i przekazania mienia, które może być potrzebne jako dowód:
|
|||
|
Niniejszy nakaz odnosi się również do zajęcia i przekazania mienia zdobytego
|
|||
|
Opis mienia (i jego umiejscowienia) (jeśli jest znane): |
|||
|
||||
h) |
Przestępstwo (przestępstwa) stanowiące podstawę wydania niniejszego nakazu jest (są) zagrożone karą dożywotniego pozbawienia wolności lub środkiem zabezpieczającym:
|
|||
— |
system prawny wydającego nakaz Państwa Członkowskiego dopuszcza rewizję kary lub zastosowanego środka - na wniosek i po upływie co najmniej 20 lat - w celu niewykonania takiej kary bądź środka,
|
|||
|
i/lub
|
|||
— |
system prawny wydającego nakaz Państwa Członkowskiego dopuszcza zastosowanie prawa łaski, do czego osoba jest uprawniona z mocy prawa lub praktyki obowiązujących w wydającym nakaz Państwie Członkowskim w celu niewykonania takiej kary bądź środka.
|
|||
i) |
Organ sądowy, który wydał nakaz: |
|||
|
Nazwa oficjalna: |
|||
|
Nazwisko jego przedstawiciela1:
|
|||
|
Zajmowane stanowisko (tytuł / stanowisko służbowe):
|
|||
|
Numer akt:
|
|||
|
Adres:
|
|||
|
Telefon: (numer kierunkowy kraju, rejonu, miasta itd.) (...)
|
|||
|
Faks: (numer kierunkowy kraju, rejonu, miasta itd.) (...)
|
|||
|
E-mail:
|
|||
|
Szczegóły na temat osoby, z którą można się kontaktować w celu dokonywania niezbędnych uzgodnień praktycznych odnośnie przekazania:
|
|||
W przypadku, gdy organ centralny został obarczony odpowiedzialnością za przekazywanie i urzędowy odbiór europejskich nakazów aresztowania:
|
||||
|
Nazwa organu centralnego:
|
|||
|
Osoba upoważniona do kontaktów (jeśli to właściwe - tytuł / stanowisko służbowe
|
|||
|
Adres:
|
|||
|
Telefon: (numer kierunkowy kraju, rejonu / miasta itp.) (...) |
|||
|
Faks: (numer kierunkowy kraju, rejonu / miasta itd.) (...) |
|||
|
E-mail:
|
|||
Podpis wydającego nakaz organu sądowego i/lub jego przedstawiciela:
|
Nazwisko:
|
Zajmowane stanowisko (tytuł / stanowisko służbowe):
|
Data:
|
Pieczęć urzędowa (jeśli jest takowa) |
Oświadczenia niektórych Państw Członkowskich w sprawie przyjęcia niniejszej decyzji ramowej
Oświadczenia przewidziane w art. 32
Oświadczenie Francji:
Zgodnie z art. 32 decyzji ramowej w sprawie europejskiego nakazu aresztowania
i procedury przekazywania osób między Państwami Członkowskimi Francja oświadcza, że jako wykonujące nakaz Państwo Członkowskie, będzie nadal rozpatrywać wnioski odnoszące się do czynów popełnionych przed dniem 1 listopada 1993 r., datą wejścia
w życie Traktatu o Unii Europejskiej, podpisanego w Maastricht dnia 7 lutego 1992 r., zgodnie z systemem ekstradycyjnym mającym zastosowanie przed dniem
1 stycznia 2004 r.
Oświadczenie Włoch:
Włochy będą nadal rozpatrywać, zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi ekstradycji, wnioski odnoszące się do czynów popełnionych przed datą wejścia w życie decyzji ramowej w sprawie europejskiego nakazu aresztowania, jak przewidziano w jej art. 32.
Oświadczenie Austrii:
Zgodnie z art. 32 decyzji ramowej w sprawie europejskiego nakazu aresztowania
i procedury przekazywania osób między Państwami Członkowskimi Austria oświadcza, że jako wykonujące nakaz Państwo Członkowskie, będzie nadal rozpatrywać wnioski odnoszące się do przestępstw popełnionych przed datą wejścia w życie decyzji ramowej, zgodnie z systemem ekstradycyjnym mającym zastosowanie przed tą datą.
Oświadczenia przewidziane w art. 13 ust. 4
Oświadczenie Belgii:
Zgoda osoby, której wniosek dotyczy, na jej przekazanie może zostać cofnięta do momentu przekazania.
Oświadczenie Danii:
Zgoda na przekazanie oraz zrzeczenie się prawa do skorzystania z zasady szczególności mogą zostać cofnięte zgodnie z odnośnymi zasadami w każdym momencie, zgodnie
z prawem duńskim.
Oświadczenie Irlandii:
W Irlandii, zgoda na przekazanie oraz, gdzie stosowne, zrzeczenie się prawa do skorzystania z zasady szczególności, wymienionej w art. 27 ust. 2 mogą zostać cofnięte. Zgoda może zostać cofnięta zgodnie z prawem krajowym do momentu dokonania przekazania.
Oświadczenie Finlandii:
W Finlandii, zgoda na przekazanie oraz, gdzie stosowne, zrzeczenie się prawa do skorzystania z zasady szczególności, wymienionej w art. 27 ust. 2 mogą zostać cofnięte. Zgoda może zostać cofnięta zgodnie z prawem krajowym do momentu dokonania przekazania.
Oświadczenie Szwecji:
Zgoda lub zrzeczenie w rozumieniu art. 13 ust. 1 mogą zostać cofnięte przez stronę,
w sprawie przekazania której wydano wniosek. Cofnięcie musi mieć miejsce przed decyzją w sprawie dokonania przekazania.
Regionalne Centra Informacji Europejskiej
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul. Nowy Świat 2, 15-453 Białystok |
ul. Młyńska 2, 75-054 Koszalin |
ul. Chorzowska 16/18, 26-600 Radom |
tel. 0-85 653 77 53, fax 0-85 653 7753 |
tel./fax. 0-94 347 13 17 |
tel. 0-48 365 69 08,fax. 0-48 365 49 70 |
www.rcie.bialystok.pl |
www.rcie.koszalin.pl |
www.rcie.radom.pl |
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul. Słowackiego 17a,43-300 Bielsko-Biała |
ul. Mikołajska 4 (Mały Rynek ), 31-027 Kraków |
ul. Sucharskiego 2, 35-225 Rzeszów |
tel./fax 0-33 812 35 20 |
tel. 0-12 421-30-15, fax. 421 33 15 |
tel. 0-17 866 11 82, fax. 0-17 866 11 83 |
roie@wsiz.rzeszow.pl |
||
www.um.bielsko.pl/rcie |
www.federacja.krakow.pl |
www.rcie.rzeszow.pl |
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul. Gdańska 10, 85-006 Bydgoszcz |
ul. 3 Maja 18/3a, 20-078 Lublin |
ul.Kazimierzowska 23,08-110 Siedlce |
tel. 0-52 321 61 61,fax 0-52 321 61 61 |
tel. 0-81 534 61 91,fax 0-81 534 61 91 |
tel./fax 0-25 633 06 97 |
rcie@rcie.bydgoszcz.pl |
nowystaw@lu.onet.pl biuro@rcie.lublin.pl |
|
www.rcie.bydgoszcz.pl |
www.rcie.lublin.pl |
www.ekoland.pl |
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Oddział Regionalnego Centrum Informacji Europejskiej |
Ul. Pułaskiego 4/6, 42-200 Częstochowa |
ul. Skłodowskiej 1, 18-400 Łomża |
ul. Kościuszki 76, 16-400 Suwałki |
tel. 0-34 368 42 13, fax 0-34 368 42 13 |
tel. 0-86 215 00 72, fax 0-86 216 33 26 |
tel. 0-87 563 26 35, fax 0-87 563 26 32 |
rcie@rcie.czest.pl |
||
www.rcie.czest.pl |
www.rcie.podlaskie.com |
|
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul. Czerwonego Krzyża 2, 82-300 Elbląg |
ul. Piotrkowska 262/264, 90-361 Łódź |
Al. Jedności Narodowej 31, 70-453 Szczecin |
tel. 0-55 233 32 22, fax 0-55 233 32 22 |
tel./fax 0-42 637 79 76 |
tel. 0-91 444 11 39, fax 0-91 444 11 40 |
rcie.elblag.com.pl |
rcie.@lodz.pl |
centrum@univ.szczecin.pl |
www.rcie.elblag.com.pl |
www.rcie.lodz.pl |
www.zcie.szczecin.pl |
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Długi Targ 39/40, 80-830 Gdańsk |
ul.Jagiellońska 52/208 33-300 Nowy Sącz |
Rynek 9, 33-100 Tarnów |
tel./fax. 0-58 305 60 18 tel 301 13 25 |
tel. 0-18 547 47 27 fax.0-18 443 77 34 |
tel. 0-14 626 49 09,tel./fax 0-14 626 43 00 |
roie@piph.pl |
rcie@umt.tarnow.pl |
|
www.rcie.gdansk.pl |
www.rcie.nowysacz.pl |
|
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul.Jagiellończyka8, 66-400 Gorzów Wlkp. |
Pl. Bema 5, 10-900 Olsztyn |
ul. Bankowa 14/16, 87-100 Toruń |
tel. 0-95 721 52 05, fax 0-95 721 52 06 |
tel. 0-89 535 23 74, fax 0-89 535 17 84 |
tel./fax 0-56 652 11 21 |
rcie@gorzow.arx.pl |
rcie@rcie.it.olszyn.pl |
centrum@europa.torun.pl |
www.rcie.gorzow.arx.pl |
www.rcie.it.olsztyn.pl |
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul. 1 Maja 57, 58-500 Jelenia Góra |
ul. Słowackiego 10, 45-364 Opole |
ul. Wysockiego 10, 58-300 Wałbrzych |
tel. 0-75 642 38 83 fax 0-75 767 64 70 |
tel. 0-77 454 26 21, fax 0-77 454 56 10 |
tel. 0-74 842 60 03, 843 49 12 |
ercie@rcie.euroregion-nysa.pl |
arkadiusz.tkocz@umwo.opole.pl |
rcie@rcie.walbrzych.pl |
www.rcie.euroregion-nysa.pl |
www.rcie.opole.pl |
www.rcie.walbrzych.pl |
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul. Częstochowska 25, 62-800 Kalisz |
ul. Hallera 13, 07-412 Ostrołęka |
ul. Kuźnicza 49/51, 50-138 Wrocław |
tel. 0-62 765-60-55, fax 0-62 764 50 16 |
tel./fax 0-29 760 30 45 |
tel. 0-71 788 23 23, fax 0-71 788 23 43 |
rcie_ostroleka@arrmpw.org.pl |
centrum@dcie.com.pl |
|
www.kip.kalisz.pl |
|
www.dcie.com.pl |
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul. Kościuszki 6, 40-026 Katowice |
ul. Próchnika 17, 97-300 Piotrków Trybunalski |
ul. Akademicka 4, 22-400 Zamość |
tel. 0-32 209 17 01, fax 0-32 209 16 90 |
tel./fax. 0-44 649 76 62 |
tel. 0-84 638 26 16, fax 0-84 638 26 15 |
rcie@rcie.piotrkow.pl |
rcie@rcie.zamosc.pl |
|
www.rcie.katowice.pl |
www.rcie.piotrkow.pl |
www.rcie.zamosc.pl |
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
ul. Bodzentyńska 44A, 25-308 Kielce |
Al.Kilińskiego 12, 09-402 Płock |
Al. Wojska Polskiego 71a, 65-762 Zielona Góra |
tel./fax 0-41 34 300 38 |
tel. 0-24 366 41 66, fax 0-24 366 41 48 |
tel./fax 0-68 325 79 88 |
Rcie@rcie.plock.pl |
rcie@rcie.zgora.pl |
|
www.rcie.kielce.pl |
www.rcie.plock.pl |
www.rcie.zgora.pl |
|
|
|
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
Regionalne Centrum Informacji Europejskiej |
|
ul. Zakładowa 4, 62-510 Konin |
ul. Mostowa 27, 61-854 Poznań |
|
tel. 0-63 245 30 95, fax 0-63 242 22 29 |
tel.fax. 0-61 852 49 48 fax 0-618524905 |
|
|
||
www.rcie.konin.pl |
www.rcie.poznan.pl |
|
Na podstawie Komunikatu Komisji Europejskiej COM(2001) 720 final, Bruksela, 18 grudnia 2001 r. oraz innych dokumentów oficjalnych UE, a także informacji własnych.
Por. deklaracja RFN w sprawie NRD dołączona do Konwencji Wykonawczej z 1990 r.
Acquis Schengen zostało zamieszczone w Dzienniku [Author ID1: at Fri May 17 00:17:00 2002
]. [Author ID1: at Fri May 17 00:17:00 2002
]Urzędowym[Author ID1: at Fri May 17 00:17:00 2002
].[Author ID1: at Fri May 17 00:17:00 2002
] Wspólnot [Author ID1: at Fri May 17 00:17:00 2002
]Europejskich [Author ID1: at Fri May 17 00:17:00 2002
]
[Author ID2: at Mon Jan 12 14:09:00 2004
]w serii[Author ID1: at Fri May 17 00:17:00 2002
] L nr 239/2000[Author ID1: at Fri May 17 00:17:00 2002
] z 22 września 2000 r.
Por. D[Author ID1: at Fri May 17 00:18:00 2002
]d[Author ID1: at Fri May 17 00:18:00 2002
]ecyzje[Author ID1: at Fri May 17 00:18:00 2002
]a[Author ID1: at Fri May 17 00:18:00 2002
] Rady 2000/365/WE z 29 maja 2000 r. oraz Decyzja [Author ID1: at Fri May 17 00:18:00 2002
]2002/192/WE z 28 lutego 2002 r.
Por. D[Author ID1: at Fri May 17 00:30:00 2002
]d[Author ID1: at Fri May 17 00:30:00 2002
]ecyzje Rady 1999/870/WE z 17 grudnia 1999 r., 2000/265/WE z 27 marca 2000 r. oraz 2000/664/WE
[Author ID2: at Mon Jan 12 14:06:00 2004
]z 23 października 2000 r.
Wcześniej jeszcze Statewatch zwracał uwagę, iż od czasu [Author ID1: at Fri May 17 00:45:00 2002
]wejścia w życie Traktatu Amsterdamskiego,[Author ID1: at Fri May 17 00:45:00 2002
] przestano publikować roczne raporty z realizacji acquis Schengen.
Na przykład Konwencja o zwalczaniu fałszerstwa pieniędzy z 1929 r.
W USA istnieje ponad 60 federalnych agencji rządowych pełniących funkcje policyjne oraz około 17 tyś. policji lokalnych.
Wraz z poprawkami z lat: 1963 (Madryt), 1964 (Caracas), 1967 (Kyoto), 1968 (Teheran), 1974 (Cannes), 1975 (Buenos Aires), 1977 (Sztokholm) i 1983 (Cannes).
Do Komitetu Sterującego wybrani zostali członkowie Komitetu Wykonawczego z: Egiptu, Kanady, Australii
i Polski.
European Arrest Warrant.
Decyzja Ramowa Rady UE o europejskim nakazie aresztowania i procedurach przekazania między państwami członkowskimi; OJ L l90, 18/07/2002, str. 1.
Europejska konwencja o ekstradycji z 1957 r. wraz z dwoma Protokołami Dodatkowymi z 1975 i 1978 r., odpowiednie fragmenty Europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu z 1977 r., Porozumienie między Państwami Członkowskimi Wspólnot Europejskich o uproszczeniu i modernizacji metod przekazywania wniosków ekstradycyjnych z 1989 r.. Konwencja UE o uproszczonej ekstradycji z 1995 r., Konwencja UE
o ekstradycji z 1996 r. oraz odpowiednie postanowienia Konwencji Wykonawczej Schengen z 1990 r.
Z. Knypl, Ekstradycja jako instytucja prawa międzynarodowego i wewnętrznego. Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa l 975, str. 30.
Np. art. 2 Modelowego traktatu ekstradycyjnego ONZ z 1990 r. przewiduje próg roku lub dwóch lat dla oskarżonego i 4 lub 6 miesięcy dla skazanego; art. 2 Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r. przewiduje odpowiednio rok oraz cztery miesiące w przypadku skazanych.
Np. art. 4 p. (e) i (f) Modelowego traktatu ekstradycyjnego ONZ z l990 r. czy art. 7 Europejskiej konwencji o ekstradycji z l 957 r.
M. Płachta, Kidnaping międzynarodowy w służbie prawa, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000, str. 32.
Tak np. w art. 6 Modelowego traktatu ekstradycyjnego ONZ z 1990 r.; zob. też Konwencję UE
o uproszczonej ekstradycji z 1995 r.
Tak np. w Europejskiej konwencji o ekstradycji z 1957 r.
Art. 11 Konwencji UE o uproszczonej ekstradycji z 1995 r. - termin 30 dni liczony od zgody ekstradowanego.
Należy pamiętać, że ekstradowany wyraża zgodę na przyspieszenie chwili faktycznego przekazania, nie zaś na samo wydanie. Z tego powodu alternatywne określenie „ekstradycja dobrowolna” nie jest poprawne.
Preambuła, punkty (1) i (5).
Jest to taki sam termin, jakiego używają statusy trzech międzynarodowych trybunałów karnych: Międzynarodowego Trybunału Karnego, Międzynarodowego Trybunału Karnego do spraw Zbrodni w Byłej Jugosławii i Międzynarodowego Trybunału do spraw Zbrodni w Rwandzie.
W lutym 2003 roku nastąpiła ekstradycja do Polski jednego z liderów mafii pruszkowskiej
Andrzeja Z., pseudonim Słowik. Od jego ujęcia i osadzenia w hiszpańskim areszcie do wydania minęło 15 miesięcy, a należy pamiętać, że sprawa ta przez polskie organy ścigania była traktowana priorytetowo.
M. Płachta, Kidnaping..., op.cit., str. 38-39.
M.in.: terroryzm, przestępstwa finansowe na szkodę interesów UE, przestępstwa komputerowe, morderstwo, zgwałcenie, a także przestępstwa objęte jurysdykcją Międzynarodowego Trybunały Karnego.
Art. 2 p. 3 ENA pozwala na jednogłośne wprowadzenie przez Radę UE, po konsultacji z Parlamentem UE, nowych typów przestępstw do listy z p. 2, a także jej poprawianie.
Przykładem niedoszłej sham trial może być słynna sprawa Lockerbie. Po otrzymaniu od Stanów Zjednoczonych wniosku o ekstradycję dwóch Libijczyków, domniemanych terrorystów, Libia, powołując się na konstytucyjny zakaz ekstradycji swoich obywateli, w myśl zasady aut dedere aut iudicare zażądała od Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii przekazania wszystkich dowodów przeprowadzonego przez nie śledztwa w celu przeprowadzenia postępowania karnego u siebie. Oba kraje oczywiście odmówiły, przewidując fasadowy proces, na co Libia umorzyła śledztwo z braku dowodów. Po wielu latach dyplomatycznych nacisków sprawa znalazła jednak swój dalszy ciąg. Libijczycy zostali wydani Holandii, gdzie na terenie bazy wojskowej Zeist pod Utrechtem, mającej na czas procesu statut, ziemi brytyjskiej, toczy się proces według szkockiego prawa.
Patrz: art. 4 p.(h) Modelowego traktatu ekstradycyjnego ONZ z 1990 r., ujęty szerzej (ze względu na wiek, zdrowie lub inne osobiste okoliczności ekstradowanego); jest to przeszkoda fakultatywna, podlegająca uznaniu państwa wezwanego. Tak też w ustawach ekstradycyjnych Holandii, Danii i Szwecji.
Zob. jednak Konwencję UE o ekstradycji z 1996 r.
Zob. art. 55 ust. l Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
W nowszych traktatach również przez zgodę ekstradowanego, np. art. 14 § 1 (i przypis 11) Modelowego traktatu ekstradycyjnego ONZ z 1990r., art. 10 § l p. (d) Konwencji UE o ekstradycji z 1996 r. Ostatnio w świetle wzrastającej roli praw człowieka w stosunkach ekstradycyjnych rozważa się koncepcję, jakoby ekstradowany był jej samodzielną strona (obok państwa wzywającego i wezwanego),
a więc zgoda państwa wezwanego na uchylenie zasady specjalności byłaby skuteczna jedynie
w przypadku równoczesnej zgody ekstradowanego. Koncepcja nie wyszła na razie poza doktrynę.
Gdy po procesie osoba ścigana nie opuści terytorium państwa wydającego nakaz w ciągu 45 dni lub na nie powróci, bądź gdy państwo lub też osoba ścigana zrezygnują z tej zasady.
Zarówno odwrócenie zasady specjalności, jak i wspomniane dotąd wyłączenia przewiduje art. 10 i 11 Konwencji UE o ekstradycji z l996 r.
Tak również w art. 9 Konwencji UE o uproszczonej ekstradycji z 1995 r.
Zarówno traktatowym, jak i wewnętrznym. Bywa nawet zasadą konstytucyjną, zob. np. art. 55 ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
Zob. np. art. VII Konwencji o ludobójstwie z 1948 r. lub art. 2 Europejskiej konwencji o zwalczaniu terroryzmu z 1977 r. Podobnie w Konwencji UE o ekstradycji z 1996 r., gdzie kategoria przestępstwa politycznego nie była brana pod uwagę, o ile państwo nie zastrzegło inaczej.
Mimo często umieszczanej tzw. klauzuli zamachowej, wg której zamach na głowę państwa, szefa rządu lub członków ich rodzin nie zostanie uznany za przestępstwo polityczne.
Zob. Ch. Van den Wyngaert, The political offence exception to extradition. Boston, Antwerp, London, Frankfurt 1980.
Np. art. 3 „c” Modelowego traktatu ekstradycyjnego ONZ z l990 r. czy art. 4 Europejskiej konwencji
o ekstradycji z 1957 r.
Art. 13 § 4 ENA stanowi, że państwa mogą, po zawiadomieniu Generalnego Sekretariatu Rady, pozwolić na cofnięcie zgody na wydanie. Skorzystały z tego Belgia, Irlandia, Finlandia, Szwecja oraz Dania (ta ostatnia również co do rezygnacji z zasady specjalności).
Zgodnie z art. 18 § 2 ENA warunki i czas trwania czasowego wydania zostają wspólnie ustalone przez oba państwa.
Art. 90 Statutu Rzymskiego ustanawia generalną zasadę (od której są wyjątki) prymatu wniosku MTK nad wnioskiem państwa.
Również państwo, które w stosunkach z innym państwem zaobserwowało powtarzające się opóźnienia, jest zobowiązane do poinformowania o tym Eurojust.
Jako przykład art. 23 § 4 podaje uzasadnione podejrzenie, że wydanie może narazić życie lub zdrowie osoby wydawanej.
M. Płachta, Konwencja o ekstradycji między państwami członkowskimi Unii Europejskiej z dnia
27 września 1996 r., opracowana na podstawie art. K. 3 TUE. Komentarz, w: Prawo Wspólnot Europejskich
a prawo polskie, t. III: Dokumenty karne, red. E. Zielińska, Warszawa 2000, str. 73.
Dz.U. C 332 E z 27.11.2001, str. 305.
Opinia wydana dnia 9 stycznia 2002 r. (dotychczas nieopublikowana w Dzienniku Urzędowym).
Dz.U. C 12 E z 15.1.2001, str. 10.
Dz.U. L 239 z 22.9.2000, str. 19.
Dz.U. C 78 z 30.3.1995, str. 2.
Dz.U. C 313 z 13.10.1996, str. 12.
Dz.U. C 364 z 18.12.2000, str. 1.
Wspólne działania Rady 98/428/WSiSW z dnia 29 czerwca 1998 r. w sprawie stworzenia Europejskiej Sieci Sądowej (Dz.U. L 191 z 7.7.1998, str. 4).
Decyzja Rady 2002/187/WSiSW z dnia 28 lutego 2002 r. ustanawiająca Eurojust w celu wzmożenia walki przeciw groźnej przestępczości (Dz.U. L 63 z 6.3.2002, str. 1).
10 Nakaz ten należy sporządzić lub przetłumaczyć na piśmie w jednym z języków urzędowych wykonującego nakaz Państwa Członkowskiego, jesli Państwo to jest znane, albo na dowolny język zatwierdzony przez to Państwo.
1 W różnych wersjach językowych znajdzie się odniesienie do „osoby upoważnionej” (ang. „holder”) ze strony organu sądowego.
10
1
103
N-SIS
N-SIS
N-SIS
SIRENE
SIRENE
SIRENE
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Podstawowe informacje o Unii Europejskiej i jej prawie
ORGANIZACJA I FUNKCJ UNII EUROPEJSKIEJ material 13
Parlament Europejski material informacyjny id 349429
PODSTAWY PRAWA UNII EUROPEJSKIEJ, materialy na ue dobre!!!!!!2, INSTYTUCJE PRAWA EUROPEJSKIEGO
Rada Unii Europejskiej, referaty i materiały, administracja
Podstawowe informacje o zmianach w systemie VAT po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej
Prawo autorskie w Unii Europejskiej-PRACA, POLITOLOGIA- materiały
Podstawowe informacje o Unii Europejskiej i jej prawie, Akty prawne KPA
Stosunki Unii Europejskiej z państwami Ameryki Łacińskiej, LICENCJAT - MATERIAŁY NA EGZAMIN - STOSUN
Integracja walutowa w Unii Europejskiej, Materiały PSW Biała Podlaska, Integracja europejska
Rola Sejmu w stanowieniu prawa Unii Europejskiej - materiały, prawo europejskie- B. Przybylska-Maszn
Wspólna polityka regionalna w Unii Europejskiej, Materiały PSW Biała Podlaska, Integracja europejska
Rada Unii Europejskiej, Materiały PSW Biała Podlaska, Integracja europejska
Bilans zysków i strat po przystapieniu Polski do Unii Europejskiej, POLITOLOGIA- materiały
więcej podobnych podstron