Bojowe środki trujące


Historia bojowych środków trujących:

Broń chemiczna jako jeden ze środków niszczenia nieprzyjaciela była od dawna znana i stosowana - wzmianki o niej spotykamy już w czasach starożytnych. Już wtedy myśliwi odpędzali od obozowisk dzikie zwierzęta za pomocą dymu powstającego przy spalaniu wilgotnego drewna, zielonych gałęzi, liści i trawy oraz mokrej słomy. W dążeniu do wzmocnienia działania tej najprymitywniejszej broni chemicznej zaczęto z biegiem czasu dodawać do ognia substancje łatwopalne, wydzielające jednocześnie wielkie ilości dymu, a więc smołę, tłuszcze zwierzęce i żywicę, a następnie trujące, jak siarkę i arszenik, i uzyskano w ten sposób dym drażniący i trujący. Pierwsze wzmianki dotyczące substancji chemicznych stosowanych w walce podaje nam Tucydydes w opisie wojen peloponeskich (431 - 404 p.n.e.), Kiedy to Spartanie wykorzystali drażniące właściwości dymu spalanej smoły i siarki w walce o miasta Delion i Plateje w Beocji. Zapiski z r. 360 p.n.e. podają, że w tym czasie wykorzystywano dla celów bojowych dym powstający ze spalonej mieszaniny siarki, smoły, żywicy, pakuł i wiórów. Opisy prymitywnie pojętych napadów chemicznych spotykamy w dziełach historyków Liwiusza i Polibiusza; wspominają oni o wykorzystaniu dymu palących się piór przy obronie przed Rzymianami miasta greckiego Ambracja w roku 187 p.n.e. Podobne opisy znajdujemy u Plutarcha i wielu innych historyków ery starożytnej. Ówczesne możliwości produkcji substancji trujących były jednak zbyt ograniczone, aby mogły znaleźć szersze zastosowanie. W zapiskach historyków naszej ery aż do wieku XIX spotykamy nieliczne przypadki stosowania środków chemicznych w walce, było to, bowiem sprzeczne z pojęciem honoru ówczesnego rycerstwa. U Długosza spotykamy wzmiankę, zanotowaną prawdopodobnie na podstawie starych źródeł, że Tatarzy użyli w bitwie pod Legnicą zasłon dymnych, zapewne trujących. Znane były również wypadki stosowania ,,ognia bizantyjskiego", zwanego też niesłusznie "ogniem greckim", którego dym także spełniał w pewnym sensie rolę środka trującego. W XIX i XX wieku zaczynamy obserwować niebywały rozwój przemysłu chemicznego, a w związku z tym powstającą możliwość urzeczywistnienia starej idei stosowania trucizn dla celów wojennych. Już w 1845 r., w czasie walk o zdobycie przez Francuzów Algieru, pułkownik armii francuskiej - Pelissier wydał rozkaz wytrucia całego plemienia kabylskiego Ouled-Rhin w miejscowości Nemechia, a w kilka lat później w czasie kampanii krymskiej lord Dendonald zaproponował dowództwu armii angielskiej użycie dwutlenku siarki. W celu przełamania oporu obrońców Sewastopola; projekt ten jednak nie został zrealizowany. W wojnie niemiecko-francuskiej, w latach 1870- 1871, użyto granatów wypełnionych weratryną i arszenikiem. Na początku obecnego stulecia, w 1905 r. generał A. Noskow użył granatów wypełnionych tlenkami azotu i tlenkiem węgla (czadem) w bitwie pod Cusimą. Ostateczne rozwiązanie problemu stosowania broni chemicznej jako środka walki i jej konkretne zastosowanie nastąpiło jednak dopiero w czasie pierwszej wojny światowej.
Rok 1914. - Wybucha pierwsza wojna światowa. Pierwsze uderzenia Niemców nie odniosły spodziewanych rezultatów obrona wojsk sprzymierzonych nie została przełamana. Linia frontu zaczęła się stabilizować, a wojna przekształcać w wojnę pozycyjną; wojska okopały się głęboko w ziemi i ukryły w trwałych schronach bojowych. Zniszczenie przeciwnika i przełamanie jego obrony wymagały ogromnego zużycia amunicji artyleryjskiej, której żadna ze stron walczących nie miała w dostatecznej ilości, a każdy dzień przedłużającej się wojny wyczerpywał zapasy materiałów wybuchowych. Niemcy, którzy nie mieli odpowiednich zakładów produkujących kwas azotowy, niezbędny do wytwarzania materiałów wybuchowych, postanowili wprowadzić nowe, tanie i dostępne dla nich środki walki - broń chemiczną. Zrealizowanie tych planów umożliwił potężny rozwój ich przemysłu chemicznego, który bezpośrednio przed wybuchem wojny osiągnął 75% produkcji światowej barwników syntetycznych. Roczna produkcja chloru, dla celów pokojowych, i fosgenu, niezbędnego do otrzymywania niektórych barwników, osiągnęła w tym okresie kilka tysięcy ton. Przemysł szybko przestawiono na produkcję wojenną, wybudowano szereg nowych fabryk, uruchomiono ośrodki naukowo-badawcze, a poligonem doświadczalnym stały się pozycje przeciwnika. Pierwszy napad chemiczny został dokonany przez Niemców już 27 października 1914 r., a więc w trzy miesiące po wybuchu wojny. Na froncie Lens, pod miejscowością Neuve-Chapelle Niemcy ostrzelali pozycje wojsk francuskich trzema tysiącami pocisków 105 mm (tzw. "Ni-pociski"  Ni-geschosse), które były wypełnione lotkami oraz dwuanizydyną - środkiem drażniącym oczy i nos. Pociski te rozrywały się wysoko nad powierzchnią ziemi i dlatego ten środek trujący o stosunkowo słabym działaniu nie osiągnął zamierzonego celu porażenia ludzi i skażenia po wietrzą. Po trzymiesięcznej przerwie, 31 stycznia 1915 r. niemiecka artyleria ostrzelała pociskami chemicznymi (tzw. "T-pociski" T-geschosse) pozycje wojsk rosyjskich pod Bolimowem; pociski te wypełnione były bromkiem ksylilu. Z powodu silnego wiatru i niskiej temperatury powietrza (około - 10°C) napad ten również nie był groźny. Jak mało skuteczne były niemieckie uderzenia bronią chemiczną pod Neuve-Chapelle i Bolimowem może świadczyć fakt, że strony napadnięte nie wydały żadnych zarządzeń mających na celu ochronę wojsk w przyszłych działaniach. Wobec niepowodzeń pierwszych napadów chemicznych Niemcy postanowili stosować głównie łatwo lotne środki trujące, zwracając przy tym szczególną uwagę na warunki meteorologiczne, jak prędkość i kierunek wiatru, temperaturę powietrza, opady itp. W kwietniu 1915 r. Niemcy ustawili w pierwszej linii transzei 6-kilometrowego odcinka frontu zachodniego pod Ypres (Belgia) 6000 butli z chlorem  22 kwietnia około godziny 17.00, gdy zaczął zapadać zmierzch, a słaby wiatr (2-3 m/s) wiał w kierunku pozycji wojsk francuskich, Niemcy w ciągu 5 minut wypuścili z butli 180 ton chloru. Napad ten wykonano znienacka. Francuzi nie byli zaopatrzeni w żadne środki ochronne i głównie z tej przyczyny ponieśli znaczne straty: 15 000 porażonych, w tym 5000 śmiertelnie, utrata pozycji obronnych wraz z załogami i 50 działami. Ten podstępny chwyt, obliczony na wywołanie paniki i zamieszania w szeregach wojsk sprzymierzonych, nie dał Niemcom i tym razem oczekiwanych wyników. Wojska sprzymierzonych szybko zorganizowały obronę przeciwchemiczną i w krótkim czasie przystąpiły do odwetowych uderzeń bronią chemiczną. Dzień 22 kwietnia 1915 r. można uważać za początek właściwej wojny chemicznej, o rozmiarach nie spotykanych dotychczas w historii wojen. 31 maja tegoż roku Niemcy dokonali napadu chemicznego na froncie wschodnim, stosując ten sam środek trujący - chlor; porażonych zostało około 9100 żołnierzy, w tej liczbie 6000 śmiertelnie. Ogółem w czasie pierwszej wojny światowej Niemcy dokonali około 40 napadów falowych na froncie zachodnim i ponad 10 na froncie wschodnim (nad Bzurą i Rawką, pod Ossowcem, Włodawą, Baranowiczami, Smorgoniami, nad jeziorem Narocz). Gdy doświadczenia wojny chemicznej wykazały, że właściwości rażące chloru są niedostateczne, a ochrona przed nim dość prosta, zastąpiono go groźniejszym w skutkach fosgenem i chloropikryną; stosowano również mieszaninę tych środków trujących. Niemcy zastosowali taką mieszaninę w ostatnim napadzie falowym 31 stycznia 1917 r. na froncie francuskim, w rejonie Monts de Champagne (Szampania). Na odcinku długości około 12 km wkopano 19 000 butli napełnionych mieszaniną chloru, fosgenu i chloropikryny, o łącznym ciężarze 550 ton. Wiał słaby wiatr (3 m/s) w kierunku pozycji francuskich oddalonych 400 - 500 m od rubieży rozmieszczenia butli, temperatura powietrza' wahała się w granicach od 5 do - 10°C. O godzinie 16.30 wypuszczono pierwszą falę, a o 18.00 drugą. W każdej fali środek trujący wypuszczano z butli w ciągu 40 minut, a zasięg jego rozprzestrzenienia był tak wielki, że w odległości 15 km od linii frontu były wypadki porażeń śmiertelnych, 20 km zanotowano przypadki ciężkich porażeń, 30 km trzeba było przebywać w maskach przeciwgazowych, a w odległości 40 km wyczuwano jeszcze zapach środków trujących. W dniu tym zanotowano przeszło 2000 porażeń (z tej liczby zmarło około 530 żołnierzy), co stanowiło przeszło 20% liczby wojsk francuskich ześrodkowanych na terenie objętym napadem. Tak duże straty spowodowane były tym, że napad wykonano o zmroku, nie można, więc było zaobserwować przesuwającej się trującej fali, a ponadto niemały wpływ miały dogodne warunki meteorologiczne (słaby wiatr, niska temperatura powietrza, suche powietrze) i terenowe (doliny biegły w głąb obrony francuskiej). Anglicy przeprowadzili pierwsze odwetowe uderzenie 25 września, 1915 r. pod Loos, a więc w pięć miesięcy po pierwszym falowym napadzie niemieckim, a największy napad falowy w lipcu 1916 r. nad Sommą, gdzie wypuszczono około 110 fal. W ostatniej fazie wojny Anglicy zmienili taktykę wykonywania napadów falowych. Zmiany polegały na tym, że zaniechano wkopywania lub ustawiania butli ze środkiem trującym wzdłuż linii frontu, lecz dowożono je na ustaloną rubież odkrytymi wagonami kolejowymi, z których ich nie zdejmowano środek trujący wypuszczano z butli stojących w wagonach. Sposób ten uznano za słuszny, umożliwiało to, bowiem dostarczanie dużych ilości butli na określony odcinek frontu w bardzo krótkim czasie i nie demaskowało prac przygotowawczych. Napady angielskie z wagonów kolejowych wykonywano w nocy, z odcinków toru najbardziej wysuniętych w stronę nieprzyjaciela (około kilometra od przedniego skraju własnych wojsk), a własne pododdziały ewakuowano z rejonów zagrożonych przed rozpoczęciem napadu. Anglicy dokonali w okresie od 11 marca do 7 października 1918 r. 10 napadów falowych, opróżniając ogółem około 27 200 butli, a w ciągu całej wojny zużyli około 88 000 butli ze środkiem trującym; napady organizowały i wykonywały specjalne kompanie chemiczne. Francuzi dokonali ogółem około 20 napadów falowych, głównie pod koniec 1915 i w ciągu 1916 rokuj używali oni obok środków trujących także dymy trujące. Pierwsze odwetowe uderzenie falowe armii rosyjskiej przeprowadzone zostało 24 lipca 1916 r. pod Smorgoniami, jednak warunki meteorologiczne uniemożliwiły osiągnięcie poważniejszego sukcesu. Ogółem wojska sprzymierzone dokonały w czasie pierwszej wojny światowej około 768 napadów falowych. Obok napadów falowych polegających, jak już wiemy, na wypuszczaniu z butli środka trującego, który przesuwał się z wiatrem w kierunku pozycji przeciwnika, szeroko stosowano chemiczne pociski artyleryjskie, pociski moździerzowe i granaty ręczne. W kwietniu 1916 r. Anglicy wprowadzili do walki ręczne granaty chemiczne" JSK" Ciężar takiego granatu wynosił 540 g, w tym środka trującego 270 g, a pojemność 240 cm3. W lipcu 1916 r. Anglicy użyli ręczne granaty chemiczne "MSK", nowego typu o ciężarze około 900 g, w tym środka trującego 270 g, i pojemności 230 cm3. W końcowej fazie wojny Anglicy użyli specjalnych miotaczy pocisków chemicznych. Mimo dwóch pierwszych nieudanych prób (27 października 1914 r. i 31 stycznia 1915 r.) z "Ni-pociskami" i "T-pociskami" Niemcy nie tylko nie zrezygnowali z tego sposobu przenoszenia środków trujących, lecz już w czerwcu 1915 r. ostrzelali pozycje wojsk sprzymierzonych bromkiem benzylu, w lipcu bromoacetonem, w sierpniu palitem, a latem tegoż roku ostrzelali pociskami chemicznymi pozycje wojsk sprzymierzonych w Argonnach oraz pozycje artylerii francuskiej (2000 pocisków) w rejonie Gruerie, również w Argonnach. Pomimo wprowadzenia nowych środków trujących liczba porażonych zmniejszała się w każdym następnym napadzie chemicznym, równolegle, bowiem z rozwojem broni chemicznej rozwijały się środki ochrony przed nią. Początkowo prymitywne, wilgotne maski przeciwgazowe wykonane z gazy, a następnie maski suche( część twarzowa z gumy oraz pochłaniacz napełniony węglem aktywowanym) chroniły wystarczająco, tak, że dotychczas stosowane nietrwałe substancje trujące, jak: chlor, fosgen, dwufosgen chloropikryna inne przestały być skutecznymi środkami walki. W tej sytuacji doskonalić sposoby stosowania broni chemicznej oraz poszukiwać nowych, doskonalszych środków trujących, dla których maska przeciwgazowa nie stanowiłaby przeszkody. Nowym sposobem przenoszenia środków trujących były miotacze Livensa; zastosowali je Anglicy pod Arras w kwietniu 1917 r. Ostrzelano wtedy ogniem masowym pozycje niemieckie oddalone o 1000 -1500 m od przedniego skraju własnych wojsk. Duża ilość jednocześnie wybuchających pocisków napełnionych fosgenem spowodowała, że część żołnierzy niemieckich zginęła nie zdążywszy nałożyć masek przeciwgazowych, a część na skutek dużego stężenia fosgenu i przeskoku tego środka przez pochłaniacze. Do nowych środków trujących stosowanych w przedostatnim i ostatnim roku wojny należy zaliczyć przede wszystkim iperyt i środki drażniące błony śluzowe nosa i gardła, powodujące kichanie. Duży ładunek materiału wybuchowego rozpylał znajdujący się w pocisku środek drażniący, który w postaci pyłu unosił się w powietrzu i przenikał przez pochłaniacze maski przeciwgazowej; Niemcy użyli go po raz pierwszy latem 1917 r. Środki drażniące stosowano także w postaci dymów trujących, przenikających przez pochłaniacze masek przeciwgazowych, które wówczas nie miały jeszcze filtrów przeciw dymnych. Najgroźniejszy jednak w skutkach był nowy środek - iperyt, którym wypełniano pociski artyleryjskie kalibru 77 i 105 mm. W nocy z 12 na 13 lipca 1917 r. Niemcy ostrzelali nimi pozycje angielskie pod miastem. Ypres, od którego wywodzi się nazwa tego niebezpiecznego środka. Całe miasto i okolice zostały skażone. Straty angielskie w tym dniu wynosiły około 6000 porażonych, a w ciągu pierwszego miesiąca stosowania iperytu były większe niż podczas wszystkich poprzednich napadów. Straty te ponieśli Anglicy głównie wskutek niedoceniania nowego środka trującego, nie odczuwając, bowiem jego natychmiastowego działania (okres utajony) nie przedsięwzięli żadnych środków zapobiegawczych. Wojska francuskie dokonały pierwszego odwetowego uderzenia pociskami chemicznymi napełnionymi iperytem w maju, 1918 r. Straty poniesione przez Niemców były bardzo duże, gdyż nie spodziewali się oni, że stronie przeciwnej uda się w tak krótkim czasie wyprodukować i wprowadzić do walki ten nowy, bardzo groźny środek trujący. Do wykonania napadów falowych sformowano w poszczególnych armiach specjalne oddziały chemiczni np. w armii niemieckiej było B batalionów (18 kompanii), francuskiej 3 bataliony (9 kompanii), angielskiej l brygada (24 kompanie), w USA  brygad (54 kompanie) i w armii rosyjskiej 14 kompani Oddziały te przegrupowywano na odcinki, na których zamierzano wykonać napad. W późniejszym okresie wojny środki trujące stosowano głównie za pomoc pocisków artyleryjskich. Wojna chemiczna osiągnęła w ostatniej fazie pierwszej wojny światowej tak wielkie rozmiary, że np.: pociski chemiczne wystrzeliwane przez artylerię niemiecką stanowiły prawie 50% wszystkich pocisków tzn., co drugi pocisk niemiecki wypełniony był środkiem trującym Ogółem w latach 1914 - 1918 wyprodukowano około 150 000 ton środków trujących, w tej liczbie około 49 000 ton chloru z liczby tej na poszczególne państwa przypada (Oprócz chloru): Straty wywołane bronią chemiczną wzrastały równolegle z doskonaleniem środków trujących i sposobów ich stosowania. W poszczególnych latach kształtowały się one następująco (w stosunku do ogólnej liczby strat):Analiza przyczyn, które w głównej mierze wpłynęły na wprowadzenie do walki nowej w tym czasie broni chemicznej, wykazuje, że były nimi:
- Brak metalu i materiałów wybuchowych
- Chęć zaskoczenia przeciwnika nowym, dotychczas nie znanym środkiem bojowym
- Łatwiejsze uzyskanie sukcesu przy niniejszym zużyciu sił i środków możliwość wykorzystania wszystkich gałęzi przemysłu i posiadanych zasobów dla potrzeb wojennych
- Niewielki koszt i łatwość produkcji w porównaniu z innymi środkami.

Doświadczenia pierwszej wojny światowej, w której środki trujące były szeroko stosowane przez wszystkie walczące państwa, wykazały przewagę broni chemicznej nad zwykłymi środkami rażenia, szczególnie przy jej masowym i niespodziewanym użyciu. Zastosowanie broni chemicznej wymaga, bowiem znacznie mniej sił i środków do osiągnięcia tego samego efektu bojowego niż przy użyciu do tego celu klasycznych środków walki. Również inne cechy charakterystyczne broni chemicznej, jak długotrwałość działania w skażonym terenie, zdolność rażenia nie tylko przez drogi oddechowe, lecz także przez całą powierzchnię ciała człowieka, świadczą w wielu wypadkach o jej niewątpliwej przewadze nad innymi odkami walki. Analiza stosowania środków trujących w czasie pierwszej wojny światowej wykazuje, że z chwilą, gdy obrona przeciwchemiczna stawała się skuteczna, starano się ją pokonać nowymi, wszechstronniej działającymi środkami trującymi, innymi metodami ich przenoszenia do celu oraz doskonalszym sposobem taktycznym ich wykorzystania. Pierwsza wojna światowa spowodowała duże osiągnięcia i poważny dorobek naukowy w dziedzinie chemii, szczególnie bojowej. Przebadano szereg związków chemicznych dotychczas mało zbadanych, opracowano i opanowano metody masowej produkcji środków trujących na ogromną skalę. Osiągnięcia te nie położyły kresu gorączkowym pracom w tej dziedzinie również po zakończeniu wojny. We wszystkich państwach kapitalistycznych w głębokiej tajemnicy prowadzono zakrojone na szeroką skalę badania nad otrzymaniem nowych, jeszcze skuteczniejszych i tańszych środków masowego rażenia. Prace te skoncentrowane w specjalnych laboratoriach naukowo-badawczych i na poligonach doświadczalnych prowadzono w kierunku:
- udoskonalenia znanych środków trujących i obniżenia kosztów ich produkcji;
- unowocześnienia sposobów stosowania środków trujących w celu zwiększenia skuteczności bojowej;
- wynalezienia nowych środków o zwiększonych właściwościach trujących i o możliwości przenikania przez pochłaniacz maski przeciwgazowej.
Prace nad udoskonaleniem broni chemicznej oraz sposobami jej stosowania uwidoczniły się jaskrawo w okresie wojen lokalnych, prowadzonych przez imperialistów wielu państw zaborczych. Terytoria krajów napadniętych stawały się dla imperialistów ogromnym poligonem, na którym sprawdzali i doskonalili osiągnięcia uzyskane w laboratoriach z myślą o nowej wojnie światowej. Środki trujące stosowano w tym okresie przede wszystkim przeciwko słabo przygotowanym do obrony przed środkami masowego rażenia przeciwnikom, ze strony, których nie należało się spodziewać działań odwetowych. Szczególnie szerokie stosowanie środków trujących miało miejsce podczas zaborczej wojny faszystów włoskich przeciwko bezbronnemu ludowi Abisynii, na które to państwo Włosi w 1936 r. dokonali 19 napadów chemicznych, zalewając iperytem nie tylko pozycje wojsk abisyńskich, lecz całe miasta, ogromne połacie pastwisk i sadów. Więcej niż trzecia część strat poniesionych przez armię abisyńską i ludność cywilną była wynikiem zastosowania przez Włochów środków trujących. Jako zasadniczy sposób stosowania środków trujących faszyści włoscy obrali lotnictwo i artylerię. Używali oni bomb napełnionych iperytem i fosgenem, a także szeroko stosowali metodę zraszania terenu iperytem za pomocą lotniczych przyrządów wylewczych Abisynia nie posiadała żadnych środków obrony przeciwchemicznej, nie mogła, więc stawić czoła tym barbarzyńskim metodom walki, i to w głównej mierze wpłynęło na załamanie się siły oporu i siły moralnej wojska i ludności tego kraju. Po drugiej stronie kontynentu, w Chinach, japońscy zaborcy kilkakrotnie zastosowali środki trujące w 1937 r. pod Szanghajem, przeprowadzając napady falowe oraz ostrzeliwując pozycje armii chińskiej pociskami chemicznymi napełnionymi iperytem i fosgenem. Wypadki użycia środków trujących zanotowano również w wojnie niemiecko-włoskich interwentów i hiszpańskich faszystów przeciwko republikańskiej Hiszpanii. Pod Madrytem użyto pocisków chemicznych napełnionych środkami o działaniu trującym i duszącym. Wybuch drugiej wojny światowej zastał Niemców doskonale przygotowanych do wojny chemicznej. W szeregu dokumentów zdobytych po kapitulacji faszystowskich Niemiec omawiane były sposoby stosowania środków trujących za pomocą artylerii, moździerzy i wyrzutni oraz mówiło się zupełnie wyraźnie o szeroko rozwiniętych przygotowaniach do wojny chemicznej. Na podstawie zdobytej instrukcji wiemy, że zasadą stosowania środków trujących miało być zaskoczenie i masowe użycie ich na szerokim froncie, zaś podstawowym środkiem napadu miały być pociski moździerzowe; w tym celu zorganizowano specjalne oddziały moździerzy i wyrzutni chemicznych. Dokładnie też zostały opracowane rodzaje ogni dla obezwładnienia ludzi jak również sposoby skażania terenu. Wielką wagę przywiązywali Niemcy do wykorzystania lotnictwa do bombardowania bombami chemicznymi.
Niemcy faszystowskie miały wielkie osiągnięcia w dziedzinie wynalezienia nowych środków trujących o silnych właściwościach toksycznych i wszechstronnym, szkodliwym działaniu na organizmy żywe. Laboratoria doświadczalne wielkich firm chemicznych i zakłady przemysłu chemicznego przystosowano do produkcji tych środków na dużą skalę. Już w 1942 r. zmagazynowano na terenach Niemiec i krajów okupowanych tysiące ton środków trujących Poważne osiągnięcia w dziedzinie wynalezienia nowych środków trujących miały również Stany Zjednoczone i Anglia, o czym świadczy choćby fakt, że wydatki na służbę chemiczną w USA wzrosły z l 525 180 dolarów w roku 1938 do l 067 461 532 dolarów w roku 1942. Prace służby chemicznej USA prowadzone były nie tylko w kierunku obrony przeciwchemicznej, lecz i w kierunku udoskonalenia dotychczas używanych środków trujących oraz opracowania nowej techniki ich stosowania i konstruowania amunicji chemicznej (lotnicze bomby chemiczne i przyrządy wylewcze, wielolufowe wyrzutnie rakietowe, pociski, granaty, fugasy, instalacje do skażania itp.). Opracowano również taktykę stosowania broni chemicznej i studiowano sposoby prowadzenia działań w terenie skażonym przy różnych warunkach klimatycznych i terenowych (w pustyni, w górach, na obszarach podzwrotnikowych itp.). W czasie drugiej wojny światowej środków trujących nie stosowano z wielu względów zarówno natury wojskowej, jak i politycznej, można jednak sądzić, że hitlerowskie Niemcy prowadziły pewne przygotowania do użycia broni chemicznej po klęsce stalingradzkiej. Podstawą do tego rodzaju przypuszczeń może być nota wysłana przez Winstona Churchilla do Józefa Stalina w dniu 22 marca 1942 r., która stwierdza, że państwa zachodnie posiadają olbrzymie zapasy bomb chemicznych i że lotnictwo angielskie nie zawaha się użyć ich przeciw Niemcom w momencie najbardziej odpowiednim dla narodu i Armii Radzieckiej. Stalin składając w dniu 30 marca podziękowanie Churchillowi zauważył równocześnie, że byłoby wskazane, aby to stanowisko Anglii mogło dojść do wiadomości właściwych czynników niemieckich. Niebezpieczeństwo odwetu musiało wywrzeć w Niemczech odpowiednie wrażenie i stąd można wnioskować, że zasadniczym hamulcem do zrezygnowania z użycia broni chemicznej był fakt, o którym Niemcy już dobrze wiedzieli, że przeciwnicy byli doskonale przygotowani zarówno do obrony, jak i do odwetowego uderzenia tą straszliwą w skutkach bronią. Po drugiej wojnie światowej i w chwili obecnej na całym świecie prowadzone są zakrojone na szeroką skalę badania nad otrzymywaniem nowych środków trujących. W poglądach wojskowych teoretyków państw kapitalistycznych na sposoby prowadzenia przyszłych działań bojowych coraz większą rolę odgrywają środki masowego rażenia, jak broń jądrowa, chemiczna i biologiczna.
Rzeczoznawcy wojskowi Stanów Zjednoczonych uważają broń chemiczną obok broni jądrowej za jeden z najważniejszych środków masowego rażenia we współczesnej walce. Niektórzy z nich wyrażają nawet poglądy, że broń chemiczna jest "praktyczniejsza" w zastosowaniu niż broń jądrowa, ponieważ niszczy jedynie ludzi przeciwnika, nie naruszając całości jego obiektów i wartości materialnych i nie powodując. Długotrwałego skażenia terenu, jak to się dzieje np. przy użyciu środków promieniotwórczych.
O praktycznym zainteresowaniu zagadnieniami broni chemicznej najwyższych czynników wojskowych USA może świadczyć fakt, że w końcu 1955 r. ówczesny minister wojny Brucker zatwierdził sprawozdanie komisji ekspertów domagającej się rozwoju całego szeregu nowych rodzajów broni chemicznej, biologicznej i jądrowej w celu praktycznego ich wykorzystania w razie potrzeby. Wymieniona, oficjalna komisja ekspertów w sprawozdaniu swym występuje przeciw powszechnemu poglądowi, jakoby prowadzenie wojny z użyciem środków masowego rażenia było przestępstwem i twierdzi, że środki te powinny znaleźć w arsenale i planach wojskowych Stanów Zjednoczonych należne im miejsce. Komisja ta zaleciła nawet utworzenie specjalnego dowództwa, które by ześrodkowało badania nad nowymi rodzajami broni.
Przy dzisiejszym rozwoju przemysłu chemicznego możliwości produkcji środków trujących znacznie wzrosły, uproszczono, bowiem stare i opracowano nowe, tanie metody produkcji. Od zakończenia pierwszej wojny światowej powstał szereg nowych gałęzi przemysłu, które używają do produkcji pokojowej surowców mogących być z powodzeniem wykorzystanych do produkcji środków trujących, można, więc bez przesady stwierdzić, że przemysł chemiczny stał się obecnie potężną bazą substancji trujących. Jeśli w okresie pierwszej wojny światowej wyprodukowano zaledwie kilkaset ton tych groźnych dla ludzkości środków, to w przyszłej wojnie można ich bez trudności i specjalnych przeróbek urządzeń fabrycznych wyprodukować miliony ton.
Badania nad otrzymaniem nowych środków trujących w państwach kapitalistycznych prowadzi się przede wszystkim w kierunku otrzymania substancji o tak silnym działaniu toksycznym na ludzi, że powodowałyby prawie natychmiastowe ich rażenie. Jest to bez wątpienia spowodowane tym, że w trwającym od pierwszej wojny światowej wyścigu pomiędzy zwiększającą się mocą ochronną masek przeciwgazowych i odzieży ochronnej a zdolnością rażenia klasycznych środków trujących praktycznie niewątpliwie zwyciężyły środki ochronne, zapewniają one, bowiem, przy umiejętnym posługiwaniu się nimi, całkowitą ochronę żołnierzy przed środkami trującymi w warunkach, bojowych. W związku z tym zaistniała konieczność wynalezienia środków trujących, które by wskutek silnego działania, przy użyciu ich minimalnych ilości, raziły przeciwnika, zanim zdąży nałożyć środki ochronne. Już w czasie drugiej wojny światowej w Niemczech, Stanach Zjednoczonych i Anglii szczególną uwagę zwrócono na grupę związków chemicznych, które obok innych pierwiastków zawierały także fosfor. Własności toksyczne związków fosforu znane były od dawna, lecz dopiero w wyniku szczegółowych badań stwierdzono, że niektóre z nich mają właściwości szczególnie silnego i wszechstronnie szkodliwego działania na organizm człowieka. Stosunkowo najlepiej zbadanym i znanym związkiem tej grupy jest otrzymany i produkowany w czasie drugiej wojny światowej w Niemczech faszystowskich środek zwany tabunem lub Trylonem 83.Jak wynika z opublikowanych po zakończeniu wojny danych dotyczących produkcji tabunu, dowództwo hitlerowskie przywiązywało do tego środka dużą wagę, uważając go obok znanego i stosowanego w pierwszej wojnie światowej iperytu za zasadniczy środek trujący w przyszłych działaniach wojennych z użyciem broni chemicznej.
Źródła amerykańskie podają, że w czasie drugiej wojny światowej istniała w Niemczech fabryka o wydajności 1000 ton tabunu miesięcznie, a przy końcu wojny zapasy tabunu w tym kraju wynosiły około 12 000 ton; napełniano nim pociski kalibru 105 mm, 150 mm i bomby 250-kilogramowe. Drugim, jeszcze bardziej toksycznym środkiem był sarin, również wyprodukowany przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej. Sarin nazywano początkowo Trylonem 146 lub T-146, a następnie Trylonem 46 albo T-46. Surowce wyjściowe do produkcji tego groźnego środka produkowała niemiecka fabryka Dehernfurth nad Odrą. Około 25--30 ton sarinu mieli Niemcy przygotowane do użycia w wojnie. Kolejnym środkiem był soman, który uznano za substancję jeszcze bardziej toksyczną niż sarin. Wymienione środki trujące nie były stosowane w czasie działań bojowych, dlatego oficjalne dane o ich szkodliwym działaniu na organizm człowieka mają raczej charakter danych przeniesionych z doświadczeń na zwierzętach. Że jednak przygotowania do użycia tych środków masowego rażenia ludzi mają nie tylko charakter naukowych dociekań i teoretycznych rozważań, lecz że weszły w stadium praktycznej realizacji, świadczy między innymi fakt produkowania ich na szeroką skalę w głównych państwach imperialistycznych.
1. Wojna peloponeska - Spartanie - dymy drażniące ze spalania smoły i siarki
2. Grecy - spalanie ptasich piór
3. I wojna światowa - 1915r. - Niemcy w bitwie pod Ypres
4. Grecy - wojna abisyńska 1936r.
5. Irak w wojnie z Iranem - 1983-1988r.
6. 20.03.1995r. - terroryści w Japonii.

Klasyfikacja BST wg norm światowych i europejskich

0x08 graphic
NFPA 704 to standard wprowadzony w Stanach Zjednoczonych przez Narodowy Związek Ochrony

Przeciwpożarowej. Definiuje on "diament ognia" czyli charakterystyczny postawiony na wierzchołku kwadrat podzielony na cztery mniejsze kwadraty, używany przez służby ratunkowe do łatwej i szybkiej identyfikacji substancji, związanego z nią ryzyka, środków gaśniczych stosowanych do gaszenia pożaru, oraz innych zagrożeń i możliwości w czasie działań ratowniczych.

Kolory- Diament ognia używa czterech podstawowych kolorów do oznaczania różnych typów zagrożeń.

UWAGA: Tylko W i OX są oficjalną częścią systemu NFPA 704.

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/NFPA_704"

Bojowe środki trujące (BST) - specjalna grupa związków chemicznych, które poprzez bezpośrednie działanie na organizm człowieka lub przez skażenie środowiska mogą spowodować masowe porażenie ludzi, zwierząt i roślin.

Podział BST:
1) Paralityczno - drgawkowe (zwężenie źrenic, łzawienie, duszności, wymioty, ślinotok, bezdech, samorzutne oddawanie moczu i kału, drgawki, porażenie mięśni, utrata przytomności, porażenie centralnego układu nerwowego, śmierć; są to środki trwałe):
a) sarin (bezbarwny i bezwonny),
b) soman (bezbarwny o słabym zapachu kamfory),
c) V-gazy (bezbarwne i bezwonne),
d) tabun.
2) Parzące (trudno gojące się oparzenia i uszkodzenia układu oddechowego):
a) iperyt (gaz musztardowy - żółta, oleista ciecz o zapachu musztardy, czosnku i cebuli),
b) iperyt azotowy,
c) luizyt (bezbarwna ciecz o zapachu pelargonii).
3) Duszące (obrzęk płuc, duszności, bóle w klatce piersiowej, skurcz oskrzeli, śmierć w wyniku uduszenia; są to środki nietrwałe):
a) fosgen (bezbarwna, oleista ciecz),
b) dwufosfogen (bezbarwna, oleista ciecz o zapachu zbutwiałego siana),
4) Ogólnotrujące (blokowanie enzymów oddechowych, ulegają zahamowaniu najistotniejsze funkcje życiowe, śmierć):
a) cyjanowodór (kwas pruski - bezbarwna ciecz o zapachu gorzkich migdałów),
b) chlorocyjan (bezbarwny gaz o przenikliwym zapachu),
c) arsenowodór (3xcięższy od powietrza gaz o słabym zapachy czosnku lub cebuli).
5) Drażniące (silny kaszel, łzawienie, wodnisty katar i ślinotok, zakłócenia w oddychaniu, wymioty):
a) adamsyt,
b) chloroacetofenon,
c) chloropikryna (żółta, oleista ciecz o ostrym zapachu),
d) CS.
6) Psychochemiczne (zaburzenia psychiczne - halucynacje, zespoły urojeniowe, silne pobudzenia psychoruchowe, depresja):
a) LSD-25 (środek halucynogenny),
b) meskalina (halucynacje i zaburzenia czasu i przestrzeni),
c) psylocybina,
d) sernyl (silne pobudzenie, utrata kontroli, majaczenia).
7) Roślinobójcze (przy większym stężeniu niszczą rośliny uprawne):
a) pestycydy,
b) herbidycy,
c) defolianty,

d) desikanty.

Toksyny:
- bakteryjne - jad kiełbasiany (po 12 godz. lub w ciągu trzech dni - nudności, biegunka, zaburzenia wzroku, porażenie mięśni oddechowych) - naj. trucizna pochodzenia naturalnego
- roślinne - kurara (działanie paraliżujące), cykutotoksyna (szalej jadowity - silne pobudzenie, drgawki oraz wymioty)
- zwierzęce - od ryb jadowitych: fugu i mureny (działanie paraliżujące)
Toksyczne środki przemysłowe (TSP):
- amoniak (bezbarwny, lżejszy od powietrza gaz o przenikliwym zapachu, wywołuje ostry kaszel, obrzęk płuc, poparzenia skóry oraz utratę wzroku),
- chlor (żółtozielony gaz, cięższy od powietrza, wywołuje postępującą niewydolność oddechową, owrzodzenie spojówek, podrażnienia skóry, bóle głowy, niepokój),
- kwas azotowy (żółta ciecz o przykrym zapachu, wywołuje przewlekłe zapalenie oskrzeli, rozedmę płuc, oparzenia chemiczne skóry i błon śluzowych, porażenie wzroku),
- kwas siarkowy (bezbarwna, bezwonna, oleista ciecz, działanie jak kwas azotowy).
Ochrona:
- stosowanie indywidualnych środków ochrony dróg oddechowych i skóry,
- hermetyczne ukrycia przed skażeniami
- zabiegi sanitarne i specjalne.

Broń chemiczna - jeden z rodzajów broni, w którym podstawowym czynnikiem rażącym jest jakiś związek chemiczny o toksycznych właściwościach. Często termin ten jest utożsamiany z gazami bojowymi, gdyż większość - choć nie wszystkie - rodzaje broni chemicznej, są oparte na związkach, które w temperaturze pokojowej są gazami, lub cieczami o dużych prężnościach par (są wówczas stosowane w postaci aerozolu). Termin "broń chemiczna" ma jednak szersze znaczenie i oprócz samego czynnika rażącego obejmuje też urządzenia i techniki do jego przenoszenia i aplikowania na polu bitwy.

Broń chemiczną dzieli się na dwa ogólne rodzaje:

Bojowe środki trujące, zgodnie z Rezolucją nr 687 ONZ, są uznawane za broń masowego rażenia. Protokół genewski 1925 zakazał stosowania bojowych środków trujących, ale nie rozwijania ich produkcji i przechowywania. Dopiero Konwencja o Broni Chemicznej z 1993 r. ostatecznie zakazała badań, produkcji i przechowywania tych środków w każdej formie.

Rodzaje bojowych środków trujących

Bojowe środki trujące są zwykle silnie toksycznymi związkami chemicznymi, które są gazami w temperaturze pokojowej, lub ew. cieczami, które szybko w tej temperaturze parują tworząc wystarczające z bojowego punktu widzenia stężenie trujących oparów w powietrzu.

Środki te dzieli się zasadniczo na następujące typy:

środki duszące - zwykle oparte na cyjankach, które na stałe wiążą żelazo hemu i blokują transport tlenu przez krew z płuc do tkanek, powodując tym szybkie obumieranie mózgu i innych kluczowych narządów człowieka na skutek niedotlenienia, co powoduje szybką śmierć; przykładem może być Cyklon B, czyli cyjanowodór - HCN (zastosowany przez wojska niemieckie podczas pierwszej wojny światowej).

Bojowe środki pomocnicze

Chemiczne środki pomocnicze są to środki bojowe, które zazwyczaj nie służą do bezpośredniego rażenia ludzi lecz do ułatwiania rażenia ich innymi środkami, lub eliminacją infrastruktury wroga. Większość tych środków jest legalna w świetle prawa międzynarodowego. Zalicza się do nich:



BOJOWE ŚRODKU ZAPALAJĄCE

Historia bojowych środków zapalających:
1. „Ogień grecki” - pociski miotane z katapult w średniowieczu.
2. „Brandery” - małe, bezzałogowe okręty do wywoływania pożarów - XV-XVII w.
3. „Kule ogniste” - rozpalone żelazne pociski - XVI w.
4. I wojna światowa - miotacze ognia i bomby zapalające.
Bojowe środki zapalające - środki stosowane na polu walki oraz na zapleczu przeciwnika, służące do rażenia wojsk, wywoływania pożarów oraz do niszczenia sprzętu bojowego i dóbr materialnych nieprzyjaciela.
Podział BST:
1) Ciała stałe niewymagające do spalania tlenu atmosferycznego:
a) termit (mieszanina sproszkowanych metali oraz azotanu baru. Temp. spalania 3000°C. Bomby lotnicze, pociski artyleryjskie, ręczne granaty zapalające).
2) Ciała stałe wymagające do spalania tlenu atmosferycznego:
a) elektron (stop metali, temp. spalania ok. 800°C. Korpus bomb termitowych),
b) fosfor biały (temp. spalania ok. 1200°C
3) Ciała ciekłe i półciekłe:
a) napalm (produkty pochodzenia naftowego oraz sole kwasów organicznych; temp. spalania 800-1000°C; bardzo dobra przylepność; czasami wydziela toksyczny dym podrażniający oczy i układ oddechowy; miotacze ognia, bomby lotnicze, pociski artyleryjskie),
b) pirożel (podobny skład i właściwości co napalm - temp. spalania ok. 1600°C).


BROŃ BIOLOGICZNA

Historia broni biologicznej:
1. Epidemia dżumy - 1348 - 1350r. - śmierć 1/3 mieszkańców Europy.
2. Epidemia „hiszpanki” -1918 - 1919r. - 20 mln ludzi.
3. Aleksander Macedoński - pozostawianie zwłok
4. Tatarzy - 1347r. - przerzucanie w Kaffa zwłoki chorych na dżumę przez mury.
5. Francisco Pizarro - walki z Indianami.
6. I wojna światowa - bakterie wąglika - niszczenie transportów koni i mułów.
Broń biologiczna - (broń B, broń bakteriologiczna) - broń masowego rażenia, w skład której wchodzą różne drobnoustroje chorobotwórcze (wirusy, bakterie, riketsje, pierwotniaki) oraz ich toksyny wywołujące epidemie chorób wśród ludzi, zwierząt i roślin.
Podział broni biologicznej:
1) Bronie wirusowe:
a) Ebola (wysoka, temperatura, krwawienie ze wszystkich otworów ciała, bóle stawów po 2-3 dniach).
2) Bronie bakteryjne:
a) cholera (silny nieżyt jelitowo - żołądkowy, odwodnienie organizmu, śmierć),
b) dżuma (wysoka gorączka, obrzęk płuc, zgon po 2-5 dniach),
c) wąglik (początkowo jak zwykła infekcja, potem wymioty, bóle stawów, krwotoki)
3) Bronie riketsjowe (riketsje - małe bakterie wewnątrzkomórkowe będące pasożytami):
a) dur brzuszny (infekcja żołądka, silna gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, owrzodzenie jelit).
4) Bronie grzybiczne:
a) mytotoksyny (zaburzenia w funkcjonowaniu układu oddechowego oraz powstawanie infekcji ropnych)
Rozprzestrzenianie broni biologicznej:
1. Podrzucanie zakażonej żywności, odzieży, materiałów opatrunkowych.
2. Skażenie ujęć wody.
3. Przenoszona w listach.
4. Naturalni nosiciele (pchły, pluskwy, wszy, szczury, myszy).
5. Napad powietrzny.
Ochrona przed bronią biologiczną:
1. Stosowanie indywidualnych środków ochrony dróg oddechowych i skóry.
2. Hermetyczne ukrycia przed skażeniami.
3. Zabiegi sanitarne.
4. Szczególne zasady higieny osobistej.

  1. BROŃ JĄDROWA I JEJ RODZAJE


Broń wykorzystująca energię wydzielaną podczas łańcuchowej reakcji rozpadu izotopów uranu 233U lub 235U, plutonu 239Pu lub 241Pu (broń atomowa) albo podczas syntezy jąder izotopów wodoru (broń termojądrowa o sile wybuchu znacznie większej niż broni atomowej); broń jądrowa może być użyta jako bomby lotnicze (atomowe lub termojądrowe), pociski artyleryjskie i rakietowe, torpedy; czynniki rażenia broni jądrowej to fala uderzeniowa o wielkiej sile burzącej, promieniowanie cieplne wzniecające pożary, promieniowanie jonizujące i promieniotwórcze skażenie terenu.


1) ZJAWISKO REAKCJI ATOMOWEJ
Jest to proces fizyczny, w którym na skutek zderzenia się 2 jąder atomowych (atom) lub jądra atomowego i cząstki subjądrowej, np. neutronu, powstają inne jądra lub jądra i cząstki; np. w wyniku bombardowania jądra azotu ( 714N) cząstkami a (jądrami helu 24He) powstaje jądro tlenu ( 817O) i proton (11H); reakcja jądrowa łańcuchowa, wywołana neutronami reakcja rozszczepienia ciężkich jąder atomowych (np. uranu, plutonu), podczas której neutrony wyzwalające się w jednym akcie rozszczepienia wywołują następne akty rozszczepienia, przy czym wyzwala się bardzo duża ilość energii; zachodzi w sposób kontrolowany w reaktorach jądrowych, w sposób nie kontrolowany w bombach atomowych (bomba).

WYBUCH JĄDROWY
Gwałtowne wydzielenie ogromnej ilości energii w wyniku niekontrolowanej reakcji łańcuchowej rozszczepienia jąder pierwiastków ciężkich lub syntezy jąder pierwiastków lekkich, zachodzącej w ładunku jądrowym; skutkami wybuchu jądrowego są: fala uderzeniowa, powodująca zniszczenia obiektów, promieniowanie świetlne, wywołujące pożary i oparzenia, promieniowanie jonizujące, działające na organizmy żywe

2) ZJAWISKO REAKCJI TERMOJĄDROWEJ
Reakcja termonuklearna, synteza jądrowa, fuzja jąder, reakcja łączenia się lekkich jąder atomowych (atom) w jądro cięższe z wydzieleniem bardzo dużej ilości energii, np. łączenie się jąder deuteru 12D (deuteron) z jądrem trytu 13T w jądro helu 24He: 12D + 13T µ 24He + 10n + 17,6 MeV (n — neutron); reakcje termojądrowe są źródłem energii gwiazd; na Ziemi zachodzą w sposób nie kontrolowany podczas wybuchu bomb termojądrowych (bomba); prowadzi się prace nad przeprowadzeniem reakcji termojądrowych w sposób kontrolowany.

BOMBA LOTNICZA,
Pocisk zrzucany z samolotu, wypełniony materiałem wybuchowym, rozróżnia się bomby burzące, chemiczne, biologiczne, zapalające, jądrowe (zawierające ładunek jądrowy); bomby jądrowe dzielą się na: bomby atomowe (tego rodzaju bombę zrzucono z amerykańskich samolotów bombowych VIII 1945 na japońskie miasta Hiroszimę i Nagasaki), bomby termojądrowe (wodorowe) oraz bomby neutronowe, emitujące po wybuchu strumień neutronów.

3) CZAS I DZIAŁANIE POSZCZEGÓLNYCH CZYNNIKÓW RAŻENIA
Do podstawowych czynników rażenia zalicza się: promieniowanie cieplne, falę uderzeniową, promieniowanie przenikliwe, promieniotwórcze skażenie terenu i impuls elektromagnetyczny.
a) Promieniowanie cieplne
W czasie wybuchu jądrowego, cały ładunek jądrowy zamienia się w gazy o temperaturze około miliona stopni Celsjusza. Ogrzane do wysokiej temperatury pary i gazy tworzą świecącą sferę zwaną kulą ognistą. Czas świecenia się kuli zależy od mocy wybuchu - im moc większa, tym kula świeci dłużej i intensywniej. Promieniowanie to, stanowi aż 35% energii wybuchu jądrowego. Rozprzestrzenia się we wszystkie strony z prędkością światła - 300tys. km/s, powodując pożary lasów, zabudowań i sprzętu. Powoduje również oparzenia i oślepienia ludzi i zwierząt. Zmniejsza się wraz z odległością.
b) Fala uderzeniowa
fala spiętrzeniowa, powstająca podczas wybuchów, detonacji, opływów naddźwiękowych (samolotów, rakiet, pocisków) i in., przemieszczająca się powierzchnia, na której następuje skokowa zmiana ciśnienia, temperatury, gęstości, prędkości płynu (cieczy, gazów); fala uderzeniowa wraz z towarzyszącą jej falą rozrzedzeniową mogą wywoływać dokuczliwy hałas, podobny do grzmotu lub wystrzału, pękanie szyb w oknach, a nawet uszkodzenie ścian budynków. Jest głównym czynnikiem rażenia wybuchu jądrowego. Przypada na nią około 50% całkowitej energii wybuchu jądrowego, dlatego wpływa ona znacząco na rozmiary zniszczeń. Pośrednie działanie fali uderzeniowej na ludzi obejmuje obrażenia wtórne, wywołane przez walące się budynki, odłamki szkła, gruzu, kamienie i inne przedmioty.

c) Promieniowanie przenikliwe
Jest niewidzialne i nieodczuwalne przez zmysły. Przypada na nie 5% energii. Są to promienie gamma i strumienie neuronów. Jest ono emitowana z prędkością światła i trwa 10-15 sekund. Ma ono zmienną zdolność przenikania przez różne przedmioty, powodując zmianę ich właściwości. Wywiera szkodliwy wpływ na organizm człowieka, zwierząt i roślin.

d) Promieniotwórcze skażenie terenu
Zanieczyszczenie wody, terenu i powietrza substancjami promieniotwórczymi, wydzielającymi promieniowanie alfa, beta i gamma. Szczególnie silne występuje po wybuchu naziemnym. Unoszący się pył tworzy obłok. Teren wzdłuż przesuwania się obłoku, na który opadają promieniotwórcze cząsteczki, nazywamy śladem obłoku promieniotwórczego. Może on mieć długość i szerokość, sięgającą nawet do kilkuset kilometrów.

e) Impuls elektromagnetyczny
Wywołuje nadmierne napięcie w przewodach, kablach, obwodach odbiorników. Powoduje liczne zakłócenia pracy lub uszkadza te urządzenia.

Charakterystyka I, II i III strefy zniszczeń po naziemnym wybuchu jądrowym.
4) OBRONA PRZED POSZCZEGÓLNYMI CZYNNIKAMI RAŻENIA
Najszybszym sposobem ochrony przed skutkami wybuchu jądrowego jest położenie się twarzą do ziemi, zakrycie rękoma twarzy i otwarcie ust, jednocześnie pamiętając, że możemy wykorzystać ukształtowanie terenu (wzniesienia, doły) oraz niskie zabudowania (mury, ruiny budowli) w celu zmniejszenia niekorzystnego działania poszczególnych czynników rażenia, możemy również, gdy zostaliśmy wcześniej poinformowani o możliwości ataku nuklearnego udać się do schronu przeciwatomowego, lub piwnicy gdzie w miarę bezpiecznie możemy przeczekać moment wybuchu

5) ZASADY ZACHOWANIA SIĘ W TERENIE SKAŻONYM PROMIENIOTWÓRCZO
Jako pierwsze do działania bezpośrednio po wybuchu jądrowym przystępują służby O.C. Osoby, które ukryły się w budowlach ochronnych nie powinny wychodzić na otwartą przestrzeń, do czasu otrzymania zezwolenia po odwołaniu alarmu. W razie zniszczenia schronu powinny one zastosować posiadane środki ochrony dróg oddechowych np. chustki, szmaty, ubrania, starać się wydostać z rejonu porażenia i przejść do miejsca wskazanego przez oddziały O.C. Pokonując skażony teren powinny, jednak zachować wszelkie środki ostrożności tzn. Nie pić wody, nie spożywać pokarmu, nie palić tytoniu, nie wzniecać kurzu, nie dotykać przedmiotów.
Pomocą, jaką ludność może okazać służbom O.C. może być: informacja o rozmieszczeniu ukryć, dojściach do zawalonych budowli ochronnych, pomoc w poszukiwaniach poszkodowanych, pomoc jednostkom pożarniczym, pomoc w odgruzowywaniu budowli i dróg oraz w obsłudze urządzeń do dezaktywacji.

6) CIEKAWOSTKI I NOWOŚCI W TEJ DZIEDZINIE
· Broń termojądrowa o największej mocy, stanowiącej ekwiwalent 57 megaton trójnitrotoluenu - trotylu (w skrócie TNT) została zdetonowana przez ZSRR na terenie Nowej Ziemi w październiku 1961 roku. Fala uderzeniowa 3 razy okrążyła Ziemię, a pierwsze okrążenie trwało 36 godzin 27 minut. Niektórzy oceniają moc bomby na 62-90 megaton.
· Największą liczbę ofiar bomby, spowodowała bomba atomowa, zrzucona na Hiroszimę w Japonii przez USA 6 sierpnia 1945 roku. Zabiła na miejscu ponad 100 000 ludzi. Dalsze 55 000 zmarło w wyniku napromieniowania w ciągu roku.
· Najwyższa temperatura wytworzona przez człowieka to temperatura epicentrum wybuchu termojądrowego, która osiąga aż 300 - 400 milionów stopni.
· Pierwszą próbę z bronią jądrową przeprowadzono w USA 16 lipca 1945 roku.
W 1949 wypróbowano broń jądrową w ZSRR, w 1952 w Anglii, w 1960 we Francji, w 1964 w Chińskiej Republice Ludowej a w 1974 w Indiach. W 1963 mocarstwa atomowe USA, ZSRR i W. Brytania zawarły porozumienie zakazujące przeprowadzania wybuchu jądrowego w atmosferze ze względu na ich największą szkodliwość. W 1993 broń jądrową posiadały: Chińska Republika Ludowa, Francja, Wielka Brytania, USA, Rosja (jako prawno - międzynarodowy sukcesor ZSRR), czasowo Białoruś i Kazachstan, Ukraina a ponadto państwa, które osiągnęły próg nuklearny i są zdolne wyprodukować broń jądrową: Izrael, Indie, Korea Północna.




B) BROŃ BIOLOGICZNA
Broń wykorzystująca chorobotwórcze bakterie, toksyny i wirusy do wywoływania epidemii chorób zakaźnych; do przenoszenia broni biologicznej mogą być używane np. pociski, bomby lotnicze, pojemniki z zakażonymi owadami.

1) KTÓRE DROBNOUSTROJE MOGĄ BYĆ BRANE POD UWAGĘ W BRONI BIOLOGICZNEJ I JAKIE CHOROBY WYWOŁUJĄ
W broni biologicznej wykorzystywane są drobnoustroje chorobotwórcze, oraz toksyny wytwarzane przez bakterie. Drobnoustroje chorobotwórcze to: bakterie, wirusy, riketsje, grzybki oraz jady. Najbardziej niebezpieczne choroby wywołana przez środki biologiczne to: cholera, dur brzuszny i plamisty, kleszczowe zapalenie opon mózgowych, czerwonka bakteryjna, ospa, grypa, żółta febra, dżuma, wąglik i choroba papuzia.

2) OZNAKI ZASTOSOWANIA BRONI BIOLOGICZNEJ
Oznakami użycia tego właśnie rodzaju broni są „głuche” wybuchy bomb, krople cieczy i duże odłamki w miejscach wybuchu, pojawienie się większej ilości gryzoni, insektów, kleszczy lub organizmów wcześniej niespotykanych na danym terenie.

3) POSTĘPOWANIE W WARUNKACH EPIDEMII
W celu ochrony ludzi przed zakażeniami przeprowadza się szczepienia ochronne. Bardzo ważne jest rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny osobistej i otoczenia. Po opuszczeniu terenu skażonego, należy przeprowadzić zabiegi sanitarne, dezynfekcję ubioru, obuwia i innych rzeczy. Wszelkie rany i zadrapania należy zabezpieczyć przed drobnoustrojami. Do czasu przeprowadzenia całkowitych zabiegów sanitarnych nie wolno jeść, pić i palić papierosów. Wodę można pić tylko po wcześniejszym trzydziestominutowym przegotowaniu. W przypadku zaobserwowania zmian chorobowych należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. W celu uniknięcia epidemii w miejscach skażenia powinniśmy użyć maski przeciwgazowej typu wojskowego lub cywilnego. Są to indywidualne środki ochrony przed skażeniami. Istnieją jeszcze zbiorowe środki ochrony przed skażeniami. Zaliczamy do nich budowle ochronne takie jak schrony i ukrycia. Ostatecznością jest ewakuacja ludności w miejsca, gdzie broń biologiczna już nie sięga

4) CIEKAWOSTKI I NOWOŚCI W TEJ DZIEDZINIE
· Konwencja z dnia 26 marca 1975 roku, zakazuje prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia zapasów broni biologicznej oraz nakazuje jej zniszczenie.
· Bojowe środki biologiczne mogą być rozprzestrzeniane następującymi sposobami: bomby lotnicze, pociski artyleryjskie, pakiety (worki, pudełka) zrzucane z samolotów, aerozol biologiczny i dywersję biologiczną.
· Mimo protokołu genewskiego, który zakazywał użycia broni biologicznej, została użyta po raz pierwszy przez Japończyków w wojnie z Mongolią w 1939.

C) BROŃ CHEMICZNA
Bronią chemiczną nazywamy bojowe środki trujące (BST) wraz ze środkami ich przenoszenia.

1) GRUPY BOJOWYCH ŚRODKÓW TRUJĄCYCH; JAK DZIAŁAJĄ NA ORGANIZM, JAK SIĘ PRZED NIMI BRONIĆ
Porażenie ludzi BST następuje przez wprowadzenie do organizmu przez drogi oddechowe lub skórę skażonego powietrza, spożycie skażonych produktów lub wody albo przez bezpośredni kontakt ze skażonymi przedmiotami.
Ze względu na trwałość BST dzielimy na:
Trwałe środki trujące - działanie rażące od kilku godzin do kilku dni, a nawet tygodni, bardzo powoli parują. Są to sarin, tabun, iperyt i luizyt. Nietrwałe środki trujące - od kilku do kilkudziesięciu minut. Są to: fosgen, dwufosgen, kwas pruski i chloropikryna.
Dymy trujące - wywołują łzawienie i kaszel. Zaliczamy do nich: chloroacetofenon, adamsyt i kamit.
Ze względu na działanie toksyczne i ochronę przed nimi dzielimy je na:
· Paralityczno-drgawkowe - powodują porażenia układu nerwowego (sarin, soman, tabun, V-gazy). Trucizny o zapachu owoców, bądź kamfory. Przedostają się przez skórę, drogi oddechowe i śluzówkę.
· Ogólnotrujące - ogólne zatrucie organizmu przez drogi oddechowe i śluzówkę (kwas pruski, arsenowodór). Zapach gorzkich migdałów lub czosnku.
· Parzące - porażają skórę, powodują powstawanie pęcherzy i owrzodzeń, trudno gojących się ran (iperyt, iperyt azotowy, luizyt) Mają zapach musztardy lub kwiatów.
· Duszące - działają rażąco na układ oddechowy, obrzęk płuc, prowadzący w konsekwencji do uduszenia (fosgen, dwufosgen). Bezbarwne ciecze o zapachu zgniłego siana lub gnijących jabłek.
· Drażniące i łzawiące - drażnią błony śluzowe oczu, nosa, jamy ustnej i skórę (adamsyt, chloroacetofenon). Krystaliczne substancje stałe.
· Psychochemiczne - związki o działaniu narkotycznym, powodują obezwładnienie oraz zaburzenia psychiczne i fizyczne funkcji organizmu (LSD-25, U-6056, sernyl). Są bezsmakowe i bezzapachowe. Dostają się drogą oddechową lub pokarmową.
Środki roślinobójcze - herbicydy, stymulują wzrost i dojrzewanie lub w nadmiarze całkowicie niszczą uprawy.

2) OZNAKI ZASTOSOWANIA BRONI CHEMICZNEJ
Oznaką zastosowania bojowych środków chemicznych, jest zmieniony, wyczuwalny zapach, zależny od tego, jaki środek został zastosowany. W powietrzu mogą pojawić się również obłoki przypominające dym, mgłę lub rozprzestrzeniający się gaz. Czasami bardzo trudno jest stwierdzić zastosowanie broni chemicznej, gdyż niektóre środki są całkowicie niewidoczne i niewyczuwalne. Ujawniają dopiero swoje szkodliwe działanie.

3) ZACHOWANIA SIĘ W TERENIE SKAŻONYM CHEMICZNIE
Wszelkie działania w terenie skażonym bronią chemiczną, możliwe są tylko przy użyciu środków ochrony przed skażeniami. Należy dążyć do obejścia lub wyjścia z tego terenu. Podczas działania w terenie skażonym trzeba unikać wzniecania kurzu, nie wolno siedzieć, kłaść się, przyjmować pokarmów, pić ani palić. Spożywać posiłki można tylko w specjalnie przygotowanych miejscach.

4) CIEKAWOSTKI I NOWOŚCI W TEJ DZIEDZINIE
· Broń chemiczną po raz pierwszy zastosowali Niemcy w czasie I wojny światowej w 1917 roku, pod belgijskim miastem Ypres. Wykorzystano wówczas gaz musztardowy, zwany od tej pory iperytem.
· Konwencja z dnia 26 marca 1975 roku, zakazuje prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia zapasów broni chemicznej oraz nakazuje jej zniszczenie.
· Środki drażniące, łzawiące i psychochemiczne, należą do środków obezwładniających. Pozostałe uśmiercają!
· Najtragiczniejszy rezultat użycia broni chemicznej - dokładna liczba zabitych i rannych w wyniku użycia broni chemicznej pomiędzy styczniem 1915 r. i listopadem 1918 roku, podczas I wojny światowej, nie jest znana. Szacuję się, że 100 000 ludzi zginęło, a 900 000 było rannych. Armia rosyjska, wyposażona w niewłaściwe respiratory miała 56 000 ofiar śmiertelnych i 475 000 rannych.
· Najtragiczniejsza bitwa chemiczna - w lutym 1988 roku irackie lotnictwo używając gazu musztardowego, zbombardowało Halabjah, kurdyjskie miasteczko w północnym Iraku, chcąc w ten sposób zapobiec irańskiej okupacji. W rezultacie irańscy żołnierze wzięli uciekających Kurdów za Irakijczyków i zbombardowali ich pociskami z cyjankiem wodoru. 5 000 osób, które zginęły na miejscu i 15 000 ciężko rannych stanowili kurdyjscy cywile. Nic dziwnego, że żołnierze amerykańscy nosili specjalne przeciwchemiczne kombinezony podczas Operacji Pustynna Burza przeciw Irakowi.
· W 1993 została podpisana przez 127 państw konwencja o zakazie stosowania broni chemicznej. Pomimo tego zakazu w wielu krajach jest ona nadal produkowana oraz prowadzi się prace badawcze nad jej rozwojem.

ZWIĄZKI STOSOWANE JAKO BST

0x01 graphic

2,4-dinitrofenol

0x01 graphic

Ogólne informacje

Wzór sumaryczny

C6H4N2O5

Niebezpieczeństwa

0x01 graphic
0x01 graphic

Klasyfikacja UE

Treść oznaczeń:
T - toksyczny
N - groźny dla środowiska

NFPA 704

0x01 graphic

Zwroty ryzyka

R: 10,23,24,25,33

Zwroty bezpieczeństwa

S: 1,2,28,37,45

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
warunków standardowych (25°C, 1000 hPa)

2,4-dinitrofenol - fitotoksyczny bojowy środek trujący stosowany przez amerykanów podczas wojny w

Wietnamie do niszczenia pastwisk, lasów i kultur roślinnych.

Oznaczenia wojskowe: USA - DNP

Jest jasnożółtą krystaliczną substancją o temperaturze topnienia 387 K (114°C), słabo rozpuszczalną w wodzie. Dobrze rozpuszczalne są sole sodowe i amonowe. W stanie suchym sole mogą eksplodować przy uderzeniu.

Może być stosowany jako herbicyd, totalny defoliant i desykant. Do defoliacji roślin wymagane są dawki 7,5-10 kg/ha. Jest silnie trujący dla ludzi i zwierząt. Dawki rzędu 3,5 mg/kg powodują silne zatrucia z objawami obrzęku płuc i gorączką.

Podobne działanie mają też inne nitrowe pochodne fenolu (np. DNC)

Adamsyt (chlorek fenarsazyny, 10-chloro-9,10-dihydrofenarsazyna) - drażniący bojowy środek trujący z podgrupy sternitów. Nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiego chemika Adamsa, który go po raz pierwszy otrzymał.

0x08 graphic
W stanie czystym adamsyt jest substancją krystaliczną, koloru żółtego. Temperatura topnienia - 468 K, wrzenia - 683 K. Gęstość ok. 1,684 g/cm³. Maksymalne stężenie par (przy 20°C) - 2*10-5 mg/dm³. Produkt techniczny ma barwę zieloną. Adamsyt nie rozpuszcza się w wodzie, słabo w rozpuszczalnikach organicznych (podgrzewanie zwiększa rozpuszczalność).

Jest mało reaktywny chemicznie. Nie hydrolizuje w wodzie. Rozkłada się pod wpływem silnych utleniaczy, jak stężony kwas azotowy.

Adamsyt może być używany tylko w postaci aerozolu, silnie drażniącego błony śluzowe oczu i górnych dróg oddechowych. Objawami toksycznego działania jest natychmiastowy silny łzotok, a po kilku minutach ból w piersiach i utrudnione odychanie. Objawy ustępują po kilku godzinach bez trwałych następstw.

Agent Blue - mieszanka niebieska, oznaczenie wojskowe (USA) preparatu fitotoksycznego stosowanego w ograniczonym zakresie podczas wojny wietnamskiej.

Skład mieszanki niebieskiej:

Podczas działań Agent Blue był stosowany w postaci 40% wodnego roztworu, w dawkach 3-8 kg/ha

Agent Blue jest bardzo silnym arborycydem. Porażona roślina traci liście i ginie w czasie 2-4 dni. Skażony ryż nie tworzy ziaren, mimo że roślina nie obumiera. Agent Blue jest skuteczny ok. 1 miesiąca. Po tym czasie mogą odrastać młode rośliny.

Agent Green - to kodowa nazwa silnego herbicydu i defoliantu używanego przez Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych w czasie wojny wietnamskiej. Był to jeden z tak zwanych "tęczowych herbicydów", do których zaliczano także bardziej niesławny Agent Orange. Nazwa pochodzi od zielonych pasów malowanych na beczkach dla identyfikacji. Agent Green używany był pomiędzy 1962 a 1964, podczas "testowej" fazy tego programu.

Agent Green został ulepszony przez amerykańskie ministerstwo rolnictwo w laboratorium doświadczalnym w Beltsville, Maryland. Jest produkowany ze środków federalnych przez Ag/Bio Company,w prywatnym laboratorium w Bozeman i byłej radzieckiej fabryce broni biologicznej w Taszkiencie, Uzbekistan. Laboratoria produkują dwie odmiany:

Ich wadą jest to że stanowią zagrożenie dla ludzkiego zdrowia i innych gatunków roślin i zwierząt. Rozpylany z samolotów i helikopterów, Agent Green jest znoszony nad plantacje kawy, pola uprawne, farmy, wioski i zbiorniki wodne.[

Agent Orange (mieszanka pomarańczowa) - oznaczenie wojskowe (USA) preparatu fitotoksycznego stosowanego na masową skalę (ok. 10 mln galonów) podczas wojny w Wietnamie (w latach 1961-1971).

Składniki mieszanki pomarańczowej:

Arsyny - grupa silnie trujących organicznych związków chemicznych, pochodnych arsenowodoru. Niektóre chlorowcopochodne arsyn są bojowymi środkami trującymi. Arsyny były stosowane w czasie I wojny światowej i wojny abisyńskiej.

0x01 graphic

3-chinuklidynobenzylan

Ogólne informacje

Nazwa systematyczna

(difenylo)hydroksyetanian 1-azabicyklo[2.2.2]okt-2-ylu

Inne nazwy

BZ

Wzór sumaryczny

C21H23NO3

Masa molowa

337,412 g/mol

BZ (3-chinuklidynobenzylan) - organiczny związek chemiczny używany w charakterze bojowego środka

trującego przez USA w wojnie w Wietnamie.

Oznaczenia wojskowe: NATO - BZ, Irak - Agent 15 (prawdopodobnie).

Jest bezwonną substancją krystaliczną barwy białej o temperaturze topnienia 462-463 K (189-190°C) i wrzenia 595 K (322°C). Rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych (DMSO, glikol propylowy). Z kwasami tworzy sole o zbliżonej toksyczności, dobrze rozpuszczalne w wodzie. Hydrolizuje w roztworach alkalicznych. Jest odporny na podwyższoną temperaturę. Pozostaje przez długi czas w glebie i wodzie oraz na wielu powierzchniach.

Objawy toksycznego działania występują po ok. 1 h i nasilając się trwają od kilku do kilkudziesięciu godzin, w zależności od wchłoniętej dawki. Są charakterystyczne dla wszystkich benzylanów i fenyloglikolanów. Początkowo są to: suchość w gardle, rozszerzenie źrenic, osłabienie mięśni i wzmożone tętno. Po ok. 1 h następuje rozstrój psychiczny. Silnym halucynacjom towarzyszą zaburzenia mowy, utrata zdolności koncentracji i orientacji w czasie i przestrzeni. Intensywne halucynacje (wzrokowe, dotykowe i słuchowe) zupełnie wyłączają człowieka z otaczającej go rzeczywistości powodując urojone złudzenia i wyobrażenia. Stan ten przypomina schizofrenię. Inhalacyjna dawka halucynogenna wynosi 2 mg dla człowieka. Inhalacyjna dawka obezwładniająca wynosi 110 mg*min*m³. Dawka śmiertelna jest bardzo wysoka (ok 200 000 mg*min*m³) jednak BZ może być groźny dla dzieci, chorych (szczególnie na serce) i starszych osób w dużo mniejszych stężeniach.

Odporność termiczna BZ pozwala stosować go w mieszankach termosublimacyjnych i amunicji chemicznej. Jego sole mogą być używane w charakterze dywersyjnych bojowych środków trujących.

0x08 graphic
Od 1961 jest etatowym bojowym środkiem trującym armii amerykańskiej. Prawdopodobnie w okresie rządów Saddama Husaina był na wyposażeniu armii irackiej.

Barban (N-3-chlorofenylokarbaminian 4-chloro-2-butynylu, ClC6H4NHCOOCH2C≡CCH2Cl) - fitotoksyczny bojowy środek trujący, stosowany też jako herbicyd do ochrony zbóż.Jest bezbarwnym, bezwonnym ciałem stałym o temperaturze topnienia ok. 76-77°C.

0x01 graphic

0x01 graphic

Bromek benzylu

Ogólne informacje

Nazwa systematyczna

bromometylobenzen

Inne nazwy

bromek benzylu
α-bromotoluen

Wzór sumaryczny

C6H5CH2Br

SMILES

BrCC1=CC=CC=C1

Masa molowa

171,04 g/mol

Identyfikacja

Numer CAS

100-39-0

Właściwości

Gęstość i stan skupienia

1,430 g/cm3 ; ciecz

Temperatura topnienia

-3°C (270,15 K)

Temperatura wrzenia

198°C (471,15 K)

Niebezpieczeństwa

0x01 graphic

Klasyfikacja UE

Treść oznaczeń:
Xi - drażniący

Zwroty ryzyka

R: 36/37/38

Zwroty bezpieczeństwa

S: 39

Bromek ksylilu - lakrymator stosowany podczas I wojny światowej.

Techniczny bromek ksylilu jest mieszaniną izomerów: orto, meta i para. Otrzymuje się go przez bromowanie ksylenu. Jest cieczą o temperaturze wrzenia 483-493 K (210-220°C). Maksymalne stężenie par: (przy 25°C) cmax = 0,6 mg/dm³. Bromek ksylilu nie rozpuszcza się i nie hydrolizuje w wodzie.

Działa drażniąco na błony śluzowe oczu powyżej stężenia 3,8*10-3 mg/dm³. Obecnie nie ma znaczenia bojowego.

Bromoaceton - organiczny związek chemiczny, stosowany jako drażniący bojowy środek trujący z grupy lakrymatorów.

Jest cieczą o temperaturze wrzenia (z rozkładem) 409 K (136°C). Jest mało trwały chemicznie. Polimeryzuje podczas przechowywania. Otrzymywany jest przez bromowanie acetonu. Stosowany podczas I wojny światowej w mieszaninie z chlorocyjanem i cyjanowodorem. Obecnie jego znaczenie militarne jest znikome.

Bromocyjan - znany od I wojny światowej ogólnotrujący bojowy środek trujący.

Jest bezbarwnym ciałem stałym o temperaturze topnienia 325 K (52°C) i wrzenia - 335 K (62°C).

Rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych ioraz innych bojowych środkach trujących (iperyt siarkowy, chloropikryna, cyjanowodór. W wodzie hydrolizuje powoli (szybciej w roztworach alkalicznych). Podczas przechowywania polimeryzuje tworząc produkt nietoksyczny.

Objawy i mechanizm działania identyczne jak w przypadku cyjanowodoru. W niskich stężeniach (rzędu 10-3 mg/dm³) działa drażniąco na błony śluzowe oczu i dróg oddechowych.

Stanowi potencjalny bojowy środek trujący.

Błękitny krzyż (nm. Blaukreuz, zwany też przebijaczem maski - Maskenbrecher) - mieszanina trzech drażniących bojowych środków trujących:

0x08 graphic
Po raz pierwszy użyto go w nocy z 10 na 11 lipca 1917 r. koło Nieuport.

CR (dibenzo(b,f)-1,4-oksazepina) - jeden z najsilniejszych drażniących bojowych środków trujących. Po raz pierwszy otrzymano go w 1962 r. w Wielkiej Brytanii. W 1973 r. został wprowadzony do uzbrojenia brytyjskiej armii. Był stosowany w Irlandii Północnej w okresie wojny domowej.

CR jest żółtym proszkiem o temperaturze topnienia 344 K (71°C). Słabo rozpuszcza się w wodzie (ok. 80 mg/dm³), lepiej w etanolu, wyzszych alkoholach i eterze. Jest substancją o wystarczającej odporności termicznej do zastosowania w mieszaninach pirotechnicznych. CR wykazuje bardzo silne działanie na błony śluzowe oczu, dróg oddechowych oraz skórę. W postaci aerozolu wywołuje silne łzawienie, kaszel, kichanie i okresową ślepotę. Naskórna dawka rzędu kilku miligramów powoduje, oprócz podrażnienia, powstawania drobnych pęcherzy. Silne podrażnienie skóry (występuje przy dawkach ok. 20 mg) powoduje niezwykle dotkliwy piekący ból. CR działa na skórę wielokrotnie silniej niż CS.

0x08 graphic
CS (o-chlorobenzylidenomalononitryl) organiczny związek chemiczny stosowany jako drażniący bojowy środek trujący (lakrymator i sternit). Oznaczenie wojskowe USA - CS, Francja - CB.

CS jest to w temperaturze pokojowej biała krystaliczna substancja, nierozpuszczalna w wodzie, rozpuszcza się w acetonie, benzenie, chloroformie, słabiej w eterze dietylowym i etanolu. Temperatura topnienia wynosi ok. 368 K, wrzenia ok. 585 K.

Hydrolizę tego związku przyspiesza środowisko zasadowe, z tego też względu poleca się poszkodowanym przemywanie błon śluzowych i skóry słabym roztworem sody oczyszczonej. Stosowanie odkażalników na bazie podchlorynów wzmacnia tylko działanie substancji CS.

0x08 graphic
Działanie CS polega na silnym drażnieniu błon śluzowych oczu, górnych dróg oddechowych powodującym silne łzawienie, kaszel, ślinotok oraz kichanie. Działa również przez skórę, szczególnie w miejscach wilgotnych od potu i łez, powodując uczucie dotkliwego pieczenia. Przy dużych skażeniach może doprowadzić do powstania na skórze ofiar podrażnień oraz pęcherzy. Działanie tego środka chemicznego może być odczuwalne przez poszkodowanych nawet do kilku godzin. W terenie zachowuje zdolność do rażenia nawet powyżej 14 dni. CS został otrzymany w 1928 roku w USA. W 1954 roku został przyjęty do uzbrojenia amerykańskich sił zbrojnych. W latach 1963 - 1972 był stosowany bojowo podczas wojny wietnamskiej. Obecnie stosowany głównie przez policję. Najczęściej służy do eleboracji granatów dymnych w postaci mieszaniny termosublimacyjnej (pirotechnicznej) o zawartości 40-50% CS wraz ze stabilizatorami dymu (talkiem, silikażelem). W wyniku spalania tej mieszaniny powstaje toksyczny aerozol. Stosuje się ją również w ręcznych miotaczach gazu (w postaci roztworu) i amunicji broni gazowej.

Chloroacetofenon - organiczny związek chemiczny z grupy ketonów, pochodna acetofenonu, stosowany jako drażniący bojowy środek trujący (lakrymator). Oznaczenie wojskowe USA - CN, Wielka Brytania - CAP, Niemcy - O-Salz.

Właściwości

bezbarwna krystaliczna substancja

produkt techniczny ma barwę szarobrunatną

nierozpuszczalny w wodzie

rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych oraz niektórych BST m in. w iperycie, fosgenie, chlorocyjanie w wodzie nie hydrolizuje

Zastosowanie głównie przez siły policyjne wielu państw na świecie. Najczęściej służy do eleboracji granatów dymnych pocisków artyleryjskich w postaci mieszaniny termosublimacyjnej (pirotechnicznej). W wyniku spalania tej mieszaniny powstaje aerozol BST. Stosuje się ją również w w postaci roztworu 10 - 30% w ręcznych miotaczach gazu.

lotnicze instalacje rozpylające

Do odkażania stosuje się wodnoalkoholowy roztwór Na2S.Działanie chloroacetofenonu polega na silnym drażnieniu błon śluzowych oczu. Wyższe stężenia w powietrzu powodują podrażnienia skóry twarzy. Działanie tego środka chemicznego ustaje po wyjściu z atmosfery skażonej. Choloroacetofenon został otrzymany pod koniec I wojny światowej w USA.

0x01 graphic

Chloroacetofenon

Ogólne informacje

Wzór sumaryczny

C8H7ClO

SMILES

C1=CC=C(C=C1)C(=O)CCl

Masa molowa

154,593 g/mol

Wygląd

bezbarwna, krystaliczna substancja, produkt techniczny ma barwę szarobrunatną, w małych stężeniach posiada wyczuwalny zapach czeremchy

Identyfikacja

Numer CAS

532-27-4

Właściwości

Gęstość i stan skupienia

1,324 g/cm3 ; ciało stałe

Temperatura topnienia

55°C (328,15 K; ±1°)

Temperatura wrzenia

244,5°C (517,65 K; ±0,5°)

Niebezpieczeństwa

0x01 graphic

Klasyfikacja UE

Treść oznaczeń:
T - toksyczny

NFPA 704

0x01 graphic

Zwroty ryzyka

R: 25-36/37/38-42/43

Zwroty bezpieczeństwa

S: 22-26-36/37/39-45

Numer RTECS

AM6300000

0x08 graphic
Chloroaceton (CH3COCH2Cl) - stosowany podczas I wojny światowej bojowy środek trujący z grupy lakrymatorów.

Jest cieczą o temperaturze wrzenia 392 K (119°C) i topnienia 229 K (-44°C). Nie rozpuszcza się w wodzie. Jest rozpuszczalna w alkoholu, eterze, chloroformie. Ma przykry zapach. W podwyższonej temperaturze hydrolizuje pod wpływem wody. Roztwory siarczku sodu rozkładają chloroaceton na nietoksyczne produkty.

Numer rozpoznawczy (ADR): 1695

Chlorocyjan (chlorek cyjanku) - nieorganiczny związek chemiczny o wzorze ClCN, bezbarwny gaz o przenikliwym zapachu. Chlorocyjan jest zaliczany do bojowych środków ogólnotrujących - podrażnia oczy i górne drogi oddechowe. Stosowany był podczas I wojny światowej przez wojska francuskie (ozn. Mauguinite), obecnie zaś używany do badań właściwości ochronnych masek przeciwgazowych.

Numer CAS: 506-77-4

Chloropikryna (trichloronitrometan, nitrochloroform, Cl3CNO2) - bojowy środek trujący z grupy drażniących. Otrzymany w 1848 r. przez Stenhousa.

Jest bezbarwną, ciężką cieczą o gęstości 1,658 g/cm³. Ma ostry i przenikliwy zapach. Temperatura wrzenia - 385 K, topnienia - 204 K. Jest substancją lotną (maksymalne stężenie par 184 mg/dm³). Praktycznie nierozpuszczalna w wodzie, lepiej w rozpuszczalnikach organicznych i wielu bojowych środkach trujących (iperyty, fosgen, difosgen, fosforoorganiczne bojowe środki trujące). Jest substancją trwałą chemicznie. Hydrolizuje tylko w środowisku zasadowym przy podwyższonej temperaturze. Właściwymi dla chloropikryny odkażalnikami są roztwory alkoholanów, i siarczków metali alkalicznych. W temperaturach powyżej 400°C rozkłada się z wydzieleniem fosgenu.

Pary chloropikryny silnie drażnią błony śluzowe oczu i dróg oddechowych wywołując łzawienie, kichanie i kaszel (przy stężaniach od 2*10-3 mg/dm³. Działa dusząco (z objawami w postaci bólu w okolicy żołądka, wymiotów, obrzęku płuc i utraty przytomności) przy stężeniach powyżej 0,1 mg/dm³. W stanie ciekłym powoduje oparzenia skóry. Inhalacyjna dawka śmiertelna wynosi dla chloropikryny 20000 mg*min*m-3.

Chloropikrynę stosuje się do oceny sprawności technicznej środków ochrony dróg oddechowych.

Cyjanamid wapniowy CaCN2 nieorganiczny związek chemiczny, sól wapniowa cyjanamidu.

Cyjanamid wapnia jest bezbarwnym proszkiem (produkt techniczny ma zabarwienie szare lub czarne), rozkładającym się pod wpływem wody. Powoduje opadanie liści, kwiatów i owoców drzew oraz innej roślinności. Stosowany w małych dawkach w rolnictwie jako nawóz i środek chwastobójczy.

Cyjanamid wapniowy otrzymywany poprzez prażenie temperaturze około 1100 °C karbidu (węgliku wapnia) z azotem cząsteczkowym:

CaC2 + N2 0x01 graphic
CaCN2 + C. Przed opracowaniem wydajnych metod produkcji saletry amonowej na skalę przemysłową, był stosowany jako nawóz sztuczny o nazwie azotniak. Od lat 60. XX w. nie jest stosowany w Polsce. Zawiera około 20% azotu. Jako nawóz był koloru czarnego, zabarwiony pozostałościami węgla z procesów produkcyjnych. Ze względu na toksyczne działanie na kiełkujące nasiona stosowany był tylko przedsiewnie. Azotniak jest nawozem fizjologicznie zasadowym. Stosuje się go także do utwardzania stali w procesie obróbki cieplno-chemicznej zwanym cyjanowanie, które jest jednocześnie azotowaniem i nawęglaniem stali. Jest toksyczny dla ludzi i zwierząt. Objawy zatrucia: silne zabarwienie skóry twarzy na kolor

0x01 graphic

0x01 graphic

Cyjanowodór

Ogólne informacje

Nazwa systematyczna

cyjanowodór

Inne nazwy

kwas cyjanowodorowy
kwas pruski
cyklon B

Wzór sumaryczny

HCN

Masa molowa

27,03 g/mol

Wygląd

przejrzysto niebieska, lotna ciecz lub bezbarwny gaz

Identyfikacja

Numer CAS

74-90-8

Właściwości

Gęstość i stan skupienia

0,687 g/cm3 ; ciecz

Rozpuszczalność w wodzie

miesza się w dowolnych proporcjach

Temperatura topnienia

-13,4°C (259,75 K; 25.6)

Kwasowość (pKa)

pKa = 9,2

Budowa

Moment dipolowy

2,98 D D

Niebezpieczeństwa

MSDS

Zewnętrzne dane MSDS

0x01 graphic
0x01 graphic

Klasyfikacja UE

Treść oznaczeń:
F+ - skrajnie łatwopalny
T+ - silnie toksyczny

NFPA 704

0x01 graphic

Temperatura zapłonu

-17,78°C (255,37 K)

sinoczerwony, bóle i zawroty głowy, uczucie zimna i gorąca oraz ogólne osłabienie. Objawy ustępują po 1-2 dniach. Zatrucia nie są zazwyczaj śmiertelne. Cyjanamid wapnia działa również drażniąco na skórę. Był stosowany przez lotnictwo amerykańskie podczas wojny wietnamskiej.

Cyjanowodór (wzór sumaryczny: HCN, nazwa zwyczajowa: kwas pruski) — silnie toksyczny nieorganiczny związek chemiczny.

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwna, łatwo parująca (temperatura wrzenia 26°C) ciecz o intensywnym zapachu gorzkich migdałów. Z wodą tworzy stosunkowo słaby kwas cyjanowodorowy (pKa ok. 9,2), którego sole noszą nazwę cyjanków.

Cyjanowodór jest silną trucizną: LD50 wynosi 1,5 mg/kg ciała, natomiast LC50 ok. 25 ppm. Trwałość wynosi w lecie 5-10 min., w zimie do 1 godziny. Trujące działanie cyjanowodoru polega na blokowaniu enzymów oddychania tkankowego (zob. mitochondrium). Transport tlenu z płuc do tkanek jest zachowany, ale dochodzi do niedotlenienia (hipoksji) tkankowej. Blokada wywołana cyjanowodorem jest odwracalna, a jon cyjankowy przechodzi w rodankowy i w tej postaci jest wydalany przez nerki.

W skali przemysłowej cyjanowodór otrzymuje się w największych ilościach za pomocą reakcji Andrussowa, w której metan reaguje z amoniakiem w obecności tlenu w temperaturze ok. 1200°C na katalizatorze platynowym:

CH4 + NH3 + 1,5O2 → HCN + 3H2O

W mniejszej skali otrzymuje się go zazwyczaj w reakcji cyjanków z silnymi kwasami, np.:

2KCN + H2SO4 → 2HCN + K2SO4

Cyjanek potasu reaguje również z kwasami słabymi oraz kwasami o małym stężeniu - w tym również z rozcieńczonym kwasem solnym zawartym w soku żołądkowym, dlatego też jest równie niebezpieczny przy spożyciu jak cyjanowodór.

Cyjanowodór występuje w minimalnych ilościach w orzechach i innych nasionach, zapach gorzkich migdałów to właśnie zapach cyjanowodoru, który powstaje z hydrolizy amigdaliny.

Cyjanki pod wpływem wilgoci i dwutlenku węgla mogą się rozkładać się na powietrzu z wydzielaniem cyjanowodoru zgodnie z reakcją:

KCN(s)+CO2(g)+H2O(g) → KHCO3(s)+HCN(g)

Zastosowanie: w syntezie organicznej ,w analizie chemicznej, jako pestycyd ,jako gaz bojowy, przy wykonywaniu wyroków śmierci (egzekucjach) z użyciem komory gazowej .

Oznaczenia wojskowe Francja - Foresite, Niemcy - Blausäure, USA - AC, Wielka Brytania - VN

0x08 graphic
Cyklosarin - (o-cykloheksylometylofluorofosfonian), organiczny związek chemiczny, bojowy środek trujący z grupy paralityczno-drgawkowych (wojskowe oznaczenie w armii USA - GF), analog sarinu. Jest to słabo lotna ciecz, nierozpuszczalna w wodzie, bardzo trwała chemicznie. Hydrolizuje dopiero w podwyższonych temperaturach pod wpływem czynników nukleofilowych.

Cyklosarin jest jednym z najsilniejszych inhibitorów cholinoesterazy.

DFP (diizopropylofluorofosforan) - paralityczno-drgawkowy bojowy środek trujący. Nazwa DFP pochodzi od skrótu angielskiej nazwy chemicznej (DiisopropylFluoroPhosphate). Związek ten był znany w Niemczech przed 1939 r. W latach II wojny światowej był produkowany w USA i Wielkiej Brytanii.

DFP jest bezbarwną cieczą o słabym owocowym zapachu. Temperatura topnienia - 191 K (-82°C), wrzenia (z rozkładem) - 456 K (183°C), gęstość - 1,0611 g/cm³. Maksymalne stężenie par cmax = 5,6 mg/dm³. Pary DFP są ok. 6,4 raza gęstsze od powietrza. DFP dobrze rozpuszcza się w większości rozpuszczalników organicznych i innych bojowych środkach trujących. Rozpuszczalność w wodzie wynosi około 1,5% (przy 20°C). W roztworach wodnych DFP hydrolizuje, tworząc nietoksyczne produkty. Hydroliza jest najważniejszą reakcją odkażania. W temperaturze 20°C hydroliza przebiega powoli (1% roztwór hydrolizuje po 72 godzinach). Reakcję przyspiesza w środowisku zasadowym (pełne odkażenie jest możliwe po kilkunastu minutach). Katalizatorami hydrolizy są: podchloryny, związki kompleksowe metali, kwasy hydroksamowe, fenole, aminy i inne.

Defolianty - substancje chemiczne, które powodują zrzucanie liści przez rośliny.

Stosowane w rolnictwie w celu przyspieszenia dojrzewania roślin i ułatwienia zbioru. Zabieg ten ma zastosowanie na nasiennych plantacjach wolno dojrzewających roślin strączkowych, jak łubin, bobik, na 1-3 tyg. przed zbiorem. Znajdują także zastosowanie w szkółkarstwie do usuwania liści z podkładek drzew owocowych w celu przyspieszenia przejścia w okres spoczynku.

Defolianty wykorzystywane są też w celach wojskowych do odsłaniania obiektów w lasach, np. podczas wojny w Wietnamie korzystano z herbicydu o nazwie Agent Orange (ang. dosł. "Czynnik Pomarańczowy").

Difenylochloroarsyna ((C6H5)2AsCl) - metaloorganiczny, związek chemiczny drażniący bojowy środek trujący z grupy sternitów. Znany od 1880 r. Stosowany przez Niemców w czasie I wojny światowej.

Identyfikacja:

Numer CAS: 712-48-1

Wzór sumaryczny: C12H10AsCl<

Oznaczenia wojskowe: USA i Wielka Brytania - DA, Niemcy - Clark I, Blaukreuz