Ciekawa chemia
http://chemicznyswiat.blogspot.com/
Uczony jest w swojej pracowni nie tylko technikiem, lecz r
ównież dzieckiem wpatrzonym w
zj
awiska przyrody, wzruszające jak czarodziejska baśń.
Maria Skłodowska-Curie
Polub na Facebooku:
https://www.facebook.com/ChemicznySwiat
Psychotoksyczne bojowe środki trujące
Związki chemiczne (naturalne lub syntetyczne), które wywołują u ludzi anomalie
psychiczne lub zakłócenia funkcji centralnego układu nerwowego, powodując
okresową niezdolność do normalnego działania. Charakteryzują się wysoką
skutecznością. Ich stężenia obezwładniające są kilka rzędów wielkości niższe niż
innych bojowych środków trujących. Ze względu na objawy działania
psychotoksyczne bojowe środki trujące najczęściej klasyfikuje się w dwóch
grupach:
bojowe
środki
trujące
psychomimetyczne
(psychozomimetyczne,
halucynogenne, psychodisleptyki), które powodują rozdwojenie osobowości,
zakłócają świadomość i funkcje zmysłów, wywołują halucynacje,
przywidzenia, strach, często prowadzą do stanów euforii, nadmiernego
podniecenia i nieskoordynowanej ruchliwości
bojowe środki trujące psychotropowe (trankwilizery, trankwilizatory)
wywołujące u ludzi obojętność, opieszałość, ospałość, niemrawość, senność,
zaburzenia koordynacji ruchów.
Psychomimetyki stanowią liczniejszą i ważniejszą grupę. Powyższa klasyfikacja
nie jest jednak precyzyjna, ponieważ niektóre substancje wywołują objawy
charakterystyczne dla działania zarówno jednej jak i drugiej grupy.
Psychotoksyczne bojowe środki trujące mogą być stosowane przeciwko wojskom
przeciwnika lub przeciw ludności cywilnej na głębokim zapleczu. Przewiduje się
ich użycie głównie w postaci aerozoli lub jako trucizn dywersyjnych. Niektóre
środki tej grupy są stosowane w medycynie. Pod względem budowy chemicznej
najważniejsze psychotoksyczne bojowe środki trujące to:
1. Pochodne kwasu benzylowego (benzylany).
To estry kwasu benzylowego
(dwufenyloglikolowego). Znaczenie militarne mają benzylany iminoalkoholi.
Wykazują silne działanie na centralny układ nerwowy człowieka np. BZ. Są to
substancje słabo rozpuszczalne w wodzie, hydrolizują powoli. Przenikają przez
skórę ludzką. Są otrzymywane syntetycznie. Spośród psychotokstycznych trucizn
bojowych benzylany najlepiej spełniają stawiane im wymagania i są uznane za
najważniejszą podgrupę środków psychotoksycznych.
BZ (3-chinuklidynobenzylan)
od 1961 roku był etatowym bojowym
środkiem trującym w armii USA. Kilkakrotnie stosowany w wojnie
wietnamskiej. Krystaliczna substancja barwy białej. Rozpuszczalny w
rozpuszczalnikach organicznych. Z kwasami tworzy sole, o zbliżonej
toksyczności, dobrze rozpuszczalne w wodzie, które mogą być użyte w
celach dywersyjnych. Objawami toksycznego działania BZ są
charakterystyczne dla wszystkich benzylanów. Pojawiają się po około
godzinie i nasilając się trwają od kilku do kilkudziesięciu godzin, w
zależności od wchłoniętej dawki. Początkowo są to: suchość w gardle,
rozszerzenie źrenic, osłabienie mięśni i wzmożone tętno. Po około godzinie
następuje rozstrój psychiczny. Silnym halucynacją towarzyszą zaburzenia
mowy, utrata zdolności koncentracji i orientacji w czasie i przestrzeni.
Intensywne halucynacje (wzrokowe, słuchowe i dotykowe) zupełnie
wyłączają człowieka z otaczającej go rzeczywistości i są podłożem
urojonych złudzeń i wyobrażeń. Stan ten przypomina schizofrenię.
BZ
2. Pochodne kwasy fenyloglikolowego (fenyloglikolany)
. Estry, budowa
chemiczna i właściwości toksyczne są zbliżone do budowy i właściwości
benzylanów. Przedstawicielem tej grupy jest ditran.
ogólny wzór fenyloglikolanów
ditran
stanowi mieszaninę dwóch związków chemicznych należących do
pochodnych
kwasu
fenyloglikolowego:
N-etylo-3-
pirolidylometylofenylocyklopentyloglikolanu (70%, Ditran I) oraz N-etylo-
3-piperydylofenylocyklopentyloglikolanu (30%, Ditran II). Powoduje
psychozy trwające 20-24 godziny o objawach przypominających choroby
psychiczne. Dawki doustne 5-15 mg powodują początkowo rozszerzenie
źrenic, osłabienie mięśni, suchość w jamie ustnej i podwyższenie tętna. Po
około godzinie u porażonych pojawiają się stopniowo: zaburzenia mowy,
utrudniona koncentracja i orientacja, a następnie silne halucynacje
wzrokowe, słuchowe i dotykowe, całkowicie wyłączające człowieka z
otaczającej rzeczywistości. Niekiedy porażeni zupełnie nie reagują na
bodźce zewnętrzne.
Struktura Ditranu I i II
3.
Pochodne kwasu lizergowego.
kwas lizergowy
LSD-25,
dietyloamid
kwasu
lizergowego
silnym
psychotoksycznym działaniu. Występuje w znikomych ilościach w sporyszu
i roślinach pnących rivea corymboza i ipomea tricolor, z których wydzielany
jest do celów leczniczych. Możliwa jest synteza LSD-25. Jest to krystaliczna
substancja, łatwo rozkładająca się przy ogrzewaniu. Nie rozpuszcza się w
wodzie. Tworzy sole, które są dobrze rozpuszczalne w wodzie (np. winian).
Utleniany lub chlorowany (np. podchlorynami) traci właściwości toksyczne.
Rozkład hydrolityczny LSD-25 zachodzi dopiero po 1-godzinnym
gotowaniu w 7% roztworze wodorotlenku potasowego. Progowa dawka dla
ludzi wynosi ok. 0,0003-0,0005 mg/kg. Skuteczną dawką wywołującą
psychozy jest 0,002 mg/kg. Pierwsze objawy pojawiają się po 15-60
minutach jako niepokój, rozstrojenie widzenia, osłabienie uwagi, napady
śmiechu i utrudnienia mowy. Wizualne spostrzeżenia są zniekształcone,
widziane przedmioty ulegają deformacją i zmianom barwy. Zatruty traci
poczucie czasu i szybkości. Halucynacjom wzrokowym towarzyszą również
słuchowe, potęgując iluzję. Przebieg halucynacji bywa często bardzo
męczący. Mogą pojawić się stany lękowe i manie prześladowcze
prowadzące do wrogiego i nieufnego stosunku do otoczenia oraz
gwałtownych, gniewnych reakcji. Psychoza osiąga maksimum po 2-4 godz. i
trwa 5-12 godzin. Zatrucie nie pozostawia żadnych skutków, ale
nadużywanie LSD prowadzi do narkomanii. Podobne, ale nieco słabsze
właściwości mają inne pochodne kwasu lizergowego np. etyloamid (LAE),
hydrazyd (LSH) i inne.
LSD-25
4. Pochodne tryptaminy
tryptamina
bufotenina (5-oksy-3-(2-N,N-dimetyloaminoetylo)-indol)
występuje w
przyrodzie w skórnych wydzielinach egzotycznych żab i ropuch, nasionach
rośliny Piptadenia peregrina oraz w grzybie Ammanita mappa. Może być
otrzymywana syntetycznie. Objawy toksycznego działania są bardzo
podobne do LSD-25. Dawka 50 mg doustnie (2-16 mg) dożylnie wywołuje
po kilku minutach psychozy trwające 1-2 godz. Ponadto inhibituje esterazę
cholinową (enzym, który w organizmach żywych katalizuje hydrolizę estrów
choliny np. acetylocholiny, która jest niezbędna w procesie pobudzania i
przenoszenia impulsów nerwowych) paraliżując ruchowe centrum układu
nerwowego z objawami takimi jak
bufotenina
N,N-dimetylotryptamina (3-(2-dimetyloaminoetylo)-indol)
występuje w
południowoamerykańskiej roślinie Piptadenia peregrina. Indianie z
plemienia Orinoko preparowali z liści i nasion tej rośliny tabakę, którą
zażywali przed bitwą w celu uodpornienia się na ból. N,N-
dimetylotryptaminę otrzymuje się także syntetycznie. Jest to substancja
krystaliczna, która w dawkach ok. 70 mg wywołuje u ludzi halucynacje i
beztroski nastrój z poczuciem zmiany osobowości. Obraz psychozy jest
analogiczny jak przy zatruciu LSD-25.
N,N-dimetylotryptamina
psylocybina (fosforan 4-oksy-N,N-dimetylotryptaminy - psylocyny)
w
stanie naturalnym występuje w meksykańskich grzybach gatunku Psylocybe.
Może być otrzymywana syntetycznie. W stanie czystym biała, krystaliczna
substancja łatwo rozpuszczalna w wodzie, nieco słabiej w alkoholu. W
wodzie hydrolizuje, tworząc równie toksyczną psylocynę i kwas fosforowy.
W dawkach doustnych 4-8 mg wywołuje i ludzi psychozy podobne do
objawów działania LSD-25, trwające od kilku do kilkunastu godzin.
psylocybina
harmina
substancja wyodrębniona z nasion azjatyckiej trawy Pegnanum
harmala. W dawkach 2-10 mg/kg wywołuje złudzenia wzrokowe i
słuchowe, uczucie kołysania. Zmniejsza wrażliwość na ból. Powoduje też
drżenie mięśni podobne do drżenia w chorobie Parkinsona.
harmina
ibogaina
występuje w korzeniach afrykańskiej rośliny tabernanthe iboga.
Wywołuje ogólne podniecenie przypominające upojenie alkoholowe,
zaburzenia jaźni, a w większych dawkach halucynacja. Małe ilości
podwyższają sprawność fizyczną organizmu.
ibogaina
5. Pochodne fenyloalkiloamin
meskalina (3,4,5-trimetoksyfenyloetyloamina)
występuje w kaktusach
meksykańskich gatunku anthalonium. Tubylcy z rośliny tej przygotowywali
narkotyki. W 1919 roku meskalinę otrzymano syntetycznie. W stanie
czystym jest krystaliczną substancją. Produkt techniczny jest zwykle
bezbarwną, oleistą cieczą rozpuszczalną w wodzie i rozpuszczalnikach
organicznych. Z kwasami tworzy bezbarwne, krystaliczne sole łatwo
rozpuszczalne w wodzie. Jednorazowe dawki 50-200 mg wywołują
psychozy trwające 1-2 godz. Początkowymi objawami są chorobliwe
gadulstwo i podwyższona aktywność motoryczna. Następnie pojawiają się
bóle i zawroty głowy, potliwość i rozszerzenie źrenic. Większe dawki
powodują wystąpienie halucynacji wzrokowych, rzadziej słuchowych.
Zatruty wykazuje pełną świadomość. Halucynacje są przyjemne i niezwykle
barwne, połączone z utratą poczucia czasu i przestrzeni oraz stanami
nadmiernej wesołości. Stan psychozy może trwać 6-24 godz. Dawki
powodujące halucynacje są bliskie śmiertelnym. Śmierć następuje w wyniku
paraliżu układu oddechowego.
meskalina
amfetamina
(1-fenylo-2-aminopropan)
to
substancja
o
silnie
euforiogennym i halucynogennym działaniu. Ruchliwa ciecz o swoistym
zapachu. Słabo rozpuszcza się w wodzie, dobrze w etanolu, eterze i
kwasach. Niektóre jej pochodne np. 2,4,5-trimetoksyamfetamina i 2,5-
dimetoksy-4-metyloamfetamina wykazują znacznie silniejsze działanie
psychotoksyczne niż amfetamina. Dawki 2-5 mg wywołują po
kilkudziesięciu minutach stany euforii z silnymi halucynacjami utrzymujące
się przez okres kilku godzin. Objawy i przebieg zatrucia są podobne jak dla
meskaliny.
amfetamina
2,4,5-trimetoksyamfetamina
2,5-dimetoksy-4-metyloamfetamina
6. Pochodne kannabinoli
kannabinol
występuje w żywicy konopi indyjskich (haszysz - oczyszczona
żywica otrzymywana z kwiatostanów konopi indyjskich; zawiera kannabinol
i jego pochodne - związki o właściwościach halucynogennych; w krajach
muzułmańskich pali się haszysz w fajkach wodnych w celu narkotyzowania
się; po wypaleniu występuje stan zbliżony do upojenia alkoholowego z
wesołym i niefrasobliwym nastrojem; w okresie późniejszym pojawia się
zamroczenie i senność z halucynacjami wzrokowymi, słuchowymi i
węchowymi; identyczne właściwości wykazuje marihuana). Najsilniejsze
działanie psychotoksyczne wykazuje jego pochodna - tetrahydrokannabinol.
Istnieje kilka jego izomerów nieco zróżnicowanych pod względem
toksyczności. Średnia dawka halucynogenna dla człowieka wynosi 0,2-0,5
mg/kg. W latach 50-tych w ośrodkach naukowych w USA prowadzono
intensywne badania pochodnych kannabinolu i opracowano syntezę
niektórych z nich.
kannabinol
tetrahydrokannabinol (THC)
1000 słów o chemii i broni chemicznej, praca zbiorowa, Wydawnictwo Ministerstwa
Obrony Narodowej