To skierowane przeciwko ludziom, zwierzętom i
roślinom chorobotwórcze mikroorganizmy: wirusy,
bakterie, riketsje.
Bojowe środki biologiczne mają na celu
obezwładnienie przeciwnika, zarażenie zwierząt
hodowanych i niszczenie upraw roślinnych .
Bojowe środki biologiczne wywołują epidemie
chorób zakaźnych ludzi, zwierząt i roślin. Ogólne
zasady ochrony przed nimi są takie same jak przy
naturalnych epidemiach.

 Toksyna butulizmu (jad
kiełbasiany)

 Zarazki:

• Wąglika

• Cholery

• Dżumy

Wąglik (łac. anthrax) – choroba zakaźna, zaraźliwa,

wywoływana przez Gram-dodatnią bakterię nazywaną
laseczką wąglika (Bacillus anthracis). Znany już od czasów
starożytnych, występuje na całym świecie. Wąglik
występuje najczęściej u bydła, koni, owiec i kóz. Świnie
rzadko chorują. Psy cechuje znaczna odporność. Ptaki są
niewrażliwe na zakażenia naturalne.

Leczenie wąglika u ludzi polega na stosowaniu wysokich
dawek antybiotyków, natomiast u zwierząt stosuje się
surowice odpornościowe oraz antybiotyki. Lekiem z wyboru
jest ciprofloksacyna.

Laseczka wąglika lub jej zarodniki wnikają do organizmu:

• drogą oddechową

• drogą pokarmową

• przez skórę
W miejscu wniknięcia bakterie rozmnażają się powodując
miejscowe zmiany zapalno-martwicze. Z ogniska pierwotnego
dochodzi do rozprzestrzeniania się infekcji na całym organizm.
Infekcja laseczką wąglika u człowieka występuje w jednej z
trzech postaci:

• skórnej (czarna krosta) – 95%

• jelitowej

• płucnej

WĄGLIK CO TO ZA CHOROBA?

Zarazkiem są bakterie - laseczki wąglika (Bacillus
anthracis)

Chorobę wywołuje tlenowa gramdodatnia laseczka wielkości
kurzu (bacillus anthrocis). Chociaż jej zarodniki giną pod wpływem
10 minutowego gotowania - to w stanie zasuszonym, jako tzw.
przetrwalnik może przetrwać do 40 lat.

Gdzie spotkamy laseczki wąglika?

Bakterie wąglika  można spotkać w glebie i wodzie niemal na
całym świecie. Wąglik występuje w Ameryce Łacińskiej, Azji i
Afryce; w Europie raczej jest rzadkością. Zakaża organizmy
zwierzęce, które są dla nich idealnym środowiskiem rozwoju.
Najczęściej są to krowy, owce, kozy, świnie, itp. Mogą być również
przenoszone przez dzikie zwierzęta, ptaki i ich odchody.

Jak dochodzi do zakażenia wąglikiem?

Najczęściej do zakażenia dochodzi poprzez dostanie się
przetrwalnika laseczki wąglika do skóry, np. skaleczonej czy
otartej. Rzadziej zarazki wnikają do ludzkiego organizmu poprzez
układ oddechowy lub pokarmowy - wraz z przyjmowanym
pokarmem. Nie mniej trzeba pamiętać, że dla człowieka
chorobotwórcze jest mięso zabitych i padłych zwierząt, ich
wydaliny oraz produkty od nich pochodzące.

Bakterie zakażają człowieka kilkoma drogami. Głównie
poprzez dostanie się przetrwalnika do skóry, np. skaleczonej
czy otartej. Skórna odmiana wąglika jest najczęstsza, ale też
najłagodniejsza i uleczalna. Jednak trzeba podkreślić, że nie
leczona uśmierca co 5 chorego! Rzadziej laseczka wąglika
dostaje się poprzez układ oddechowy lub pokarmowy - wraz z
przyjmowanym pokarmem. Jednak jest wówczas bardzo
niebezpieczna. Postać płucna choroby powoduje zgon w ciągu
1-2 doby i jest praktycznie nieuleczalna. (Tę postać zakażenia
wybierają terroryści!).  Postać jelitowa - wcześnie rozpoznana
jest do zwalczenia. W praktyce jednak ponad 50% zakażeń
kończy się śmiercią po trzech dniach choroby.

W zależności od sposobu zakażenia zarodnikami
wąglika u ludzi wyróżniamy różne postaci przebiegu i
objawów choroby:

- skórną,
- płucną,
- żołądkowo-jelitową
- posocznicę wąglikową o ciężkim przebiegu (powikłanie w/w).

 

Leczenie antybiotykami

W przypadku zachorowania skuteczna jest większość popularnych antybiotyków.
Leczenie powinno trwać co najmniej 60 dni. Antybiotyki można też zacząć zażywać
profilaktycznie, jeśli istnieje zagrożenie zakażeniem. Leczenie antybiotykami nie
przyspieszają gojenia się czarnej krosty na skórze, ale zabezpieczają przed śmiertelnym
zagrożeniem dla życia – czyli masywnym zakażeniem całego organizmu – np. posocznicą
wąglikową.

Naturalna odporność?

W XIX i na początku XX wieku w zakładach przemysłowych przerabiających produkty
zwierzęce, w garbarniach oraz przędzalniach i gręplarniach wełny, wskutek używania
tam produktów pochodzących od chorych i padłych zwierząt, w powietrzu stale unosiły
się zarodniki wąglika. Mimo to pracujące tam osoby rzadko chorowały na płucną postać
choroby. U człowieka dowodzi to, zatem zdolności do pewnej naturalnej odporności na
zakażenie.

Szczepionki przeciw laseczce wąglika

Szczepionki chroniące przed zachorowaniem wykorzystują zdolność
do uodparniania się na laseczki wąglika. Aby były skuteczne
powinny by powtarzane sześciokrotnie w ciągu 18 miesięcy, a
następnie co roku ponawiane. Ochronę uzyskuje się po ok. czterech
tygodniach. Obecnie stosowane szczepionki przeciw zakażeniu
wąglikowemu powodują u osoby szczepionej powstanie swoistych
przeciwciał przeciw toksynie wąglikowej. Wywołują one niestety
objawy niepożądane i powikłania poszczepienne. U  1 do 3 osób na
10 szczepionych "starą" amerykańską szczepionką obserwowano
bóle mięśni, choroby autoimmunologiczne, nadwrażliwość na wiele
związków chemicznych lub uszkodzenia nerwów obwodowych. Nie
jest bezpieczna szczepionka Rosyjska. Obecnie prowadzone są
intensywne badania naukowe nad wyprodukowaniem szczepionki
bezpiecznej, dającej pełną i trwałą odporność i kwalifikującej się, w
razie konieczności, do zastosowania na dużą skalę, u ludzi w
każdym wieku.

Jad kiełbasiany (toksyna botulinowa) – bakteryjna
egzotoksyna wytwarzana przez bezwzględnie beztlenowe laseczki
Clostridium botulinum oraz nielicznych innych przedstawicieli tego
rodzaju. Chemicznie jest to mieszanina kilku różnych białek.
Rozróżnia się kilka rodzajów tej toksyny, oznaczanych kolejnymi
literami alfabetu od A do G, z czego największe znaczenie dla
człowieka mają typy: A, B i E, a w weterynarii C i D.
Do wytwarzania tej toksyny dochodzi głównie w glebie, osadzie
dna morskiego i niewłaściwie wytwarzanych i przechowywanych
konserwach mięsnych, rybnych i jarzynowych. Spożycie zakażonej
żywności prowadzi do zatruć jadem kiełbasianym. Toksyna ta jest
jedną z najsilniejszych znanych neurotoksyn. Dawka śmiertelna dla
człowieka oceniana jest na ok.:
1,3–2 ng/kg, dożylnie
10–13 ng/kg, inhalacja
1 μg/kg, doustnie

Botulina jako broń biologiczna

CDC klasyfikuje jad kiełbasiany do grupy A znaczenia, jako broń
biologiczna, co oznacza, że jest stosunkowo dogodnym
czynnikiem rażącym. Ze względu na działanie (toksyczne) ma
charakter broni chemicznej, jednak tradycyjnie zalicza się ją do
grupy broni biologicznej.
Nie są znane udokumentowane przypadki udanego użycia tej
toksyny podczas wojen (mimo dość poważnego zaawansowania
prac badawczych nad zastosowaniem jadu kiełbasianego jako
broni biologicznej przez różne armie, m.in. Japończyków w
latach 30. XX w., Brytyjczyków i Kanadyjczyków podczas II
wojny światowej oraz Amerykanów i Rosjan (ci ostatni
doświadczenia prowadzili w tajnym laboratorium
bakteriologicznym na Wyspie Odrodzenia na Jeziorze Aralskim)
podczas "zimnej wojny", natomiast pod koniec XX wieku
japońska sekta terrorystyczna "Najwyższa Prawda" (Aum
Shinrikyo) wyhodowała pewną ilość pałeczek jadu kiełbasianego
i między 1990 a 1995 rokiem sześciokrotnie usiłowała użyć ich
rozpylając je w Tokio[5], ale z powodu być może zbyt małego
stężenia próby ataków spełzły na niczym.

Dżuma (czarna śmierć, mór, zaraza morowa) – ostra bakteryjna choroba

zakaźna gryzoni i (rzadziej) innych drobnych ssaków, a także człowieka

(zoonoza). Choroba ta wywołana jest infekcją G(-) pałeczek z rodziny

Enterobacteriaceae nazwanej Yersinia pestis. Profilaktyka polega na

unikaniu kontaktu z dzikimi martwymi zwierzętami oraz sytuacji, w których

może dojść do pogryzienia przez gryzonia (np. podczas karmienia);

używaniu środków przeciw pchłom u zwierząt domowych.

Dżuma jako broń biologiczna

Bakterie dżumy są zaliczane do "klasycznego" arsenału broni biologicznej.

Ich znaczenie wynika z rzadkiego występowania dżumy w krajach

rozwiniętych, dość dużej śmiertelności i powszechnej wrażliwości populacji.

Pierwszym znanym przypadkiem ich wykorzystania jest oblężenie

krymskiego portu Kaffa (obecnie Teodozja) przez Tatarów w 1346 r.

Oblegający przy pomocy katapult wrzucali za mury miasta zwłoki zmarłych

na tę chorobę (uciekinierzy z tego miasta roznieśli epidemię na całą

Europę). Zbrodnicze eksperymenty z dżumą jako bronią bakteriologiczną

prowadzili japońscy wojskowi w latach 1937–1945 w jednostce „731” na

terenie Mandżurii, dowodzonej przez jap. lekarza wojskowego, gen. Shira

Ishiiego (1892–1959). W jednostce tej m.in. opracowano specjalne bomby

porcelanowe przeznaczone do rozsiewania zakażonych pcheł. W okresie

zimnej wojny były prowadzone przez ZSRR i Stany Zjednoczone badania nad

odmianami pałeczki dżumy mogącymi mieć zastosowanie jako broń

biologiczna.

Cholera (Cholerae) – ostra i zaraźliwa choroba zakaźna
przewodu
pokarmowego, której przyczyną jest spożycie pokarmu
lub wody
skażonej Gram-ujemną bakterią - szczepami
przecinkowca
cholery (Vibrio cholerae) produkującego enterotoksynę.

W początkowym okresie zakażenia dominuje biegunka, wymioty,
zwykle bez gorączki i bólu brzucha.
W skrajnie poważnych przypadkach dojść może do śpiączki.
Diagnostyka pojedynczych przypadków opiera się głównie na teście
mikrobiologicznym. W czasie epidemii rozpoznanie na podstawie
obrazu klinicznego nie sprawia problemów.
Zasadnicze znaczenie ma leczenie objawowe polegające na
wyrównywaniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, przede
wszystkim odwodnienia. Uzupełnianie utraconych płynów prowadzi
się doustnie, a także w postaci wlewów kroplowych.
W leczeniu stosuje się także antybiotyki, głównie tetracykliny.

Zapobieganie
Zapobieganie polega głównie na ochronie ujęć wody i oczyszczaniu
wody pitnej, a także izolacji chorych i nosicieli, myciu rąk i owoców
oraz gotowaniu owoców morza. W Polsce dostępna już jest
inaktywowana, doustna szczepionka przeciw cholerze o
potwierdzonym profilu bezpieczństwa, wysokim poziomie skuteczności
i immunogenności.

W celu ochrony ludzi przed zakażeniami przeprowadza się
szczepienia ochronne. Bardzo ważne jest rygorystyczne
przestrzeganie zasad higieny osobistej i otoczenia. Po
opuszczeniu terenu skażonego, należy przeprowadzić zabiegi
sanitarne, dezynfekcję ubioru, obuwia i innych rzeczy.
Wszelkie rany i zadrapania należy zabezpieczyć przed
drobnoustrojami. Do czasu przeprowadzenia całkowitych
zabiegów sanitarnych nie wolno jeść, pić i palić papierosów.
Wodę można pić tylko po wcześniejszym
trzydziestominutowym przegotowaniu. W przypadku
zaobserwowania zmian chorobowych należy niezwłocznie
zgłosić się do lekarza. W celu uniknięcia epidemii w miejscach
skażenia powinniśmy użyć maski przeciwgazowej typu
wojskowego lub cywilnego. Są to indywidualne środki ochrony
przed skażeniami. Istnieją jeszcze zbiorowe środki ochrony
przed skażeniami. Zaliczamy do nich budowle ochronne takie
jak schrony i ukrycia. Ostatecznością jest ewakuacja ludności
w miejsca, gdzie broń biologiczna już nie sięga

Oznakami użycia tego właśnie rodzaju broni są „głuche”
wybuchy bomb, krople cieczy i duże odłamki w miejscach
wybuchu, pojawienie się większej ilości gryzoni, insektów,
kleszczy lub organizmów wcześniej niespotykanych na
danym terenie.

•

Konwencja z dnia 26 marca 1975 roku, zakazuje

prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia zapasów broni
biologicznej oraz nakazuje jej zniszczenie.

•

Bojowe środki biologiczne mogą być rozprzestrzeniane

następującymi sposobami: bomby lotnicze, pociski
artyleryjskie, pakiety (worki, pudełka) zrzucane z samolotów,
aerozol biologiczny i dywersję biologiczną.

•

Mimo protokołu genewskiego, który zakazywał użycia broni

biologicznej, została użyta po raz pierwszy przez
Japończyków w wojnie z Mongolią w 1939.