Rachunkowość zarządcza- proces identyfikacji, pomiaru, analizy, przygotowania i komunikowania informacji finansowych i operacyjnych wykorzystywanych przez kierownictwo do planowania oceny i kontroli w firmie oraz zapewnienia efektywnego wykorzystywania zapasów.

Rachunkowość zarz. Dzieli się na strategiczną - tworzy podstawy dla zarządzania strategicznego realizowanego przez naczelne kierownictwo; powinna w szczeglności wspomagać w podejmowaniu długotrwałych decyzji w zakresie -wyboru przedmiotu dział. firmy -- alokacja zasobów firmy - ustalanie kierunków rozwoju - wyboru technologii produkcji. I na operacyjną , tworzy podstawy dla zarządzania operacyjnego niższe szczeble zarządzania powinna zabezpieczać w informacje nastepne decyzje gospodarcze - wybór struktury asortymentu produkcji - ustalanie wielkości produkcji, -- wybór źródeł zapotrzebowania,-- wybór kierunkó sprzedaży, -- ustalanie poziomu cen sprzedaży produktów,-- krótkoterminowe inwestowanie kapitału.

II koszty w rach - szersze pojęcie niż w rach finansowej, oparte na koncepcji k. ekonomicznego (obejmuje k nie podlegające rejestracji w systemie finan-ksiegowym k utraconych możliwości.

Koszty w rach finansowej - elementy k rejestrowane w systemie ewidencyjnym

Koszt- zużycie zasobów materiałów , podatki lokale, składki na bezp., wyrazone w mierniku pienięż,nym. Cechy kosztów: - nie ma działania bez kosztów, - k są pierwotne względem przychodów, - mają charakter zwrotny względem przychodów (warunek: produkty muszą zostac sprzedane a przychody musza przewyższyć k.) Zasada racjonalnego dzialania: 1) max efektywności przy danych nakładach lub 2) min nakładów dla osiągnięcia określonego efektu (bardzo prawdopodobna w warunkach konkurencji na rynku). Klasyfikacja kosztów do celow decyzyjnych i cośtam: -1) reakcja na zmiany w wielkości produkcji koszty stałe ,bezwzględne i skokowe, --mieszane, -- k zmienne (proporcjonalne, progresywne, degresywne, regresywne) -mieszane,2) stan dokonania -k przesądzone( zapadłe, nieodwracalne, utracone) - k nierzesadzone(przyszłe), 3)Istotność porzy podejmowaniu decyzji - k istotne (decyzyjne, relewantne),-- nieistotne (niedecyzyjne,) 4) celowość i możliwość kontroli - koszty kontrolowane, i niekontrolowane. 5. ko utraconych możliwości, koszty krancowe i przychody krancowe. KC=KS+KS=KS+KZ *Q

K. ZMIENNE zależą od wielkości produkcji . wyróżniamy 3 rodzaje kosztów zmiennych pod względem zmienności - proporcjonalne- wzrastaja w tyum samym tempie co produkcja , --progresywne wzr szybciej niż wzrost produkcji - degresywne- rosna szybciej niż wzrost produkcji. Koszty utracone - koszty podjętych wczesniej decyzji. K. nieprzesądzone to k. przyszłe czyli ich wystapienie i wysokość zaleza od decyzji podejmowanych w przyszłości. K istotne wazne z pktu widzenia podejmowanych decyzji np. k paliwa cena biletu, SA to koszty przyszle. Koszty nieistotne nie są wazne z pktu widzenia podejm decy np. cena zakupu auta.

Ad4 celowość i możliwość kontroli. K kontrolowane - k których wysokość i struktura SA zalezne od kierownika danego osrodka odpowiedzialności . Mogą być: k inżynierskie, ich prawidłowa i niezbędna do poniesienia wysokość może być scisle oreslona b/ k menadżerskie/ swobodne - ich wysokość ksztaltowana jest wg uznania kierownika ośr odpowiedzialności. Koszty niekontrolowane- ponoszone przez ośrodek odpowiedzialności na których kształtowanie kierownik nie ma wpływu. - koszty wynagrodzen pracownikow bezposr produkcji, stawki amortyzacji maszyn, zużycie materiałow, czynsz. Koszty utraconych możliwości - rodzaj k alternatywnych zw z deficytem zasobow firmy które poswiecono na realizacje jakiegos celu zmniejszają stopien realizacje innego celu. K te wyrażają sumę utraconych korzyści w wyniku podjęcia decyzji gdzie zaniechanie jednego dzialania nastąpiło na rzecz podjęcia dzialania inngo.

Rachunek kosztów - wyodrębniony względnie w systemie informacyjnym firmy zbior informacji o k opracowanych wg przyjętego modelu służacy użytkownikom do oceny sytuacji podejmowania decyzji gospodarczych i kontroli ich realizacji.

W ramach rachunku k wyroznia się 1 rachunek systematyczny - czesc systemu ewidencyjnego rachunkowosci. 2. problemowe rach kosytw + sluyace rozwiązywaniu roznych problemow decyzyjnych kontrolnych czy ustalania wzorcow.

Modele rachunku kosztow. 1/ tradycyjne - r kosztów pełnych RKP, r kosztow zmiennych RKZ. 2/nowoczesne - wielostopniowy i wieloblokowy r kosztow i wynikow , rek kosztow cyklu zycia produktow, rek kosztow docelowych , zwrotny rek kosztow.

Cechy RKP- podzial k całkowitych na bezzposrednie i posr, rozliczenie k pośredni za pomoca umownych kluczy rozliczeniowych, wycena wyrobow odbywa się na poziomie pelnego k wytwarzania (k bezposr+ pośrednich k wytwarzania czyli k wydziałowych), na wysokość k całkowitych ma wpływ tylko wielkość produkcji. Cech RKZ- PODZIAL K całkowitych na stale i zmienne, wycena wyrobow odbywa się na poziomie zmiennego k wytwarzania, jest oparty na liniowej zależności przychodow i k zmiennych oraz marzy brutto pokrycie k stalych i zyski ze sprzedazy.

Metody wyodrębniania k stałych i zmiennych. 1metoda ksiegowa - polega na podziale k stalych i zmiennych na podstawie posiadanej wiedzy i obserwacji zachowania się k podzialu tego dokonuje specjalista w zakresie kosztów np. księgowy. Zalozenia przyjmowane przy metodach statystycznych - kc /y/ zależą w sposób liniowy od rozmiarow działalności /x/ czyli y=ax+b (a- wynik zmienności - jednostkowy k zmienny, b- koszty stale całkowite). 2 metoda 2 punktów ekstremalnych. a=^y/^x=(y2-y1)/(x2-x1), b= y1-ax1=y2-ax2.

Analiza regresji liniowej polega na znalezieniu takiego równania linii prostej aby suma kwadratów pionowych odległości między tą linią a danymi rzeczywistymi była najmniejsza.

n - liczba obserwacji

Rachunek wyników wg RKP. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY- k produkcyjne wyrobow sprzedanych = wynik brutto ze sprzedazy (marza brutto) - koszty nieprodukcyjne (zarządu i sprzedaży) = wynik operacyjny (wynik ze sprzedazy)

Rachunek wyników wg RKZ. Przych ze sprzedaży - koszty wyrobów sprzedanych a/ k zmienne produkcyjne wyrobów sprzedanych, b/ kz nieprodukcyjne = wynik brutto (marza na pokrycie) - koszty stałe (produkcyjne i neprodukcyjne.

Wnioski:

1/ jeśli wielkość produkcji = wielkości sprzedazy to wynik operacyjny otrzymany w systemie RKP jest taki sam jak w systemie RKZ

2/ jeśli rozmiary sprzedazy są mniejsze od rozmiarów produkcji to wynik operacyjny w systemie RKP jest wyższy d wyniku w w systemie RKZ, wynika to z zaaktywowania w RKP stałych kosztów produkcyjnych (w zapasach wyrobw niesprzedanych) gdy tymczasem w RKZ koszty w całości obciążyły wynik finansowy.

3/ w okresach w których sprzedaż jest wieksza od produkcji (wyczerpane są zapasy) w systemie RKP otrzymamy mniejszy wynik niż w systemie RKZ. Jest to element ujmowania w koszcie wyrobów sprzedanych w rkp, zapas wyrobów z poprzednich okresów wycenionych wyżej w tym systemie (w zapasach aktywowane są bowiem stałe koszty produkcyjne).

4/ przy ustabilizowanym poziomie produkcji wpływ sprzedaży na wynik w RKP sygnalizuje efekt spadku popytu przy niezmienionej cenie jest zatem systemem prorynkowym propopytowym. System RKP jest zorientowany na produkcję.

Wielo stopniowy i wieloblokowy rachunek kosztów i wyników

Konstrukcja wielostopniowego i wieloblokowego rachunku kosztów i wyników bazuje na podziale kosztów na zmienne i stałe.

Odejmowanie kolejnych gr kosztów od przychodów (powodują rozbudowę rachunku w pionie ) tworzy wielostopniową strukturę rachunku wyników.

Uwzględnianie natomiast bloków kosztów (tzn. kosztów realizowanych w rożnych obszarach działalności, jednostkach organizacyjnych, dla rożnych gr wyrobów) rozbudowuje rachunek poziomo, tworząc system wieloblokowy.

Do czego można wykorzystać wielostopniowy i wieloblokowy rachunek kosztów i wyników????

Do analizy rentowności produktów, poszczególnych podmiotów i całej firmy.

Kryterium marzy zysku może być wykorzystywana do układania optymalnego programu produkcji i sprzedaży zapewniającego maksymalizację zysku.

Kryterium marzy zysku może służyć podejmowaniu decyzji dotyczących inwestycji (np. rozbudowa linii technologicznej produktu o wysokiej marży brutto) lub decyzji cenowych, zwłaszcza w sytuacji wolnych mocy produkcyjnych.

ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI
Analiza progu rentowności (koszty - rozmiary produkcji- zysk) - jest metodą systematycznego badania relacji i związków miedzy zmianami rozmiarów działalności (sprzedaży) a zmianami poziomu przychodów ze sprzedaży poniesionych kosztów oraz uzyskanego wyniku operacyjnego.

Sens ekonomiczny analizy KWZ Analiza progu rentowności opiera się o założenia upraszczające rzeczywistość. Z ekonomicznego punktu widzenia całkowity koszt działalności operacyjnej jest powiązany z wolumenem produkcji w sposób nie liniowy. Podobnie przy założeniu nie liniowym (przy założeniu konkurencji) kształtuje się przychód zwany w teorii ekonomii utargiem.

Ujęcie ekonomiczne zależności kosztów i utargu od rozmiarów działalności.

Założenia analizy KWZ:

1.Liniowy związek rozpatrywanych wielkości ( KC, przychodów, analizy brutto) względem rozmiarów produkcji

2.Koszty dzieli się na stałe i zmienne - KS są bezwzględnie stałe, a KZ są koszty zmienne są kosztami proporcjonalnie zmiennymi w stosunku do zmian wielkości produkcji.

3. Produkcja równa jest sprzedaży ( eliminuje się tu wpływ zapasów na wynik)

4. Analiza dotyczy 1 produktu lub kilku produktów przy założeniu stałej struktury sprzedaży.

5. Ceny są stałe i nie zależą od rozmiarów sprzedaży

6. Nie ma zmian w technice i technologii (normy zużycia są stałe, zdolność produkcyjna jest stała)

Interpretacja progu rentowności Ilościowy próg rentowności (Qo) wyraża liczbę wyrobów, jaką firma musi sprzedać by móc pokryć poniesione KS i KZ.

Wartościowy próg rentowności (So)wyraż wartośc sprzedaży przy której pokryte SA wszystkie KS i KZ a jednostka nie osiąga ani zysku ani straty.

Wprowadzenie wzoru na ilościowy próg rentowności

KC= KS + KZ

KZ= Q (wielkość produkcji) *kz (kz jednostkowy) a S=Qc

To próg rentowności występuje, gdy przychody pokrywają wszystkie koszty (KC) co można zapisać następująco: S= KC (punkt krytyczny), Qc=Q*kz +KS Q(c-kz) = KS

Qo= KS/c-kz= KS/ mb (c-kz= mb)-marża jednostkowa

Rachunek wyników:

S

-KZ

Marża na pokrycie (Mbc)

-KS

W operacyjny (=0)

WZÓR NA Wartościowy próg rentowności

Marża pokrywa wszystkie koszty stałe.

Wmb- wskaźnik marży na pokrycie jest stosunkiem do marzy brutto do realizowanej sprzedaży i informuje jaką marże na pokrycie otrzymuje się z każdej złotówki przychodu.

Jeżeli marża całkowita to (MB) = S- KZ zaś jednostkowa mb = c - kz to niezależnie czy uwzględnia się stosunek marzy całkowitej do przychodów, czy marzy jednostkowej do ceny proporcji jest ta sama. Można to zapisać wzorem: Wmb= MB/S= mb/S

Wkz- wskaźnik kosztów zmiennych - informuje o udziale kz w sprzedaży

Wkz= KZ/S = kz/C

Próg rentowności wieloasortymentowy- sposób wyznaczania progu rentowności dla produkcji niejednorodnej uzależniony jest od tego stopnia dokładności rozliczenia kosztów stałych.

Wyróżnia się 3 warianty:

1.KS są kosztami wspólnymi wszystkich asortymentów, stosuje się wówczas tzw. Analizę systematycznej relacji kosztów wolument -zysk (dla wszystkich dóbr)

2. KS są realizowane na poszczególne asortymenty 9 brak kosztów wspólnych), stosowana jest wówczas tzw. Analiza segmentowa relacji „koszty- wolument- zysk” wyznacza progi w obrębie segmentów (granic segmentów)

3. KS są częściowo przypisane asortymentom zaś ich część stanowi koszty wspólne, stosuje się wówczas również analizę w obrębie segmentów doliczając każdemu z asortymentów KS wspólne w odpowiedniej proporcji, które muszą zostać pokryte przez marżę.

ANALIZA „Kosztów -wolument - zysk”

Próg rentowności wieloasortymentowy. Sposób wyliczania progu rentowności dla produkcji nie jednostkowej uzależniony jest od stopnia dokładności rozliczenia KS.

Modyfikacje podstawowej analizy KWZ

A)Rozszerzenie modelu zależności „koszt - wolument - zysk” o podatek dochodowy

Ponieważ podatek dochodowy naliczany jest dopiero gdy jednostka osiągnie zysk (a wiec powyżej progu rentowności). Jego uwzględnienie w analizie nie wpływa na przesunięcie progu rentowności. W efekcie wprowadzenia podatku zmniejszeniu ulega jedynie zysk.

B) Rozszerzenie modelu zależności „koszt - wolument -zysk” o występowanie zapasów wyrobów nie sprzedanych.

Próg rentowności w przypadku wystąpienia zapasów produkcji niesprzedanej. Wprowadzenie do analizy zapasu wyrobów niesprzedanych nie wpływa na przesunięcie progu rentowności firmy. Inny będzie jedynie zysk gdyż uwzględnia on tylko koszty i przychody na wyroby sprzedane.

Rozszerzenie zależności „koszt-wolument-zysk” o analizę przepływów pieniężnych:

Zyski memoriałowe to zyski na papierze ale

-nie występują odhaczone płatności z tytułu sprzedaży (wpływy ze sprzedaży = przychody ze sprzedaży)

-zakup surowców i materiałów do produkcji jest dokonywana na warunkach gotówkowych (dostawcy nie udzielają kredytów kupieckich)

-zapasy maja ustabilizowany charakter

Próg przepływów pieniężnych (próg wypłacalności) Qop- próg wypłacalności w ujęciu ilościowym, KSp- KS powodujące wydatki pieniężne

Qop=KSp/C-kz

ANALIZA WRAŻLIWOŚCI ZYSKU

Analiza wrażliwości zysku- polega na budowaniu wpływu zmian podstawowych parametrów modelu na wysokość progu rentowności i zysku. Można analizować wpływ zmian poszczególnych pojedynczych zmiennych lub ich kombinacji.

Margines (marża) bezpieczeństwa (Mbe) - informuje o ile może spaść sprzedaż, zanim firma znajdzie się w punkcie krytycznym (zacznie ponosić straty), Może być wyrażona: *wartościowo Mbe zł, *ilościowo Mbe szt., * procentowo Mbe %

Wartościowa marża bezpieczeństwa- różnica między przychodem uzyskanym z faktycznej ( lub planowanej) sprzedaży a przychodem ustalonym w progu rentowności. S- faktyczny przychód ze sprzedaży, So- przychód ze sprzedaży w progu rentowności.

Mbe zł= S-So

Ilościowa marża bezpieczeństwa (bezwzględna) - różnica między wolumenem produktu niezbędnego do osiągnięcia pożądanego zysku i wolumenem w punkcie krytycznym. Q- faktyczna ilość sprzedaży, Qo- ilość sprzedaży w punkcie krytycznym.

Mbe szt. = Q-Qo

Marża bezpieczeństwa względna- wskazuje i ile procent może obniżyć się sprzedaż, zanim działalność zacznie przynosić straty

Mbe% = S-So/S *100% =Q-Qo /Q*100%

Analiza wielkości granicznych- służy odpowiedzi na popyt o ile może zmienić się dany element analizy przy pozostałych elementach niezmiennych aby osiągnąć nowy próg rentowności do jakiego momentu można zmieniać poszczególne elementy analizy zanim działalności zacznie przynosić stratę.

Dźwignia operacyjna- określa możliwość zysku operacyjnego na odchylenie sprzedaży produktu od jej poziomu właściwego do osiągnięcia pożądanego poziomu zysku czyli jest to miara zysku operacyjnego. Dźwignia operacyjna pokazuje w jaki sposób ryzyko operacyjne powiązane jest ze struktura kosztów operacyjnych firmy. Jej działanie jest silniejsze w jednostkach mających większy udział kosztów stałych w strukturze kosztów, zaś stałe w jednostkach gdzie koszty stałe mają udział mniejszy.

Ryzyko operacyjne - to ryzyko związane z niezrealizowaniem pożądanych zysków w efekcie zmian popytu. Związane jest ono z kosztami.

Stopień dźwigni operacyjnej- jej miarą jest stopień operacyjnej, który informuje o ile procent przy danym poziomie sprzedaży zmieni się wynik operacyjny (przed opodatkowaniem) jeśli przychód ze sprzedaży zmieni się o 1%. Stopień dźwigni operacyjnej (dla określonego poziomu sprzedaży można wyznaczyć według następujących formuł:

A)Formuła statyczna

B)Formuła dynamiczna

Mnożnik zysku -mierzy wpływ poszczególnych składników analizy na zysk operacyjny. Informuje o ile procent zmieni się zysk operacyjny jeśli analizowany składnik zmieni się o 1%.

Procedura wyznaczania mnożnika zysku:

Etap I Określenie kluczowych elementów kształtujących zysk operacyjny, dla których będziemy ustalali mnożnik zysku np. wolumen sprzedaży kz (materiały, płace), KS.

Etap II Określenie poszczególnych czynników na zysk operacyjny (dla każdego z nich należy wyliczyć mnożnik zysku) wg wzoru: gdzie Mz = mnożnik zysku, Z = zysk operacyjny, Y = badany element kształtujący zysk

Etap III Ustalanie ważności wyliczonych mnożników zysku (ustalamy kierunek ich oddziaływania i ich ważność, szeregując je wg kolejności).

Inny sposób wyliczania mnożników zysku - oparty o kompozycję ceny jednostkowej z wykorzystaniem skalkulowanych kosztów jednostkowych czyli: Mz= C/Z

Rodzaje cen (decyzji cenowych):

- Ustalanie ceny normalnej (standardowej) dla planowanych rozmiarów sprzedaży. Cena normalna to cena, która oprócz pokrycia kosztów zapewnia realizację pożądanego poziomu zysku.

- określenie dolnych granic cen ( w tym ceny specjalnej dla dodatkowego zamówienia)

- wyznaczanie cen optymalnych

- ustalanie cen transferowych (wewnętrznych) Cena transferowa - cena stosowana pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Podejmując decyzje ocenie należy zwrócić uwagę na to aby cena:

- była akceptowana przez klientów

- nie była wyższa niż cena produktów konkurencyjnych

-pokryła koszty związane z wytworzeniem sprzedanych produktów

- zapewniła odpowiedni zysk zgodnie z obrana strategia i polityką zarządu przedsiębiorstwa

Czynniki wpływające na poziom cen:

- Zewnętrzne (klienci i konkurenci)

1. Klienci: punktem wyjścia przy ustalaniu cen jest znajomość: * potrzeb i preferencji klientów, *poziomu ceny jaki oni akceptują

2. Konkurencja: * warunki panujących na rynku danego produktu- czyli podaż i popyt (ten czynnik jest istotny dla produktów, które mają ustabilizowany rynek), *dla produktów dla których rynek zbytu dopiero się kształtuje można w większym stopniu oddziaływać na ceny ( ustalić je na poziomie wyższym), *zachowanie się konkurentów przy pozyskiwaniu klientów (np. obniżanie cen przez konkurencję wymusza również obniżenie cen u nas)

- Wewnętrzne (koszty)

Koszty. Na poziom kosztów mają wpływ: *wielkość produkcji i struktura asortymentowa produkcji, *warunki zaopatrzenia i zbytu, *sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, *zdolność produkcyjna i jej wykorzystanie

Znajomość kosztów może służyć bezpośrednio do ustalania cen (przy metodach „koszt plus…”) lub jeśli do ustalania ceny wykorzystywane są metody inne niż kosztowe do oceny rentowności i prowadzenia polityki cenowej.

Metody ustalania cen:

1.Podejście ekonomiczne (rynkowe) - zakładają poszukiwanie ceny maksymalizującej zysk, zapewniający najbardziej wydajne wykorzystanie zasobów biorąc pod uwagę: koszty własne, ceny konkurentów oraz zachowanie konsumentów w stosunku do zaproponowanego poziomu cen: Określa się tu zatem cenową elastyczność popytu (Ep): Q- popyt (liniowy), c- cena

E_p=
:

2.Podejście księgowe (kosztowe) - Cena wyznaczona w oparciu o metody kosztowe (zwane metodami „koszt plus”) ma pokryć wszystkie koszty przedsiębiorstwa oraz zapewnić odpowiedni zysk.

Założenie przyjmowane w metodzie „koszt plus”: produkcja = sprzedaż.

Etapy wyznaczania ceny w oparciu o metody kosztowe:

1. określenie podstawy kosztowej (może być ona ustalana w oparciu o rachunek kosztów pełnych lub rachunek kosztów zmiennych);

2. obliczenie narzutu marży zysku (najczęściej wyrażonego w procentach) zapewniający pokrycie kosztów nieuwzględnionych w podstawie kosztowej oraz osiągnięcie zysku;

3. wyznaczenie ceny w oparciu o formułę:

cena = koszt jednostkowy + marża zysku

jednostkowa marża zysku = narzut marży (%) * koszt jednostkowy

Rodzaje metod kosztowych:

-metoda marży brutto (oparta na pełnym koszcie wytworzenia);

-metoda marży netto (oparta na całkowitym koszcie własnym);

-metoda marży na pokrycie (oparta na koszcie zmiennym);

-metoda oparta o stopę zwrotu z aktywów

Koszty produkcyjne = Koszty wytworzenia (k. bezpośrednie, k. udziałowe)

K. nieprodukcyjne = K. sprzedaży i zarządu

Wady metod kosztowych:

-koszty wykorzystywane jako podstawa ustalenia ceny mogą być nie dokładnie policzone (np. pełny koszt wytworzenia zniekształcone w wyniku zastosowania kluczy podziałowych, koszt zmienny zniekształcony w wyniku trudności podziału kosztów na stałe i zmienne);

-założenie, że sprzedaż = produkcji jest uproszczeniem, które powoduje, że przychody mogą nie pokryć wszystkich kosztów i jednostka osiągnie straty.

Dolna granica ceny to najniższa cena sprzedaży produktów lub realizacji zamówienia, której obniżenie spowodowałoby obniżenie globalnego zysku osiągniętego przez przedsiębiorstwo.

Dolne granice cen (DGC) można ustalać dla:

-okresu bieżącego;

-okresu długiego;

Dolne granice cen w krótkim okresie stosowane są jako kryterium opłacalności dotyczące przejęcia lub odrzucenia dodatkowego zamówienia w ramach istniejących wolnych mocy produkcyjnych.

Punktem wyjścia przy ustalaniu dolnych granic cen w krótkim okresie jest koszt zmienny, uwzględnienie innych elementów zależy od sytuacji.

Trzy przypadki:

1.gdy przedsiębiorstwo posiada nie w pełni wykorzystane zdolności produkcyjne o przyjęcie dodatkowego zamówienia nie spowoduje wzrostu kosztów stałych:

DGC = kz

2.gdy realizacja dodatkowego zamówienia wymaga poniesienia dodatkowych kosztów stałych:

DGC = kz +

3.gdy przyjęcie dodatkowego zamówienia spowoduje konieczność zmniejszenia produkcji wyrobów znajdujących się w planie produkcji (uwzględniamy marżę utraconą):

DGC = kz +

Inne zasady (obok DGC), którymi należy się kierować w przypadku zamówień specjalnych:

-specjalne zamówienie (dodatkowa produkcja) nie powinna powodować tzw. „wąskich gardeł”, czyli trudności związanych z prawidłowym przebiegiem procesów produkcyjnych;

-niższa cena specjalnego zamówienia nie może być wymuszona przez odbiorców a przyjęcie dodatkowego zamówienia po niższych cenach nie może stać się podstawą do negocjacji niższych cen przez innych odbiorców

Dolna granica ceny w długim okresie

W długim okresie przychody powinny pokryć wszystkie koszty dlatego dolną granicę ceny liczy się według następującego wzoru:

DGC = jednostkowy koszt własny

CENY TRANSFEROWE są to ceny po jakich następuje transfer produktów w ramach podmiotów powiązanych lub w podmiotach zdecentralizowanych stanowiących podmioty wewnętrzne generujące zyski.

Podstawowy cel: zapewnienie takiej rentowności obrotu wewnętrznego, która zachęcałaby kierownictwo centrów zysku do sprzedaży wewnętrznej, jeśli sprzedaż ta przyczynia się do podniesienia zysku całej jednostki.

Korzyści z transferu wewnętrznego:

-długookresowa stabilizacja zbytu dla jednych i zaopatrzenia dla innych podmiotów wewnętrznych;

-zapewnienie dostaw czynników wytwórczych o odpowiedniej jakości;

-minimalizacja wpływu fluktuacji i tarć rynkowych;

-możliwość optymalizacji zysku netto układu uzależnionych podmiotów jako całości (takie kształtowanie kosztów i przychodów jednostek wewnętrznych aby zminimalizować opodatkowanie).

Metody tworzenia cen transferowych:

-ceny rynkowe;

-ceny negocjowane;

-ceny oparte o koszty i uwzględniające narzut zysku

Ogólna wytyczna w zakresie poziomu ceny transferowej, która może być podstawą do dalszych ustaleń:

TRANSFER WEWNĘTRZNY

Pożądana minimalna cena transferowa = przyrost jednostkowego kosztu bezpośredniego przed transferem + koszt alternatywny podmiotu przekazującego (na jednostkę produktu przekazywanego).

KRÓTKOOKRESOWY RACHUNEK DECYZYJNY

Problemowe (decyzyjne) rachunki kosztów mają za zadanie dostarczyć informacji o kosztach istotnych związanych z możliwymi opcjami działania w ramach poziomu decyzyjnego.

1.Wybór asortymentu produktu

Decyzje tego typu wymagają ustalenia:

a)które produkty produkować;

b)w jakich ilościach produkować

Kryterium wyboru: maksymalizacja zysku (najczęściej).

Sposób rozwiązania problemu uzależniony jest od uwarunkowań, jakimi dysponuje przedsiębiorstwo:

-brak ograniczonych zdolności produkcyjnych- stosuje się kryterium marży pokrycia (preferowane są wyroby z największą marżą lub stopą marży);

-występowanie ograniczeń zdolności produkcyjnych (zasobów, którymi jednostka dysponuje)- stosuje się kryterium maksymalnej marży pokrycia na jednostkę czynnika ograniczonego.

2. Wybór sposobu produkcji (technologii):

Przy założeniu, że różne sposoby wytwarzania danego produktu wymagają poniesienia różnych kosztów (stałych i zmiennych) należy wybrać ten wariant technologiczny, który wymaga poniesienia najniższych kosztów całkowitych do planowanego poziomu produkcji.

Np. mamy dwie alternatywne technologie wytwarzania A i B, gdzie:

KSB > KSA, zaś kzA > kzB

Można znaleźć tą wielkość produkcji, przy której koszty całkowite obydwu technologii są sobie równe: KCA = KCB.

Nazywa się go punktem krytycznym kosztów (punktem kosztów obojętnych) - Qprog.

Q * kz_A + KS_A = Q * kz_B + KS_B

Q_prog =

3.Decyzje typu „wytworzyć czy kupić” dotyczą produkcji półfabrykatów, podzespołów dla własnych wyrobów. Przedsiębiorstwo staje przed wyborem; czy produkować je we własnym zakresie czy nabywać od dostawców zewnętrznych (outsorcing).

W tego typu rachunkach decyzyjnych należy rozważyć różne czynniki- ekonomiczne i pozaekonomiczne.

Produkcja własna:

-czy jesteśmy w stanie zapewnić odpowiednią jakość produkcji?

-Jaka jest/będzie wielkość zaangażowanego kapitału?

-Czy nie powstaną „wąskie gardła”?

-Czy produkcja nie będzie zagrażać środowisku?

-Jakie będą własne koszty wytworzenia?

Zakup na zewnątrz:

-Czy zakupy u dostawców nie spowodują zbyt wielkiego uzależnienia?

-Czy ceny, warunki dostawy są stabilne?

-Czy odpowiednia jest jakość zakupionych części/podzespołów?

-Czy rezygnacja z produkcji nie spowoduje negatywnych skutków społecznych (np. zwolnień)?

BUDŻETOWANIE OPERACZJNE

Budżet- plan stanowiący normatywny ilościowy lub wartościowe wielkości ekonomicznych uznanych za racjonalne w danych warunkach techniczno-organizacyjnych, czyli inaczej liczbowe wyrażenie planu działania służące zastosowaniu i koordynacji założeń i zamierzeń planistycznych.

Budżetowanie- to zespól różnych czynności wykonywanych zgodnie z zasadami i metodami przyjętymi dla tego procesu w danej jednostce.

Budżetowa metoda zarządzania obejmuje: *budżet, *bieżącą kontrolę zadań zawartych w budżecie.

Budżetowani jest integralną częścią procesu zarządzania a informacje z niego otrzymywane służą miedzy innymi do:

-uzyskania środków pieniężnych z banków lub innych instytucji finansowych

-pozyskiwania potencjalnych inwestorów

-przewidywania działań i ich skutków finansowych (np. informacje tego typu potrzebne są zarządom, właścicielom, związkom zawodowym, pracownikom)

-przygotowania ofert dla klientów

Zadania budżetowania:

*mobilizowani do określonego planowania, *umacnianie koordynacji, współpracy i komunikowania, *ułatwienie kwantyfikacji opisowych zamierzeń i celów, *dostarczenie podstaw do kontroli i oceny dokonań, *dostarczenie danych do opracowania systemów motywacyjnych w przedsiębiorstwie, *kreowanie świadomości głownie w zakresie kosztów prowadzonej działalności, *określanie sposobów realizacji zamierzonych celów w przyszłości,

Podział budżetów:

1.Horyzont czasowy: B. krótkookresowe (1rok), B. długookresowe ( powyżej 1 roku)

2.Szczebel zarządzania: B. strategiczne, B. operacyjne

3.Stopień szczegółowości: B. główny, B. cząstkowe

4.Uczestnictwo w opracowaniu budżetu: B. odgórne, B. oddolne

5. Podmiot: B. operacyjne, B. finansowe

6. Planowane zmiany rozmiarów produkcji: B. stałe, B. elastyczne

Ad 5 B. operacyjne- dotyczą wyodrębnionych funkcji realizowanych przez przedsiębiorstwo np. b. produkcji, b. wpłat udziałowych, b. zapasów, b. planowanego wyniku operacyjnego.

B. finansowe - budżety sprawozdań finansowych, rachunek wyników, proforma, b, proforma, rachunek wyników proforma.

B. stałe- budżet oparty jednostkę najbardziej prawdopodobną wielkość sprzedaży.

B. elastyczne- b. tworzone równolegle dla różnych poziomów sprzedaży.

Metody budżetowania:

1.Podstawa przyjęta do ustalenia wielkości budżetowych: budżetowanie przyrostowe, b. „od zera”

2. Zakres uczestnictwa pracowników w tworzeniu: b. odgórne, b. oddolne (partycypacyjne)

3. Częstotliwość tworzenia budżetu: b. kroczące, b. nie mające charakteru kroczącego

Budżet wiodący- główny (master budżet) to program działania obejmujący wszystkie ośrodki odpowiedzialności danej jednostki sporządzony najczęściej za okres jednego roku, z podziałem na okresy krótsze.

Elementy budżetu wiodącego:

-b. operacyjny -obejmuje on prognozowanie dotyczące podstawowych obszarów działalności jednostki np. sprzedaży, produkcji, gospodarki zapasami, a kończy na planowaniu rachunku zysków i strat na poziomie wyniku operacyjnego

-b. finansowy-prezentuje planowane wpływy i wydatki gotówkowe z uwzględnieniem działalności finansowej i inwestycyjnej a także obejmuje on planowane sprawozdanie finansowe (pro forma)

---