Kingsley Davis i Wilbert Moore „O niektórych zasadach uwarstwienia”
K.Davis i W.Moore wyłożyli swój pogląd w postaci tzw. ogólnej teorii stratyfikacji, przedstawionej w „American Sociological Review”, a rozwiniętej szerzej przez K.Davisa w książce „Human Society”.
Według nich każde społeczeństwo, aby mogło funkcjonować tzn. realizować swe zadania, rozwijać się, zaspokajać potrzeby ludności itp., musi być ustrukturalizowane, czyli tworzyć różne rodzaje pozycji i rozdzielać je między ludzi. Te pozycje muszą być obejmowane przez członków społeczeństwa i funkcje związane z tymi pozycjami muszą być wykonywane, dopiero wtedy możemy mówić o tym, że społeczeństwo żyje, funkcjonuje. Podział na części ludności zajmujących pozycje danego rodzaju, więc podział na klasy, czy też uwarstwienie jest koniecznością funkcjonalną społeczeństwa.
Społeczeństwo musi umiejscawiać jednostki na różnych pozycjach społecznych oraz jego zadaniem jest również motywowanie jednostek do zajmowania tych pozycji. To motywowanie powinno odbywać się w dwojaki sposób:
Najpierw w jednostkach należy zaszczepiać pragnienie do zajęcia tych pozycji
Następnie, gdy już je obejmą, powinno się rozbudzać w nich pragnienie, aspiracje wypełniania obowiązków związanych z tymi pozycjami
Proces wymiany jest nieustanny (jednostki rodzą się ,umierają) i nawet jeśli porządek społeczny jest statyczny to proces wchłaniania przez system pozycji musi być zorganizowany i umotywowany.
Należy zwrócić uwagę, że ważna jest różnica, kto zajmie daną pozycję, z tego powodu, że jedne pozycje są przyjemniejsze niż inne oraz wymagają specjalnego uzdolnienia, specjalnego przygotowania do nich , a jeszcze inne są funkcjonalnie ważniejsze od innych. Ważne jest, by obowiązki związane z pozycjami były wykonywane tak rzetelnie, jak wymaga tego ich znaczenie.
W związku z tym społeczeństwo musi rozporządzać:
Pewnymi rodzajami nagród, które będą stosowane jako bodźce;
Pewnym systemem, sposobem przydzielania tych nagród odpowiednio do pozycji, a więc rozdział korzyści będzie miał charakter nierównomierny.
Tak więc nagrody (korzyści) i ich podział do określonych pozycji są częścią systemu społecznego: są stratyfikacją.
Nagrody (czyli korzyści materialne i niematerialne: prestiż, sława, uznanie władza) są wbudowane w pozycje. Należą do nich prawa, które są związane z pozycją oraz tzw. dodatkowe korzyści (przywileje), które jedne jak i drugie wiążą się funkcjonalnie z obowiązkami. Skoro prawa i korzyści muszą być nierówne, to powodują one nierówności między ludźmi w społeczeństwie, dlatego też społeczeństwo jest rozwarstwione. Te nierówności stanowią nieświadomie uruchomione mechanizmy, dzięki którym społeczeństwo zapewnia sobie to, że najważniejsze pozycje są świadomie zajmowane przez najlepiej wykwalifikowane osoby. W ten sposób każde społeczeństwo, bez względu na to, czy proste, czy rozwinięte musi różnicować osoby w zakresie prestiżu, uznania i dlatego musi zawierać w sobie pewne rodzaje zinstytucjonalizowanej nierówności.
Istnieją dwa rodzaje czynników, które wpływają na rangę pozycji, na jej ważność, a tym samym na istnienie nierówności (są to czynniki, które dostarczają największych nagród, a więc mają tez najwyższą rangę ):
Ważność pozycji dla społeczeństwa
Rozmiar wymagań w zakresie doświadczenia, kwalifikacji, uzdolnień, które są niezbędne do wykonywania obowiązków przypisanych do danej pozycji.
Pierwszy czynnik dotyczy funkcji i ma znaczenie względne, a drugi dotyczy środków i wynika z niedostatku.
Ad 1. Społeczeństwo nie musi wynagradzać pozycji proporcjonalnie do ich ważności funkcjonalnej. Jego zadaniem jest dostarczanie nagród wystarczających do zapewnienia obsadzenia pozycji osobami kompetentnymi (pozycje mniej doniosłe nie mogą konkurować z pozycjami bardziej doniosłymi). Pozycja łatwa do obsadzenia ,nawet gdy jest ważna, nie wymaga sowitego wynagrodzenia; ale jeżeli pozycja jest trudna do obsadzenia i jest ważna, musi być wynagradzana wysoko, tak, aby ktoś ją objął. Funkcjonalna ważność pozycji jest warunkiem koniecznym ,lecz niewystarczającym na to, aby przypisano jej wysoką rangę.
Ad 2.Do zajmowania jakiejkolwiek pozycji potrzebne są pewne umiejętności, zdolności. Istnieją tylko dwa sposoby uzyskania kwalifikacji: dzięki wrodzonym zdolnościom lub przez szkolenie. W konkretnym działaniu niezbędne są zawsze dwa, ale w praktyce mamy do czynienia z niemożnością zastosowania jednego z czynników, czasami obu (bywa i tak, że wśród ludności nie brakuje osób uzdolnionych, lecz proces kształcenia jest długi i kosztowny, że tylko nieliczni mogą uzyskać kwalifikacje; a niektóre pozycje wymagają takiego talentu, że niewiele osób je obejmuje). Może istnieć też sytuacja, że jest wiele osób uzdolnionych do danej pozycji i kształcenie jest łatwe, wtedy też sposób obejmowania pozycji może mieć niewiele wspólnego z obowiązkami, jakie ta pozycja nakłada; zaś gdy brakuje osób o wymaganych umiejętnościach z powodu niedostatku uzdolnień lub też skomplikowanego procesu kształcenia, to pozycja, jeśli jest ważna funkcjonalnie, musi być na tyle atrakcyjna, by wytrzymać konkurencję z innym pozycjami i przyciągać osoby o niezbędnych kwalifikacjach. Oznacza to ,ze pozycja musi zajmować wysoki szczebel w hierarchii społecznej (musi zapewniać wysoki prestiż, wysokie zarobki, dużą ilość wolnego czasu).
Autorzy wymieniają również typy systemów stratyfikacji według pewnych rodzajów różnic pomiędzy systemami:
Stopień specjalizacji
Różnica ta oddziałuje na precyzję i wielorakość gradacji władzy i prestiżu. Zakres wyspecjalizowania określa podstawę selekcji. Typy skrajne: wyspecjalizowany, niewyspecjalizowany.
Nacisk funkcjonalny
Gdy naciski spoczywa na sprawach religijnych, skutkiem tego jest sztywność powodująca ograniczenie specjalizacji i przez to rozwój techniki. Zahamowaniu ulega ruchliwość społeczna i rozwój biurokracji. Gdy słabnie zaabsorbowanie religią pozostawiając więcej miejsca zajęciom świeckim, następuje wyraźny rozwój pozycji ekonomicznych i technicznych ,podnosi się ich status. Nie należy jednak oczekiwać takiego samego wzrostu pozycji politycznych ,gdyż są one zwykle powiązane z pozycjami religijnymi. Społeczeństwo może kłaść nacisk na funkcje rodzinne, jak w społeczeństwach niezróżnicowanych, w których wysoka śmiertelność zmusza do płodności, a pokrewieństwo stanowi główną zasadę organizacji społecznej.
Główne typy: rodzinny, autorytarny (teokratyczny-religijny i totalitarny- świecki), kapitalistyczny.
Rozpiętość dystansów społecznych między pozycjami
Pod tym względem pomiędzy różnymi społeczeństwami oraz częściami tego samego społeczeństwa zachodzą znaczne różnice.
Typy skrajne: egalitarny, nieegalitarny.
Zakres szans
Olbrzymie rozpiętości dochodu pieniężnego w USA są o wiele większe niż w społeczeństwach prymitywnych, a jednak równość szans przejścia z jednego szczebla drabiny społecznej na inny może być większa w USA niż w dziedzicznym królestwie plemiennym.
Typ skrajne: ruchliwe (otwarte), stabilne (zamknięte).
Stopień solidarności warstwowej
Stopień „solidarności klasowej” , czyli występowania specyficznych organizacji dla popierania interesów klasowych może kształtować się niezależnie od innych kryteriów, jest więc ważną zasadą uwarstwienia.
Typy skrajne: klasy zorganizowane, klasy niezorganizowane.
Dany system uwarstwienia w aspekcie każdej z tych różnic zależy od dwóch rzeczy:
Od tego jak plasuje się w kontekście pozostałych różnic;
Od warunków zewnętrznych ,które wpływają na ten system uwarstwienia, należą do nich:
Stopień rozwoju kulturowego- im bogatsze dziedzictwo kulturowe, tym konieczniejsza staje się specjalizacja, która przyczynia się z kolei do natężenia ruchliwości, spadku solidarności warstwowej oraz zmiany nacisku funkcjonalnego.
Stosunki z innymi społeczeństwami- pozostawanie lub nie w konflikcie z innymi społeczeństwami, swobodne stosunki handlowe, czy wymiana kulturalna wpływają na strukturę klasową (stan wojny przesunie akcent na funkcje militarne, wolny handel wzmocni pozycję handlowca kosztem wojownika czy kapłana, swobodny ruch idei sprzyja egalitaryzmowi.
Liczebność społeczeństwa- im większe społeczeństwo tym stopień specjalizacji funkcjonalnej, segregacji poszczególnych warstw oraz nierówność jest większa.
Hipoteza Davisa-Moore'a głosi, że jeśli jakaś rola w społeczeństwie ma znaczenie funkcjonalne i trudno ją odgrywać, ponieważ wymaga wysokich kwalifikacji wówczas gwarantuje ona dostęp do cenionych dóbr -pieniędzy, władzy, wpływów, prestiżu. Nierówność jest sposobem motywowania osób wykształconych do ciągłego uczenia się i poświęceń niezbędnych do wykonywania w społeczeństwie ważnych funkcjonalnie i wymagających wysokich kwalifikacji prac.
1
1