Strona główna  >  Profilaktyka logopedyczna  >  Rozwój mowy

Rodzice chłopców w wieku 13 - 14 lat często są zaniepokojeni pojawieniem się zmian w głosie o charakterze chrypki, nagłych przeskoków z głosu dotychczas tworzonego do niskich, a częściej do wysokich częstotliwości. Oczywiście pierwsza interpretacja tych objawów to ostry stan zapalny krtani. Często utwierdzają w tym przekonaniu lekarze pierwszego kontaktu, a nieraz i laryngolodzy. Laryngologów niepokoją w czasie badania krtani za pomocą lusterka takie objawy jak zaczerwienienie i rozpulchnienie błony śluzowej w tylnej części krtani w okolicy chrząstek nalewkowych, zmatowienie i brzężne zaczerwienienie fałdów głosowych i brak pełnego zwarcia fonacyjnego, często w kształcie trójkąta ograniczonego do części międzynalewkowej szpary głośni. Zazwyczaj zalecane leczenie przeciwzapalne nieraz kontynuowane przez kilka tygodni nie daje żadnego korzystnego efektu.

Trudno zresztą oczekiwać poprawy skoro mamy do czynienia ze zjawiskiem fizjologicznym, jakim jest MUTACJA, tj. zmiana głosu w okresie dojrzewania płciowego. Krtań należy do drugorzędowych cech płciowych i w okresie pokwitania, w następstwie działania hormonów płciowych dochodzi do jej powiększenia z wydłużeniem i poszerzeniem fałdów głosowych i pojawieniem się pierwszych oznak procesu uwapnienia chrząstek krtaniowych. Na skutek wydłużenia szyi krtań przemieszcza się ku dołowi. U chłopców na szyi staje się wyczuwalne tzw. „jabłko Adama”, tj. przednio-górna część chrząstki tarczowatej. Równocześnie ze zmianami w krtani powiększają się rezonatory nasady oraz pojemność oddechowa płuc. W następstwie tych zmian organicznych dochodzi do obniżenia głosu u chłopców przeciętnie o jedną oktawę i stopniowego poszerzenia zakresu głosu.

Często zapominamy, że mutacja zachodzi także u dziewcząt, oczywiście w niewspółmiernie mniejszym wymiarze. Głos u dziewcząt obniża się wraz z pierwszą miesiączką o tonację, co często jest niedostrzegalne nawet przez najbliższą rodzinę. Zmiany mutacyjne u chłopców trwają zazwyczaj od 6 tygodni do 3-4 miesięcy, przy czym zaobserwować można w jej przebiegu trzy okresy:

1. okres przedmutacyjny, gdy dochodzi do zmian w barwie głosu, trudności z wytworzeniem głosu wysokiego;

2. okres właściwej mutacji - charakteryzuje się głosem ochrypłym, o niepewnej intonacji z tzw. kliksami, tj. gwałtownymi, niespodziewanymi przeskokami z niskich do wysokich częstotliwości;

3. okres pomutacyjny, w którym głos dojrzewa odpowiednio do indywidualnych możliwości narządu fonacyjnego. Ten trzeci okres niekiedy przedłuża się powyżej jednego roku.

Rzadko spotykanym, ale bardzo demonstratywnym zaburzeniem mutacji jest przetrwały głos fistułowy, kiedy średnie położenie głosu mówionego nie obniża się, a przeciwnie podwyższa się nieraz powyżej wartości dziecięcych. Próby leczenia przeciwzapalnego są bezskuteczne, a postępowanie foniatryczne szybko i skutecznie normalizuje wysokość głosu i warunki jego emisji. Szczególnej uwagi wymagają hormonalnie uwarunkowane zaburzenia mutacji:

1. mutacja przedwczesna - obniżenie głosu u chłopców występuje w 8-10 r.ż.;

2. mutacja perwersyjna - rzadkie zaburzenie mutacji dziewczęcej, polega na znacznym obniżeniu głosu przy jednoczesnym nadmiernym wzroście krtani.

Mutacja przedwczesna jak i perwersyjna wymagają diagnostyki endokrynologicznej. W okresie mutacji niezbędna jest szczególna higiena głosowa, której podstawową zasadą jest unikanie przeciążeń głosowych. Należy wyłączyć chłopca ze śpiewu chóralnego, w czasie którego łatwo dochodzi do takich przeciążeń. Głos śpiewaczy w okresie mutacji może być nadal szkolony, ale indywidualnie, bardzo ostrożnie, pod kontrolą doświadczonego pedagoga. W zasadzie wszelkie systematyczne kształcenie wokalne należy rozpoczynać lub kontynuować po mutacji.

Sądzę, że tak rodzice jak i lekarze powinni pamiętać, iż mutacja jest zjawiskiem fizjologicznym i poza odpowiednią higieną nie wymaga jakiegokolwiek leczenia farmakologicznego.

Andrzej Obrębowski
Klinika Foniatrii i Audiologii Akademii Medycznej
im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Piśmiennictwo:

1. Pruszewicz A., Obrębowski A., Donat-Jasiak T.: Zasady postępowania foniatrycznego w mutacji głosu i jej zaburzeniach. Otolaryngologia Pol., 1975, 29, 311

2. Pruszewicz A., Obrębowski A.: Hormonalnie uwarunkowane zaburzenia głosu i mowy w: Foniatria Kliniczna. - Pruszewicz A. (red.) PZWL, Warszawa, 1992, 159.

3. Obrębowski A., Pruszewicz A., Dworaczyk I., Pawlaczyk B.: Zaburzenia głosu u dzieci z wrodzonym przerostem kory nadnerczy. Otolaryngologia Pol., 1994, 48, supl. 18, 376.

Strona główna  >  Profilaktyka logopedyczna  >  Rozwój mowy

---