PYTANIE NR 93. FORMY OCHRONY PRZYRODY W POLSCE -UŻYTEK EKOLOGICZNY- DEFINICJA, SPOSÓB POWOŁYWANIA, ZALETY, PRZYKŁADY.
1.DEFINICJA
Użytek ekologiczny jest jedną z form ochrony przyrody. Do polskiego prawodawstwa został wprowadzony i powołany ustawą o ochronie przyrody z 16 października 1991 r. art. 30 ust.1. Zgodnie z art. 42 obowiązującej ustawy z 16 kwietnia 2004 r. „użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania”.
Użytki ekologiczne najczęściej powoływane są na nie użytkowanych obszarach rolniczych bądź leśnych, rzadziej terenach miejskich. Odgrywają ważną rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej. Są to powierzchnie biologicznie czynne, które zapewniają funkcjonowanie złożonych systemów przyrodniczych. Uzupełniają krajowe sieci obszarów chronionych. Wchodzą w skład korytarzy ekologicznych. Ułatwiają one swobodne przemieszczanie się gatunków oraz związaną z tym wymianę puli genowej, tak ważnej dla przetrwania wielu zagrożonych roślin i zwierząt. To właśnie te niewielkie enklawy dzikiej przyrody w krajobrazie gospodarczym, często są jedynym miejscem gdzie znalazło schronienie wiele rzadkich i chronionych gatunków.
Ta forma ochrony naturalnych zasobów przyrody odgrywa ważną rolę i stanowi uzupełnienie w ochronie gatunkowej roślin, zwierząt i grzybów.
2. SPOSÓB POWOŁYWANIA
Ustanowienie użytku ekologicznego następuje w drodze rozporządzenia wojewody albo uchwały rady gminy, jeżeli wojewoda nie ustanowił tych form ochrony przyrody.
- Rozporządzenie wojewody lub uchwała rady gminy, o których mowa w ust. 1, określają nazwę danego obiektu lub obszaru, jego położenie, sprawującego nadzór, szczególne cele ochrony, w razie potrzeby ustalenia dotyczące jego czynnej ochrony oraz zakazy właściwe dla tego obiektu, obszaru lub jego części, wybrane spośród zakazów wymienionych w art. 45 ust. 1.- TE ZAKAZY SĄ WYMIENIONE PONIŻEJ
- Zniesienia formy ochrony przyrody, o której mowa w ust. 1, dokonuje organ, który ustanowił daną formę ochrony przyrody; wojewoda - w drodze rozporządzenia, rada gminy - w drodze uchwały.
- Zniesienie formy ochrony przyrody, o której mowa w ust. 1, następuje w razie utraty wartości przyrodniczych, ze względu na które ustanowiono formę ochrony przyrody, lub w razie konieczności realizacji inwestycji celu publicznego lub zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego.
Art. 45. 1. W stosunku do pomnika przyrody, stanowiska dokumentacyjnego, użytku ekologicznego lub zespołu przyrodniczo-krajobrazowego mogą być wprowadzone następujące zakazy:
1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru;
2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych;
3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby;
4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej;
5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych;
6) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych;
7) zmiany sposobu użytkowania ziemi;
8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu;
9) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;
10) zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów chronionych;
11) umieszczania tablic reklamowych.
Powołanie użytku ekologicznego polega na przygotowaniu opracowanego projektu , który będzie zawierał:
• proponowaną nazwę;
• położenie (najlepiej wraz z numerami i powierzchnią działek geodezyjnych);
• ogólną charakterystykę powierzchni;
• waloryzację przyrodniczą i szczególne cele ochrony;
• wskazanie kto może sprawować nadzór nad użytkiem;
• zakazy właściwe dla tego obszaru lub jego części (wymienione w art. 45 Ustawy o ochronie przyrody);
• ew. ustalenia dotyczące czynnej ochrony, plan ochrony i monitoringu, perspektywy wykorzystania użytku w edukacji przyrodniczej.
3. ZALETY
- stosunkowa łatwość powoływania
-daje możliwość ochrony niewielkich, a wartościowych fragmentów terenu
-stwarza szanse na promocję ochrony przyrody wśród lokalnej społeczności.
-może być polem aktywnych działań z zakresu edukacji ekologicznej dla różnych podmiotów m. in. dla szkół, różnego rodzaju organizacji i instytucji
- w skali regionu lub okolicy odgrywają ważną rolę w ramach małej retencji i wpływają na lokalny klimat
4. PRZYKŁADY
Użytek ekologiczny RZEKA NARWICA
ustanowiony Rozporządzeniem Wojewody Podlaskiego z dnia 19.09.2002r.
Charakterystyka obiektu:
Celem ochrony użytku ekologicznego RZEKA NARWICA jest ochrona koryta Narwicy oraz zespołów roślinności wodnej i bagiennej. Położony jest na odcinku od zachodniego skraju miejscowości Niewodowo do wschodniego skraju miejscowości Piątnica na prawym brzegu doliny Narwi. Długość akwenu wynosi ok. 10 km, a szerokość nie przekracza 10-20 m. Siedliskowo Narwica jest bardzo zróżnicowana ponieważ buduje je kilka zbiorników połączonych przepływającym przez nie ciekiem zasilanym przez drobne dopływy z Wysoczyzny Kolneńskiej oraz źródliska występujące środowiskowo. W otoczeniu dominują różnego rodzaju użytki zielone (łąki, pastwiska, ziołorośla, murawy, szuwary) w większości ekstensywnie zagospodarowane.
Roślinność wodna obficie porasta akwen i jest bardzo zróżnicowana w zależności od lokalnych uwarunkowań siedliskowych. Przechodzące miejscami bardzo płynnie w roślinność wodną szuwary są zwykle zdominowane przez mannę Mielec . W wodzie dominują grążel żółty ,rogatek sztywny, spiodela wielokorzeniowa. Miejscami występują włosienicznik krążkolistny ,wywłócznik kłosowy ,rdestnica połyskujaca, rdestnica przeszyta, grzybienie białe ,moczarka kanadyjska, osoka aloesowata ,rzęsa garbata rzęsa drobna rzęsa trójrowkowa
W zbiorniku tym notowano występowanie bobra europejskiego ,wydry ,żółwia błotnego .
Użytek ekologiczny ROZALIA W Komorznie
Użytek ekologiczny obejmuje zadrzewienie śródpolne, staw oraz przylegające do nich fragmenty łąk i szuwarów.
Celem ochrony jest zabezpieczenie terenu jako ekosystemu mającego znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Teren stanowi ostoję dla wielu gatunków zwierząt, miejsce rozmnażania się płazów objętych ochroną ścisłą, w tym kumaka nizinnego. Teren użytku jest także lęgowiskiem perkoza dwuczubego i perkozka oraz miejscem gniazdowania dzięcioła średniego, wymienionego w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Ponadto jest to obszar sezonowego przebywania takich gatunków ptaków jak żuraw, bocian czarny i orlik krzykliwy. Dużym walorem zadrzewienia są występujące na jego terenie chronione gatunki roślin, takie jak storczyk - litera jajowata i konwalia majowa.
Użytek ekologiczny BAGNA JASIEŃSKIE
Użytek ekologiczny w województwie lubuskim, w powiecie żarskim, w gminie Jasień. Utworzony w 2002 r. Powierzchnia użytku wynosi 13,47 ha.
LITERATURA
„Formy ochrony przyrody”. Ustawa z dnia 16 Kwietnia 2004r. O ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z 30 kwietnia 2004 r. z późniejszymi zmianami), Ryszard Kapuścińki