52. Główne czasopisma literackie międzywojnia.
1. „Zdrój. Dwutygodnik Poświęcony Sztuce i Kulturze Umysłowej” wychodzący w latach 1917-1922 w Poznaniu. Wydawany kolejno przez: spółkę wydawniczą „Ostoja”, braci Hulewiczów, wreszcie samą redakcję. Funkcję red.naczelnego i odpowiedzialnego pełnił Jerzy Hulewicz. W skład komitetu redakcyjnego w 1922 wchodzili: Witold Hulewicz, Zenon Kosidowski i W.Skotarek. faktycznym jednak redaktorem „Zdroju” do 1918 był Stanisław Przybyszewski, który w okresie początkowym w znacznym stopniu karty pisma zapełniał własnymi utworami. Z nim też związana była sama idea powstania periodyku, on też napisał programowe słowo wstępne.
Pismo, wydawane w bogatej i starannej oprawie plastycznej, miało swoich przedstawicieli w całym kraju. W Warszawie-Jan Śliwiński, Jarosław Iwaszkiewicz, Emil Zegadłowicz, w Krakowie- Stefan Essmanowski, we Lwowie- Jakub Geszwind i Józef Wittlin.
W rozwoju pisma prześledzić można kilka etapów. Początkowo pozostawał w kręgu haseł głoszonych przez Młodą Polskę, nawiązując do tradycji warszawskiej Chimery i krakowskiego Życia. Po 1918 po daniu zeszytu poświęconego wiosennej wystawie grupy malarzy Bunt, gdzie umieszczono prowokującą opinię, przeciwko tradycji i programowi Młodej Polski, wiersz-manifest Adama Bederskiego „Czytelniku pobożny”- „Zdrój” stał się dwutygodnikiem młodych ekspresjonistów polskich, kontaktujących się z ruchem umysłowym i literackim Niemiec. Zdrojowcy interesowali się również literaturą obcą. Drukowali utwory: Leonida Andrejewa, Williama Wordswortha, Oskara Wilde'a itd.
Po opanowaniu pisma przez młodych (Stanisław Kubicki, Adam Bederski) pismo zaczyna zabierać glos w sprawach politycznych. Występuje przeciwko separatycznej polityce Naczelnej Rady Ludowej, a za zjednoczeniem Wielkopolski z macierzą.
Wkrótce grupa poznańska wzbogaca się o nazwiska Z.Kosidowskiego, J.Wittlina, J. Stura, E.Zegadłowicza. Pisarze ci zaważają na końcowym kształcie pisma. Pojawia się manifest Stura Czego chcemy oraz znamienny szkic Kosidowskiego Z zagadnień twórczości. Zdrojowcy zaczynają głosić hasała „czystego ekspresjonizmu”, odrzucają tendencje scalające środowiska literacie, stają się coraz bardziej zamkniętą grupą. Takie też staje się pismo.
W grudniowym zeszycie 1920 J.Hulewicz zapowiedział przekształcenia dwutygodnika w kwartalnik. Na początku 1922 ukazał się ostatni jego numer. Redakcja podjęła jeszcze jedna próbę ratowania „Zdroju”, ogłaszając rezygnację ze wspólnej ideologii o pozostawiając każdemu swobodę tworzenia. Jednak to nie pomogło. Rekapitulacją działalności pisma był artykuł Kosidowskiego zamieszczony z poznańskim „Przeglądzie Porannym” pt. Upadek „Zdroju”.
2. „Pro arte et studio” (1916-1919) zał. na terenie Uniwersytetu Warszawskiego pod opieką Juliusza Kleinera, kolebka Skamandrytów, pismo młodzieży akademickiej nawiązujące w swym programie do tradycji Młodej Polski. Pierwszym red. i wydawcą był Edward Boye. W skład komitetu redakcyjnego wchodzili: Bułakowski, Julian Ejsmond, W. Golaman, Mossakowski, Paprocki, Topoliński. Od 1919 (od 15 numeru) periodyk podpisywał „za redaktora” Jan Lechoń. Pismo przyjęło tytuł „Pro arte. Pismo młodzieży literackiej”, zrywając terytorialnie, personalnie i merytorycznie z opieką uczelni. W 1919 wychodzi ostatni nr zwycięsko opanowany przez grupę pikadorczyków.
Pismo dązyło do stworzenia nowej, innej poezji, odpowiadającą wymogom czasów. Opublikowanie w 1918 w 10 nr wiersza Tuwima „Wiosna” doprowadziło do rewolucji pałacowej w redakcji i do zmian personalnych i merytorycznych.
3. „Skamander”- miesięcznik poetycki - polskie czasopismo literackie z siedzibą w Warszawie ukazujące się w latach 1920-1928, a następnie 1935-1939. Pierwotnie wydawany był przez Władysława Zawistowskiego, a od 1922 przez Mieczysława Grydzewskiego. Trzon zespołu redakcyjnego stanowiła piątka czołowych poetów grupy Skamander (Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Julian Tuwim i Kazimierz Wierzyński), przejściowo w jego skład wchodzili także m.in. Karol Irzykowski i Juliusz Kaden-Bandrowski.
Tytuł pisma wziął się, podobnie jak nazwa grupy literackiej, od mitologicznej rzeki opływającej Troję. Jednocześnie jednak stanowi aluzję do cytatu z Akropolis Stanisława Wyspiańskiego: "Skamander połyska, wiślaną świetląc się falą".
W początkowym okresie profil pisma ściśle związany był z działalnością skamandrytów - stanowiło ono ich trybunę, występując w opozycji do innych grup literackich tego okresu. Sytuacja uległa zmianie po 1935 roku, gdy znacznie szerzej zaczęto w piśmie przedstawiać twórczość nie uwzględnianych wcześniej artystów, np. Bolesława Leśmiana czy żagarystów. W "Skamandrze" publikowane były teksty krytycznoliterackie, eseistyka oraz recenzje - również z dziedziny teatru, sztuk plastycznych, muzyki i filmu.
Nie mieli swojego programu „Nie występujemy z programami, bo są one spojrzeniem wstecz, są dzieleniem nieobliczalnego życia przez nieznane”. Zamieszczano w piśmie przekłady Homera, Owidiusza, Baudelaire'a, Rimbauda itp. Do stałych działów pisma należały Varia- kroniki literackie i kulturalne, często złośliwe i zaczepne.
4. „Kwadryga”- ukazywała się nieregularnie w latach 1926-1931, od 1929 wychodziła jako miesięcznik. Redaktorami i wydawcami byli: W.Dobrowolski, W.Wernic, Jerzy Horzelski, Jan Jakub Feldman. Od 1929 naczelnym był Władysław Sebyła. Program- protest przeciwko rzeczywistości społecznej i stanu poezji. W pierwszym nr ogłoszony został artykuł M. Bibrowskiego Sztuka wojująca i triumfująca, wyznaczał on kierunki działania i polemiki. Jednak nie było sprecyzowanych założeń. Hasła poezji uspołecznionej. Pismo powstawalo na granicy dwóch dziesięcioleci, co określało jej miejsce i wyznaczało rolę pisma „przełomu”, pisma- ogniwa łączącego czasy, gdzie dominującą cechą był estetyzm i dziesięcioleciem stawiającym na etykę.
5. Zwrotnica. Kierunek: sztuka teraźniejszości (w 1926 tytuł zmieniony na „Czasopismo”)- czasopismo wydawane przez tzw. Awangardę I w latach 1922-1923 i 1926-1927 w Krakowie. Miało charakter artystyczno-literacki. Jego redaktorem był Tadeusz Peiper, a współpracowali z nim futuryści i formiści (m.in. Leon Chwistek, Stanisław Młodożeniec, Tytus Czyżewski, Bruno Jasieński, Anatol Stern, Aleksander Wat). Cechy futurystyczne- programowy artykuł Peipera Punkt wyjścia. Przekłady z poezji francuskiej, włoskiej, rosyjskiej. W latach 1924-1926 zorganizowano „Bibliotekę Zwrotnicy”, w której ukazy się poezje Peipera, Ważyka, Przybosia. Wydawcą nowej serii była aninimowa Piątka (Przyboś, Peiper, Ważyk, Jan Brzękowski, Jalu Kurek). W 1927 przestał się ukazywać z powodów finansowych i rozdźwięku wewnątrz grupy.
Pismo zostało założone w styczniu 1924 przez Mieczysława Grydzewskiego. Początkowo wydawane jako popularna gazeta literacka z przewagą materiałów informacyjnych i felietonowych, od lat trzydziestych zawierały głównie artykuły problemowe o tematyce społecznej, literackiej, kulturalnej i politycznej. Reprezentowało poglądy liberalne. Publikowało artykuły o różnych formach wypowiedzi - od wysublimowanych i teoretyzujących tekstów, poprzez felietony i reportaże, po anegdoty, ciekawostki i kąśliwe polemiki.
Pismo nie miało sprecyzowanego kierunku politycznego. W pierwszych latach po przewrocie majowym zdecydowanie solidaryzowało się z obozem sanacyjnym. W latach trzydziestych (po procesie brzeskim) związało się z tzw. "lewicą sanacyjną", prezentując oblicze demokratyczno-liberalne, o tendencjach racjonalistycznych i laickich, antyrasistowskich i pacyfistycznych.
Drukowane w dużym formacie o objętości 12-16 kolumn. Nakład do 15 tys. egz., co wskazuje na ich niezbyt rozległy zasięg społeczny, ograniczający się do sfer inteligenckich.
Na łamach tygodnika publikowali przede wszystkim skamandryci: Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz, Józef Wittlin, Stanisław Baliński, Zuzanna Ginczanka. Pisali do niego także: Jerzy Liebert, Tadeusz Boy-Żeleński, Ksawery Pruszyński, Michał Choromański, Zbigniew Uniłowski, Aleksander Janta-Połczyński, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Karol Irzykowski, Michał Walicki, Stanisław Ossowski, Wacław Lednicki, Bruno Winawer, Emil Breiter. Karykatury rysowali Zdzisław Czermański, Władysław Daszewski i inni.
7. Dźwignia-(1927-1928)-życie literackie lewicy w Polsce, red. Mieczysław Szczuka, orientacja ideowo-artystyczna, w programie postulowano wciągnięcie do współpracy sojuszników marksizmu
8. Miesięcznik literacki (1929-1931)-red. Aleksander Wat, problematyka społeczno- polityczna, ambitne pismo, skupiało krąg inteligencji lewicowej,