Czasopisma literackie Dwudziestolecia
„Ateneum” - dwumiesięcznik kulturalny, wydawany w warszawie od stycznia 1938 do maja 1939, przez S. Napierskiego (redaktora). Program pisma wyrastał z charakterystycznej dla schyłku epoki międzywojennej świadomości zagrożenia wartości humanistycznych i kryzysu kultury. Wiele miejsca zajmowały rozprawy historyczno-literackie, zwłaszcza poświęcone pisarzom zapomnianym lub niedocenianym (W. Borowy, E. Drużbacka), szkice, opinie krytyczne o twórczości młodego pokolenia (o Andrzejewskim, Gombrowiczu, Schulzu). Drukowano tu poezję, fragmenty prozy, dramat, literaturę obcą w nowych przekładach.
„Marchołt” - czasopismo poświęcone sprawom literatury i kultury. Kwartalnik. Pismo wydawane w Warszawie od 1934-1938 pod red. S. Kołaczkowskiego. Program pisma wyrastał z żywego w latach 30tych poczucia zagrożenia kultury - przez faszyzm, idee totalitarne, cywilizację mieszczańską, urbanistyczno-technologiczną, jej powierzchowny intelektualizm, racjonalizm, hedonizm. Tytuł czasopisma - postać Marchołta, symbol „pełni człowieczeństwa”. Głosili konieczność wzmocnienia osobowości w walce z mechanizacją. Z pismem współpracowali: W. Borowy, M. Dąbrowska, A. Górski, R. Ingarden. Szczególną cechą były syntetyczne omówienia ogólnych zagadnień (np. praw rozwoju kultury, kierunki rozwoju psychologii, estetyki itp.). Wiele miejsca zajmowała publicystyka poświęcona sprawom wsi, kulturze i oświacie ludu, często polemizowano z oficjalną polityką władz sanacyjnych, co w rezultacie spowodowało zawieszenie pisma.
„Pamiętnik Warszawski” - czasopismo społeczno-kulturalne, wydawane w Warszawie 1923-1931. Początkowo jako kwartalnik, potem jako miesięcznik. Redagowane przez W. Berenta. Pismo podejmowało zagadnienia kultury i literatury narodowej na szerokim tle europejskim. Informowało stale o najnowszych tendencjach ideologicznych, filozoficznych, społecznych. Wśród współpracowników byli wybitni uczeni, literaci, przedstawiciele różnych pokoleń i orientacji artystycznych.
“Pion” - tygodnik, pismo stworzone w celu popierania oficjalnej polityki kulturalnej. Wychodził w latach 1933-1939. W praktyce było to pismo eklektyczne, drukujące często utwory wybitnych pisarzy i publicystów o różnych poglądach. Był to drugi obok „Wiadomości Literackich” regularnie ukazujący się w latach trzydziestych tygodnik poświęcony sprawom literatury. Informowano o aktualnym życiu kulturalnym i naukowym w Polsce.
„Prosto z mostu” - tygodnik, trzeci obok „Wiadomości Literackich” i „Pionu” regularnie ukazujący się w latach trzydziestych tygodnik poświęcony sprawom literatury. Wydawany w Warszawie w latach 1935-1939 pod red. S. Piaseckiego. Wyraziciel radykalnego programu ideologii narodowej - propagował idee nacjonalistyczne, totalitarne, faworyzował prawicę katolicką, atakował inteligencję liberalno-demokratyczną, lewicę socjalistyczną i komunistyczną. Posługiwał się agresywna polemiką, nie stronił od skandalu, insynuacji, paszkwilu.
„Przegląd współczesny” - miesięcznik poświęcony sprawom nauki, sztuki i literatury. Wydawany w Krakowie 1922-1935, Warszawie 1935-1939. Założycielem i wydawcą pisma był S. Badeni. Pismo ogłaszało publikacje z zakresu historii, polityki, wiele miejsca poświęcało literaturze, drukując prace historyczno-literackie.
„Skamander” - miesięcznik poetycki, czasopismo literackie wydawane w Warszawie 1920-1928, pod. red. W. Zawistowskiego. W pierwszym okresie kierowane zespołowo przez pięciu głównych poetów grupy (Iwaszkiewicz, Lechoń, Słonimski, Tuwim, Wierzyński). Tytuł wzięty z fragmentu Akropolis Wyspiańskiego. Pismo w założeniu eklektyczne, w praktyce stanowiło w pierwszym okresie trybunę skupionych wokół niego poetów, było narzędziem obrony interesów zespołowych, występowało w opozycji do innych ugrupowań literackich, upowszechniało twórczość czołowych skamandrytów, lansowały młodszych naśladowców. Publikowano na łamach tego pisma recenzje, omówienia literackie, teatralne, plastyczne, muzyczne, filmowe, liczne polemiki. Po 1935 uwzględniono twórców wcześniej pomijanych (np. Leśmiana), zmieniło profil i stało się specjalistycznym miesięcznikiem literackim.
„Verbum” - kwartalnik poświęcony zagadnieniom kultury współczesnej. Czasopismo o charakterze religijno-kulturalnym, wydawane w Warszawie 1934-1939. Przeznaczone głównie dla inteligencji katolickiej, związane z grupą księdza Korniłowicza. Redagowane początkowo przez Konrada Górskiego, później przez księdza Korniłowicza. Pismo dążyło do odnowy i pogłębienia życia religijnego, do kształtowania kultury współczesnej na gruncie filozofii chrześcijańskiej. Reprezentowało postawę otwartą - gotowość do dyskusji filozoficznej, światopoglądowej z inteligencją laicką, do afirmacji codzienności, do obiektywnego osądu różnorodnych zjawisk życia współczesnego, przy równoczesnym sprzeciwie wobec przejawów fanatyzmu i totalitaryzmu.
„Wiadomości literackie” - popularny tygodnik, wydawany w latach 1924-1939 w Warszawie. Pismo o profilu eklektycznym, opartego jednak głównie na współpracy pisarzy o przekonaniach liberalno-demokratycznych. Organizowało konkursy literackie, plebiscyty czytelnicze, ogłaszało ankiety, wywiady, materiały z życia prywatnego pisarzy, zamieszczało ich portrety, karykatury, stosowało formy nowoczesnej reklamy, chwyty sensacyjne i zabawowe.
„Zdrój” - dwutygodnik poświęcony sztuce i kulturze umysłowej. Czasopismo wydawane w Poznaniu od 1917-1922 pod red. J. Hulewicza. Czasopismo grupowe o zmiennym składzie współpracowników, występowało jako grupowy organ polskich ekspresjonistów. Początkowo decydujący wpływ na kierunek ideowo-artystyczny pisma wywierał S. Przybyszewski. Idee młodopolskiego symbolizmu i mistycyzmu splatały się z próbami reinterpretacji rodzimej tradycji romantycznej, w której szukano uzasadnień dla polskiej odmiany ekspresjonizmu. Od marca 1918 roku, po wydaniu numeru poświęconego grupie poznańskich plastyków-ekspresjonistów Bunt, oblicze Zdroju zaczęli kształtować twórcy młodego pokolenia, znajdujący się pod wpływem niemieckich ekspresjonistów, podejmujący polemikę z tradycją, ideami Młodej Polski. Krąg współpracowników poszerzył się czasowo o młodych poetów warszawskich (Iwaszkiewicz, Tuwim, Słonimski, Wierzyński) oraz o członków krakowskiej grupy artystycznej Formiści Polscy (Pronaszko, Chwistek). Zdrój odegrał znaczna rolę w przełomowym momencie odzyskania niepodległości, jako miejsce skupienia starszych i młodszych pisarzy z całego kraju, współpracy literatów z artystami - malarzami, grafikami. Przyczyniło się dla unowocześnienia życia kulturalnego Wielkopolski, dla upowszechnienia znajomości literatury światowej.
„Zwrotnica. Kierunek: sztuka teraźniejszości” - czasopismo literacko-artystyczne, wydawane nieregularnie w Krakowie od 1922-1927 r. redaktorem i wydawcą był T. Peiper, którego publikacje wytyczały główny kierunek pisma. Zajmował się w nich literatura, filmem, teatrem, plastyką, architekturą. Drukował na łamach tego pisma swoje wiersze. Do współpracowników należeli formiści i futuryści. Zwrotnica uważnie śledziła przejawy sztuki awangardowej w kraju i za granicą.
Lewicowe pisma literackie ulegały ciągłym konfiskatom, były zamykane przez władze. Większość z nich ukazywała się przez krótki czas. Mimo to odegrały one w tych latach doniosłą rolę w kształtowaniu antyfaszystowskiego frontu literatury.
„Dźwignia” - miesięcznik artystyczno-literacki, wydawany w Warszawie od marca 1927 do lipca 1928. Początkowo redagowany przez Pana M. Szczukę, po jego śmierci przez T. Żarnowerównę i W. Bandurskiego. Czasopismo związane z KPP, zmierzało do skupienia ludzi sztuki na gruncie rewolucji ideologii proletariatu i do zespolenia dążeń marksistowskich inteligencji twórczej z tendencjami awangardy artystycznej. W komentarzach, reprodukcjach plastycznych, pochwale literatury faktu, w pojmowaniu sztuki i literatury ujawnił się wpływ radzieckiego ugrupowania literacko-artystycznego „Nowyj Lef”. Wśród współpracowników bym m. in. B. Jasieński.
„Miesięcznik literacki” - czasopismo społeczno-kulturalne, wydawane w Warszawie w 1929-1931 r. pod redakcją A. Wata i zespołu, w którym znaleźli się dawni współpracownicy „Dźwigni”. Nieoficjalny organ KPP, odegrał ważną rolę w dziejach lewicowej publicystyki literackiej. Rozwijał i popularyzował poglądy radykalnej lewicy na literaturę i sztukę, opowiadał się za programem literatury faktu, nawiązując do koncepcji radzieckiej (Nowyj Lef) i niemieckiej (lewicowy nurt ekspresjonizmu).
„Sygnały” - pismo lwowskie, wydawane w latach 1933-1939. Doskonale redagowane przez Karola Kurylska. Potrafił on nadać pismu zdecydowane oblicze ideowe, skupić wokół niego grono utalentowanych publicystów i pisarzy, a zarazem uchronić je przed zamknięciem przez władze.
„Oblicze Dnia” - dwutygodnik społeczno-kulturalny, wychodzący w Warszawie (1936), pod red. M. Markowskiego. Pismo radykalizującej, antyfaszystowskiej inteligencji zbliżonej do KPP i lewicy PPS. Związane było z organizacją Czerwona Pomoc w Polsce, należącą do Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom, poświęcało wiele uwagi ideom frontu ludowego. cieszące się dużą poczytnością.
„Lewar” - (1935-1936), pismo wychodzące w Warszawie, cieszące się dużą poczytnością. Powstałe z inspiracji KPP. Lewar dążył do wypracowania marksistowskich kryteriów oceny literatury współczesnej i przewartościowania tradycji lietarckiej, omawiał twórczość związaną z życiem i walką mas pracujących.
„Poprostu” oraz jego kontynuacja pismo „Karta” - pisma wileńskie, (1935-36) pod. red. H. Dembińskiego, pisma w istocie polityczne, o orientacji lewicowej.
1