Trypanosoma cruzi
pierwotniak (wiciowiec) kształtu wrzecionowatego o długości 15-30 µm
odkryty w 1909 roku przez Carlosa Chagasa
występuje w Ameryce Środkowej i Południowej
przenosicielem pierwotniaka są pluskwiaki, które odżywiają się krwią ludzi i zwierząt
pasożyt ludzi i zwierząt, u których powoduje zakażenie zwane chorobą Chagasa (trypanosomoza amerykańska)
Postacie rozwojowe pierwotniaka
epimastigota - jelito środkowe pluskwiaka
trypomastigota - forma inwazyjna, jelito tylne owada, osocze krwi człowieka bądź zwierzęcia, posiada wić
amastigota - forma bez wici, komórki organizmu: makrofagi (czyli komórki układu odpornościowego), komórki mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych (m.in. w sercu), komórki układu siateczkowo-śródbłonkowego oraz komórki nerwowe
Owady zarażają się przez ugryzienie człowieka lub zwierzęcia już zakażonego pierwotniakami Trypanosoma cruzi, a także za sprawą zachowań kanibalistycznych zachodzących w tym gatunku. W przewodzie pokarmowym pluskwiaka trypomastygoty przeobrażają się w epimastygoty w jelicie środkowym owada, dzielą się i przeobrażają w inwazyjne trypomastygoty w jelicie tylnym. Zarażony świdrowcem pluskwiak uwalnia z przewodu pokarmowego wraz z kałem trypomastygoty pasożyta, które deponuje na skórze ofiary, najczęściej podczas jej snu. Później taka osoba często przypadkowo wciera kał w otwartą ranę (uszkodzoną skórę), w spojówki oka lub śluzówki jamy ustnej. Zwierzęta zarażają się w ten sam sposób, a dodatkowo mogą po prostu zjeść zainfekowanego owada. We krwi żywiciela trypomastygoty dostają się do komórek, gdzie przeobrażają się w amastygoty. W komórkach amastygoty dzielą się przez podział podłużny i znowu przeobrażają się w trypomastygoty, uwalniane poza komórki do krwi człowieka. Trypomastygoty powtórnie dostają się do wnętrza różnego typu ludzkich komórek i w ich wnętrzu ponownie przeobrażają się w amastygoty. Ta wewnątrzkomórkowa lokalizacja ułatwia przetrwanie pasożytów, niewykrywalnych dla naszego układu odpornościowego. Mogą więc bytować w organizmie przez wiele lat, doprowadzając w rezultacie do niepowetowanych szkód. Wiciowiec Trypanosoma cruzi występuje nie tylko w jelicie pluskwiaków. Spotyka się go również u wielu zwierząt, zarówno domowych (kot, pies, świnia), jak i dzikich (lis, opos, szop, pancernik, szczur). W medycynie określa się te gatunki "rezerwuarem" pasożyta, który krąży w przyrodzie dzięki "zamieszkiwaniu" w wymienionych zwierzętach.
Inne drogi przenoszenia pasożyta:
transfuzje krwi - według WHO stopień zainfekowania krwi w bankach krwi w Ameryce Środkowej wynosi od 3 do nawet 53%
przeszczepy narządów
przez łożysko do krwi płodu
podczas karmienia mlekiem matki
przypadkowo w laboratoriach
za pośrednictwem pokarmów zawierających kał zarażonych owadów
Choroba Chagasa (trypanosomoza)
Choroba Chagasa to mało znana, egzotyczna i niebezpieczna choroba dotykająca głównie biedne osoby zamieszkujące wiejskie tereny Ameryki Środkowej i Południowej. Wśród tych osób do zakażenia dochodzi najczęściej w dzieciństwie, kiedy dbałość o higienę osobistą jest najmniejsza. Jednak wraz z rozwojem turystyki coraz częściej zaczynają chorować ludzie pozornie mało zagrożeni, którzy zrobili sobie mały wypad, np. w głąb Meksyku, śpiąc po drodze w jakimś tanim hoteliku. Ocenia się, że 16-18 mln ludzi na całym świecie cierpi na tę chorobę, a spośród zarażonych umiera 50-60 tys. osób rocznie. Choroba dzieli się na trzy fazy, z których każda charakteryzuje się swoimi własnymi objawami.
okres ostry - wczesna postać zakażenia przebiega często jako banalna choroba gorączkowa i zwykle nie jest zbyt poważna, wyjątkiem są noworodki i niemowlaki, u których może dojść do obrzęku mózgu, co staje się przyczyną zgonu. W 99% przypadków objawy w ogóle się nie rozwijają. Jedynie u 1% przypadków rozwijają się takie objawy, jak: gorączka,
zmęczenie,
powiększenie wątroby lub śledziony,
powiększenie węzłów chłonnych.
Dzieje się tak zwykle kilka dni do 2 tygodni po zarażeniu. Charakterystyczne dla choroby Chagasa są: jednostronny obrzęk powiek i zapalenie spojówek (tzw. objaw Romana). Występują zwykle w miejscu ukąszenia przez owada lub w miejscu wtarcia w spojówki zakażonego kału.
Czasami pojawia się też przelotna wysypka, utrata apetytu, biegunka i wymioty.
Zdarza się również, że w miejscu rany po ukłuciu przez pluskwiaka tworzy się grudka lub guzek, często ropiejący (chagoma )
Ogólnie objawy trwają 4-8 tygodni i ustępują nawet bez leczenia.
okres utajenia pasożyta wewnątrz komórek - rozpoczyna się po około 10 tygodniach od zakażenia i trwa nawet kilkadziesiąt lat
postać przewlekła - zwykle po 10-20 latach u około 1/3 zarażonych osób rozwija się następna faza choroby - postać przewlekła, jej pojawienie się skraca przewidywaną długość życia o 9-10 lat, objawy: zmiany w sercu, prowadzące jego powiększenia, zaburzeń rytmu, a w końcu niewydolności tego narządu z narastającą dusznością i obrzękami kończyn.
powiększenie niektórych części układu pokarmowego, szczególnie przełyku i jelita grubego, co prowadzi do zaburzeń połykania i zaparć
Choroba Chagasa może rozwinąć się u dziecka wewnątrzmacicznie, powodując martwe urodzenie lub poronienie. W niektórych rejonach Brazylii choroba Chagasa odpowiada za 13% martwych urodzeń.