53a Formy zwrotu do adresata (np apel, apostrofa, eksklamacja, inwokacja, pytanie retoryczne, solilokwium) Fabuła koncepcje dawniejsze i nowsze Karolina Bobula


53a. Formy zwrotu do adresata (np. apel, apostrofa, eksklamacja, inwokacja, pytanie retoryczne, solilokwium). Fabuła koncepcje dawniejsze i nowsze.

Karolina Bobula

Apel- (łac. appellare- mówić, wołać)- utwór, bądź jego fragment, w którym autor bezpośrednio zwraca się do konkretnego odbiorcy, grupy odbiorców lub całej publiczności czytelniczej celem przekonania ich do jakiejś racji społecznej, politycznej lub moralnej.

Apostrofa- (gr. apostrophe- zwrot)- składniowy środek stylistyczny; bezpośredni zwrot do adresata (postaci alegorycznej, upersonifikowanej rzeczy) utrzymany w podniosłym, patetycznym tonie, występujący w uroczystych utworach lirycznych, mowach publicznych, skierowany na przykład do władcy, bóstwa, idei, osoby zmarłej. Apostrofa występuje w formie wołacza, czasem poprzedzonego patetycznym wykrzyknikiem.Bardzo często w formie apostrofy autor zwraca się do muzy z prośbą o natchnienie lub prosi boginię miłości o wyrozumiałość. Apostrofy stosowane są w oracjach oraz w utworach poetyckich utrzymanych w stylu wysokim, na przykład w odach, hymnach; nadając wypowiedzi rys wzniosłości i podkreślając emocjonalny stosunek wypowiadającego. Może się pojawiać zarówno na początku, jak i wewnątrz utworu. Wskazuje adresata w obrębie świata przedstawionego w wypowiedzi artystycznej.Na przykład:

Święta miłości kochanej ojczyzny

czują cię tylko umysły poczciwe!

Dla ciebie zjadłe smakują trucizny,

dla ciebie więzy, pęta nie zelżywe.

Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny,

gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe.

Byle cię można wspomóc, byle wspierać,

nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.

Ignacy Krasicki „Hymn do miłości ojczyzny”

Eksklamacja (łac. exclamare- wołać)- okrzyk, wypowiedzenie wykrzyknikowe, często urwane, wtrącone w tok wypowiedzi w celu wskazania na emocje mówiącego. Zwykle poprzedzone wykrzyknikiem (na przykład: o! , oh!, ach!). Może przybrać formę apostrofy. Często w postaci równoważnika zdania lub wypowiedzi eliptycznej, wyrażające silne emocje. W tekście pisanym ujawniona za pomocą wykrzyknika. Na ogół o zwięzłej i ważnej treści, podanej w sposób emocjonalny, często patetyczny, świadczący o autentycznym zaangażowaniu uczuciowym podmiotu mówiącego we własną wypowiedź. Eksklamacja w formie apostrofy (sentencji) bywa używana zwłaszcza w utworach o zacięciu moralizatorskim. Szczególnie często obecna jest w poezji. Na przykład:

Ojczyzno moja, na końcuś upadła!

Zamożna kiedyś w sławę, i w siłę!

Franciszek Karpiński „Żale Sarmaty...” (fragment)

Inwokacja (łac. invocatio- wezwanie, błaganie)- rozbudowana apostrofa znajdująca się na początku utworu lub początku jego wyodrębnionej części. Zazwyczaj występuje jako podniosła prośba skierowana bezpośrednio do bóstwa (bądź muzy) i będąca prośbą o wsparcie duchowe i natchnienie (lub inną łaskę) dla autora dzieła. Niekiedy może mieć charakter pieśni dziękczynnej i łączyć się z takimi pojęciami, jak: ojczyzna, miłość, wiara. Inwokacja pełni ważną funkcję w eposie homeryckim, skąd trafiła do nowożytnej epiki wierszowej. Stanowi rodzaj wstępu do poematu epickiego, jest konwencjonalnym elementem struktury eposu, znamieniem stylu wysokiego. Zawarte jest w niej określenie tematu utworu. Pierwowzorem inwokacji były apostrofy do Muzy w „Iliadzie” i „Odysei” Homera. W czasach nowożytnych- obok konwencjonalnego zwrotu do Muzy, opiekunki poezji- pojawiają się w eposie zwroty do Boga, na przykład w „Wojnie chocimskiej” W. Potockiego. W „Panu Tadeuszu” A. Mickiewicza łączy wezwanie do Litwy, określające temat poematu i personifikuje w pewnym stopniu ojczyznę poety, z apostrofą do Matki Bożej. Inwokacja rozpoczyna na przykład „Księgę pierwszą Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. Innym przykładem inwokacji może być również fragment „Iliady” Homera:

Gniew Achilla, bogini, głoś, obfity w szkody,

Który ściągnął klęsk tyle na greckie narody,

Mnóstwo dusz mężnych wcześnie wtrącił do Erebu

A na pastwę dał sępom i psom bez pogrzebu

Walające się trupy rycerskie wśród pola…

Homer „Iliada” (fragment)

Pytanie retoryczne- pytanie pozornie pytające, na które nie oczekuje się odpowiedzi ze względu na jego oczywistość. Podkreśla ono stanowisko osoby, która je zadaje, pełniąc funkcję wniosku lub argumentu o silnym zabarwieniu emocjonalnym. Zadane w odpowiednim momencie kończy dyskusję, wykluczając kontrargumenty.Odpowiedź zawarta jest niejako w samym pytaniu. Pytanie retoryczne często spotykane jest w utworach poetyckich. Na przykład:

- I za co my cierpimy? Za co zajmą nasze trzody, wydepczą zboża, popalą wsie pracą naszą zbudowane? Czy myśmy krzywdzili Radziejowskiego, który niesłusznie osądzony i jako zbrodniarz ścigany, obcej protekcji szukać musiał? Nie!... Czy my nastajemy, aby ten próżny tytuł króla szwedzkiego, który już tyle krwi kosztował, był w podpisie naszego Jana Kazimierza zachowany? Nie!... Dwie wojny palą się na dwóch granicach- trzebaż było wywołać i trzecią? … Kto winien, niech go Bóg, nich go ojczyzna sądzi! …

Henryk Sienkiewicz „Potop” (fragment mowy wojewody poznańskiego)

Solilokwium- forma monologu mającego charakter wewnętrznego (i świadomego) dialogu prowadzonego przez podmiot mówiący z samym sobą. Służy uzewnętrznieniu myśli bohatera (na przykład w realizacji scenicznej), oddaje jego dyskusję z samym sobą, w której przedmiotem rozważań staje się on sam- jego działania, postawa moralna, światopoglądowa, egzystencjalna. Pierwowzorem solilokwium są „Soliloquia” św. Augustyna. Solilokwium stanowi częsty motyw w literaturze (na przykład w „Bramach raju” J. Andrzejewskiego) oraz w różnorakich dziełach filozoficznych (na przykład św. Augustyna, solilokwium Kierkegaarda).

Fabuła- (łac. fabula- opowieść, bajka)- całość wydarzeń, w jakich uczestniczą bohaterowie utworu epickiego, dramatycznego i filmowego, które składają się na dzieje postaci. Fabuła podporządkowana jest formie narracji i w związku z tym nie musi być ujęta w sposób chronologiczny. Elementy tworzące fabułę: wydarzenie (epizod) -> wątek -> akcja.

Typy fabuły:

Fabuła jednowątkowa- nie jest rozbudowana, skupia się wokół jednego, głównego tematu. Jest charakterystyczna dla małych form epickich (nowele, tragedie).

Fabuła wielowątkowa- porusza kilka wątków (na przykład: miłosny, historyczny), które rozwijają się podczas trwania akcji powieści.

Fabuła epizodyczna- zdarzenia występujące w utworze nie są ze sobą ściśle połączone. Fabuła składa się z kilku epizodów, które ze sobą nie współgrają.

Fabuła dynamiczna- posiada główny wątek, który dominuje całą akcję powieści. Wydarzenia zawarte w fabule zmieniają się bardzo szybko, dynamicznie.

Klasycystyczna koncepcja fabuły dramatu/ tragedii: zasada trzech jedności (jedność czasu, jedność miejsca, jedność akcji).

Fabuła powinna być nieskomplikowana, jednowątkowa. Wszystkie zdarzenia, które mają miejsce w utworze muszą dziać się w czasie do siebie zbliżonym (nie można przeskoczyć z akcją w przyszłość lub w przeszłość), w jednym miejscu oraz zdarzenia powinny być oparte na jednym, dominującym opowieść wątku. Pierwszym źródłem tej koncepcji jest „Poetyka” Arystotelesa. Przestrzegano również zasady decorum, czyli nie mieszano różnych stylów.

W romantycznej koncepcji fabuły została odrzucona klasycystyczna koncepcja. Nie było tutaj już zasady trzech jedności. Akcja rozgrywała się w różnych miejscach, czasie, a sama fabuła była bardziej skomplikowana i wielowątkowa. Ponadto w tej konwencji mieszano różne style, więc łamano zasadę decorum.

Bibliografia:

  1. Encyklopedia humanisty, pod red. T. Łozowska, Wydawnictwo IBIS, Poznań 2010.

  2. Leksykon terminów literackich, pod red. M. Krassowski, wydawnictwo T.S., Warszawa 1996.

  3. Słownik pojęć i tekstów kultury, pod red. A. Rysiewicz, wydawnictwo WSIP, Warszawa 2002.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
20b Gatunki w kontekście sytuacyjnym (np hymn, litania, oda, panegiryk, pean, psalm, tren) Metafora
54a Gatunki retoryczne (np apologia, filipika, pamflet, panegiryk, paszkwil) Fabuła koncepcje dawnie
formy blogosławienstwa, DO ŚLUBU
Niestandardowe formy reklamy DO WYSŁANIA
formy organizacyjne do wykladu III 24 10
Felińska, Renata Od tradycyjnej formy drukowanej do biblioteki cyfrowej na przykładzie Tygodnika Il
akumulator do nissan np 300 25 td
L A Konspekt Zabawowe formy przygotowujące do nauczania trójskoku
Czy pytania retoryczne mogą być zaliczone do zdań w sensie logicznym
pytania do obrony z zakresu ekonomii, UEK, obrona mgr pytania
Czas terapii jest jednocześnie dopuszczeniem do świadomości okresu dorastania z buntem przeciwko rod
12 -Urz-dzenia do fizyczno - chemicznego uzdatniania wodyi oczyszczania sciekow, pytania dyplomowe
Moulin Rouge, przydatne teksty (np. do szkoły)
Ostatni apel Slobodana Miloševića do Słowian
Do wszystkich kół Ligi Kobiet Pogotowia Wojennego apel
CENZURA NA?NZURĘ 3 APEL i Errata do biografii
1 2711 na formy do tworzyw
Choroby układu nerwowego, przydatne teksty (np. do szkoły)

więcej podobnych podstron