Pytania do egzaminu dyplomowego z zakresu ekonomii

Studia II stopnia

1. Główne podmioty systemu ekonomicznego i ich funkcje

System ekonomiczny, zespół instytucji oraz mechanizmów koordynujących
i kontrolujących podejmowanie i realizację decyzji ekonomicznych w danym państwie.

We współczesnej gospodarce działa bardzo wiele podmiotów. Wszystkie te podmioty można podzielić na trzy typy: gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo i państwo.

Gospodarstwo domowe- ma ono możliwość samodzielnego decydowania o wielkości
i strukturze popytu w ramach rozporządzalnych dochodów. Ważnym elementem samodzielności decyzyjnej jest swoboda wyboru zawodu i miejsca pracy. Wynika z tego, że gospodarstwo domowe pełni dwie funkcje - konsumpcyjną i produkcyjną.

Przedsiębiorstwo- posiada własny majątek produkcyjny (odrębność majątkowa) co stwarza podstawy względnej trwałości jego istnienia przez dłuższy okres czasu. Warunkiem jest aby ten majątek był prawidłowo wykorzystywany, odtwarzany, doskonalony i ewentualnie powiększany. A zatem głównym celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysków w długim okresie czasu oraz jego wartości. Funkcje przedsiębiorstwa:

• funkcja ekonomiczna- dotyczy podejmowania decyzji alokacyjnych w celu określenia co, ile i dla kogo ma być wytwarzane

• funkcja techniczna- dotyczy przygotowania oraz realizacji procesów produkcyjnych (techniczne możliwości produkcyjne)

• funkcja społeczna- dotyczy tworzenia miejsc pracy w gospodarce danego państwa.

Państwo. Państwo jako podmiot gospodarczy nie jest podmiotem równorzędnym
z gospodarstwem domowym i z przedsiębiorstwem. Dysponuje ono władzą umożliwiającą ustalenia i egzekwowanie przestrzegania zasad postępowania przez podmioty fizyczne (obywateli) i organizacje działające na jego terytorium, w tym także gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa.

Podstawowe funkcje państwa:

• zewnętrzna - związana jest z prowadzeniem polityki zagranicznej i z utrzymywaniem kontaktów i stosunków międzynarodowych z innymi państwami. W realizacji swojej funkcji zewnętrznej państwo winno nastawiać się na ochronę swoich interesów.

• wewnętrzna - będzie się koncentrowała na zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku obywatelom.

2. System Rachunków Narodowych

System rachunków narodowych - stanowi spójny, statystyczny zapis najważniejszych procesów gospodarczych zachodzących w gospodarce w danym okresie, zazwyczaj
w ciągu roku.

System rachunków narodowych pokazuje, w jaki sposób społeczeństwo kolejno wytwarza dobra, tworzy i dzieli dochody, a w ostatecznym rachunku podejmuje decyzje
o ostatecznym zużyciu dóbr.

Główne funkcje systemu rachunków narodowych to:

• rola koordynacyjna i zapewnianie spójności informacji statystycznych

• podstawa dla prowadzenia skoordynowanych analiz makroekonomicznych będących podstawą wielu procesów decyzyjnych

Do podstawowych mierników systemu rachunków narodowych należą:

• Produkt krajowy brutto - wartość rynkowa dóbr i usług inwestycyjnych
  i konsumpcyjnych wytworzonych na terenie danego kraju bez względu na to kto jest właścicielem środków produkcji. Nas interesuje co się dzieje u nas, jak jest produkcja.

• Produkt narodowy brutto - mówi o wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych w danej gospodarce, w danym czasie, przez wszystkie podmioty gospodarcze (przez wszystkich obywateli danego kraju np. Polaków)

• Produkt narodowy netto - to PNB liczony bez amortyzacji. PNN mówi o wartości dóbr i usług zupełnie nowych inwestycji. Jeśli PNN rośnie znaczy że rośnie produkcja dzięki nowym inwestycją.

• wielkość dochodów osobistych - dochody jakie otrzymują podmioty gospodarcze przed opodatkowaniem. Może być tak że rosną dochody osobiste, ale nie rośnie popyt na rynku - bo podatki mogą być za wysokie.

3. Elementy Produktu Krajowego Brutto

PKB- stanowi sumę wartości wszystkich finalnych towarów i usług wyprodukowanych na terenie kraju w ciągu określonego czasu (zazwyczaj roku). To miara wielkości produkcji wytworzonej na terenie kraju, niezależnie od tego kto jest właścicielem czynników wytwórczych.

Metoda sumowania dochodów: sumuje dochody wszystkich podmiotów gospodarczych, które uczestniczą w życiu gospodarczym.

PKB= C(gosp. domowe) + I (firmy) + G (dochody państwa z podatków, darowizn, prywatyzacji) + EN (eksport-import)

Metoda sumowania produktów: wielkość dobra, która została w danym roku budżetowym wyprodukowana, ale nie została wykorzystana. Traktowana jest jako zapas
i w następnym roku się go nie liczy.

Metoda sumowania wydatków: PKB = C + G + I + NX: gdzie

C - wydatki na dobra konsumpcyjne albo na oszczędności

G - wydatki rządu na dobra i usługi (inwestycyjne np. budowa dróg, transferowe np. emerytury, renty)

I - wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw na zakup dóbr kapitałowych albo wydatki gospodarstw na nowe mieszkanie, budowę domu itp.

4. Cykl koniunkturalny i jego fazy

Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Fazy cyklu koniunkturalnego:

• faza kryzysu - charakteryzuje się nadprodukcją, czyli przewagą podaży
  w porównaniu z efektywnym popytem. Powoduje to spadek wielkości gospodarczych, przy czym tempo spadku poszczególnych wielkości jest różne. rośnie: bezrobocie maleją: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny

• faza depresji (zastojów) - odznacza się z kolei względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom. Jest to tzw. Dolny punkt zwrotny koniec spadku, ww. wielkości pozostają na niskim poziomie

• faza ożywienia - cechuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej. rosną: produkcja, zatrudnienie, inwestycje, popyt, ceny, maleje: bezrobocie

• faza rozkwitu- charakteryzuje się dalszym wzrostem poszczególnych wskaźników, ale już w zwolnionym tempie. Dynamika poszczególnych wielkości jest zróżnicowana. koniec wzrostu, ww. wielkości utrzymują się na wysokim poziomie Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl.

We współczesnej literaturze można znaleźć jedynie 2 fazy:

• fazę spadkową (fazę recesji) która łączy fazę kryzysu i depresji

• fazę wzrostową (fazę ekspansji) która łączy ożywienie i rozkwit.

5. Rodzaje cykli

Cykl koniunkturalny- to sytuacja występującą w gospodarce w dłuższym okresie, polegająca na wahaniach omawianych mierników ekonomicznych w oparciu o rosnącą krzywą trendu wzrostu gospodarczego. Miernikami tymi mogą być wielkości takie jak PKB, nakłady inwestycyjne czy dochody ludności, ale też, wynikające bezpośrednio
z koniunktury zatrudnienie, relacja eksport-import, czy nawet zyski przedsiębiorstw.
Mogą one być regularne i nieregularne.

Wyróżniamy cykle:

1. Krótkie (cykle Kitchina), trwające 2-4 lata, związane ze zmianami zapasów, cen hurtowych, jak również z rozliczaniem operacji bankowych. Związane są
   z koniecznością wymiany kapitału obrotowego

2. Średnie:

1. Cykle Juglara(cykl klasyczny), trwające 8-10 lat, związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych, Produktu Narodowego Brutto, inflacją
   i bezrobociem. Jego zdaniem przyczyną falowania gospodarki było ograniczenie ekspansji kredytowej banków w okresie rozkwitu. To wpłynęło negatywnie na tendencje wzrostu popytu.

2. Cykle Kuznetsa, trwające od 15-23 lat, związane z akumulacją czynników wytwórczych w długim okresie (inwestycje, budownictwo, migracje)

3. Długie (cykle Kondratiewa), stwierdził że do załamań dochodzi co 25-30 lat, związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi oraz procesem ich rozprzestrzeniania się, które powodują zmiany w gospodarce (elektryczność, silnik parowy, koleje, komputery, internet)

Cykle nieregularne wywołane są z kolei czynnikami pozagospodarczymi. Dotykają najczęściej jednej gałęzi. Są to np. cykle rolnicze np. cykl świński- wahania produkcji żywca wieprzowego związane z nieurodzajem pasz.

6. Koncepcja automatycznych stabilizatorów koniunktury

Automatyczne stabilizatory - to pewne instrumenty (narzędzia) na stałe wmontowane
w system gospodarczy będące częścią składową polityki gospodarczej, które samoczynnie pobudzają lub hamują wysoką aktywność gospodarczą bez ingerencji państwa. Służą realizacji funkcji stabilizacyjnej dochodów i wydatków publicznych.

Do najważniejszych automatycznych stabilizatorów koniunktury zaliczyć należy:

• podatki od dochodów ludności - jeśli stawki mają charakter progresywny, to przy spadku produkcji zmniejszają się także wpływy podatkowe. W przypadku ożywienia koniunktury wpływy z podatków są coraz większe, co pozwala przeciwdziałać przegrzaniu gospodarki,

• podatki od przedsiębiorstw

• podatki pośrednie (nakładane na artykuły konsumpcyjne- VAT)

• zasiłki dla bezrobotnych i inne formy świadczeń społecznych - przy spadku produkcji następuje zwiększenie wypłat zasiłków

• programy pomocy dla rolnictwa ( subwencje, polityka gwarantowanych cen produktów rolnych.

• import - krańcowa skłonność do importu zwiększa się wraz ze wzrostem dochodu społeczeństwa, w związku z tym w okresie dobrej koniunktury większa skłonność do importu oznacza odpływ większej ilości pieniędzy za granicę. W czasie recesji zmniejsza się krańcowa skłonność do importu, co oznacza, że pieniądze, które wcześniej były przeznaczone na zakup dóbr importowanych, teraz pozostaną
  w kraju i przyczynią się do pobudzenia popytu krajowego.

Od automatycznych stabilizatorów koniunktury oczekuje się, aby w okresie recesji hamowały spadek globalnego popytu, a w okresie ekspansji hamowały jego wzrost.

7. Dyskrecjonalna polityka finansowa państwa

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka budżetowa ma miejsce wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu przeciwdziałania cyklicznym wahaniom oraz w celu utrzymania
w ryzach inflacji ograniczenia bezrobocia. Polityka ta wymaga zamian legislacyjnych
w programach budżetowych.

Podstawowymi rodzajami aktywnych posunięć fiskalnych są:

1. zmiany stawek i struktury podatków,

2. zmiany wypłat przelewów (np. zwiększenie subwencji rządu dla władz lokalnych z tytułu udziału w podnoszeniu ciężarów lokalnej pomocy społecznej),

3. zmiany wydatków na roboty publiczne.

Aktywna polityka budżetowa może mieć charakter:

• ekspansywny - łagodząca, zmniejszenie podatków i zwiększenie wydatków budżetowych

• restrykcyjny - podnoszenie podatków co powoduje wyhamowanie gospodarki.

8. Istota mnożnikowego działania wydatków publicznych

Mnożnik wydatków publicznych jest ważnym narzędziem pobudzania gospodarki
i łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego. Wykorzystanie efektu mnożnikowego spowoduje odwrócenie cyklu koniunkturalnego w kierunku wzrostu, a to z kolei doprowadzi do zrównoważenia budżetu państwa.

Koncepcja ta zakłada zwiększenie deficytu budżetowego. Argumentem za takim działaniem państwa jest kreowanie przez państwo nowego popytu, od braku, którego cierpi gospodarka. Działanie to ma spowodować ożywienie gospodarki, wzrost zatrudnienia, produkcji, dochodów pracowników (gospodarstw domowych) i przedsiębiorców, co
w konsekwencji zaowocuje wzrostem dochodów budżetowych. W koncepcji tej zakłada się mnożnikowe działanie wydatków publicznych, dzięki czemu wzrost dochodu narodowego, dochodów budżetowych z podatków będzie szybszy niż wzrost wydatków.

Istota mnożnika wydatków publicznych polega na tym, że przyrostowi jednostki pieniężnej wydatków publicznych towarzyszy szybszy przyrost dochodu narodowego, co prowadzi - przez wzrost dochodów państwa z podatków - nie tylko do odzyskania poniesionych wydatków, lecz także do wzrostu masy dochodów publicznych.

(Zaciągnięcie kredytu- wybudowanie budynku- wynajem- spłata kredytu )

9. Czynniki kształtujące podaż pieniądza

Podaż pieniądza - to ilość pieniądza dostępna w gospodarce, będąca w obiegu, czyli banknoty i monety oraz wkłady na rachunkach bankowych. O ilości pieniądza w obiegu decyduje bank centralny, za pomocą prowadzonej polityki monetarnej w kraju.

Czynniki kształtujące wielkość podaży pieniądza:

• stopa redyskontowa - jest stosowana przy skupie przez bank centralny weksli handlowych od banków komercyjnych. Poprzez wzrost lub spadek tej stopy można regulować ilość pieniądza na rynku; Jeżeli bank centralny kupuje od banków komercyjnych weksle to zasila je w pieniądze i odwrotnie.

• stopa lombardowa - stosowana jest przez bank przy udzielaniu kredytów bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Kredyty te mają najwyższe oprocentowanie

• stopa rezerw obowiązkowych- jej wzrost lub spadek ograniczają lub zwiększają akcję kredytową banków komercyjnych i zmieniają ilość pieniędzy na rynku;

• operacje otwartego rynku (stopa interwencyjna) - to zakup lub sprzedaż przez bank centralny papierów wartościowych publicznych (obligacji, bonów skarbowych)
  i prywatnych (obligacji przedsiębiorstw). Istnieje zależność jeżeli bank centralny kupuje papiery wartościowe to ilość pieniądza w obiegu rośnie, gdy sprzedaje ilość pieniądza na rynku spada;

• interwencja banku centralnego na rynku walutowym - celem jej stosowania jest obniżenie kursu walut.

10. Główne cechy współczesnego pieniądza

Pieniądz - to środek płatniczy umożliwiający wymianę dóbr i usług. Jego funkcję może pełnić cokolwiek co jest akceptowane przez ludzi.

Cechy pieniądza:

• trwałość; nie ulega łatwo zepsuciu i zniszczeniu,

• przenośność - nie powinien być ciężki, nie powinien mieć dużej objętości, powinien umożliwiać przenoszenie znacznych wartości,

• podzielność - środek pełniący funkcję pieniądza musi być podzielny na małe jednostki bez straty na wartości, np. grosz ma wartość 0,01 zł

• ograniczona podaż - ponieważ wszystko, co istnieje w nieograniczonej podaży nie może pełnić funkcji pieniądza

11. Główne teorie popytu na pieniądz

Popyt na pieniądz - jest to pożądany przez prywatne podmioty nie bankowe, czyli gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa stan ich zasobów kasowych

Główne teorie popytu na pieniądz to:

1. Klasyczna wersja teorii ilościowej: Fischer główny zwolennik. Należy wyróżnić
   dwa podejścia:

1. Podejście oparte na szybkości obiegu pieniądza- istnieje zależność przyczynowo - skutkowa między ilością pieniądza a poziomem cen. Liczba transakcji jaką obsługuje jednostka pieniężna w danym czasie.

Według Fischera decydującą wielkością jest szybkość obiegu pieniądza
w gospodarce, a określają ją następujące czynniki:

• Nawyki podmiotów gospodarczych co do bezgotówkowych form płatności,

• Rozwój systemów płatności w społeczeństwie,

• Gęstość zaludnienia,

• Szybkość transportu.

2. Podejście oparte na zasobach kasowych- wyjaśnia popyt na pieniądz głównie jako zjawisko związane z procesami transakcyjnymi. Głównymi twórcami byli Marschal i Pigou, Popyt uważali oni za formę utrzymywania majątku.

2. Teoria preferencji płynności Kenysa - Kenys wyjaśnia korzyści jakie płyną
   z przechowywania pieniądza i określa 3 podstawowe motywy takiego zachowania,
   a należą do nich:

• motyw : transakcyjny (dochody i wydatki rozbiegają się w czasie),

• ostrożnościowy (na czarną godzinę) ,

• spekulacyjny ( zyski z inwestowania np w obligacje)

1. Nowa wersja teorii ilościowej Friedmana- podtrzymywał tezę, że cena zależy od podaży pieniądza. Uważał on, że majątek może być przechowywany w pieniądzu obligacjach oraz kapitale ludzkim. Im bardziej wykształcony człowiek tym więcej zarabia.

2. Trzy teorie postkeynsowskie - utrzymują analityczny podział popytu na pieniądz: transakcyjny, spekulacyjny, ostrożnościowy. Wszystko jest sformułowane w kategoriach mikroekonomicznych.

1. Podejście w kategoriach zapasów Baumola - traktuje pieniądz transakcyjny jako część bieżącego dochodu, ale tylko dzięki racjonalnemu gospodarowaniu podmiot gospodarczy może utrzymać zasoby pieniądza transakcyjnego.

2. Teoria wyboru portfela aktywów Tobina- to pieniądz spekulacyjny. Tobin zakłada, że pojedyncze podmioty gospodarcze mogą mieć również zróżnicowane portfele aktywów., składające się albo z aktywów bardzo ryzykownych ale za to zyskownych albo z aktywów mało ryzykownych i również mało zyskownych.

3. Teoria Whalen Tsiang. Teoria pieniądza ostrożnościowego - wprowadzono do niej nowy element niepewności dochodów i wydatków. Zgodnie z tą teorią dzięki posiadaniu pieniądza ostrożnościowego możemy pokryć nieprzewidziane wydatki lub utracone dochody. Brak pieniądza ostożnościowego wywołuje deficyt i zwiększa koszty.

12. Różne koncepcje agregatów pieniężnych

Agregaty pieniądza są miarą podaży pieniądza w walucie krajowej. W zależności od tego jakie aktywa uznamy za pieniądz mówimy o różnych agregatach pieniężnych. Istnieje kilka powszechnie przyjętych kategorii pieniądza, oznaczamy je literą M od angielskiego słowa money.

Agregaty są uszeregowane od najbardziej płynnych do aktywów najmniej płynnych. Kolejne agregaty obejmują coraz szerszy zakres aktywów finansowych zaliczanych do pieniądza

Standardowo przyjmuje się następujące miary:

Agregat M0 - baza monetarna, który obejmuje wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego, wartość rachunków bieżących banków komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują codziennych rozliczeń z Narodowym Bankiem Polskim oraz wartość rachunków rezerwy obowiązkowej.

Agregat M1 - gotówka w obiegu + depozyty płatne na żądanie (ROR)

oprócz pozycji agregatu M0 obejmuje dodatkowo całą wartość depozytów na żądanie
w bankach komercyjnych osób prywatnych, podmiotów gospodarczych i instytucji finansowych nie będących bankami.

Agregat M2 - M1 + depozyty i kredyty krótkoterminowe

oprócz agregatu M1 obejmje dodatkowo wszystkie depozyty w bankach komercyjnych
o terminie zwrotu do 2 lat włącznie.

Agregat M3 - M2 + depozyty i kredyty długoterminowe

jest najszerszym pojęciem pieniądza, zawiera oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu do 2 lat oraz zobowiązania banków z tytułu operacji przeprowadzonych z podmiotami nie bankowymi.

13. Koncepcja mnożnika kreacji pieniądza

Mnożnik kreacji pieniądza obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza, wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna.

Wysokość mnożnika kreacji pieniądza za­leży od dwóch kluczowych współczynników: planowanej przez banki stopy rezerw gotówkowych (tj. stosunku rezerw do całkowi tej wartości wkładów) oraz od planowanego sto­sunku gotówki w obiegu poza bankowym do całkowitej wartości wkładów w bankach.

Powinniśmy przede wszyst­kim pamiętać, że wzrost planowanej stopy re­zerw gotówkowych banków bądź też plano­wanej przez sektor prywatny stopy gotów­ka/suma wkładów na rachunkach czekowych spowoduje obniżenie wartości mnożnika pie­niądza. Przy danej wielkości bazy monetarnej oznacza to, że podaż pieniądza zmniejszy się.

14. Ekonomiczne znaczenie oszczędności pieniężnych

Oszczędność pieniężna jest to część dochodu do dyspozycji, która nie została wydana na konsumpcję, czyli na zakup dóbr i usług. W wymiarze mikroekonomicznym oszczędzanie oznacza konieczność dokonywania wyboru międzyokresowego w dziedzinie podziału dochodu na konsumpcję bieżącą i przyszłą.

W ujęciu szerszym oszczędności odpowiadają rezerwom tworzonym z różnych powodów przez wszystkie podmioty gospodarujące. W ujęciu węższym oszczędności są tworzone wyłącznie przez gospodarstwa domowe. Ta zdolność gospodarstw domowych do akumulacji oszczędności jest widoczna zwłaszcza w dłuższych okresach oraz gdy porównamy wielkość zaoszczędzonych zasobów pieniężnych z zadłużeniem gospodarstw domowych. Gospodarstwa domowe są w gospodarce jedynym sektorem zdolnym do tworzenia trwałych oszczędności pieniężnych.

W ujęciu makroekonomicznym w długim okresie zakumulowane oszczędności są motorem wzrostu dochodu narodowego ( wzrostu gospodarczego). Z kolei wzrost dochodu jest głównym czynnikiem przyrostu oszczędności.

Poziom oszczędności w gospodarce ma istotne znaczenie dla jej rozwoju, determinując wielkość inwestycji.

15. Istota Modeli IS-LM

Pokazuje równowagę na 2 rynkach: IS - rynku dóbr inwestycyjnych
i konsumpcyjnych, LM na rynku pieniądza. Dotyczy okresu krótkiego.

Model IS-LM pozwala dostrzec , w jaki sposób zostaje ustalona równowaga jednocześnie dla dochodu i stopy procentowej. Istota tej metody polega na rozpatrywaniu takich kombinacji dochodu i stopy procentowej, które prowadziłyby do ustalenia się równowagi na każdym z dwóch rynków - dóbr i pieniądza - oddzielnie i w efekcie wyznaczenia takiej jedynej kombinacji dochodu i stopy procentowej, która prowadzi do równowagi na obu rynkach równocześnie.

1. Krzywa IS jest zbiorem kombinacji stopy procentowej i dochodu narodowego, przy którym rynek dóbr znajduje się w równowadze. Jeśli stopa procentowa wzrasta, to dochód zapewniający równowagę spada. Przy danej wysokości stopy procentowej , wzrost oczekujących w przyszłości dochodów konsumentów, wyższe oczekiwane przyszłe zyski z inwestycji bądź też wyższe wydatki państwa spowodują przesunięcie wykresu funkcji popytu globalnego w górę.
   W konsekwencji wywołało to także przesunięcie w górę krzywej IS; przy każdym poziomie stopy procentowej dochód odpowiadający warunkom równowagi będzie teraz wyższy.

2. Krzywa LM stanowi zbiór kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy którym rynek pieniądza znajduje się w równowadze. Przy danej podaży pieniądza wyższemu dochodowi musi odpowiadać wyższa stopa procentowa, co pozwoli utrzymać popyt na pieniądz na nie zmienionym poziomie. Wzrost podaży pieniądza w ujęciu realnym powoduje przesunięcie krzywej LM w prawo.

Równowaga na obu rynkach jednocześnie w punkcie przecięcia się krzywej LM i IS.

16. Budowa współczesnego systemu bankowego

System bankowy to całokształt instytucji bankowych i finansowych oraz normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się powstanie układu złożonego z banku centralnego (banku emisyjnego) i banków komercyjnych. System bankowy to także liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, tworzących logiczną i zwartą całość.

Elementy systemu bankowego

• bank centralny

• banki operacyjne - banki komercyjne, depozytowo-kredytowe, uniwersalne

• banki specjalne - banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa kredytowe

• kasy oszczędnościowe

• spółdzielczość kredytowa

17. Podstawowe instrumenty polityki monetarnej

Stopy procentowe:

• referencyjna - określa minimalną rentowność 28-dniowych bonów pieniężnych NBP;

• lombardowa - określa maksymalny koszt pozyskania pieniądza w banku centralnym;

• depozytowa - określa minimalny poziom oprocentowania dla depozytów, które przyjmuje NBP od banków;

• redyskontowa-określa cenę, po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym (kupuje weksle od banków komercyjnych).

BC aby wpłynąć na wzrost gospodarczy obniża stopy %, by zachęcić banki komercyjne do zaciągania kredytów i tym samym zwiększa podaż pieniądza.

Rezerwa obowiązkowa- rezerwa to określony procent środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach banków komercyjnych, jakie musza one zdeponować na rachunkach w NBP; wyznacza zdolność banków do kreowania kredytów ; celem jej jest łagodzenie wpływu zmian płynności w sektorze bankowym na wahania stóp procentowych. BC obniża stopy rezerwy obowiązkowej w celu zwiększenia podaży pieniądza, co ma wpływ na wzrost gospodarczy.

Operacje otwartego rynku-emisja i wykup bonów pieniężnych banku centralnego; umożliwiają oddziaływanie banku centralnego na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych. Poprzez operacje otwartego rynku wpłynąć na popyt transakcyjny. BC gra na otwartym rynki i gdy chce pobudzić gospodarkę skupuje PW podając gotówkę na rynek. Zwiększa tym samym podaż pieniądza i pobudza aktywność gospodarczą.

Operacje kredytowo-depozytowe i refinansowanie banków- pozwalają na likwidację krótkoterminowych luk płynności ; zmniejszają wahania stóp procentowych na rynku międzybankowym ; kredyt techniczny - zaciągany i spłacany w tym samym dniu.

BC chcąc pobudzić koniunkturę gospodarczą (w okresie recesji lub spowolnienia wzrostu): obniżanie stóp procentowych; obniżanie wskaźnika rezerw obowiązkowych; zwiększanie kwoty udzielanych kredytów refinansowych przy odpowiednio obniżonej stopie dyskontowej; kupowanie papierów wartościowych w operacjach otwartego rynku

18. Istota niezależności banku centralnego

Narodowy Bank Polski charakteryzuje się wysokim stopniem niezależności od organów władzy administracyjnej i państwowej, pod względem:

• instytucjonalnym- całkowita autonomia banku centralnego od osób trzecich

• funkcjonalnym- umożliwia bankowi efektywne osiągnięcie celów i wypełnianie zadań

• finansowym- zdolność do samodzielnego zaopatrywania się w środki pieniężne

W Konstytucji RP zostały ustanowione podstawy niezależności NBP w systemie organów państwa. Wynika z niej, że NBP przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Oznacza to, że NBP samodzielnie podejmuje decyzje dotyczące kształtowania realizacji polityki pieniężnej oraz innych aspektów działalności NBP.

Niezależność banku centralnego nie tylko ułatwia prowadzenie długofalowej polityki, której celem jest stabilizacja cen, ale równocześnie zwiększa wiarygodność banku.

Pomimo dużej niezależności NBP w zakresie realizacji polityki monetarnej kraju, istotnym jest aby bank centralny współpracował z rządem, który z kolei kieruje polityką fiskalną. Zarówno polityka monetarna jak i fiskalna powinny ze sobą współgrać dla właściwego funkcjonowania całej gospodarki.

19. Istota opóźnień czasowych w polityce finansowej państwa

Polityka finansowa obejmuje politykę monetarną i politykę fiskalną. Obydwa rodzaje polityki stanowią metody prowadzenia polityki gospodarczej kraju. Działania podejmowane w zakresie realizowania tych polityk skutki w sferze realnej uzyskują po upływie określonego czasu, co dowodzi o ich opóźnieniach czasowych w gospodarce.

W przypadku polityki monetarnej efekt opóźnień jest stosunkowo niewielki i od momentu wprowadzenia w życie zmian w zakresie polityki monetarnej jego efekt w gospodarce jest widoczny po ok 6-8 miesiącach. Przykład to obniżenie stóp procentowych przez RPP, które pozytywne dla gospodarki skutki może odnieść dopiero po czasie.

W przypadku polityki fiskalnej efekt opóźnień jest zdecydowanie dłuższy i wynosi ponad 12 miesięcy. Wynika to głównie z faktu, że wprowadzenie zmian w polityce fiskalnej wymaga uruchomienia procedur legislacyjnych, które musza uzyskać aprobatę parlamentu a co za tym idzie przejść długą drogę zanim zostaną wprowadzone w życie. Zanim zaczną przynosić pozytywne efekty w postaci np. większych wpływów do budżetu z tytułu podniesienia podatków mija zwykle długi okres czasu.

20. Rola banku komercyjnego w funkcjonowaniu gospodarki

Banki komercyjne zalicza się do grupy instytucji nazywanych pośrednikami finansowymi, które specjalizują się w gromadzeniu depozytów od gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, aby pożyczać z kolei te środki innym przedsiębiorstwom
i gospodarstwom domowym - tym, które potrzebują ich na inwestycje, zakup dóbr trwałego użytkowania lub po prostu na pokrycie kosztów bieżącej działalności. Bank komercyjny jest więc instytucją powołaną do przyjmowania depozytów i udzielania kredytów. Szczególną rolę banków w gospodarce polskiej widać w tym, że większość instytucji rynku finansowego jest pośrednio lub bezpośrednio związana z bankami. Dotyczy to domów maklerskich, towarzystw funduszy inwestycyjnych, czy towarzystw funduszy emerytalnych. Rolę banku w gospodarce narodowej można scharakteryzować poprzez prezentację trzech najbardziej istotnych dziedzin działalności banku. Są to:

• udział w kreacji pieniądza;

• udział w społecznym podziale pracy;

• dokonywanie alokacji i transformacji środków.

Podsumowując, banki komercyjne pełnią pożyteczną rolę w gospodarce, bez nich przepływ wolnych środków finansowych byłby o wiele droższy i powolniejszy, na czym znacznie cierpiałby wzrost Sukcesy i porażki banków komercyjnych determinują zachowania innych uczestników rynku finansowego, a co za tym idzie wpływają również na bezpieczeństwo i postrzeganie polskiego rynku finansowego na arenie międzynarodowej.

Banki komercyjne pełnią w gospodarce funkcję pośredników finansowych.

21. Inflacja i jej rodzaje

Inflacja- to przeciętny wzrost cen w jakimś okresie czasu. Przeciętny znaczy że większość cen dóbr i usług w danej gospodarce rośnie, ale nie wszystkie. Np. truskawki, jak jest dużo towaru to musimy obniżyć cenę. Inflację mierzy się stopą inflacji (procentowy przyrost cen w jakimś okresie czasu). Inflację możemy podzielić na tempo wzrostu cen:

• Pełzającą - niewielki przyrost cen, nie powodującą zakłóceń w gospodarce, poddającą się kontroli. Nie przekracza 5% rocznie

• Kroczącą (popytowa) - przechodzi w lekko przyspieszoną, ceny przyspieszają. Przy takim poziomie bank już interweniuje. Oscyluje w granicach 5-10% rocznie

• Galopująca - to taka w której w krótkim okresie czasu jest bardzo szybki wzrost cen, któremu towarzyszy bardzo szybka podaż pieniądza. Powstała sytuacja przyczynia się do obniżenia efektywności procesów gospodarczych i tempa wzrostu gospodarczego. roczny wzrost cen według stopy dwu- lub trzy cyfrowej, od 50% w górę.

• Hiperinflacja -bardzo wysoka inflacja powodowana zwykle przez całkowite załamanie systemu finansowego kraju i ogromny deficyt budżetowy finansowany przez dodruk pieniędzy. Często za umowną granicę hiperinflacji przyjmuje się wzrost cen o co najmniej 50% w ciągu jednego miesiąca.

Inflacja ze względu na źródło wzrostu cen:

• Inflacja popytowa (ciągniona przez popyt) - Ten rodzaj inflacji powstaje, gdy w obiegu znajduje się zbyt duża ilość pieniędzy. Nadmiar ten może powstawać na różne sposoby: nadmierną kreację pieniądza kredytowego, nadmierny wzrost płac lub nadmierne wydatki budżetowe, przez nadmierną emisję pieniądza - tzw. „drukowanie pieniędzy”.

• Inflacja kosztowa (pchana przez koszty) - Ten rodzaj inflacji powstaje w wyniku wzrostu kosztów produkcji. Przyczyny tego wzrostu mogą być wielorakie - kurczenie się zasobów naturalnych, dodatkowe cła lub regulacje przy imporcie itp.

• Inflacja wbudowana - wynikająca z oczekiwań odnośnie inflacji. Według teorii inflacji wbudowanej, w gospodarce występuje zamknięte koło: Pracownicy wymagają podwyżek płac chcąc utrzymać wzrost płac powyżej inflacji, pracodawcy przerzucają ten dodatkowy koszt na klientów i nakręcają tym samym spiralę inflacyjną, to z kolei znów motywuje pracowników do żądania podwyżek płac.

22. Istota i skutki deflacji

Deflacja-zjawisko przeciwstawne do inflacji, polegające na obniżaniu się ogólnego poziomu cen dóbr i usług, a także produkcji i zatrudnienia w wyniku ograniczenia dopływu pieniądza do gospodarki. Występowało w fazie kryzysu w cyklu gospodarczym i związane było z nadwyżką globalnej podaży nad globalnym popytem (luka deflacyjna). Współcześnie prawie nie występuje.

Skutki deflacji:

• zmniejszenie opłacalności produkcji (tylko w przypadku regulacji rynkowych uniemożliwiających obniżenie kosztów produkcji)

• wzrost siły nabywczej pracującej części społeczeństwa (tylko w przypadku zamrożenia płac)

• konsumpcja i zamówienia przemysłu są odsuwane w czasie (w oczekiwaniu na niższe ceny), co napędza recesję

• jeśli pieniądz powiązany jest z jakimś ograniczonym dobrem (np: złoto, choć nie jest to immanentnie związane ze zjawiskiem deflacji) niemożliwa jest nadmierna ekspansja kredytowa ze strony banków.

23. Mechanizm transmisji polityki monetarnej na sferę realną gospodarki

Sam mechanizm transmisji impulsów Polityki Pieniężnej opisuje, w jaki sposób impulsy przedostają się do sfery realnej, czyli jaką drogę pokonują i jakie efekty w końcowym rezultacie dają.

Pod pojęciem impulsów pieniężnych rozumie się zmiany cen (stóp procentowych, innych stóp dochodowości, kursu walutowego) oraz zmiany wielkości podaży funkcjonujących w gospodarce instrumentów finansowych.

Zatem impulsy polityki pieniężnej to impulsy monetarne będące wynikiem działania banku centralnego, przede wszystkim zmian w narzędziach polityki pieniężnej.

Np. po wzroście stóp procentowych następuje spadek popytu, bo:

- Mniejsze inwestycje (wyższy koszt kapitału, oczekiwanie spowolnienia gospodarki),

- Mniejsza konsumpcja (większy koszt kredytów konsumpcyjnych, wyższy zwrot
z oszczędności),

- Mniejsza wartość majątku (ceny nieruchomości, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne),

- Umocnienie kursu walutowego (w wyniku wzrostu dysparytetu stóp procentowych): spadek eksportu (eksporterzy mniej konkurencyjni) i wzrost importu (towary z zagranicy tańsze).

24. Rodzaje sald budżetowych

Saldo budżetowe- jest to nadwyżka lub deficyt w budżecie państwa, tj. nadwyżka dochodów względem wydatków budżetu w danym roku lub odwrotnie- nadwyżka wydatków nad dochodami.

Rodzaje sald budżetowych:

• Nominalne (rzeczywiste) - różnica pomiędzy dochodami nominalnymi,
  a wydatkami nominalnymi

• Realne (skorygowane) - z salda nominalnego eliminuje się finansowe konsekwencje zjawisk inflacyjnych

• Pierwotne - pomniejszone o koszty obsługi długu publicznego; informuje
  o samowystarczalności budżetu

• Cykliczne (koniunkturalne) - wynik procesów gospodarczych mające miejsce
  w państwie; obrazuje wpływ cyklu koniunkturalnego na zmiany w dochodach
  i wydatkach budżetu poprzez działanie automatycznych stabilizatorów (podatki od dochodów, podatki pośrednie, zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenia społeczne, programy stabilizacji dochodów w rolnictwie).

• Strukturalne - nominalne minus cykl wahań cyklicznych. Obrazuje skutki aktywnej polityki fiskalnej państwa.

Saldo nominalne = saldo cykliczne + saldo strukturalne

25. Inflacyjne i nieinflacyjne finansowanie deficytów budżetowych

Deficyt budżetowy - niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami).

Wśród sposobów finansowania deficytu budżetowego wyróżnia się najczęściej:

• Emitowanie skarbowych papierów wartościowych nabywanych przez podmioty niebankowe, tzn. gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa niefinansowe
  i inwestorów instytucjonalnych,

• Emitowanie skarbowych papierów wartościowych nabywanych przez banki komercyjne,

• Korzystanie z kredytów banków komercyjnych,

• Korzystanie z kredytów międzynarodowych instytucji finansowych,

• Wpływy z prywatyzacji majątku państwowego,

• Zaciąganie kredytu w banku centralnym bądź emitowanie papierów wartościowych nabywanych przez ten bank - najbardziej inflacjogenny, dlatego w wielu państwach, w tym również w Polsce, wprowadzono ustawowy zakaz finansowania deficytu budżetowego przez bank centralny.

Inflacyjne finansowanie deficytu budżetowego:

polega na finansowaniu deficytu przez bank centralny udzieleniem rządowi kredytu na ten cel. Powoduje to wpuszczenie w obieg większej ilości pieniądza bez pokrycia, który
w rezultacie powoduje nagły wzrost inflacji. W Polsce taka forma finansowania deficytu jest ustawowo zakazana. -

Nieinflacyjne finansowanie deficytu budżetowego: bezpieczne źródło finansowania:

• emisja obligacji—oszczędności ludności, rząd musi wykazać czy są w kraju oszczędności które można przeznaczyć na finansowanie deficytu

• bony skarbowe

• zaciąganie kredytów w bankach

26. System finansowy i jego funkcje

System finansowy to zbiór norm prawnych ustalających społeczne organy (instytucje), których zadaniem jest wykonywanie czynności związanych z gromadzeniem oraz podziałem zasobów pieniężnych.

System finansowy spełnia następujące funkcje:

1. płatniczą - polegającą na tym, że system powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu rozliczeń transakcji gospodarczych, zwłaszcza zakupu towarów
   i usług,

2. płynności - polegającą na tym, że system umożliwia zamianę papierów wartościowych i innych aktywów na gotówkę czyli pieniądz,

3. oszczędności - polegającą na tym, że system stwarza podmiotom różne możliwości lokowania oszczędności na atrakcyjnych warunkach,

4. kredytową - polegającą na dostarczaniu przez system finansowy kredytów dla firm, gospodarstw domowych oraz sektora publicznego w celu popierania inwestycji i konsumpcji,

5. zabezpieczającą przed ryzykiem - polegającą na tym, że system finansowy zawiera instrumenty ochraniające przedsiębiorców, konsumentów i rząd przed nadmiernym ryzykiem,

6. polityki ekonomicznej - polegająca na stworzeniu możliwości prowadzenia polityki dbającej o wzrost gospodarczy, niskie bezrobocie, niską inflację itd.

27. Systematyka pośredników finansowych

Pośrednik finansowy - szczególny rodzaj podmiotu działającego na rynku finansowym. Jest to przedsiębiorstwo świadczące usługi na rzecz podmiotów dysponujących oszczędnościami (podmioty nadwyżkowe) oraz podmiotów poszukujących funduszy pieniężnych (podmioty deficytowe) niezbędnych do sfinansowanie ich zamierzeń konsumpcyjnych, inwestycyjnych i produkcyjnych. Ich głównym zadaniem jest ułatwianie przepływu funduszy od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych.

Firmy pełniące rolę pośredników finansowych tworzą instrumenty, które z jednej strony umożliwiają podmiotom nadwyżkowym lokowanie posiadanych nadwyżek pieniądza, a z drugiej - umożliwiają podmiotom deficytowym zaciąganie pożyczek pieniężnych. Dla obu stron transakcji (podmiotów nadwyżkowych i deficytowych) korzystanie z usług pośredników finansowych jest bardziej korzystne, niż gdyby zawierali z sobą bezpośrednio transakcje. Istotne znaczenie ma to, że wolne fundusze mają w większości charakter krótkoterminowy, podczas gdy potrzeby podmiotów deficytowych mają charakter długoterminowy. Można zatem stwierdzić, że instytucje finansowe zaciągają kredyty krótkoterminowe i udzielają kredytów długoterminowych. Proces ten określany jest mianem transformacji terminów zapadalności.

Ogół instytucji finansowych można podzielić na dwie podstawowe grupy: instytucje depozytowe (banki), instytucje niedepozytowe.

Do typowych instytucji finansowych należą:

• banki,

• firmy ubezpieczeniowe,

• fundusze emerytalne,

• rząd (oferując subsydia, pomoc w zakładaniu małych firm).

Wyróżnia się dwa rodzaje pośredników:

1. banki komercyjne i instytucje parabankowe,

2. pozabankowych pośredników finansowych.

28. Metody kształtowania kursu walutowego

Kurs walutowy - cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Miejscem transakcji, na którym przedmiotem są waluty krajowe jest rynek walutowy; sprzedaje się jedną walutę w zamian za inną. Na ogół o kursach walut, decyduje podstawowe prawo rynku tworzące kurs (cenę) równowagi przy zrównaniu popytu z podażą danej waluty.

Fundamentalnymi czynnikami wpływającymi na wahania kursu walutowego są tzw. tradycyjne determinanty kursu walutowego, do których należą:

1. Popyt i podaż - popyt na rynku walutowym - tworzą podmioty, które są zainteresowane kupnem danego waloru. Podaż kształtują sprzedający. Wzrost popytu na złotówki powoduje aprecjację złotego - kurs złotego np. wobec euro spada. Waluta, która jest masowo wyprzedawana, deprecjonuje się.

2. Tempo wzrostu gospodarczego - zakładamy, że tempo wzrostu gospodarczego w Polsce jest wyższe niż w strefie euro. Szybkość importu towarów ze strefy euro będzie przewyższała dynamikę PKB. Dzieje się tak ze względu na występowanie tzw. importu zaopatrzeniowego. Żadna gospodarka nie jest samowystarczalna, zatem większy wzrost produkcji będzie wymagał jeszcze większego wzrostu dóbr pośrednich oraz kapitału koniecznych do ich produkcji. Oznacza to, że import towarów ze strefy euro będzie wyższy niż import towarów polskich dokonywany przez mieszkańców Eurolandu (z polskiego punktu widzenia jest to eksport). Efekt netto (czyli pewnego rodzaju wypadkowa tych dwóch procesów) będzie oznaczał wyższy popyt na towary europejskie. Ludzie będą sprzedawać złotego w zamian za euro. Popyt na euro zwiększy się, co doprowadzi do deprecjacji złotego, czyli wzrostu kursu złotego wobec euro.

3. Poziom realnej stopy procentowej- Wyższa realna stopa procentowa (skorygowana o tempo wzrostu cen) w Polsce oznacza, że lokowanie pieniędzy w naszym kraju jest korzystniejsze, bo można osiągnąć większy zwrot z zainwestowanego kapitału (chociażby w postaci lokaty bankowej o wyższym oprocentowaniu). Ludzie będą zatem wymieniać euro na złotówki, co zwiększy podaż waluty europejskiej, przez co polska waluta ulegnie aprecjacji, czyli zaobserwujemy spadek kursu złotego wobec euro. Natomiast wyższa realna stopa procentowa w strefie euro spowoduje odpływ kapitału za granicę, co zwiększy popyt na wspólną walutę i przez wzmożoną podaż złotego przyczyni się do wzrostu jego kursu, czyli deprecjacji złotówki.

4. Tempo wzrostu cen- wyższe tempo wzrostu cen w Polsce (czyli wyższa inflacja) sprawia, że towary krajowe stają się relatywnie coraz mniej konkurencyjne względem towarów europejskich, ponieważ ich ceny rosną szybciej. Zwiększa to popyt Polaków na towary zagraniczne i chęć wymiany złotówek na euro. Powoduje to zwiększenie popytu na wspólną walutę, co prowadzi do jej aprecjacji przy jednoczesnej deprecjacji złotego. W tym samym czasie również i Europejczycy ograniczają popyt na drożejące towary polskie - powoduje to spadek popytu na złotówki, co owocuje dalszą deprecjacją i wzrostem kursu wobec euro. Wyższe tempo wzrostu cen zagranicznych wywoła dokładnie odwrotną reakcję.

29. Treść i funkcje bilansu płatniczego

Bilans płatniczy to statystyczne zestawienie transakcji prowadzonych miedzy rezydentami (kraj) a nierezydentami (zagranica) w danym okresie. Opracowuje go NBP. Składa się z:

1. rachunek bieżący: towary, usługi, dochody, transfery bieżące, niesklasyfikowane obroty bieżące,

2. rachunek kapitałowy, rachunek finansowy, inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe, pozostałe inwestycje, polskie należności za granicą, polskie zobowiązania wobec zagranicy,

3. saldo błędów i opuszczeń,

Bilans obrotów bieżących - zawiera informacje o obrotach towarowych, a także: obrót usług, transfery pieniężne (społeczeństwa i rządu) oraz przepływy związane z dochodami
z inwestycji. 

Bilans handlowy - daje obraz ile gospodarka eksportuje towarów, a ile ich importuje. Różnica pomiędzy tymi wielkościami odpowiada na pytanie, czy mamy do czynienia z deficytem handlowym (przewagą importu nad eksportem), czy z dodatnim bilansem handlowym (nadwyżką eksportu nad importem).

Bilans obrotów kapitałowych - są to przepływy kapitałowe netto (kredyty eksportowe, kredyty bankowe, inwestycje bezpośrednie).

Funkcje bilansu płatniczego

• informacyjna dla władz monetarnych w celu ustalenia kierunków polityki monetarnej

• wyraża poziom i strukturę obrotów płatniczych z zagranicą

• struktura BP wskazuje na charakter powiązań kraju z zagranicą

• poziom obrotów określa stopień otwartości gospodarki

• informuje o stanie równowagi zewnętrznej kraju.

30. Istota i funkcje ubezpieczeń gospodarczych

Ubezpieczenia gospodarcze to zarówno ubezpieczenia majątkowe jak i osobowe, jednak ubezpieczenia majątkowe występują częściej, niż osobowe. Obejmują wszystkie ubezpieczenia poza społecznymi. Zasadniczym celem ubezpieczeń gospodarczych jest realizowanie funkcji ochrony ubezpieczeniowej oraz szereg funkcji finansowych, które gromadzą środki w postaci funduszy i rezerw. Ubezpieczenia pełnią następujące funkcje:

• funkcję redystrybucyjną - sprowadza się do kumulowania i odpowiedniego rozdzielania środków finansowych

• fiskalną - polega na dostarczaniu państwu i innym podmiotom publicznym dochodów
  w postaci płaconych podatków

• lokacyjną - przejawia się w inwestowaniu (lokowaniu) chwilowo wolnych środków finansowych (np. z kapitałów własnych lub rezerw techniczno-ubezpieczeniowych) zgromadzonych przez zakłady ubezpieczeń w różne instrumenty finansowe (np. akcje, obligacje, lokaty bankowe) w celu osiągnięcia dodatkowych dochodów

• interwencyjną - polega na stwarzaniu przez ubezpieczenie bodźców zmierzających do polepszenia ryzyka, a więc zmniejszenia stopnia zagrożenia ubezpieczonego przedmiotu

• kontrolną - sprowadza się do kontroli postępowania ubezpieczającego z ubezpieczonym przedmiotem

31. Rodzaje ryzyk w działalności gospodarczych

Ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej to nieodzowny element gry rynkowej. Ryzyko to muszą brać pod uwagę wszyscy jej uczestnicy: właściciele firmy, instytucje udzielające finansowania firmie, kooperanci oraz potencjalni inwestorzy.

Do najważniejszych rodzajów ryzyka należą:

1. ryzyko systematyczne- zwane inaczej rynkowym, wynika z ogólnych warunków otoczenia biznesu. Poziom tego ryzyka kształtują czynniki społeczne, makroekonomiczne, prawne oraz polityczne. W ramach ryzyka systematycznego wyróżnić można:

1. ryzyko polityczne

2. ryzyko rynku

3. ryzyko walutowe

4. ryzyko siły nabywczej

5. ryzyko stopy procentowej.

2. ryzyko specyficzne- charakterystyczne dla poszczególnych podmiotów gospodarczych, wiąże się z prowadzoną przez firmę działalnością operacyjną, inwestycyjną oraz finansową a więc obszarami, które decydują o indywidualnych wynikach finansowych, rentowności i płynności.

3. ryzyko operacyjne- wiąże się z umiejętnym oddziaływaniem na sprzedaż, koszty wytwarzania i ceny produktów, poziom konkurencji.

4. ryzyko finansowe- związane jest ze strukturą źródeł finansowania majątku firmy. Źródłem tego ryzyka jest tzw. dźwignia finansowa.

5. ryzyko całkowite- można oszacować na podstawie ostatecznej analizy zależności między wartością sprzedaży, zysku operacyjnego oraz zysku netto.

6. Wszystkie te rodzaje ryzyka wpływają bezpośrednio lub pośrednio na klimat gospodarczy oraz warunki prowadzenia działalności.

32. Założenie optymalnego obszaru gospodarczo-walutowego

Optymalny obszar walutowy - największy pod względem zasięgu geograficznego obszar, w którym efektywność ekonomiczna byłaby zmaksymalizowana, gdyby na tym obszarze obowiązywała jedna waluta.

Twórcami tej teorii są R. Mundell, R.J. McKinnon i P.B. Kennen. Zaproponowali oni kryteria, według których można by wskazać kraje zdolne do włączenia się do Unii Walutowej.

Warunki przystąpienia do unii gospodarczej i walutowej czyli tzw. Kryteria Konwergencji są następujące:

• stabilność cen- stopa inflacji nie może być wyższa niż 1,5 punktu % ponad średnią dla 3 krajów o najniższej inflacji

• konwergencja stóp procentowych- poziom długoterminowych stóp % nie może być wyższy niż 2 pkt % ponad średnią dla trzech krajów o najniższej inflacji

• stabilność kursu walutowego- udowodniona co najmniej dwuletnim okresem uczestnictwa w mechanizmie kursowym ERM bez dewaluacji waluty z inicjatywy zainteresowanego kraju

• bezpieczna pozycja fiskalna- czyli deficyt budżetu państwa nie przekraczający 3% PKB i dług publiczny nie przekraczający 60% PKB.

Korzyści wprowadzenia unii walutowej to przede wszystkim:

• wyeliminowanie niepewności co do kształtowania się kursów walutowych (powinno ułatwić podejmowanie racjonalnych, długoterminowych decyzji ekonomicznych i tym samym umożliwić bardziej efektywną alokację zasobów)

• obniżenie kosztów transakcyjnych dzięki eliminacji kosztów wymiany walut oraz kosztów transakcji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym w obrębie walut strefy euro,

• wzrost konkurencji na poszczególnych rynkach wskutek większej przejrzystości cen (z korzyścią dla konsumentów

33. Europejski Bank Centralny i jego charakterystyka

Europejski Bank Centralny (EBC) powstał w 1998 r. Jego siedzibą jest Frankfurt nad Menem (Niemcy). Jego rolą jest zarządzanie euro - wspólną walutą UE - oraz chronienie stabilności cen, które dotyczą bezpośrednio ponad dwóch trzecich obywateli UE, używających euro. EBC odpowiada również za kształtowanie i wdrażanie polityki pieniężnej w strefie euro.

Swą misję EBC wypełnia współpracując z Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC), który obejmuje wszystkie 27 państw członkowskich Unii. Tym niemniej tylko 17 z nich przyjęło dotychczas euro. Te piętnaście krajów tworzy wspólnie strefę euro, zaś ich banki centralne, wraz z Europejskim Bankiem Centralnym, tworzą tzw. „Eurosystem”.

EBC jest instytucją absolutnie niezależną. EBC blisko współpracuje z krajowymi bankami centralnymi oraz przygotowuje i wprowadza w życie decyzje podejmowane przez organy decyzyjne Eurosystemu - Radą Prezesów, Zarządem i Radą Ogólną.

Jednym z głównych zadań EBC jest zapewnienie stabilności cen w obszarze euro, aby siła nabywcza euro nie osłabła wskutek inflacji. W perspektywie średnioterminowej EBC dąży do utrzymania rocznego wzrostu cen dóbr konsumenckich nieznacznie poniżej 2%.

Czyni to na dwa sposoby:

• po pierwsze poprzez kontrolowanie podaży pieniądza. Nadmierna podaż pieniądza w stosunku do podaży towarów i usług prowadzi bowiem do inflacji.

• po drugie poprzez monitorowanie tendencji cen i ocenę ryzyka, jakie niosą one dla stabilności cen w strefie euro.

Kontrola podaży pieniądza polega między innymi na ustalaniu stóp procentowych obowiązujących w całej strefie euro. Jest to prawdopodobnie najbardziej znany rodzaj działania Banku.

34. Główne międzynarodowe instytucje finansowe i ich charakterystyka

Międzynarodowe instytucje finansowe są aktywnym podmiotem gospodarki światowej - organizacjami państw lub banków centralnych. Powstały w wyniku wielostronnej umowy międzynarodowej dla wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego państw członkowskich poprzez udzielanie kredytów, gwarancji kredytowych, dokonywanie inwestycji kapitałowych oraz doradztwo i pomoc szkoleniową.

Do najczęściej wymienianych instytucji finansowych zaliczyć należy:

1. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)- międzynarodowa organizacja w ramach ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących.

2. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, zwany Bankiem Światowym- głównym celem banku światowego jest wspieranie rozwoju gospodarki rynkowej przy jednoczesnym zwalczaniu ubóstwa.

3. Europejski Bank Odbudowy i rozwoju (EBOR) - Celem EBOR jest wspieranie przemian gospodarczych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej (także w państwach byłego ZSRR), przez udzielanie kredytów i gwarancji, inwestycji kapitałowych oraz współpracę techniczną. Warunkiem udzielenia pomocy jest rozwój demokracji i poszanowanie praw człowieka w tych państwach..

4. Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)- Europejski Bank Inwestycyjny jest bankiem kredytującym przedsięwzięcia zgodnie z celami politycznymi UE. EBI jest instytucją o charakterze nie zarobkowym, w odróżnieniu od banków komercyjnych nie zajmuje się prowadzeniem kont osobistych, transakcji bezpośrednich czy udzielaniem rad z zakresu prywatnych inwestycji. Bank działa na terenie UE oraz w około 140 krajach na całym świecie, z którymi UE zawarła umowy o współpracy.

5. Inne instytucje o zasięgu regionalnym.

35. Typy polityki fiskalnej

Można rozróżniać dwa podstawowe typy polityki fiskalnej: polityka aktywna oraz polityka pasywna.

Aktywna: gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, zapewnienie stabilizacji cen, ograniczanie bezrobocia. Głównymi rodzajami tych posunięć są zmiany stawek podatkowych, wydatki na roboty publiczne. Może to jednak powodować wiele niekorzystnych zjawisk.

Pasywna: wykorzystuje automatyczne stabilizatory koniunktury (ASK), które nie wymagają aktywności legislacyjnej państwa, lecz działają samoczynnie. Stabilizatory mają „wbudowaną giętkość” tzn. zmiany ich rozmiarów dokonują się przy niezmiennych zasadach opodatkowania i zmiennych zasadach dokonywania wydatków. Jeżeli wielkość wpływów podatkowych zależy od wielkości np. dochodów osobistych ludności to zmiana poziomu dochodów powoduje zmianę poziomu wpływów. Do stabilizatorów zaliczyć można:

• podatki od dochodów osobistych,

• podatki od dochodów osób prawnych,

• podatki pośrednie,

• zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenie społeczne.

36. Harmonizacja podatkowa a konkurencja podatkowa

Harmonizacja podatkowa

Działania na rzecz upodobnienia podatków we współpracujących ze sobą krajach. W grę może wchodzić zarówno upodobnienie stawek, jak bazy podatkowej lub procedur podatkowych. Harmonizacja podatków odbywa się zazwyczaj wewnątrz bloków integracyjnych, np.. Unii Europejskiej.

1. pełna,

2. częściowa.

Pełna harmonizacja oznacza ujednolicenie podatków. W rezultacie pełnej harmonizacji poszczególne elementy konstrukcji podatków stają się w krajach członkowskich identyczne.

Częściowa harmonizacja oznacza niepełne zbliżenie poszczególnych elementów konstrukcji podatków. Wystąpi ona na przykład w przypadku ustalenia stawki minimalnej
i maksymalnej podatku.

Konkurencja podatkowa (tax competition) to zjawisko polegające na stosowaniu przez uczestniczące w niej podmioty takich działań z zakresu polityki podatkowej, które mają na celu utrzymanie lub zwiększenie atrakcyjności danego obszaru jako miejsca do prowadzenia działalności gospodarczej

Konkurencja podatkowa jest zjawiskiem związanym z procesem globalizacji. Przybiera ona różne formy, zawsze jednak polega na obniżaniu przez rządy stawek podatkowych
w celu osiągnięcia określonych korzyści gospodarczych o które rywalizują kraje.

*Konkurencja taka może mieć miejsce w obrębie pojedynczego kraju, jak i pomiędzy krajami.

*Zakres konkurencji podatkowej miedzy regionami danego kraju jest zależny od uprawnień władz regionalnych do kształtowania poziomu podatków. Im uprawnienia te są większe, tym większe możliwości dostosowania obciążeń podatkowych do specyficznych potrzeb poszczególnych regionów.

37. Koncepcja neutralności długu publicznego

Neutralność długu publicznego oznacza, że wzrost deficytu budżetowego, spowodowany obniżeniem dochodów podatkowych (przy stałych wydatkach państwa) albo wzrostem wydatków państwa (przy nie zmienionych dochodach), nie powodują zmian w sferze realnej, tj. nie prowadzą do wzrostu produkcji i zatrudnienia. Istnieją 2 sposoby prezentacji:

1. za pomocą analizy strumieniowej (zmian poziomu dochodu rozporządzalnego gospodarstw domowych), albo

2. analizy zasobowej (zmian poziomu majątku tychże gospodarstw).

W ujęciu strumieniowym — gospodarstwa domowe nie wykorzystają przyrostu dochodu, spowodowanego zmniejszeniem podatków na zwiększenie konsumpcji, lecz zwiększają oszczędności. Przewidują one bowiem nieuchronne zwiększenie podatków w przyszłości, związane z koniecznością obsługi i spłaty długu publicznego. Dlatego obniżenie oszczędności publicznych (deficyt budżetowy) jest rekompensowane wzrostem oszczędności prywatnych (dokładnie tej samej wielkości). W rezultacie krajowe oszczędności globalne i globalne wydatki (zagregowany popyt) nie ulegają zmianie. Zmienia się tylko ich struktura. Brak jest zatem bodźców do zwiększenia produkcji i zatrudnienia.

W ujęciu zasobowym oparte jest na założeniu iż deficyt budżetowy nie zmienia wartości majątku gospodarstw domowych, a zatem nie wpływa na ich decyzje konsumpcyjne (nie działa majątkowy efekt Pigou).

38. Pojęcie fiskalizmu i jego miary

Fiskalizm - to polityka państwa polegająca na dążeniu do osiągnięcia jak największych wpływów do budżetu poprzez nakładanie kolejnych obciążeń podatkowych na podatników.

Granice fiskalizmu wyznaczają funkcję państwa: publiczne, społeczne i gospodarcze.

Trudno jednoznacznie określić czy w Polsce jest on nadmierny- zależy od tego, czy rozpatrujemy go z punktu widzenia państwa, czy podatnika, a także jak wygląda fiskalizm w Polsce w porównaniu z innymi krajami.

Do oceny można posługiwać się miernikami fiskalizmu:

• zakres ingerencji systemu finansów publicznych w PKB(jest to ważny miernik jednak trudno stwierdzić jaka powinna być optymalna redystrybucja PKB przez system finansów publicznych. Najlepiej popatrzyć na dochody i wydatki sektora publicznego w stosunku do krajów członkowskich. Polska nie odbiega od innych krajów dlatego o fiskalizmie trudno mówić)

• stopień pokrycia wydatków publicznych z dochodów(patrząc na to, iż potrzeby społeczne i gospodarcze państwa są bardzo duże a wydatki na nie zbyt niskie to można powiedzieć że nadmierny fiskalizm nie występuje)

• progresywne skale podatkowe ( ich stosowanie może doprowadzić do tego że krańcowa stopa opodatkowania dochodów będzie tak wysoka, ze zniechęci podmioty do intensyfikacji działalności gospodarczej. Jest to zjawisko niebezpieczne.)

• różnica między nominalną a efektywna stopą opodatkowania( różnica ta wynika ze stosowania ulg podatkowych z tytułu podejmowania inwestycji, tworzenia nowych miejsc pracy, inwestycje w zakresie ochrony środowiska itp. Stosowane ulgi oznaczają ograniczenie fiskalizmu)

• zakres występowania tzw. Szarej strefy w gospodarce(dowodzi o tym, że podatki są za wysokie, dlatego podmioty uciekają od ich płacenia)Nadmierny fiskalizm oceniany przez pryzmat państwa oznaczałby nadwyżkę budżetową, czego nie można stwierdzić. Z punktu widzenia podatnika można jednak stwierdzić, że fiskalizm jest wysoki i stale rośnie. Problemem polskiego fiskalizmu są wysokie koszty pracy spowodowane przez narzuty obowiązkowe (składaka ubezpieczeniowa, składka na fundusz pracy i na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych).

39. Polityka finansowa państwa - cele - narzędzia

Polityka finansowa jest to działalność polegająca na realizacji określonych celów za pomocą narzędzi finansowych. Polityka finansowa dzieli się na fiskalną i monetarną. Obie rodzaje polityk prowadzone są przez różne podmioty, w których każde z nich posiada inne instrumenty oddziaływania na gospodarkę.

Do celów polityki monetarnej zalicza się:

• Cele strategiczne (bezpośrednie) utrzymanie stabilnego poziomu cen

• Cele pośrednie- kształtowanie wysokości stóp procentowych- oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza- wpływanie na wielkość kredytów udzielanych przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym, a także na wielkość kredytów ogółem

• Cele operacyjne- Utrzymanie określonego poziomu bazy monetarnej oraz poziomu stopy procentowej.

Do celów polityki fiskalnej zalicza się:

• Cele fiskalne- polegają na tym, że w wyniku prowadzonej polityki fiskalnej zostaje zaspokojony popyt na pieniądz zgłaszany przez państwo.

• Cele pozafiskalne:- programowanie wzrostu gospodarczego- łagodzenie niesprawności mechanizmu rynkowego- Ograniczenie cykliczności procesów gospodarczych- Walka z bezrobociem- Ograniczenie nadmiernego zróżnicowania dochodów- Walka z nieuczciwą konkurencją

Instrumentami polityki fiskalnej są:

• podatki,

• wydatki związane z tworzeniem nowych miejsc pracy i z finansowaniem programów zmiany kwalifikacji zawodowych,

• wydatki promujące restrukturyzację gospodarki, wydatki promujące rozwój drobnej przedsiębiorczości, wydatki na roboty publiczne,

• deficyt budżetowy, dług publiczny, zasiłki dla bezrobotnych,- poręczenia
  i gwarancje państwa dla podmiotów zaciągających pożyczki.

Od strony monetarnej będą to narzędzia pośrednie i bezpośrednie. Narzędzia pośrednie to:

• stopy %,

• rezerwa obowiązkowa,

• operacje depozytowo-kredytowe,

• operacje otwartego rynku.

Narzędzia bezpośrednie to:

• kontrola wartości kredytów udzielanych klientom,

• kontrola poziomu stóp %,

• kontrola emisji PW,

• ustanowienia max oprocentowania wkładów terminowych i oszczędnościowych,

• perswazja słowna obecnie niestosowana.

40. Cele współczesnego przedsiębiorstwa

Cel można określić jako przyszły, pożądany stan rzeczy, który przedsiębiorstwo chciałoby osiągnąć.

Przedsiębiorstwo jest określoną formą organizacji pracy powołaną do realizacji potrzeb materialnych oraz niematerialnych różnych osób, grup, organizacji. Przedsiębiorstwo zaspokaja przede wszystkim potrzeby swoich właścicieli, ale także zarządu oraz pracowników firmy, potrzeby odbiorców innych przedsiębiorstw i instytucji współpracujących z nim. Przedsiębiorstwo zatem realizuje cele wielu podmiotów, a więc określoną wiązkę celów. Stopień i sposób realizacji celów i oczekiwań jest uzależniony od rozkładu władzy oraz możliwości jej wykorzystania w zarządzaniu.

W obecnie panujących warunkach celem przedsiębiorstwa, którego realizacji żądają dominujący właściciele- inwestorzy jest maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa
w długim lub krótszym okresie, wartości absolutnej bądź relatywnej, maksymalizacja zysku oraz kształtowanie pozytywnego wizerunku firmy.

Realizacja wiązki celów przedsiębiorstwa odbywa się przez wypełnienie szeregu celów dotyczących różnych sfer i obszarów działalności przedsiębiorstwa. Podstawowymi celami przedsiębiorstwa są cele generalne narzucone przez władze rządzące. Cele generalne realizowane są przez cele podrzędne do których zaliczane są cele strategiczne określające strategię rozwoju oraz wzrostu przedsiębiorstwa.

Występują dwa rodzaje celów strategicznych przedsiębiorstwa:

• cele rynkowo - produktowe do których zaliczamy: określone tempo wzrostu sprzedaży w poszczególnych grupach produktów oraz tempo całkowite, utrzymanie udziału w danym rynku, określony wzrost udziału w określonych rynkach, osiągnięcie pozycji lidera rynku, wejście na nowy rynek krajowy lub zagraniczny, dywersyfikacja rynków zbytu, zrównoważenie portfela rynków zbytu.

• cele finansowe- polegające na; utrzymaniu istniejącej zyskowności, jej określony wzrost w określonym okresie do średniego poziomu w branży, osiągnięcie pozycji lidera w branży.

Cele finansowe są ściśle powiązane z celami rynkowymi oraz wzajemnie się warunkują.

41. Metody wyceny przedsiębiorstwa

Wyróżniamy cztery podstawowe metody wyceny przedsiębiorstw:

1. Metody dochodowe - opierają się na założeniu, że przedsiębiorstwo jest dobrem, którego wartość zależy od korzyści finansowych jakie przyniesie ono właścicielowi w przyszłości. O wartości przedsiębiorstwa stanowi zaktualizowana na moment wyceny suma przewidywanych dochodów finansowych. Jedną z bardziej rozpowszechnionych metod dochodowych jest metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych czyli DCF. Według tej metody wartość przedsiębiorstwa równa się sumie zdyskontowanych odpowiednią stopą dyskontową generowanych przez przedsiębiorstwo przepływów pieniężnych, które po skumulowaniu
   i zsumowaniu, tworzą łączny strumień pieniężny pozostający do dyspozycji właścicieli.

2. Metody majątkowe - to historycznie najstarsza koncepcja wyceny podmiotów gospodarczych, która przyjmuje majątek za podstawę określenia wartości. Wyróżniamy następujące metody majątkowe:

1. księgową,

2. odtworzeniową

3. likwidacyjną (upłynnienia).

Metody majątkowe skupiają się na posiadanym przez przedsiębiorstwo majątku.

3. Metody porównawcze - polegają na ustaleniu wartości przedsiębiorstwa na podstawie informacji o mnożnikach, których wartość rynkowa jest znana. Procedura metodą porównań rynkowych jest następująca:

• wybór wskaźnika służącego wycenie,

• wybór firm porównywalnych, dla których znane są wartości rynkowe wybranego wskaźnika,

• obliczenie wartości firmy,

• dokonanie niezbędnych korekt.

4. Metody mieszane - wykorzystują elementy wycen majątkowych i dochodowych. Opierają się na założeniu, że wartość przedsiębiorstwa powiązana jest zarówno
   z wartością jego majątku jak i z możliwością przynoszenia przez ten majątek dochodu. Wyróżniamy:

1. metodę średniej wartości,

2. metodę z zyskiem dodatkowym,

3. metodę wycen przedsiębiorstw nie rentowych.

42. Formy organizacyjno prawne przedsiębiorstwa

Spółki - umowny związek osób i ich kapitałów stworzony w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Regulowane KH

• spółki osobowe - wszyscy wspólnicy osobiście pracują i w równym stopniu odpowiadają

• spółka jawna - dobrowolna umowa dwóch lub więcej osób, wspólnicy solidarnie odpowiadają całym swoim majątkiem za zaciągnięte zobowiązania

• spółka partnerska

• spółka komandytowa - forma pośrednia pomiędzy spółką osobową,
  a kapitałową

• spółka komandytowo - akcyjna

• spółki kapitałowe - wspólnicy nie muszą być bezpośrednio zaangażowani
  i nie odpowiadają materialnie za działalność spółki

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• spółka akcyjna

Przedsiębiorstwo jednoosobowe - wyłącznym właścicielem jest jedna osoba, która reprezentuje je i odpowiada za nie całym swoim majątkiem. (Reg. KC.)

Przedsiębiorstwa państwowe - należą do Skarbu Państwa, samodzielne, samorządne, samofinansujące podmioty, zazwyczaj służą użyteczności publicznej i obsługują dziedziny ważne strategicznie.(Reg. odrębne akty prawne)

Spółdzielnia - dobrowolne zrzeszenie, którego członkowie prowadzą określoną działalność we wspólnym interesie, każdy członek ma jednakowe prawo głosu bez względu na wkład (Reg. odrębne akty prawne)

Fundacja - organizacja utworzona do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, np. ochrona zdrowia, nauka , kultura. (Reg. odrębne akty prawne)

Stowarzyszenie - dobrowolne i samorządne zrzeszenie osób o celach niezarobkowych. Działalność jego opiera się na pracy społecznej. (Reg. odrębne akty prawne)

43. Finanse publiczne i ich funkcje

Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:

1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2. wydatkowanie środków publicznych;

3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

5. zarządzanie środkami publicznymi;

6. zarządzanie długiem publicznym;

7. rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.

Funkcje finansów publicznych:

1. Funkcja alokacyjna - finansów publicznych polega na tym, że państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, albo też na dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa
   i zbiorowych potrzeb obywateli.

2. Funkcja redystrybucyjna - (tzw. wtórny podział PKB) w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej. Redystrybucja realizowana jest w formie pieniężnej. Dokonuje się przez system transferów dochodów. Dla transferów
   o charakterze publicznym istotne jest to, że przepływ pieniądza ma charakter jednokierunkowy(np. podatki. Przestrzega się zasady zdolności podatkowej( im więcej masz dochodów tym większe płacisz podatki).

3. Funkcja kontrolna - redystrybucja PKB dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków
   o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi.

4. Funkcja stabilizacyjna - Prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej (zmniejszanie bezrobocia, regulowanie popytu publicznego, rozwój harmonijny równomierny). Mechanizm tej funkcji polega na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać podmioty lub zniechęcać do aktywności gospodarczej.

44. Cechy współczesnych systemów podatkowych

System podatkowy ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.

Cechy te można ująć w następujących punktach:

1. Wprowadza się kilka podatków, przy czym trzy lub cztery ich rodzaje stanowią podstawę finansów publicznych,

2. Sięga się do różnych przedmiotów opodatkowania, tzn. dochodów, wydatków, majątku, nabycia praw majątkowych itp.

3. Stosuje się podatki pośrednie i bezpośrednie

4. Podatki bezpośrednie wprowadza się dlatego, że są trudniej przerzucalne i stanowią pewne i systematyczne choć mniej wydajne, źródło dochodów

5. Podatki pośrednie są łatwiej przerzucalne, jednakże technika ich poboru czyni z nich wydajne źródło dochodów władz publicznych

6. Nadmierne dochody podmiotów gospodarczych ogranicza się przez progresywne skale podatkowe

7. W opodatkowaniu przedsiębiorstw stosowane są skale podatkowe progresywne i degresywne ; w związku z przebiegiem cyklu koniunkturalnego; ważnym instrumentem podatkowego oddziaływania na gospodarkę są różne ulgi, wakacje podatkowe i zwolnienia

8. Podstawowe rodzaje podatków ustala się na szczeblu władz centralnych (centralne władztwo podatkowe)

9. Z psychologicznego punktu widzenia łatwiej jest zwiększyć ciężary podatkowe przez podwyższenie już istniejącego podatku niż wprowadzenie nowego

10. Łatwiej jest zwiększyć podatki pośrednie niż bezpośrednie

11. W celu uniknięcia oszustw podatkowych władze stosują rozwinięty system kontroli oraz system kar

45. Giełda i jej funkcje

Giełda - to organizowane w ustalonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których sprzedawane są ściśle określone towary po cenach ogłoszonych w codziennych notowaniach. Transakcje na giełdach zawierane są zgodnie z obowiązującym regulaminem, między członkami giełdy pośredniczącymi w zawieraniu transakcji.

Funkcje giełdy:

1. alokacyjna -- rynek kapitałowy, w tym giełda papierów wartościowych, może zapewnić efektywny transfer wolnych funduszy pieniężnych od podmiotów dysponujących nadwyżkami do tych firm i instytucji, którym brakuje środków na rozszerzenie lub rozpoczęcie działalności gospodarczej, umożliwia przepływ kapitału w kierunku jego najefektywniejszego wykorzystania

2. wartościująca - Codziennie publikowane informacje o kursach giełdowych umożliwiają wszystkim zainteresowanym swobodny i prawie darmowy dostęp do tych podstawowych i bardzo ważnych informacji gospodarczych, umożliwia dokonywanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze

3. kontrolna - giełda tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki

Oprócz wyżej wymienionych podstawowych funkcji, giełda pełni również inne:

• zwiększenie skłonności do oszczędzania,

• pomnażanie kapitałów,

• zwiększanie płynności notowanych papierów wartościowych,

• finansowanie deficytów budżetowych,

• umożliwienie lepszej dywersyfikacji ryzyka,

• transformacje terminów zapadalności notowanych instrumentów finansowych,

• funkcje edukacyjne,

• sprzyjanie procesom prywatyzacji kapitałowej oraz restrukturyzacji firm,

• umożliwienie wdrożenia i wspieranie reformy systemu emerytalnego.

46. Główne metody wyceny spółek giełdowych.

Podstawowe metody wyceny firmy (również spółek giełdowych) to:

1.Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych inaczej zwana metodą DCF

Powyższa metoda polega na oszacowaniu przyszłych przepływów pieniężnych generowanych przez firmę a następnie sprowadzeniu ich do wartości bieżącej, czyli zdyskontowaniu według odpowiedniego współczynnika dyskontującego. Po zsumowaniu zdyskontowanych przepływów pieniężnych otrzymuje się wartość firmy.

2. Metoda porównawcza inaczej zwana metodą mnożnikową

Metoda ta polega na określeniu wartości badanej firmy na podstawie wyceny porównywalnych firmy notowanych na giełdzie lub na podstawie transakcji kupna/sprzedaży podobnych firm na rynku niepublicznych.

47. Istota reguł w polityce budżetowej państwa

W polityce budżetowej stosuje się mnóstwo zasad, jednak największe znaczenie mają następujące:

1. zasada powszechności (zupełności, budżetowania brutto) - oznacza, że wszystkie jednostki państwowe wchodzą do budżetu całością swoich dochodów i wydatków, tj. są budżetowane brutto;

2. zasada jedności - postuluje, aby budżet państwa ujmowany był w jeden całościowy akt prawny, czyli aby wszystkie dochody i wydatki budżetowe były objęte jednym planem - budżetem;

3. zasada szczegółowości - postuluje, aby budżet ustalany był i wykonywany z podziałem szczegółowym dochodów i wydatków, a nie tylko w ujęciu ogólnym. Realizacji tego postulatu w praktyce służy klasyfikacja budżetowa (podział dochodów i wydatków według części, działów, rozdziałów i paragrafów);

4. zasada równowagi budżetowej - postuluje, aby wydatki były równe dochodom. Zasada ta nie jest obligatoryjna, ponieważ ustawa budżetowa przewiduje deficyt budżetowy, co oznacza, że wydatki będą większe od dochodów;

5. zasada samodzielności - polega na tym, że ustawowo określone są źródła dochodów oraz władztwo podatkowe;

6. zasada jawności - oznacza, że wszystkie publikacje udostępnione są opinii publicznej;

7. zasada równego dostępu - daje możliwość każdemu przedsiębiorstwu występowania o przyznanie środków budżetowych.

48. Koncepcja finansów behawioralnych

Finanse behawioralne to nic innego niż wykorzystanie psychologii w finansach. Pewne powszechne błędy i uprzedzenia, wynikające z psychiki ludzkiej i z tego jak myślimy są powielane przez zarówno profesjonalistów jak i inwestorów indywidualnych, na tak różnych terytoriach finansów.

Finanse behawioralne to dziedzina nauki o finansach, która do rozważań nad zachowaniami rynków finansowych oraz ich uczestników włącza zagadnienia psychologiczne, społeczne i antropologiczne

Do jednego z ważniejszych zagadnień finansów behawioralnych należy pytanie „Dlaczego inwestorzy i menedżerowie (również kredytobiorcy i kredytodawcy) popełniają błędy systematyczne”. Pokazuje to jak owe błędy wpływają na ceny i zwroty (tworząc niewydajności rynkowe). Pokazuje to również co menedżerowie firm, innych instytucji i gracze giełdowi mogą zrobić aby wykorzystać niewydajności rynkowe (zachowanie arbitrarne).

49. Funkcje i struktura współczesnej rachunkowości

Funkcje rachunkowości

Rachunkowość pełni w stosunku do podmiotu gospodarczego następujące funkcje:

• informacyjną- polega na tworzeniu określonych zbiorów informacji, a następnie na odpowiednim ich przetwarzaniu i przekazywaniu zarówno kierownictwu przedsiębiorstwa, w celu ich właściwego wykorzystania w procesie zarządzania, jak i otoczeniu tego przedsiębiorstwa;

• kontrolną - ma na celu sprawdzanie zgodności przebiegu określonych działań z przepisami w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i z planowanymi zamierzeniami;

• sprawozdawczą - polega na sporządzaniu różnego rodzaju sprawozdań finansowych;

• analityczno-interpretacyjną - polega na wykorzystaniu danych liczbowych zawartych w sprawozdaniach do bieżącej oceny działalności podmiotu gospodarczego oraz realizacji wniosków, ułatwiających kierownictwu poszczególnych szczebli zarządzania podejmowanie optymalnych decyzji, które mają wpływ na podniesienie efektywności działania podmiotu gospodarczego;

• statystyczną - polega na dostarczaniu danych umożliwiających skompletowanie informacji o charakterze makroekonomicznym (np. do sprawozdań GUS i innych organów centralnych).

Struktura rachunkowości

1. Rachunkowość finansowa - tworzy informacje działalności jednostki gospodarczej w okresach przeszłych dla potrzeb przede wszystkim odbiorców zewnętrznych.

1. Księgowość - jest to system zapisu zdarzeń gospodarczych oparty
   o określone metody, reguły, zasady, urządzenia, czyli każde zdarzenie gospodarcze powinno być udokumentowane, każdy dokument powinien być zapisany na kontach w oparciu o określone reguły, metody.

2. Sprawozdawczość finansowa polega na sporządzaniu i udostępnianiu informacji na potrzeby użytkowników zewnętrznych w formie i zakresie określonym przez obowiązujące prawo.

3. Analiza sprawozdań - to ich czytanie wraz z wyciąganiem wniosków z nich wypływających.

2. Rachunkowość zarządcza zwana jest inaczej menedżerską. Tworzy informacje na potrzeby wewnętrzne jednostki, daje podstawy do podejmowania decyzji ekonomicznych w zakresie przyszłej działalności.

50. Nadrzędne zasady rachunkowości finansowej - ich systematyka i treść

Do nadrzędnych zasad rachunkowości, wymienionych zarówno w założeniach koncepcyjnych do Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, jak i w polskiej ustawie o rachunkowości, należy zaliczyć:

1. zasadę memoriału - polega na ujmowaniu wszystkich operacji gospodarczych, dotyczących danego przedsiębiorstwa zarówno w zakresie przychodów, jak
   i kosztów, w momencie ich wystąpienia, a nie w momencie zapłaty;

2. zasadę kontynuacji działania - opiera się na założeniu, że podmiot, w którym prowadzi się rachunkowość, będzie kontynuował swoją działalność gospodarczą
   w najbliższej przyszłości i że nie przewiduje się jego likwidacji. Przestrzeganie tej zasady ma wpływ na wycenę majątku przedsiębiorstwa i jego ujęcie w bilansie;

3. zasadę ciągłości - polega na stosowaniu w danym przedsiębiorstwie w sposób ciągły jednakowych i tych samych zasad grupowania operacji gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, dokonywania odpisów amortyzacyjnych, ustalania wyniku finansowego. Realizacja tej zasady ma wpływ na porównywalność informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych poszczególnych okresach sprawozdawczych;

4. zasadę współmierności - zakłada merytoryczną i czasową zgodność kosztów, strat
   i podobnych kategorii wynikowych z przychodami, zyskami i podobnymi kategoriami wynikowymi. Oznacza to ujęcie w wyniku finansowym danego okresu tych wszystkich kosztów, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniły się do powstania przychodów danego okresu sprawozdawczego;

5. zasadę ostrożności (ostrożnej wyceny) - polega na zachowaniu rozwagi przy wycenie poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa, tak aby ich wartość prezentowana na dzień bilansowy nie była zawyżona, a wynik finansowy nie został zniekształcony;

6. zasadę istotności - polega na wyodrębnieniu w rachunkowości wszystkich zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów oraz związanych z nimi zysków i strat nadzwyczajnych;

7. zasadę przewagi treści nad formą - oznacza, iż określone operacje muszą być ujęte w księgach, a następnie wykazane w sprawozdaniach finansowych zgodnie z ich treścią i rzeczywistością ekonomiczną, nawet jeśli z formalnego punktu widzenia nie powinny się tam znaleźć;

8. zasadę prawdziwego i rzetelnego obrazu - polega na tym, że rachunkowość musi odzwierciedlać - przez zastosowanie prawidłowej ewidencji operacji gospodarczych i ich przetworzenie oraz odpowiednią sprawozdawczość - rzetelny, a więc rzeczywisty i wiarygodny obraz stanu majątkowego konkretnego podmiotu gospodarczego;

9. zasadę periodyzacji - która wymaga podziału zdarzeń gospodarczych na okresy
   i ujmowania wyników działalności za te okresy (rok obrotowy i wchodzące w jego skład okresy sprawozdawcze).

1

---