PARAZYTOLOGIA Wykład 24 04.01.2005.
Świerzb królików
- najczęściej Psoroptes cuniculi (wygląd jak świerzbowiec koński)- zewn. Przewód słuchowy= świerzb uszny
- objawy: żółtobrunatne strupy, wyciek z ucha. Świerzbowce przenikające do ucha środkowego powodują m. in. przekrzywienie głowy.
Notoedres cati- wargi i okolica oczu, grzbiet nosa- tłuste sklejone strupy, świąd nieznaczny
Sarcoptes scabiei var. cuniculi- głowa, kończyny- sklejone strupy tworzą rodzaj pochewki na nosie i palcach
Leczenie: miejscowo: 0,1% Biodylon mitius, Biocyd, Karbaryl 0,5-2% roztwór. Zabiegi powtarzać kilkakrotnie.
Świerzb psów
Sarcoptes scabiei var. canis- głowa, przedpiersie i podbrzusze
Objawy: na skórze małe zaczerwienienia, guzki, pęcherzyki, krosty, żółtawoszare strupy, zgrubienia skóry, łysiny, silny świąd
Otodectes cynotis- zewnętrzny przewód słuchowy- pasożytnicze zapalenie ucha
Świerzb kotów
Notoedres cati (zbliżony wyglądem do Sarcoptes, lecz łuski na grzbiecie zakończone tępo, a odbyt położony grzbietowo)
Lokalizacja: głowa (zew. powierzchnia małżowiny usznej), kark
Objawy: spiczaste guzki, pęcherzyki, otrębiasty nalot, strupy, wyłysienia, brak świądu lub umiarkowany
Otodectes cynotis- zewnętrzny przewód słuchowy- pasożytnicze zapalenie ucha
Świerzb ptaków
Cnemidocoptes mutant (świerzb nóg): powierzchnia grzbietowa samicy pokryta chitynowymi brodawkami; samiec pozbawiony przyssawek kopulacyjnych
Umiejscowienie: część nóg pokryta łuskami
Objawy: pod wpływem tworzenia się szarobiałych strupów następuje podminowanie łusek, nogi wyglądają jak pokryte wapnem
Cnemidocoptes gallinae (świerzb opierzonych części ciała)- lokalizuje się najczęściej w okolicy krzyżowej
Objawy: łuszczenie skóry, wypadanie piór
NUŻEŃCE
Demodex sp. roztocze z podrzędu Trombidiformes
- osiągają do 0,4mm długości ciała
- bytują w mieszkach włosowych różnych gatunków ssaków
Najważniejsze gatunki: Demodex canis, Demodex bovis, Demodex folliculorum
Nużyca psów
D. canis należy do normalnej fauny skóry,obecny w małych ilościach u większości zdrowych psów. Znaczne namnożenie pasożytów powoduje obj. chorobowe. U podstawy objawowej demodekozy leża zaburzenia czynności układu imm. o charakterze dziedzicznym. Obserwowane nagłe pojawienie się nużycy u zwierząt z nagła immunosupresją (nowotwory złośliwe, niedoczynność tarczycy).
Inne przyczyny sprzyjające:
- niewłaściwe żywienie, stres, zaburzenia metabolizmu, ruja, ciąża i poród, inwazje ektopasozytów
Głównym miejscem bytowania są mieszki włosowe ale także w. chłonne, narządy wewn., krew i mocz. Niektóre rasy psów (doberman, dalmatyńczyk, ON, jamnik, bokser) SA bardziej podatne na nożycę niż inne (pudle, mieszańce)
- w początkowym okresie choroby wyst. tzw. postać złuszczająca nużycy
- charakterystyczne dla tego etapu choroby jest wystąpienie ograniczonych, okrągłych miejsc pozbawionych włosa (łysinek) w tych miejscach, gdzie umiejscowił się pasożyt
- pojedyncze łysinki z biegiem czasu zaczynają się powiększać, a następnie, o ile nie zostanie podjęte leczenie zlewają się ze sobą dając obraz rozległego plackowatego wyłysienia
- skóra w miejscach pozbawionych włosa staje się zaczerwieniona, pogrubiała, pomarszczona i pokryta niewielką ilością złuszczonego naskórka. Po kilku dniach skóra zmienia swoje zabarwienie do koloru grafitowego, bądź ceglastego. W tym okresie choroby świąd nie jest zbyt dokuczliwy lub może w ogóle nie występować.
- zmiany najwcześniej wokół oczu i warg. U psów rasowych objawowa postać nużycy wyst. Trzy razy częściej niż u mieszańców. Skłonnośc do nużycy ywa dziedziczna, przypuszcza się że związana jest z defektem limf. T.
Nużyca uogólniona
- skóra staje się gruba, pofałdowana z olbrzymią ilością złuszczającego się naskórka, a z pękających krost wydobywa się ropno-krwisty wypływ zmieniający się w brunatne strupy. Zmiany największe na klatce piersiowej i kończynach piersiowych.
- bardzo często w przebiegu nie zadbanej muzycy dochodzi do wtórnego zakażenia gruczołow łojowyc i mieszków włosowych bakteriami ropotwórczymi. Choroba przybiera wtedy formę krostowatą.
- początkowo z niewielkich guzków powstają sporej wielkości krosty o ropnej, bądź ropno-krwistej zawartości
- w tym okresie choroby obecność pasożytów można wykazać w ropnej zawartości krosty, gdzie spotyka się pasożyty w różnych stadiach rozwojowych
- nie leczony i stale pogłębiający się proces chorobowy w krótkim czasie prowadzi do całkowitego wypadnięcia włosów
Uogólniona nużyca może się ograniczać tylko do zmian na palcach, podeszwach i przestrzeniach międzypalcowych.
Porównianie nużycy i świerzbu u psa:
Nużyca Świerzb
Wiek: <2 lat w każdym wieku
Świąd: brak lub nieznaczny silny
Wyłysienia: wyraźnie zarysowane przerzedzenie sierści
Inne zmiany skóry: łuszczenie skóry bądź krosty skóra pokryta strupami
Początkowa lokalizacja:
górna warga, łokieć nos, łuki nadoczodołowe,ucho
Nużyca bydła
- zmiany mają postać guzków wielkości od główki szpilki do jaja wypełnionych pasożytami. Podobne objawy obserwuje się u kóz (D.caprae)
Owce: D. ovis
- forma kliniczna rzadko występuje (zwykle postać ograniczona, złuszczająca)
Konie: D. equi
- zwykle nie patogenny
- postać objawowa może przebiegać ze świądem, wyłysieniami, krostami. Zmiany najpierw pojawiają się na szyi i kolejno rozprzestrzeniają się na głowę, kłąb i grzbiet.
Świnie: D. suis
- może występować postać guzkowata, zmiany pojawiają się najpierw wokół oczu i rozprzestrzeniają w kierunku brzusznej strony
Chejletielloza (spacerujący łupież)
- psy i koty
- żywi się płynem tkankowym i limfą
Acarina,
Kleszcze: rodzina: Argasidae i Ixodidae
Kleszcz pospolity- Ixodes ricinus
Obrzeżek gołębi- Argas reflexus
Stadia rozwojowe: larwa-nimfa-samiec/samica
Wystepowanie w Polsce:
- Argasidae: A. reflexus- gołębie, kury, człowiek
A. polonicus
A. vespertilionis- nietoperze, człowiek
- Ixodidae: I. ricinus
I. persulcatus
Dermacentor reticulatus(pictus) samica głodna 5x2,5mm; samica najedzona 16mm
Ixodes hexagonus
Ixodes trainguliceps
Czynniki zaburzające normalne żerowanie kleszczy:
- niewłaściwy żywiciel
- odporny żywiciel (niekompletne nasycenie, obniżenie płodności, odpadanie nienajedzonych)
- mechanicznie usunięty przez żywiciela np. myszy domowe bardzo dobrze oczyszczają się z kleszczy, także ptaki
- sztuczne zabiegi (leki, kąpiele)
Cykl: larwy żerują głównie na małych ssakach, nimfy żerują na ssakach średniej wielkości, dorosłe atakują duże ssaki. Najedzone samice składają jaja w kryjówkach w leśnej ściółce, po czym giną.
Co informuje kleszcza o zbliżaniu się żywiciela?:
Organ Hallera, rozpoznają wzrost stężenia CO2 i temperatury. Także drgania i dźwięki.
Żerują w warstwie ziarnistej i kolczastej.
Kleszcz wydziela substancje przeciwbólowe, hamujące krzepnięcie i odczyn zapalny, powodujące Lizę komórek i mocujące aparat ssący do brzegów rany. To wszystko umożliwia kleszczowi żerowanie przez długi czas (kilkadziesiąt godzin nawet).
Kleszcze zawlekane do Polski, nie będące stałym składnikiem naszej fauny.
-Rhipicephalus sanguineus
-Hyalomma marginatum
-Ixodes scapularis
Aktywność sezonowa kleszczy:
największe zagrożenie maj, czerwiec, lipiec
także kwiecień i październik
Paraliż kleszczowy- rozległe wypryski uczuleniowe, przekrwienie skóry, wysoka temp.
Rozpoczyna się od stóp i nóg i postępuje w górę obejmując skrzydła i mm. klatki piersiowej. Śmierć następuje w wyniku paraliżu tych ostatnich i przepony. Dodatkowym czynnikiem mogą być krwotoki w płucach i układzie pokarmowym. Jeżeli kleszcz zostanie usunięty zanim paraliż obejmie klatkę piersiową ptaki powracają do zdrowia w ciągu kilku godzin.
W Polsce paraliż kleszczowy mogą wywoływać:
- Argas reflexus
- Ixodes ricinus
- Rhipicephalus sanguineus
Dla zwierząt domowych pod tym względem najgroźniejsze są:
- Argas radiatus
- D. variabilis (Ameryka)
- I. rubicundes (Australia)
- Rhipicephalus evertsi (Australia)
Najcięższe przypadki paraliżu u zwierząt młodych
Straty gospodarcze w wyniku bezpośredniej inwazji kleszczy
szkody powstałe na skutek zatrucia całego ciała żywiciela
szkody w wyniku utraty krwi i podrażnienia. Np. Boophilus microplus wypija w ciągu cyklu życiowego 1-3ml krwi. FAO podaje że starty mleka z powodu kleszczy wynoszą 182l/krowę, ogólna produkcja masła np. w Australii 5300t a straty w przyroście mięsa wołowego w Argentynie 300000t/rok.
Zwalczanie kleszczy u zwierząt:
- kąpiele w akarycydach
- usuwanie mechaniczne
- wymiana pastwisk (Australia, Argentyna)
- hodowla ras bydła opornych na kleszcze
- szczepienia
- feromony (np. w kapturkach na uszy)
2