Krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego w Polsce 2005 - 2007-2013 GAMBIT 2005
We wstępie dokumentu: „Krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego w Polsce 2005 - 2007-2013 GAMBIT 2005” dowiadujemy się jak powstał program GAMBIT 2005 oraz z czego wynika potrzeba nowelizacja programu GAMBIT 2000. Jako najważniejsze przyczyny został tu podany stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce oraz przynależność Polski do Unii Europejskiej. Program ten zawiera 3 perspektywy czasowe: 2007, 2013, 2025, które są spójne z dokumentami: Narodowym Planem Rozwoju (NPR) na lata 2007-2013 oraz Polityką Transportową Państwa na lata 2005-2013 powstającymi w tym samym czasie. Projekt ten został w pełni zaakceptowany przez wszystkich partnerów programu na czele z Krajową Radą Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Celem programu jest stworzenie nowego wizerunku Polski jako kraju przyjaznego i bezpiecznego.
Diagnoza stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce jest dość poważny. Na podstawie danych stwierdzono potrzebę wprowadzenia zmian. Rocznie na Polskich drogach do roku 2004 ginęło ok. 5800 osób. W roku 2003 byliśmy w czołówce krajów Unii Europejskiej pod względem ilości ofiar drogowych śmiertelnych. Z badań tych wynika również, że grupy największego ryzyka to piesi, dzieci, rowerzyści oraz młodzi kierowcy. Największą grupą jednak są piesi. Biorą oni udział w 33% wszystkich wypadków drogowych oraz stanowią 34% ofiar śmiertelnych. Jako przyczyny wypadków podaje się niebezpieczne zachowania kierowców na drogach, nadmierną prędkość oraz niską jakość infrastruktury drogowej.
Program GAMBIT 2000 nie został jednak w stu procentach wykonany. W 2004 roku na drogach zginęło o 140 osób więcej niż ów program zakładał. Jako przyczyny niepowodzenia uważa się brak inspektorów i specjalistów brd oraz dostatecznej ilości przeszkolonej kadry w instytucjach państwowych; odpowiednich uregulowań prawnych; lokalnych baz danych o zdarzeniach drogowych; zorganizowanego wsparcia dla idei brd przez mas-media; wsparcia naukowego na rzecz brd. Diagnostycy zauważają potrzebę edukacji nauczycieli koordynujących wychowanie komunikacyjne w szkołach podstawowych i gimnazjach, szkolenia i egzaminowania kierowców i kandydatów na kierowców, nadzoru nad ruchem drogowym, kształcenie organów wymiaru sprawiedliwości, poprawy stanu technicznego pojazdów oraz infrastruktury drogowej, lepszej organizacji centrów powiadamiania ratunkowego by udzielać lepszą pomoc ofiarom wypadków. Te fakty stały się przyczyną do utworzenia nowego programu GAMBIT 2005, który ma na celu polepszenie warunków na drogach w Polsce tak, by przestałą się ona wyróżniać negatywnie na tle innych państw Unii Europejskiej.
Uwarunkowania krajowe do programowania brd obejmują: politykę transportową państwa, narodowy plan rozwoju na lata 2007-2013 oraz strategię rozwoju transportu na lata 2007- 2013. Polityka Transportowa państwa zakłada radykalną redukcję liczby wypadków drogowych i ograniczenie ich skutków (zabici, ranni). Celem Narodowego Planu rozwoju jest osiągnięcie standardów krajów wysoko rozwiniętych w dziedzinie bezpieczeństwa ruchu drogowego, głównie poprzez zmniejszenie ilości przekroczeń prędkości, zwiększenie stosowania pasów bezpieczeństwa, zmniejszenie liczby osób kierujących pod wpływem alkoholu i audyt brd wszystkich projektów budowy, przebudowy i modernizacji dróg. Strategia rozwoju transportu zakłada zmniejszenie ilości wypadków o 50% w stosunku do roku 2003- tzn. nie więcej niż 2800 zabitych w roku 2013.
Unia Europejska przyjęła dokument „Polityka transportowa UE do roku 2010 - Czas na
decyzję” Według komisji europejskiej największy nacisk powinniśmy położyć na przestrzeganie przepisów obowiązujących na drogach w szczególności tych które dotyczą zmęczenia oraz używek takich jak alkohol i narkotyki. Program zakłada również programy edukacyjne i kampanie promocyjne. Nowością ma być program „eSafety Initiative” jest to program który cały czas monitoruje prawidłowe funkcjonowanie samochodu i zachowanie kierowcy. Wszystkie założenia programu będą kontrolowane dzięki SafetyNet. Kolejnym założeniem komisji europejskiej jest zalecenie aby wszystkie państwa biorące udział w programie spełniały wszystkie kryteria programu bo tylko konsekwentne działań mogą zapewnić poprawę bezpieczeństwa na drodze.
Niepokojące są prognozy na 2020 rok. Jeżeli liczba samochodów będzie rosła w takim tempie jak dotychczas to do roku 2020 na polskich drogach może zginąć nawet 90 tys. Osób
Polska wizja zero jest to dążenie do całkowitej eliminacji śmiertelnych wypadków drogowych. Cel ten będzie oczywiście realizowany etapowo. Polegający na stopniowym zmniejszaniu ilości wypadków. Plan zakłada również pojawienie się nowych technologii i innowacyjnych pomysłów które pozwolą na zredukowanie ilości wypadków.
Wszystkie założenia programu gambit 2005 powstały na podstawie realizacji programu gambit 2000. Tak więc założeniami programu jest zmniejszenie do roku 2013 liczby ofiar śmiertelnych o ponad 50% w stosunku do roku 2003, tj. nie więcej niż 2800 ofiar śmiertelnych rocznie. Planowane zmiejszenie ilości wypadków jest podzielone na rodzaj drogi. Największe zmniejszenie wypadków planowane jest na drogach krajowych bo o aż o 75%. Program polska wizja zero ma 5 celów szczegółowych :
Cel 1 Stworzenie podstaw do prowadzenia skutecznych i długofalowych działań na
rzecz Brd
Cel 2: Kształtowanie bezpiecznych postaw uczestników ruchu drogowego
Cel 3: Ochrona pieszych, dzieci i rowerzystów
Cel 4: Budowa i utrzymanie bezpiecznej infrastruktury drogowej
Cel 5: Zmniejszenie ciężkości i konsekwencji wypadków drogowych
Dzięki tym celom liczba ofiar ma spaść z 5.640 ( tyle wypadków było w 2003 roku ) do 2.800 ( planowane na rok 2013. Jeżeli udam nam się zrealizować program to osiągnięcia będą następujące
Liczba ofiar w wypadkach spadnie o ponad 16.800 osób, a liczba rannych o 180 tys. Osób i koszty zdarzeń drogowych o 68 mld zł. Biorąc to pod uwagę należy zwrócić uwagę że największa szansa na zmniejszenie ilości wypadków jest prewencja policji, to znaczy zwrócenie szczególnej uwagi na przestrzeganie przepisów ruchu drogowego przez kierowców oraz ważne jest polepszenie stanu polskiej infrastruktury która pozostawia jeszcze wiele do życzenia. Bezpieczna infrastruktura i przestrzeganie przepisów jest kluczem do zmniejszenia tych statystyk.
By zrealizować obrane cele należy podjąć stosowne do nich działania. Odnośnie celu 1 są to: budowa i rozwój struktur organizacyjnych administracji państwowej i samorządowej, usprawnienie struktur organizacyjnych instytucji centralnych, usprawnienie struktur organizacyjnych instytucji lokalnych i regionalnych, organizacja systemu współdziałania i koordynacji, organizacja systemu szkolenia profesjonalnych kadr brd, usprawnianie procesu programowania brd, nowelizacja przepisów prawa związanych z systemem brd, usprawnienie systemu zbierania i gromadzenia danych o zdarzeniach drogowych, wprowadzenie jednolitego systemu monitoringu brd, stworzenie systemu informacji o brd, powołanie platformy badawczej w zakresie brd, wprowadzenie systemu obligatoryjnych procedur audytu brd, wprowadzenie systemu standaryzacji i promocji efektywnych działań, wprowadzenie stabilnego systemu finansowania brd, usprawnienie struktur organizacyjnych instytucji resortowych działających na rzecz brd poprzez podejmowanie bardziej intensywnych działań w tym zakresie oraz zwiększenie zaangażowania w realizację Programu Krajowego, doskonalenie szkolnej edukacji na rzecz brd, doskonalenie systemu szkolenia i egzaminowania kierowców, unowocześnienie i zwiększenie efektywności nadzoru nad ruchem drogowym, zwiększenie efektywności działań organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, usprawnienie działań dotyczących kontroli technicznej pojazdu, usprawnienie organizacji służb zarządzających ruchem drogowym, rozwój systemu ratownictwa na drogach, pomoc ofiarom wypadków. Podstawowym celem tego działania jest dostarczenie ofiarom wypadków drogowych wsparcia, które umożliwi jak najszybszy powrót poszkodowanego i jego rodziny do, o ile to możliwe, normalnego funkcjonowania
w społeczeństwie. Cel 2: nowelizacja aktów prawnych odnoszących się do prędkości jazdy, Udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem promującej jazdę z bezpieczną prędkością, unowocześnienie nadzoru nad ruchem drogowym w zakresie kontroli prędkości, powszechna weryfikacja ograniczeń prędkości, prowadzenie systematycznych badań prędkości ruchu pojazdów, nowelizacja aktów prawnych w zakresie stosowania pasów bezpieczeństwa, udoskonalanie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem w zakresie używania pasów bezpieczeństwa, usprawnienie kontroli stosowania pasów bezpieczeństwa, prowadzenie systematycznych badań stosowania pasów bezpieczeństwa, nowelizacja aktów prawnych związanych z zagadnieniem trzeźwości w ruchu
drogowym, udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem uświadamiających rolę alkoholu w wypadkach drogowych, usprawnienie nadzoru nad ruchem drogowym, prowadzenie systematycznych badań problemu uczestniczenia w ruchu pod wpływem alkoholu i innych podobnie działających środków. Cel 3: Nowelizacja aktów prawnych w celu wzmocnienia ochrony pieszych, udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem w zakresie
bezpieczeństwa pieszych, zintensyfikowanie ochrony pieszych środkami nadzoru nad ruchem drogowym, powszechne stosowanie drogowych środków ochrony pieszych, prowadzenie systematycznych badań bezpieczeństwa pieszych, nowelizacja aktów prawnych w celu wzmocnienia ochrony dzieci w ruchu drogowym, zintensyfikowanie ochrony dzieci środkami nadzoru nad ruchem drogowym udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem w zakresie ochrony dzieci w ruchu drogowym, powszechne stosowanie drogowych środków ochrony dzieci, prowadzenie systematycznych badań bezpieczeństwa dzieci, nowelizacja aktów prawnych w zakresie bezpieczeństwa rowerzystów, udoskonalenie edukacji i komunikacji ze społeczeństwem w zakresie bezpieczeństwa rowerzystów, zintensyfikowanie ochrony rowerzystów środkami nadzoru nad ruchem drogowym, powszechne stosowanie drogowych środków bezpieczeństwa rowerzystów, prowadzenie systematycznych badań bezpieczeństwa rowerzystów. Cel 4: usprawnienie systemu prowadzania przeglądów istniejących dróg, wdrożenie audytu brd planowanych i projektowanych dróg, prowadzenie systematycznych analiz stanu brd na drogach, przekształcanie sieci drogowej w celu jej hierarchizacji i zwiększenia kontroli dostępności, projektowanie bezpiecznych dróg, bezpieczna droga to droga czytelna, zrozumiała, pozwalająca na korzystanie zgodne z jej przeznaczeniem, redukująca możliwości popełniania błędów przez użytkowników, a także „wybaczająca” te błędy, poprawa jakości nawierzchni drogowych i wyposażenia drogi, prowadzenie systematycznych analiz i badań dla podniesienia jakości narzędzi
projektowych, rozwój służb zarządzania ruchem drogowym, wprowadzanie nowoczesnych środków zarządzania ruchem, zarządzanie mobilnością. Cel 5: doskonalenie elementów bezpieczeństwa czynnego, doskonalenie elementów bezpieczeństwa biernego, zabezpieczanie lub usuwanie niebezpiecznych obiektów w bezpośrednim
sąsiedztwie jezdni, kształtowanie bezpiecznego pasa drogowego, skrócenie czasu wykrycia i powiadamiania o zdarzeniu drogowym, skrócenie czasu dojazdu na miejsce wypadku i transportu poszkodowanych do najbliższego szpitala ratunkowego, upowszechnienie standaryzacji działań na miejscu wypadku, rozwój wyspecjalizowanych jednostek medycznych, narzędzia wspierające.
GAMBIT 2005 wytycza również zadania Krajowej Radzie i ministrowi ds. Transportu. Są to: proponowanie kierunków polityki państwa, opracowywanie programów poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w oparciu o propozycje przedstawiane przez właściwych ministrów i ocena ich realizacji, inicjowanie badań naukowych, inicjowanie i opiniowanie projektów aktów prawnych oraz umów międzynarodowych,inicjowanie kształcenia kadr administracji publicznej, inicjowanie współpracy zagranicznej, współpraca z właściwymi organizacjami społecznymi i instytucjami pozarządowymi, inicjowanie działalności edukacyjno-informacyjnej, opiniowanie programów sektorowych i wojewódzkich , zarządzanie funduszem brd w zakresie finansowania lub wspomagania wybranych działań priorytetowych, wymiana doświadczeń pomiędzy wszystkimi partnerami wdrażającymi program, monitorowanie oraz ocena działań sektorowych i samorządowych, inicjowanie zmian w ustawodawstwie, wspieranie merytoryczne i techniczne Partnerów wdrażających Program Krajowy oraz programy regionalne i lokalne.
Program opiera się na zasadach promowania i współpracy. W skład wchodzą: Programy operacyjne, Programy sektorowe, Programy wojewódzkie, Programy lokalne, których celem jest wsparcie GAMBIT 2005. Wsparcie to będzie realizowane poprzez: opracowanie wzorcowego zestawu programów dla regionów, powiatów i gmin oraz zachęcania do ich przygotowywania i realizowania, wspieranie merytoryczne, techniczne i finansowe działań regionalnych i lokalnych
realizujących w swoich programach cele i zalecenia programu krajowego, monitorowanie realizacji programów i działań regionalnych i lokalnych. Krajowa Rada BRD podejmie starania w celu rozwoju systemu wspierania działań sektorowych i obszarowych (regionalnych i lokalnych).
Pojawia się pytanie co z kosztami i finansowaniem powyższego programu. I na to znalazł się pomysł. Można się spodziewać kosztów w dwóch formach- pośredniej i bezpośredniej. Koszty bezpośrednie wynikają z działań na rzecz brd, natomiast koszty pośrednie z działań korzystnych dla brd. Szacuje się, że 70% budżetu zajmie budowa i utrzymanie dróg, pozostałe 30% zostanie przeznaczone na edukację i komunikację społeczną, nadzór nad ruchem drogowym i ratownictwo na drogach. 55% niezbędnych nakładów powinna być przeznaczona na działania centralne (systemowe i sektorowe), a pozostała część na działania terytorialne (regionalne i lokalne). Szczegółowe określenie kosztów wymaga wykonania analiz dostosowanych do zadań i harmonogramów ujętych w poszczególnych Programach Operacyjnych. Na zapewnienie bezpieczeństwa w ruchu drogowym kraje członkowskie OECD wydają średnio 2-3 % wszystkich wydatków na drogi, inne kraje 5-7 % rocznych strat ponoszonych w wyniku wypadków drogowych.
W Polsce, w roku 2003 koszty poniesione przez kolizje i wypadki na drogach wyniosły 30 mld zł. Finansowanie na rzecz brd jest realizowane w kilku formach za pomocą: środków budżetowych wydzielonych w budżecie centralnym, a także w budżetach sektorowych, regionalnych i lokalnych na pozycję „bezpieczeństwo ruchu drogowego”, środków wsparcia UE kierowanych bezpośrednio na działania brd i przeznaczonych na priorytetowe działania systemowe, środków wsparcia UE kierowanych na rozwój infrastruktury drogowej i wykorzystywanych dla działań ze szczególnym zwróceniem uwagi na obligatoryjny audyt brd, specjalnych funduszy brd. Fundusz BRD jest tworzony ze środków pochodzących z: budżetu państwa, mandatów karnych i opłat administracyjnych za wykroczenia i przestępstwa drogowe, odpisów od obowiązkowych ubezpieczeń OC pojazdów, podatku akcyzowego na paliwa silnikowe lub opłaty paliwowej, pożyczek kapitału prywatnego i organizacji pozarządowych. Jednak głównym sponsorem programu będzie nasz rząd oraz budżety regionalne i lokalne. Liczymy również na środki wspomagające z Unii Europejskiej.
Przebieg programu będzie całkowicie monitorowany oraz oceniany. Głównie po to by móc kontrolować postępy lub ich brak i móc odpowiednio to sytuacji zadziałać. Monitorowanie Programu GAMBIT 2005 będzie należało do zadań Zespołu Monitorującego, którego Przewodniczący powinien być członkiem Krajowej Rady BRD.
Krajowy Program Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego GAMBIT 2005 powinien zapewnić
możliwość zintensyfikowania prac prewencyjnych w celu ochrony życia i zdrowia uczestników ruchu drogowego. Celem do którego dąży jest uratowanie życia tysiącom osób oraz uniknięcie inwalidztwa kilkudziesięciu tysięcy osób. Poprawa bezpieczeństwa i stanu dróg w Polsce wpłynie również na pozytywny odbiór i wizerunek naszego kraju, co przyczyni się do podniesienia atrakcyjności gospodarczej i turystycznej w Polsce.