BEZPIECZEŃSTWO JAKO DOBRO NATURALNE FILOZOFII STAROŻYTNEJ

Dobro (gr. agathon, lac. bonum)

• to, co pożądane przez wszystkich, czemu można przypisać wartość pozytywną a zarazem, co samo jest wartością;

• w metafizyce jedna z transcendentalnych własności bytu;

• w aksjologii synonim wartości.

Szczęście to stan pełnego uzasadnionego zadowolenia z życia.

W myśl poglądów Platona (427-347) szczęśliwe i bezpieczne życie gwarantowało pięć zharmonizowanych ze sobą elementów:

1. podejmowanie dobrych decyzji;

2. zdrowe zmysły i ciało

3. powodzenie w działaniu;

4. dobra sława u ludzi;

5. dostatek.

Platon wyprowadził te elementy z harmonii trzech czynności związanych z funkcjonowaniem duszy ludzkiej:

1. roztropności związanej z rozumem;

2. odwagi wyprowadzonej z uczuć i emocjonalności (temperamentu)

3. starań o posiadanie i dostatek związanych z pożądliwością.

Arystoteles (384-322) u podstaw szczęśliwego i bezpiecznego życia widział pięć następujących elementów:

1. dochody

2. wojna i pokój (wojna ze słabszym, pokój z silniejszym)

3. obrona kraju

4. eksport i import

5. prawodawstwo.

Szczęście i dobro (bezpieczeństwo) człowieka realizuje tylko w państwie opartym na harmonii czterech filarach:

Przyjaźni

Sprawiedliwości

Samowystarczalności

Dobra

Państwo ma gwarantować bezpieczne i szczęśliwe życie. Poza państwem człowiek jest albo dziką bestią albo jest równy bogom czyli praktycznie nie jest człowiekiem. Największa kara była kara wygnania, jeżeli wyganiano poza mury bardzo często popełniał samobójstwo. Człowiek jest istotą społeczną ale też i zwierzęciem politycznym.

Przedstawiciele szkoły stoickiej (powst. III w. p.n.e.) np. Zenon z Kition, Chryzyp, preferowali cztery podstawowe, zharmonizowane wartości, jako podstawę bezpiecznego życia:

1. Przezorność

2. Dzielności (etyczność)

3. Sprawiedliwość

4. Umiarkowanie

W myśli Epikura (341-270) i jego uczniów bezpieczeństwo opisane jest jako dobro naturalne zawierające w sobie cztery dobra szczegółowe:

1. Przyjemność

2. Mądrość

3. Uczciwość

4. Sprawiedliwość.

Antypodręczniki filozoficzne można przeczytać:

1. Lou Maronoff „W poszukiwaniu szczęścia”

2. Tadeusz Płużański „przyjaciel mądrośći”

Seneka, Epiktet, Marek Aureliusz oni u podstaw bezpiecznego szczęśliwego życia widzieli takie 3 podstawowe wartości

1. Radość, która rozumieli jako rozumne podniecenie pogodę ducha, wyrażaną przez wesołość i ochoczości, pozytywne nastawienie do życia

2. Przezorność, ona jest rozumiana przez nich jako rozumne unikanie niebezpieczeństw

3. Wola, jako pragnienie kierowane rozumem, chce coś uczynić kierując się oczywiście racjami rozumu, ta wola najczęściej wyrażana jest poprzez moją życzliwość a także serdeczności i łaskawość wobec innych ludzi.

Europejska cywilizacja w tradycji etyki preferowała następujące postulaty:

• W starożytności- harmonię;

• W średniowieczu- hierarchiczność

• W czasach nowożytnych- wolność

• W czasach współczesnych- człowieka uspołecznione czy, czyli takiego który angażuje się w życie społeczne

Ten ostatni postulat należy odczytywać jako starania o integrację harmonii, hierarchiczności i wolności.

W czasach współczesnych bezpieczeństwo człowieka wiąże się z:

• Dynamiczną stabilizacją

• Dynamiczna harmonią

• Zmienna hierarchią

• Bezpiecznym działaniem i tworzeniem

WOJNA POKÓJ I BEZPIECZEŃSTWO W MYSLI WCZESNOCHRZEŚCIJANSKIEJ

1. Ogólna charakterystyka okresu'

Źródła myśli wczesnochrześcijańskiej:

• Treści Starego i Nowego Testamentu (Biblia)

• Tradycja filozofii grecko-rzymskiej

• Sytuacja chrześcijan w Rzymie: prześladowania do czasu wydania edyktu mediolańskiego (313 r.) przez cesarza Konstantyna Wielkiego, a następnie równouprawnienie z innymi religiami, by w 380 roku, chrześcijaństwo stało się religią panującą.

• W pierwszym okresie (prześladowania) pisarze chrześcijańscy odwoływali się do tych treści Nowego Testamentu i poglądów filozofów greckich i rzymskich, które bezwzględnie potępiały wojny, a pokój uznawały za wartość najwyższą. Myśliciele ci zaliczali wojny do największych nieszczęść ludzkości, takich jak: powodzenie, trzęsienie ziemi, głód, zarazy itp.

• Występując przeciwko wojnie, zawodowi wojskowemu i służbie wojskowej odwoływano się do pierwszego przykazania („Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną”) - nurt antyidolarystyczny oraz do piątego przykazania („Nie zabijaj”) - nurt etyczny.

TERTULIAN (160- 220r.)

• Radykalny pacyfista; postulował by porzucić wszystko co pogańskie, zlikwidować armię i zrezygnować z wojny jako sposobu rozwiązywania konfliktów;

• Propagował ideę pokoju uniwersalnego, osiąganego głównie poprzez odmowę pełnienia służby wojskowej oraz noszenia broni

• Dzieła: „Idolatoria”, „De Corona”

• Twierdził, że chrześcijaństwo nie może równocześnie służyć dwóm panom- Bogu i cesarzowi rzymskiemu

ORYGENES (185 - 254 r.)

• Umiarkowanie pacyfista

• Nawiązując do słów Chrystusa, iż jego wyznawcy już dawno przekuli miecze na lemiesze, a oszczepy na sierpy, dowodzi, że nie będą oni prowadzić wojen z innymi.

• Dostrzegał jednak możliwość uczestnictwa chrześcijan w wojnach, ale wyłącznie w wojnach sprawiedliwych, czyli obronnych. Jednak w tym przypadku chrześcijanie winni walczyć nie mieczem lecz słowem (!)

• Tak więc, aprobuje on wojnę, która jest prowadzona w słusznej sprawie przez sprawiedliwą władzę przeciwko niesprawiedliwym ludziom.

LAKTANCJUSZ (II-IV w.)

• Występował zdecydowanie zarówno przeciwko bałwochwalstwu, jak i zabijaniu i od tych zakazów nie ma żadnych wyjątków

• Wojny przynoszą korzyści tylko jednej, zwycięskiej stronie, a pokonani muszą znosić cierpienie, nieszczęścia i krzywdy. Potępiał wojny agresywne Imperium Rzymskiego.

• Ponieważ wojny przyczyniają się do moralnego zwyrodnienia ludzi, to nie można nawet zaakceptować wojen prowadzonych w obronie ojczyzny.

• Każde zabójstwo jest zbrodnia i grzechem - chrześcijanie nie powinni wykonywać zawodu wojskowego.

• Twierdził, ze wraz z rozprzestrzenianiem się chrześcijaństwa wojny zanikają jako zjawisko społeczne.

ŚW. CYPRIAN Z KARTAGINY (210- 258 r.)

• Był zagorzałym obrońcą jedności Kościoła, autorem tezy, że poza Kościołem nie ma zbawienia.

• Optował za przestrzeganiem piątego przykazania, jednak zakaz zabijania dotyczy jedynie indywidualnego interesu konkretnego człowieka.

• Nie jest natomiast grzechem, ani złem zabijanie w interesie publicznym (powszechnym).

ŚW. AMBROŻY (340-397)

• Chrześcijanin jako jednostka społeczna, obywatel, ma nie tylko prawo, ale obowiązek zastosowania przemocy w celu przeciwstawienia się złu i niesprawiedliwości.

• Zdecydowanie bardziej cenił pokój, to jednak widziała także potrzebę i powinność obrony słabszych przed atakami gwałtu, krzywdy i zniewolenia, również formie walki zbrojnej.

• Wojny sprawiedliwe są przejawem „odwagi słusznej” prowadzone są w obronie ojczyzny zaatakowanej przez barbarzyńców oraz w celu ochrony bliźniego przed niezasłużoną napaścią.

• Wojny te winny być prowadzone przy zastosowaniu „godziwym metod”, tzn. takich, które karcąc zło stosują wielkość represji odpowiadającej winie.

• Jego główną zasługą jest stworzenie podwalin pod teorię wojen sprawiedliwych i moralności żołnierskiej.

Św. Augustyn - wyznania

ŚW. AUGUSTYN (354-430)

• Twórca najpełniejszej w swych czasach koncepcji wojen sprawiedliwych i wojen niesprawiedliwych

• Wojny sprawiedliwe to wojny autoryzowane przez Boga, które prowadzą do zwycięstwa dobra nad złem, a w efekcie końcowym do pokoju (wojna to środek do pokoju)

• Wojny niesprawiedliwe wszczynane przez ludzi pełnych pychy, są zsyłane na nich jako przejaw karzącej sprawiedliwości boskiej.

• Pokój jest szczególnym darem Boga pojmowanym jako reguła i cel, natomiast wojna jest wyjątkiem i środkiem do tego celu, czyli pokoju.

• Pokój idealny jest możliwy do osiągnięcia tylko w „państwie Bożym”. Ale już na ziemi trzeba budować pokój ziemski stosując kanony wiary chrześcijańskiej, by móc osiągnąć pokój idealny.

Wymiary (rodzaje) pokoju wg św. Augustyna:

1. Pokój wewnętrzny- harmonia duszy i ciała u poszczególnych ludzi

2. Pokój w państwie (pax civitas)- zgodne współistnienie i współpraca wszystkich obywateli, grup społecznych i władzy, oparte na systemie sprawiedliwego prawa

3. Pokój między narodami- pokojowe współistnienie różnych państw

4. Pokój powszechny (pax omnium rerum)- harmonijny ład i porządek panujący w świecie

Św. Augustyn nie był radykalnym pacyfistą. Akceptował wojny, ale wojny sprawiedliwe, które są ostatecznością i można je prowadzić dopiero po wyczerpaniu wszystkich możliwych środków pokojowych.

Do wojen sprawiedliwych zaliczał:

• Wojny obronne, także te, które cesarstwo Rzymskie prowadziło dla zachowania swego istnienia i wolności.

• Wojny mające na względzie przywrócenie naruszonego ładu moralnego, realizację cnoty sprawiedliwości, powściągnięcia pychy, nienasyconych rządz, nieprawności i gwałtu.

Św. Augustyn wiele miejsca poświęcił etycznym aspektom wojen:

1. Wojny winny charakteryzować się pewna łagodności, winny być prowadzone zgodnie z prawem bożym, czyli uwzględniający przykazanie miłości bliźniego, w tym nieprzyjaciół, wobec których należy postępować w sposób honorowy i humanitarny

2. Takie postępowanie miało na celu propagowanie wśród wojsk przeciwnika ideałów wiary chrześcijańskiej.

3. W listach adresowanych do żołnierzy rzymskich przekonywał, że ich służba nie stoi w sprzeczności z dekalogiem.

---