Andrzej Stoff, O pojęciu kompozycji

utwór proces

Właściwości utworu, które są pochodną kompozycyjnych zabiegów autora:

1. trwałość,

2. niezmienność,

3. zrealizowana intencjonalność,

4. intersubiektywność (w przeciwieństwie do samych aktów twórczych, dostępna wszystkim, którzy przyjmują właściwą postawę).

Przedmiotowe ujęcie kompozycji dzieło jako rezultat procesu twórczego.

Stan "bycia skomponowanym" jest ontologicznym fundamentem dzieła literackiego jako dzieła sztuki.

Ze względu na czytelnika - kompozycja jest zespołem przedmiotowo wyznaczonych warunków kontaktu z utworem, jego przeżycia, zrozumienia, a zarazem wykładnikiem jego atrakcyjności.

Ze względu na perspektywę badawczą - kompozycja jest jednostkowym rozstrzygnięciem podstawowych dylematów twórczości, to, co kulturowe, ogólne i przedmiotowe, ulega "zagospodarowaniu" przez to, co indywidualne, osobowe.

Kompozycja to sfera wyłącznej kompetencji autora (to, co sam autor zrozumiał ze świata).

Kompozycja widziana z perspektywy autora to system literackich reguł uczestniczenia w kulturze. personalistyczny charakter kompozycji

Kompozycja ogarnia wszystkie elementy i relacje właściwe budowie dzieła literackiego, a znaczenie porządku warstwowego jest tutaj podwójne:

1. pozwala on uświadomić konieczne relacje i zależności pomiędzy warstwami, współtworzenie przez nie jakości dzieła,

2. czy któraś z warstw nie przeważa.

KOMPOZYCJA TO ZAPEWNIAJĄCA DZIEŁU ONTOLOGICZNĄ TOŻSAMOŚĆ, ARTYSTYCZNĄ NIEPOWTARZALNOŚĆ I KOMUNIKACYJNĄ FUNKCJONALNOŚĆ HIERARCHIA ZESTROJU JAKOŚCI WŁAŚCIWYCH POSZCZEGÓLNYM WARSTWOM, ZREALIZOWANA W FAZOWYM PORZĄDKU JEGO BUDOWY.

1. aspekt strukturalny

2. aspekt motywacyjny

3. 
   aspekt komunikacyjny

• porządki współwystępujące i współtworzące tożsamość każdego utworu literackiego

• są one przejawami intencjonalnego charakteru bytowego dzieła

Za jakości kompozycyjne można uznać jedynie te jakości, które występują jako konsekwencje wyboru i sfunkcjonalizowania przez autora elementów dzieła w zabiegach twórczych.

ASPEKT STRUKTURALNY

Badanie kompozycji jest ustalaniem zasad decydujących o twórczości i niepowtarzalności utworu.

Nie inwentarz, ale warunki bycia przez konkretny utwór dziełem sztuki literackiej, są przedmiotem badania kompozycji.

Badanie kompozycji jest wykorzystaniem wyników analizy dla uchwycenia wewnętrznej, artystycznej jakości utworu.

Kompozycja jest "gramatyką" sensów literackich na każdym z poziomów wyższych niż zdanie. Jeśli się nie uchwyci zasad kompozycyjnych, nie ma co przystępować do interpretacji.

ASPEKT MOTYWACYJNY

W zakresie motywacji kompozycja wykracza poza literaturę samą, ponieważ motywowaniu podlega nie sam świat przedstawiony w dziele, lecz sposób przedstawiania świata w dziele.

Ujawnia się w tym aspekcie stosunek autora do świata i człowieka, a także uznawana czy wyznawana przez niego koncepcja literatury.

ASPEKT KOMUNIKACYJNY

Przejawia się on w ustanawianiu, podtrzymywaniu i funkcjonalizowaniu kontaktu czytelnika z utworem w celu zrozumienia go i wypełnienia przypisanych mu przez autora funkcji.

Znaczenie kompozycji:

1. dzieło literackie jest ukończonym, istniejącym we właściwy sobie sposób

2. analizując kompozycję utworu, odsłaniamy jego artystyczną jedność, oceniamy wyjątkowość

3. wynik ustaleń co do jakości utworu w zakresie kompozycji, jest najwyrazistszą przesłanką jego wartości artystycznej i, potencjalnie, estetycznej

4. kompozycja jest strukturalnym odpowiednikiem interpretacji rozumianej przedmiotowo

5. mówienie i pisanie o dziele literackim jako o dziele sztuki skomponowanym, a więc świadomie przez kogoś zorganizowanym z myślą o przyszłych czytelnikach, przywraca perspektywę personalistyczną, osobową

---