Semantyka leksykalna

• Leksemy to trzon systemu leksykalnego (językowego);

• Funkcje języka:

1. Język jest narzędziem komunikacji (funkcja komunikacyjna);

2. Funkcja kumulatywna (hipoteza Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa): język jako system, w którym się wychowujemy i myślimy od dzieciństwa, kształtuje nasz sposób postrzegania świata; język kumuluje doświadczenia społeczne (jest efektem doświadczenia rzeczywistości i jej relacji z człowiekiem) - to podejście jest nazywane relatywizmem językowym (używany język wpływa na sposób myślenia);

• języki różnią się na kilku poziomach (słownictwo, gramatyka, narracja), dlatego w badaniach nad językiem rodzimym należy odwołać się do języków obcych;

• heb. dābār oznacza „słowo” i „czyn”, czyli w języku polskim hebrajskie słowo posiada dwa leksemy;

• leksykalizacja - przydzielenie leksemowi pewnych wyobrażeń rzeczywistości; polega na rozbieżności między znaczeniem wyrazu a jego budową słowotwórczą;

• każdy język leksykalizuje świat w zależności od poszczególnych elementów (gęstość sieci leksykalnej rozwija się wraz z językiem);

• słownictwo każdego języka ma własną strukturę semantyczną, przez co inaczej kategoryzuje, czyli różnie dzieli uniwersum na leksemy;

3. Język jest elementem poznania świata i kreacji świata (funkcja poznawcza);

• wewnętrzne rozczłonkowanie leksyki oraz struktura semantyczna poszczególnych słów odbija emocjonalny i intelektualny stosunek człowieka do odpowiadających wyrazom rzeczywistości pozajęzykowej (w słownictwie znajduje się interpretacja świata, ocena rzeczywistości);

• Semantyka znaków językowych zależy od:

1. właściwości obiektów obecnych w przestrzeni,

2. właściwości myślenia danej wspólnoty komunikacyjnej;

• Język tworzył się w czasach, kiedy nie istniała jeszcze nauka, dzięki temu zostały w nim zakorzenione wyobrażenia poznawcze.

• Naukowy obraz świata jest ponadnarodowy (w przeciwieństwie do językowego obrazu świata); cechuje go obiektywne spojrzenie na rzeczywistość;

• Semantyka znaków językowych i zawarty w nich obraz świata jest efektem dwojakiego uwarunkowania (jednym są właściwości opisywanych obiektów, czyli realia świata opisywanego przez język; znaczenia słów stają się swoistymi interpretacjami rzeczywistości.);

• Semantyczne aspekty słownictwa danego języka zależą od:

• czynników zewnętrznych (uwarunkowanych realiami świata);

• czynników wewnętrznych (psychicznych, kulturowych);

• Tendencje nazewnicze w nazwach roślin (na podstawie badań Ryszarda Tokarskiego Słownictwo jako interpretacja świata):

1. słownictwo związane z miejscem występowania, np. bagno, podróżnik (przy drogach), borówka,

2. słownictwo związane z czasem (zwłaszcza istotny czas kwitnienia), np. pierwiosnek, wiosnówka, śnieżyczka, głodek (w okresie przednówka), zimowit,

3. słownictwo związane z charakterystycznymi cechami kwiatu (np. barwa, kształt), np. bławatek, modrak, ognicha, złoć, złotokap, dzwonek, ostróżka, grzbienica, kropidło, naparstnica, palczatka,

4. słownictwo związane z właściwościami liści, np. języcznik, mieczyk, pióropusznik, strzałka, dziurawiec,

5. słownictwo związane z właściwościami owoców i nasion, np. barwa: czarnuszka, śnieguliczka; kształt: pęcherzyca, sercówka; smak: gorczyca; inne cechy: dmuchawiec, wełnianka, oblepicha,

6. słownictwo związane z cechami łodygi bądź korzenia, np. ciernik, lepnica, krwawnik, mlecz,

7. słownictwo związane z właściwościami użytkowymi, np. mordownik, babimór, wymiotnica.

• U podstaw binarnego podziału wielu grup leżą nie tylko obiektywne właściwości świata, ale także ogólniejszy system preferencji kulturowych człowieka, np. motyl (motyl dzienny) oraz ćma (motyl nocny) jako opozycja noc - dzień albo ciemny - jasny:

• motyle nocne, czyli ćmy: zasmutki, próchnice, garbatki, strzygonie, nastrosze, zezówki, błędnice, gaszki, cmuchy - ewokują brzydotę, smutek, pewną tajemniczość;

• motyle dzienne: pawik, apollo, cytrynek, perłowiec, bielinek, modraszek, tęczowiec, rusałka, kraśnik - eksponują barwę, bądź odwołują się do nazw, których desygnatom kulturowo przypisuje się piękno.

SEMANTYKA W7 i W8 01.12.2011 i 08.12.2011

1

---