Założenie Dąbrowy to początek XVIII wieku,
co wynika z najstarszej mapy tych okolic z 1799 roku i związane było z odkryciem w 1785 roku w tej okolicy pokładów węgla kamiennego.
Wszystkie informacje o Dąbrowie z dziejów przed XVIII wiekiem, nie opierają się na źródłach historycznych.
Pierwsza znana wzmianka o Dąbrowie pochodzi z roku 1726, odnaleziona w zapisach ksiąg parafialnych kościoła Świętej Trójcy w Będzinie. 25 lipca 1726 roku Anna Lisowa z Dąbrowy była matką chrzestną dziewczynki urodzonej w sąsiednim Wańczykowie. Kolejny raz Anna Lisowska pojawia się w tych zapisach w roku 1728. Wówczas to była matką chrzestną Wawrzyńca Stanisława Grodzika. W latach późniejszych odnotowano również inne nazwiska osób mieszkających w Dąbrowie. W roku 1731 byli to: Jadwiga Wieczorkowa, Zofia Bałdyska i Bartłomiej Bednarz. W 1733 widnieje nazwisko Maria Bałdyska, a w roku 1740 Maciej Sikora.
Pierwsze dane kronikarskie o osadzie zanotowano w 1755 roku, jako zapis w księgach starostwa siewierskiego w sprawie sporu o las Rocha. Jednym ze świadków był Maciej Sikora. Dokładniejsze dane o wsi pochodzą z 1787 r. ze spisu ludności diecezji krakowskiej, oraz z 1789 r. z lustracji województwa krakowskiego.
Dąbrowa zawdzięcza swój awans do rzędu miast, a także swoją obecną nazwę, górnictwu i ściśle z nim związanemu hutnictwu. Przed podjęciem eksploatacji węgla kamiennego była niczym nie wyróżniającą się, czysto rolniczą wsią, nie posiadającą ani własnego kościoła, ani karczmy. Nie znamy nawet daty jej powstania.
Dąbrowa od chwili swego powstania należała do biskupów krakowskich i wchodziła w skład dóbr królewskich, zarządzanych przez starostę będzińskiego Jana Dębowskiego. Następcą Dębowskiego został Stanisław Mieroszewski z Zagórza (dzisiejsza dzielnica Sosnowca), pochodzący z rodu, który odegrał znaczącą role w dziejach gospodarczo-politycznych pogranicza śląsko-małopolskiego.
O wiele większą role odgrywał wówczas Gołonóg (dzisiaj dzielnica miasta) o którym pisał już w swoich księgach Jan Długosz w roku 1400. Wymienia on Gołonóg jako wieś zamieszkałą przez kilkunastu gospodarzy, w tym jednego rzemieślnika - kowala, bez własnego kościoła, przynależną do parafii w Jaworznie, a później w Sławkowie. U schyłku XVII wieku, biskup krakowski, Andrzej Trzebnicki, zbudował tu kościół i założył parafię p.w. św. Antoniego.
Gołonóg w 1787 roku liczył już 515 mieszkańców, podczas gdy Dąbrowa tylko 184.
Dąbrowa powstała na skraju lasu zwanego Radochą. Około 1799 roku jego granica przebiegała mniej więcej wzdłuż dzisiejszej ulicy Kościuszki. W poprzek wsi prowadziła droga od Sławkowa do Będzina (odcinek traktu krakowsko-wrocławskiego). W kierunku wschodnim od głównego traktu, odchodziła droga do Gołonoga. Cała dolna część dzisiejszego miasta, aż po brzegi rzeki Czarna Przemsza, wypełniona była podmokłymi łąkami i polami.
Kontakt ze światem zapewniali wsi podróżni, zatrzymujący się w oberży zwanej "Karczmą pod lwem", założoną przez bedzińskiego Żyda Jakuba Józefowicza, obok której była kuźnia, studnia i kapliczka.
Zupełnie przypadkowe odkrycie zalegających tuż pod ziemią pokładów węgla kamiennego, odmieniło zupełnie istniejące otoczenie. Drogą do Będzina, tamtejsi kupcy, zaczęli masowo przewozić wydobyty węgiel, by nim opalać w paleniskach domowych. Droga pokryta była drobnymi okruchami węgla i miału, co nadało jej charakterystyczny czarny kolor. Drogę tą zaczęto nazywać "Czarną drogą". Pojawili się też pierwsi zawodowo zajmujący się tym kopacze tego kruszcu.
W latach 80-tych XVIII w. wzrosło zainteresowanie węglem kamiennym, a było to związane z rozwojem manufaktur i hut. Wieś rozwijała się coraz szybciej.
Wyrobiska pomiędzy Dąbrową i Gołonogiem eksploatowane były przez ludność miejscową, aż do trzeciego rozbioru, kiedy to Dąbrowa przeszła pod panowanie pruskie.
W 1785 r. powstała kopalnia, która później została kopalnią "Reden", od nazwiska Fryderyka Redena - szefa Departamentu Górniczo-Hutniczego. Powstawały kolejne zakłady pracy: huta cynku "Konstanty", kop. "Koszelew". W latach 1833-1841 powstała huta "Bankowa". W 1845r. rozpoczęto budowę kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Otwierano kolejne zakłady, m.in. Zakłady Elektrochemiczne "Elektryczność".
Wieś Dąbrowa należała wówczas do liczącej 15 wsi i osad Gminy Olkusko-siewierskiej, której była siedzibą. W 1864 roku utworzona zostaje Gmina Osad Górniczych, która przetrwała do roku 1903, kiedy to Car nadał prawa miejskie Sosnowcowi. Wobec powyższych zmian, od Dąbrowy zostają odłączone kolonie: Konstantynów, Sielce i Środula. Teren Dąbrowy został ponownie uszczuplony w 1909 roku, wobec utworzenia Gminy Zagórze, która oderwała od Dąbrowy Bobrek, Dańdówkę, Józefów, Klimontów, Modrzejów, Niwkę i Zagórze. W 1909 roku Gmina Dąbrowa składała się z wsi Stara Dąbrowa i Niepiekło, oraz z kolonii: Huty Cynkowe, Huta Bankowa, Łabęcka, Mydlice i Reden. W 1915 roku do Dąbrowy zostają przyłączone kolonie: Cegielnia, Koszelew, Ksawera, Miejskie i Warpie.
18 sierpnia 1916
Dąbrowa uzyskała prawa miejskie
i nazwę DĄBROWA GÓRNICZA.
W jej skład wchodziły wówczas kolonie: Huta Bankowa, Stara Dąbrowa, Gliniaki, Ksawera Miejska i Wiejska, Łabęcka, Miejskie, Mydlice, Reden, Staszic Nowy i Stary i Warpie.
W 1923 roku zaszły kolejne duże zmiany terytorialne. Do Dąbrowy Górniczej przyłączono kolonie Dębniki, Gzichów, Zielona oraz Korzeniec. W wyniku ustalenia granicy z Będzinem utracono natomiast kolonie Koszelew, Ksawera, Warpie Huty Cynkowe oraz część Mydlic.
W 1927 r. rozpoczęto budowę linii tramwajowej z Będzina do Redenu.
Od 4-go września 1939 r. do 27-go stycznia 1945 r., Dąbrowa Górnicza była pod okupacją niemiecką. W okresie okupacji hitlerowskiej prowadzono ożywioną działalność konspiracyjną.
Po wojnie miasto bardzo szybko się odbudowało.
Z kopalń "Paryż", "Flora" i "Reden" utworzono kopalnię "Gen.Zawadzki".
Powstały nowe zakłady przemysłowe: Dąbrowskie Zakłady Naprawcze Przemysłu Węglowego (DZN PW), Centralne Warsztaty Elektryczne.
W roku 1958 otwarto Pałac Kultury Zagłębia (obecnie Dąbrowski Pałac Kultury).
Budowę Huty "Katowice" rozpoczęto w roku 1972 , a w 1976 Koksowni "Przyjaźń".
Efektem tego ogromnego przedsięwzięcia, było przyłączenie do terenu Dąbrowy Górniczej miast Sławków (do 1984 r.) i Ząbkowice Będzińskie, wraz z sołectwami: Antoniów, Błędów, Kuźniczka Nowa, Łazy Błędowskie, Łęka, Łosień, Okradzionów, Rudy, Sikorka, Tucznawa i Ujejsce. Dołączono również wsie Ratanice i Marianki.
W końcu lat 70-ch XX wieku, Dąbrowa Górnicza była drugim co do wielkości miastem w Polsce (po m. stołecznym Warszawa).
W 1981 r. w czasie stanu wojennego w Hucie Katowice wybuchł strajk okupacyjny. Huta została oblężona przez oddziały ZOMO i wojsko. Grożono jej wysadzeniem.
W 1990 r. przeprowadzono pierwsze wolne wybory do Rady Miejskiej i na stanowisko Prezydenta Miasta.
Pierwsza wzmianka o Dąbrowie pojawiła się w 1726 i pochodzi z ksiąg parafialnych kościoła Świętej Trójcy w Będzinie, w których pod datą 25 lipca 1726 odnotowana została jako matka chrzestna niejaka Anna Lisowa - mieszkanka Dąbrowy. Według spisu ludności diecezji krakowskiej z 1787 osada liczyła 184 mieszkańców. Natomiast najstarsze wzmianki o innych osadach z terenu dzisiejszej Dąbrowy Górniczej to, m.in. XII wiek o Trzebiesławicach, 1220 o Błędowie w kronikach biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża, XIV wiek o Strzemieszycach i Ujejscu (pierwsza wzmianka z 1372[3]), XV wiek o Gołonogu, Ząbkowicach w księgach Jana Długosza oraz w 1443 o Sikorce[4], w 1551 o Łęce. Prawdopodobnie od X wieku istniał Łosień, będący wczesnośredniowiecznym ośrodkiem wytopu metali.
W 1795, w wyniku III rozbioru Polski, Dąbrowa przyłączona została do Prus (Nowy Śląsk). W 1799 powstała pierwsza znana mapa tych okolic, z której wynika, że zalążkiem osady była "Stara Dąbrowa" - wieś zlokalizowana przy trakcie prowadzącym z Krakowa na Śląsk, w okolicach obecnej ul. A. Struga i na południe od niej. We wsi tej znajdowała się karczma starościńska, kuźnia, studnia i kapliczka. Z okresem pruskim wiąże się początek intensywnego rozwoju gospodarczego wsi, spowodowanego odkryciem zasobnych złóż węgla kamiennego. Już w 1796 z inicjatywy władz pruskich rozpoczęto budowę pierwszej odkrywkowej kopalni węgla kamiennego, która od nazwiska dyrektora górnictwa w rządzie pruskim - hr. Fryderyka Wilhelma Redena - otrzymała nazwę "Reden". Od 1806 zaczęła obok niej powstawać kolonia robotnicza o tej samej nazwie. Dalszy rozwój przemysłowy Dąbrowy łączy się już z działalnością inwestycyjną rządu Królestwa Polskiego, do którego w 1815 Dąbrowa została włączona. W latach 1816-1823 obok kopalni "Reden", na terenie obecnego osiedla K. Adamieckiego, powstała huta cynku "Konstanty". Do wytopu metali wykorzystywano rudy galmanu przywożone z kopalń w Strzemieszycach Małych, Sławkowie, Żychcicach i Olkuszu. Około 1820 przy kopalni "Reden" powstała pierwsza w Dąbrowie szkoła elementarna, wkrótce potem lazaret. W 1825 pod Będzinem powstała kopalnia "Ksawery", która dała początek dzielnicy o tej samej nazwie oraz Mydlicom.
W 1815 roku Dąbrowa została siedzibą Gminy Olkusko-siewierskiej, natomiast w 1864 siedzibą Gminy Osad Górniczych. W 1874 z Gminy Osad Górniczych oraz Starej Dąbrowy utworzono Gminę Górniczą, włączając do niej samodzielne dotąd jednostki administracyjne: Modrzejów, Niwkę, Sielec i Zagórze oraz rozwijające się osady przemysłowe: Bobrek, Dańdówkę, Józefów, Konstyntynów, Klimontów, Niepiekło i Środulę[5]. W 1903 od Dąbrowy zostały odłączone Środula, Sielec i Konstantynów. W 1909 roku zostały odłączone: Zagórze, Niwka, Modrzejów, Klimontów, Dańdówka, Józefów i Bobrek. W tym samym roku powstała gmina Dąbrowa Górnicza, w której skład weszły Dąbrowa, Stara Dąbrowa, Niepiekło i kolonie: Bankowa, Koszelew, Łabęcka, Huty Cynkowe, Mydlice, Gliniaki i Dębniki. W 1915 do Dąbrowy zostają przyłączone Koszelew, Ksawera i Warpie.
W 1842 roku administracja Kościoła ewangelicko-augsburskiego ustanowiła filiał Będzin-Dąbrowa należący do Parafii ewangelicko-augsburskiej w Wieluniu (→ Parafia Ewangelicko-Augsburska w Sosnowcu). Potem w 1882 roku ewangelicy wznieśli własnym nakładem środków kościół ewangelicki. W latach 1872-1877 budowano pierwszy kościół katolicki pw. św. Aleksandra - papieża i męczennika - jako kościół filialny parafii będzińskiej. Uzyskał on uprawnienia kościoła parafialnego na mocy dekretu biskupa kieleckiego Tomasza T. Kulińskiego z 5 lutego 1891. Dawny kościół św. Aleksandra to obecnie boczna kaplica Bazyliki Najświętszej Maryi Panny Anielskiej.
Na przełomie XIX i XX w. Dąbrowa była największym skupiskiem inteligencji technicznej w Zagłębiu, której kuźnią była Szkoła Górnicza Sztygarka. Historia tej szkoły to piękne karty w dziejach polskiego górnictwa i walk rewolucyjnych. Wydawała też ważne czasopismo naukowe Przegląd Górniczo-Hutniczy. Sama tylko kopalnia Reden zatrudniała połowę robotników tworzącego się wokół Dąbrowy zagłębia przemysłowego, któremu dała nazwę. Huta Bankowa była największą w Królestwie Kongresowym, a moc jej maszyn stanowiła 1/3 całego przemysłu Królestwa i zapoczątkowała w nim produkcję stali.
Władze carskie nie chciały przyznać praw miejskich, mimo że Dąbrowa liczyła ponad 30 tys. mieszkańców. Uczyniły to dopiero bardziej tolerancyjne władze austriackie 18 sierpnia 1916. W 1919 Rada Miejska zmieniła nazwę na Dąbrowę Górniczą. W czasie II wojny światowej obowiązywała niemiecka nazwa miasta: Redenberg.
Duży wpływ na miasto miało wybudowanie w latach 1972-1976 największego w kraju i jednego z największych w Europie Kombinatu Metalurgicznego Huta Katowice.
Z niejasnych przesłanek w 1975, ciążące ku Dąbrowie Górniczej Zagórze i Kazimierz Górniczy zostały włączone do Sosnowca. Największą powierzchnię wynoszącą 209 km², miasto posiadało w latach 1977-84.
Pierwszą wzmiankę o Dąbrowie można znaleźć w dokumentach parafii będzińskiej - w 1726 roku odbył się tam najstarszy znany chrzest mieszkanki Dąbrowy. Około 1785 roku na terenie dzisiejszego Parku Hallera odkryto złoża węgla kamiennego i w tym właśnie miejscu, w 1796 roku powstała pierwsza kopalnia odkrywkowa węgla kamiennego „Reden”.
W 1815 roku Dąbrowa została włączona w obręb Królestwa Kongresowego.
Z inicjatywy Stanisława Staszica poczyniono w rejonie Dąbrowy szereg inwestycji. Między innymi w 1818 roku rozpoczęto budowę osiedla górniczego przy działającej nadal kopalni „Reden”. Wioska przeistaczała się powoli w duże osiedle robotnicze zwane następnie Dąbrową Górniczą.
Dalszy jego rozwój nastąpił dzięki budowie w 1839 roku Huty Bankowej. Jej lokalizacja w centrum dzisiejszego miasta przesądziła o układzie urbanistycznym na następne dziesiątki lat. Na przełomie XIX i XX wieku Dąbrowa była największym skupiskiem inteligencji technicznej w Zagłębiu; jej kuźnią była Szkoła Górnicza Sztygarka. Historia tej szkoły to piękne karty w dziejach polskiego górnictwa i walk rewolucyjnych. Sztygarka wydawała też ważne czasopismo naukowe - „Przegląd Górniczo-Hutniczy”.
W 1916 roku podniesiono wieś Dąbrowę do rangi miasta. Jego pierwszym prezydentem został dr Adam Piwowar. Duży wpływ na rozwój miasta miało wybudowanie w latach 1972-1976 największego w kraju i jednego z największych w Europie Kombinatu Metalurgicznego Huta Katowice - obecnie ArcelorMittal Poland S.A. Historia dąbrowskiego górnictwa zakończyła się w 1995 roku, kiedy to wydobyto ostatnią tonę węgla z kopalni „Paryż”. Miasto rozpoczęło budowę nowej tożsamości...