Plebiscyt:

• Niekiedy uznaje się go za instytucje tożsamą z referendum

• Jako referendum dotyczące przynależności państwowej danego obszaru

• Jako głosowanie, referendum nad jednostką

• W krajach Ameryki Łacińskiej to głosowanie nad ustawami

• Określenie wyborów

Inicjatywa ludowa

Prawo obywateli do wystąpienia z projektem ustawy:

• Może rozpocząć to normalny tryb ustawodawczy

• Albo też projekt poddawany jest referendum

Pod względem materii:

• Inicjatywa konstytucyjna

• Inicjatywa ustawodawcza

Inicjatywa:

• Sformułowana - obywatele przedstawiają gotowy projekt ustawy

• Nie sformułowana - wyborcy przekazują pomysł, wizję na podstawie której jest tworzony projekt

Weto ludowe

W Polsce nie występuje (występuje - Szwajcaria, Włochy). Polega na sprzeciwie do już uchwalonej ustawy (odpowiedniej grupy obywateli). Skutkiem tego jest poddanie tej ustawy pod referendum.

Recall

Prawo odwoływania funkcjonariuszy publicznych, deputowanych przez wyborców.

Konsultacje społeczne

Prawo obywateli do zabrania głosu w trakcie prac nad aktem prawnym

Petycje

Prawo obywateli do złożenia wniosków do organów władzy.

Sprzeciw ludowy (obywatelski)

Prawo społeczeństwa do uzasadnionego oporu w różnych formach (bojkot instytucji państwowych, manifestacja, opór zbrojny).

Niekiedy wyróżnia się tzw.:

• Prawo do oporu - jeżeli możliwość oporu jest przewidziana w przepisach prawnych (np. Niemcy)

• Cywilne nieposłuszeństwo - jeżeli obywatele świadomie łamią prawo w celu obrony wyższej wartości

Zasada przedstawicielstwa (zasada reprezentacji politycznej)

Sytuacja, w której lud sprawuje władzę nie bezpośrednio, ale poprzez swoich przedstawicieli skupionych przede wszystkim w parlamencie, którzy sprawują władzę w imieniu i interesie suwerena.

Demokracja pośrednia

Mandat poselski - pełnomocnictwo, którego wyborcy udzielają posłowi

• Mandat imperatywny - wcześniejszy historycznie, bardziej wiążący posła z tymi, którzy go wybrali, poseł jest traktowany jako reprezentant tych, którzy go wybrali; poseł jest skrępowany instrukcjami; może on być odwoływany przez wyborców (Bundesrat w Niemczech)

• Mandat wolny - odwrotność mandatu imperatywnego; charakter generalny, poseł jest reprezentantem całego narodu, nie jest skrępowany instrukcjami, nie odwoływalny przez wyborców przed upływem kadencji

• Mandat ukierunkowany - typowy dla krajów socjalistycznych; poseł miał być reprezentantem całego ludu; nakładano na niego obowiązek utrzymywania ścisłego kontaktu z wyborcami; wyborcy mogli odwołać posła w trakcie kadencji

Zasada demokracji (państwa demokratycznego)

Zasada republikanizmu

Może być wyrażona wprost w konstytucji.

Zasada państwa prawa

W XX wieku w konstytucji niemieckiej z 1949 roku została wpisana idea państwa prawa.

---